Αρθρα για τον Γιάννη Ρίτσο

 Ένα μεγάλο ποιητικό πολυκάντηλο στις γειτονιές του κόσμου                                   

 Άρθρα και κείμενα για τον Γιάννη Ρίτσο σε περιοδικά

     Συμπληρώνονται φέτος 27 χρόνια από την εκδημία του ποιητή Γιάννη Ρίτσου. Στην μνήμη της γνωριμίας μου μαζί του, αλλά το κυριότερο, στον σεβασμό και την αγάπη μου για το τιτάνιο έργο του και την συνεχή ανάγνωσή του, αποδελτιώνω τα μελετήματα από τα περιοδικά που γνωρίζω, και αναφέρονται στο πολύπλευρο και πολύστικτο ποιητικό του έργο. Ευελπιστώντας, όσοι παρακολουθούν ή διαβάζουν τα κείμενα που δημοσιεύω στο ιστολόγιό μου από την ελλάδα και από άλλες χώρες, να αναζητήσουν τις ποιητικές του συλλογές, να τις μελετήσουν, να εργαστούν πάνω σ’ αυτές και να τις διαδώσουν. Ας μην μας φοβίζει ο τεράστιος ποιητικός του όγκος, περισσότερο πρέπει να μας ελκύει παρά να μας απωθεί. Η ποίηση του Γιάννη Ρίτσου, δεν ανήκει ούτε σε μια συγκεκριμένη ιδεολογία, ούτε σε μια πολιτική παράταξη, ούτε σε έναν κομματικό χώρο, ούτε μόνο στην εποχή του. Ανήκει στο μέλλον και σε όλους τους αυριανούς έλληνες και ξένους αναγνώστες της. Είναι μια ποίηση παγκόσμιων προδιαγραφών και εμβέλειας. Ένα ποιητικό σύμπαν με πολλά μα πάρα πολλά ηδονικά μυρωδικά.

• Νέα Αριάδνη, Τριμηνιαία Έκδοση της «Πολιτιστικής Συνεργασίας», περίοδος Β, χρόνος 13^ος, τχ. 60/10,11,2008,

-Γιάννης Ρίτσος (1909-1990), αφιέρωμα στα 100 χρόνια από τη γέννησή του. Κάλεσμα

-Καίτη Λειβαδά, Ο Ρίτσος και ο 21^ος αιώνας, σ.2-

-Γεωργία Φουντουλάκη, Η Μονεμβάσια γράφει για τον Γιάννη Ρίτσο, σ.8-

-Μονοβασιά. Απόσπασμα από το βιβλίο του Γιάννη Ρίτσου με ποιήματα και πεζά «Μονοβασιά» (πρώτη γραφή 1974, τέταρτη γραφή 1977), σ.10-

-1949-1950-ΜΑΚΡΟΝΗΣΟΣ, (Μαρτυρία του Μακρονησιώτη Μάνθου Κέτση καταγραμμένη από την Τατιάνα Γκρίτση Μιλλιέξ, περιοδικό Διαβάζω τ.205/21-12-1988), σ. 4-

-Γιάννης Ρίτσος, Τη Ρωμιοσύνη μην την κλαίς, σ.16

-Γιάννης Ρίτσος, Πρωινό Άστρο, σ.17

Γιάννης Ρίτσος, Ειρήνη, σ.18

-Η αλυσίδα της παράδοσης, από το βιβλίο «Ο Βράχος» του Ηλία Χαϊδεμένου, σ.19-

-Λίτσα Λεμπέση, Ο Γιάννης Ρίτσος και η Μουσική στην Ποίησή του, σ.23-

-Γιάννης Ανδρικόπουλος, ΩΔΗ ΣΤΟΝ ΠΟΙΗΤΗ ΤΗΣ ΡΩΜΙΟΣΥΝΗΣ, σ.63-

-Ιωάννα Λιακάκου, Γράμμα στον ποιητή Γιάννη Ρίτσο από μια μετανάστρια, σ.65

-Λίτσα Γκόγκα, Αντίδωρο στον Γιάννη Ρίτσο, σ.66

-Ελένη Μουζάκη-Μπουρίτσα, Μαγεμένη Φύση, σ.67

-Εύη Παπαδήμα, Νυχτερινό Πρελούδιο, σ. 68

-Δημήτρης Ι. Καραμβάλης, Ποιήματα του Γιάννη Ρίτσου της περιόδου 1977-1980, σ.69-

-Γιάννη Ρίτσου, «Τελική Κατάφαση», σ.73

-Γιάννης Ρίτσος, απόσπασμα από τον «Επιτάφιο», σ.75

-Περικλής Δ. Ρήγας, Η Ποίηση του Γιάννη Ρίτσου «Λυδία Λίθος» για το γνήσιο και το κάλπικο, σ.81-

-«Κλιμακώνοντας ο θεριό με το καμάκι του ήλιου», σ.87-

•Απόπλους, σαμιακών γραμμάτων και τεχνών περιήγηση. Τετραμηνιαίο περιοδικό. Έτος 13^ο, τεύχος 25, Σάμος, Καλοκαίρι 2002.

-Μια συνομιλία με την Γαρυφαλλιώ Γεωργιάδου-Ρίτσου. Στη συζήτηση παρόντες ήσαν ο Χρίστος Λάνδρου, η Ανθή Τζανετή Παριανού και η Αγγέλα Χατζημιχάλη 24/8/1999. σ.25-

-Έλσα Χίου, Η Γυναίκα στην ποίηση του Ρίτσου, σ.43-

-Γιάννης Ρίτσος, Ένα ποίημα, «Όταν κλείσαν την πόρτα, δεν ξέραν τι να πουν…, σ.50

•ΔΙΑΒΑΖΩ, Δεκαπενθήμερη Επιθεώρηση Βιβλίου, τχ. 205/21-12-1988

-Αφιέρωμα στον Γιάννη Ρίτσο, επιμέλεια: Γιώργος Γαλάντης, σ.33

-Θοδωρής Πετρόπουλος, Χρονολόγιο Γιάννη Ρίτσου, σ.34-

-Τατιάνα Γκρίτση-Μιλλιέξ, Μάνθος Κιέτσης, Μια Μαρτυρία, σ.47-

-Γιώργης Γιατρομανωλάκης, Ο Ποιητής και η Πολιτεία, σ.52-

-Ρομπέρ Κατρπουέν, ο άνθρωπος, σ.54-,(μτφ. Τιτίκα Δημητρούλα)

-Βαγγέλης Κάσσος, Ανάμεσα στον τοίχο και στο τζάμι. (η θέση του ποιητή μέσα στον κόσμο), σ.59-

-Κώστας Χωρεάνθης, Τα τραγικά προσωπεία ενός ποιητή, σ.67-

-Ηλίας Κεφάλας, Στη λύρα με τη μια χορδή, σ.86-

-Ρούλα Κακλαμανάκη, Παράθυρο στην ποίηση, σ.90-

-Θανάσης Δ. Ντόκος, Τρία σημεία επαφής στον Γιάννη Ρίτσο, σ.93-

-Γεράσιμος Γ. Ζώρας, Ο μύθος του Ιππόλυτου στους αρχαίους συγγραφείς και στον Γιάννη Ρίτσο, σ.99-

-Γιώργος Κεντρωτής, Το τρίτο ρόδο. Μια ερμηνευτική προσέγγιση της Ελένης του Γιάννη Ρίτσου, σ.105-

-Οζντεμίρ Ιντσέ, Συνάντηση με τον Γιάννη Ρίτσο, σ.112-, (μτφ. από τα γαλλικά Τιτίκα Δημητρούλια)

-Μιχάλης Γ. Μερακλής, «Εικονοστάσιο ανωνύμων αγίων» μια πρώτη προσέγγιση, σ.121-

-Λέανδρος Πολενάκης, Η απουσία του άλλου στους θεατρικούς μονόλογους. Αγαμέμνων, Ορέστης, χωρίς Ευμενίδες, σ.128-

-Δημήτρης Πλάκας, Ο Παντελής Πρεβελάκης για τον Γιάννη Ρίτσο, σ.132-

-Τατιάνα Γκρίτσι-Μιλλιέξ, Το μάτι του Γιάννη Ρίτσου. Οι πέτρες, σ.136

-Αικατερίνη Μακρυνικόλα, Βιβλιογραφία Γιάννη Ρίτσου, σ.137-

• ΤΟ ΔΕΝΤΡΟ, Έκδοση Λόγου και Τέχνης τεύχος 169-170/Άνοιξη-Καλοκαίρι 2009

-Της Έκδοσης, Ένα αναγκαίο συμπλήρωμα, σ.5

-Αγαπημένε μου Τίτο. Γράμματα του Γιάννη Ρίτσου στον Τίτο Πατρίκιο (1952-1953), σ.7-

-Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ, Γιάννης Ρίτσος: Θέατρο ή Ποίηση;, σ.25-

-Δημήτρης Αγγελής, Ο πολιτικός μεσσιανισμός του Γιάννη Ρίτσου, σ.27-

-Αλέξανδρος Αργυρίου, Ένας συνοπτικός-αποδεικτικός λόγος για τον Γιάννη Ρίτσο, σ.32-

-Γιώργος Βαρθαλίτης, Ο Γιάννης Ρίτσος, ο Όσκαρ Μιλόζ και τα άλση του νόστου, σ.37-

-Βασίλης Βασιλικός, Στο Λάαχτι και στην Μοντ (Μια ομιλία και μια κριτική), σ.41-

-Κώστας Βούλγαρης, Ο Ρίτσος, οι επίγονοι και οι απολήξεις, σ.48-

-Κώστας Γεωργουσόπουλος, Οι ηρωίδες των μονολόγων, σ.51-

-Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής, Η αναγνώριση ως μέλλον, σ.54-

-Άλκης Θρύλος, Τραγωδίας ταλαιπωρία. Η παράσταση της Αντιγόνης στο θέατρο του Λυκαβηττού, σ.57-

-Σόνια Ιλίνσκαγια, Γιάννης Ρίτσος. Ανάμεσα στις δύο αναγκαιότητες της τέχνης του, σ.59-

-Τζίνα Καλογήρου, Η ποιητική του έρωτα στα Ερωτικά του Γιάννη Ρίτσου, σ.65-

-Ανδρέας Καραντώνης, Ο Ρίτσος και η εικόνα, σ.72-

-Ηλίας Κεφάλας, Λειτουργία και σημασία της εικόνας στην ποίηση του Γιάννη Ρίτσου, σ.76-

-Δημήτρης Κόκορης, Με αφορμή το «Επιλογικό» του Γιάννη Ρίτσου, σ.80-

-Δημήτρης Κοσμόπουλος, Ο καθρέφτης του Πρωτέα. Μορφική γεωγραφία στην ποίηση του Γιάννη Ρίτσου, σ.84-

-Αγγελική Κώττη, Οι σύντροφοί μου με κατηγορούν ότι γράφω μεταφυσικά ποιήματα, σ.59-

-Χρήστος Λεοντής, Μου υπέδειξε το καλλιτεχνικό μου στίγμα, σ.94-

-Θανάσης Ε. Μαρκόπουλος, Πρόλογος στον Γ. Ρίτσο. Η μεγάλη ανάσα, σ.98-

-Μιχάλη Γ. Μερακλή, Η στράτευση και τα «παράξενα πράματα», σ.103-

-Νίκος Αλ. Μηλιώνης, Ο Ορέστης του Γιάννη Ρίτσου και η αμφισβήτηση του χρέους, σ.107-

-Θάνος Μικρούτσικος, Ο δικός μου Γιάννης Ρίτσος, σ.111-

-Σάββας Μιχαήλ, Ο Ζντάνοφ κι οι γάτες της Αχμάτοβα, σ.116-

-Γιώργος Μπλάνας, Ο άγνωστός μας κύριος Αρίοστος Ρίτσος, σ.120-

-Λευτέρης Ξανθόπουλος, Ο Ρίτσος διαβάζει Ρίτσο, σ.124-

-Βασίλης Παπαβασιλείου, Το δεύτερο σώμα του Γιάννη Ρίτσου, σ.128-

-Γιάννης Παπαθεοδώρου, Ο χώρος του ποιητή, σ.130-

-Τάκης Σινόπουλος, Έξαρση και αποτυχίες, σ.134-

-Έλλη Φιλοκύπρου, Ο ποιητής ως σχοινοβάτης, γελωτοποιός σχεδόν ταχυδακτυλουργός, σ.139-

-Νάντια Φραγκούλη, «Επαναλήψεις-λέει,-επαναλήψεις δίχως τέλος’ –τι κούραση θέ μου’», σ.146-

-Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, Ανθολογώντας τη φθορά και την απόγνωση, σ.151-

-Τηλέμαχος Χυτήρης, Ο  Γιάννης Ρίτσος στη μοναξιά του πλήθους, σ.155-

ΕΠΤΑ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΓΙΑΝΝΗ ΡΙΤΣΟ

-Δημήτρης Αλεξίου, Η πρώτη συνάντηση, σ.157-

-Γιάννης Κακουλίδης, Με αφορμή τον κύριο Γιάννη, σ.160-

Μήτσος Κασόλας, «Ευχαρίστως θα τα διαβάσω», σ.164-

-Γιάννης Κοντός, Ο Ρίτσος όπως τον γνώρισα, σ.167-

-Νικόλας Κροτσέτι, Ούτε μέρα χωρίς μια γραμμή, απόδοση για ΤΟ ΔΕΝΤΡΟ ΦΑΝΗ ΜΟΥΡΙΚΗ, σ.169-

-Γιώργος Μπασδέκης, Μια ανθρώπινη σχέση, σ.173-

-η Έρη Ρίτσου μιλάει στο «Δ». Ήταν συνήθως διαλλακτικός και μετριοπαθής, σ.175-

•ΕΛΙΤΡΟΧΟΣ, Τριμηνιαία Έκδοση για τα γράμματα και τις τέχνες, τχ.4 &5/Χειμώνας ‘94-‘95

-Γιάννης Ρίτσος, Ρωμιοσύνη (απόσπασμα)

-Κωστής Παλαμάς, Στο Γιάννη Ρίτσο

-Γιάννης Ρίτσος, Ένα βράδυ

-Γιάννης Ρίτσος, Αποταμίευση

-Γιάννης Ρίτσος, Παραπλανητικό

-Γιάννης Η. Παππάς, Χρονολόγιο του Γιάννη Ρίτσου, σ.14-

-Αλέξανδρος Αργυρίου, Μια πολλαπλά χρήσιμη και εύχρηστη Βιβλιογραφία του έργου του Γιάννη Ρίτσου, σ.33-

-Μάρω Δούκα, Μια διάλεξη για την πεζογραφία του Γιάννη Ρίτσου, σ.39-

-Μίκης Θεοδωράκης, Για τον Γιάννη Ρίτσο, σ.49-

-Σόνια Ιλίνσκαγια, Μερικές παρατηρήσεις στο περιθώριο της συλλογής Αργά, πολύ αργά μέσα στη νύχτα, σ.59-

-Ρούλα Κακλαμανάκη, Οι πρώτες μου ανακαλύψεις στο έργο του Γιάννη Ρίτσου, σ.65-

-Τζίνα Καλογήρου, Ο Ίων και οι Άλλοι: Πρόσωπα και Προσωπεία του Γιάννη Ρίτσου, από τα Επινίκια στο Εικονοστάσιο Ανωνύμων Αγίων, σ.71-

-Στέλιος Καραγιάννης, Δύο Ποιήματα στη μνήμη του Γιάννη Ρίτσου, σ. 107-

-Δημήτρης Ι. Καραμβάλης, Οι «Μαρτυρίες» του Γιάννη Ρίτσου, σ.113-

-Νίκη Μιχαήλ Κατσικάδη, Για τη «χειμερινή διαύγεια» του Γιάννη Ρίτσου, σ.119-

-Άντα Κατσίκη-Γκιβάλου, Ο μύθος και η πραγματικότητα στην ποίηση του Γιάννη Ρίτσου, (Μερικές επισημάνσεις), σ.121-

-Γιώργος Κεντρωτής, Χρυσόθεμις ή η Λησμονημένη. Μια θεματική προσέγγιση στο σκηνικό ποίημα του Γ. Ρ., σ.147-

-Ηλίας Κεφάλας, Τα Μονόξυλα της σιωπής, σ.167-

-Γιώργος Μαρκόπουλος, Η «Τέταρτη διάσταση» του Γιάννη Ρίτσου και μερικές από τις συνισταμένες της (προσπάθεια τρίτη), σ.175-

-Παναγιώτης Μαστροδημήτρης, Η ποίηση του Γιάννη Ρίτσου: Μια ανασκόπηση, σ.181-

-Ηλίας Μέλιος, Τέσσερα απ’ τα σημεία του Γιάννη Ρίτσου, σ.205-

-Άμυ Μιμς, Η περιπέτεια της αγγλικής μετάφρασης του «Εικονοστασίου» του Ρίτσου, σ. 211-

-Κάρολος Μητσάκης, Ο δεκαπεντασύλλαβος του Γιάννη Ρίτσου, σ.219-

-Θανάσης Ντόκος, Από τη βεβαιότητα στην αμφιβολία. Η αίσθηση του παράλογου στην ώριμη ποίηση του Γιάννη Ρίτσου, σ.235-

-Ανδρέας Παναγόπουλος, Μια λανθάνουσα συνέντευξη του Γιάννη Ρίτσου, σ.249- (η συνέντευξη δόθηκε στον εκδότη και συντάκτη της μηνιαίας μαθητικής εφημερίδας της Ανδρίτσαινας «ο Ψύλλος», Νοέμβριος1987 Χρίστο Τσιγουρή.)

-Δημήτρης Πανουσάκης, Σκέψεις πάνω σ’ ένα αυτοβιογραφικό ποίημα του Γ. Ρίτσου, σ.253-

-Γιώργος Πετρόπουλος, Γιάννη Ρίτσου: Ο Αφανισμός της Μήλος, σ.255-

-Αντώνης Δ. Σκιαθάς, Μια ιδιωτική συνομιλία Γ. Ρίτσος-Σ. Σκίπης, σ.259-

-Θ. Φραγκόπουλος, Γιάννης Ρίτσος: Μια αναθεώρηση, σ.263-

-Ελένη Χωρεάνθη, Η Σονάτα του Σεληνόφωτος, σ.269-

• ΘΕΑΤΡΙΚΑ ΤΕΤΡΑΔΙΑ-2, Πειραματική Σκηνή-ομάδα θεατρικής έρευνας. περιοδική έκδοση, τχ.2/1,1980

-Νίκος Παπανδρέου, Ποίηση/Θέατρο, σ.2

-Χρύσα Προκοπάκη, Ο κύκλος των μυθολογικών ποιημάτων του Γιάννη Ρίτσου, σ.3-

-Ο ποιητής και το ποίημα, σ. 12, (αποσπάσματα από ποιητικές συλλογές)

-Αικατερίνη Μακρυνικόλα, Κείμενα του Γιάννη Ρίτσου στη σκηνή, σ. 13-

-Χρύσα Προκοπάκη, Μια πρώτη προσέγγιση των ποιημάτων. Η σονάτα του σεληνόφωτος./ Το νεκρό σπίτι. /Κάτω απ’ τον ίσκιο του βουνού. , σ.17-

-Γιάννης Ρίτσος, Η Σονάτα του Σεληνόφωτος, σ.24-

-Γιάννης Ρίτσος, Κάτω απ’ τον ίσκιο του βουνού, σ.31- (απόσπασμα)

-Γιάννης Ρίτσος, Το δέντρο της φυλακής και οι γυναίκες, σ.36-

-Γιάννης Ρίτσος, Τέσσερα αποσπάσματα από την Γκραγκάντα, σ.39-

-Από την αρχαία στη σύγχρονη τραγωδία. Συνομιλία με τον Αντουάν Βιτέζ, σ.42-, (μτφ. Νία Περιβολαροπούλου) 

• ΘΕΜΑΤΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ, ΤΕΤΡΑΜΗΝΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ, ΘΕΩΡΙΑΣ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΚΑΙ ΚΡΙΤΙΚΗΣ, τεύχος 42/Σεπτέμβριος-Δεκέμβριος 2009

-Γιάννης Ρίτσος, Προσφορά, σ.5- «Αδέλφι/εδώ βαθειά μου ανθίζει/ένας κήπος για σένα…»

-Γιάννης Ρίτσος, Δευτερόλεπτα. (ανέκδοτη ποιητική συλλογή 1988), σ.16-

-Τρία γράμματα του Ρίτσου στον Peter Bien, σ. 21-

-Χρήστος Τουμανίδης, Απάνθισμα από το «ΕΙΚΟΝΟΣΤΑΣΙΟ ΤΩΝ ΑΝΩΝΥΜΩΝ ΑΓΙΩΝ» του Γ. Ρ. (Αντί προλόγου και… απολογίας), σ.25-

-Χρίστος Αλεξίου, Ο Γιάννης Ρίτσος επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστημίου του Birmingham 5 Ιουλίου 1978, σ.61-

-Γιάννης Ρίτσος, Η Ποίηση εκφράζει την ανάγκη για λευτεριά, (εφ. Ριζοσπάστης 5/8/1978), σ.75-

-Θανάσης Θ. Νιάρχος, Γιάννης Ρίτσος, σ.78-

-Σόνια Ιλίνσκαγια, ΜΟΝΕΜΒΆΣΙΑ-ΑΘΗΝΑ: Δυο ημισφαίρια στον Κόσμο του Γ. Ρίτσου, σ.81-

-Γιώργος Γεωργούσης, «Περιπέτεια» και «Αναγνωρίσεις» στον Γιάννη Ρίτσο. (Απ’ το τραγικό «Εμείς» στο τραγικό «Εγώ», σ.86-

-Σόνια Ιλίνσκαγια, Τρεις μαρτυρίες των βουβών πραγμάτων, σ.91-

-Αλέξης Ζήρας, Ο Ιδεολογικός, υπαρξιακός και αισθητικός διχασμός του Ρίτσου, σ.97-

-Marjorie Chambers, Ο Γιάννης Ρίτσος και η Ελληνική Μυθολογία, σ.103-

-Χρίστος Αλεξίου, Ο Χριστός στην ποίηση και στην πεζογραφία του Γιάννη Ρίτσου, σ.125-

-Γιώργος Κεντρωτής, Γιάννης Ρίτσος Ή Η Ελληνική Ηχώ, σ.155-

-Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου, Ο Ελπήνορας του Γιάννη Ρίτσου, σ.163-

-Λέανδρος Πολενάκης, Ελευθερία και Βούληση στον «Ορέστη» του Ρίτσου, σ.168-

-Amy Mims-Σιλβερίδη, Ο «ΑΙΑΣ» του Γιάννη Ρίτσου και ο Χρίστος Τσάγκας, σ.172-

-Κωνσταντίνος Μπούρας, Καταδυόμενος στη «Σονάτα του Σεληνόφωτος» του Γιάννη Ρίτσου, σ.175-

-Αγγέλα Καστρινάκη, Ο Ρίτσος, η Ελένη και η Μεγάλη Μητέρα, σ.178-

-Δώρα Μεντή, Ο γυμνός κάθετος βράχος της Μονεμβάσιας του Γιάννη Ρίτσου, σ.189-

-Τζίνα Καλογήρου, «Σ’ αυτό τον τόπο η ευπρέπεια χαμογελάει πάνω απ’ τα κόκκαλα»: Η δίψα στο Μυστρά του Γιάννη Ρίτσου, σ.199-

-Έλλη Φιλοκύπρου, Οι λέξεις και το κενό: Αντικατοπτρισμοί στα χάρτινα του Γιάννη Ρίτσου, σ. 209-

-Ευριπίδης Γαραντούδης, Η ποίηση του Ρίτσου ανάμεσα στο μεγάλο και το μικρό ποίημα ταλάντευση ή αλληλοσυμπλήρωση;, σ. 223-

-Νίκος Ορφανίδης, Τα ποιήματα της μνήμης μας, σ. 235-

-Ανδρέας Παγουλάτος, Μια εξαιρετική μελοποίηση του συνθέτη Σπήλιου Μεντή σε ποιήματα της ανέκδοτης συλλογής του Γιάννη Ρίτσου «Οι καημοί της γειτονιάς», σ.237-

-Φαίδρα Ζαμπαθά-Παγουλάτου, Ο Γιάννης Ρίτσος του Εικονοστασίου, σ.251-

-Amy Mims-Σιλβερίδη, Το «Εικονοστάσιο Ανωνύμων Αγίων» του Ρίτσου και η Αλέκα Παϊζη, σ.257-

-Ευγενία Κριτσέφσκαγια, Μισός αιώνας Γιάννης Ρίτσος στα Ρώσικα. Η ποιητική μετάφραση στο ειδώλιο, σ.263-

-Φερεϋντουν Φαριάντ, Ο Ρίτσος και η Περσία, σ.268-

-Κωνσταντίνος Κλεάνθης Μπαϊρακτάρης, Όταν τα παιδιά δε βολεύονται με λιγότερο πολιτιστικό ουρανό, σ.273-

-Χρήστος Τουμανίδης, Η μαθητεία μου πλάι στον Γιάννη Ρίτσο, σ.276-

-Αντρέας Παγουλάτος, Τροπές-και-περιπλανήσεις, Ποιήματα, στη μνήμη του Γιάννη Ρίτσου και του Νικόλαου Κάλα, σ.284-

Το cd που συνοδεύει το αφιέρωμα του περιοδικού, περιέχει επιλογή ποιημάτων του Γιάννη Ρίτσου. Την επιλογή των ποιημάτων την επιμέλεια και την παραγωγή την έκανε ο Χρήστος Τουμανίδης. Ο ηθοποιός Χρίστος  Τσάγκας διαβάζει ποίηση του Γιάννη Ρίτσου. Τον συνοδεύει ο σολίστ κλασική κιθάρας Μιχαηλάγγελος Τουμανίδης με πρωτοπόρες συνθέσεις του.

•ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ. Τρίμηνη Επιθεώρηση Εκπαιδευτικής Πολιτικής και Έρευνας. Τχ.37-38/Άνοιξη- Καλοκαίρι 2009

ΕΙΔΙΚΟ ΤΕΥΧΟΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΓΙΑΝΝΗ ΡΙΤΣΟ. 100 χρόνια από τη γέννησή του

-Σημείωμα της Σύνταξης, σ.3-

-Γνωρίζοντας το Γιάννη Ρίτσο, σ.5, ποίημα από τα «Χάρτινα» Γ΄

-Ν. Μπ., Μια συζήτηση με την Έρη Ρίτσου. Πανανθρώπινος, γιατί ήταν και παρέμεινε κομμουνιστής, σ.6-

-Κώστας Καζάκος, Γιάννης Ρίτσος: Ο Άνθρωπος ως Ποιητής, σ.12-

-Ο εικαστικός Γιάννης Ρίτσος, σ.14

-Γιώργος Φαρσακίδης, Ο Ρίτσος στην εξορία του Άη Στράτη (1950-1952), σ.16-

-Χρίστος Αλεξίου, «Τέτοια η ζωή κ’ η ποίηση, ένα και τα δύο», του Ρίτσου, σ.18-

-Νίκος Αντωνάκος, Ο Γιάννης Ρίτσος και τα τρία κόκκινα γράμματα, σ.41-

-Ε. Κοτσαλίδου, Αληθινός διεθνιστής και γι’ αυτό ποιητής των λαών όλου του κόσμου, σ.44-

-Ζωή Βαλάση, Μόνη πατρίδα η ποίηση, σ.50-

-Γιώργος Χουρμουζιάδης, Το πολιτικό νόημα της ποίησης του Γιάννη Ρίτσου, σ.52

-Σταύρος Κουτράκης, Ευχαριστώ σε, ποιητή στο Γιάννη Ρίτσο, σ.53

-Γιώργος Γωνιανάκης, «Επιτομή» του Ρίτσου από έναν… ηλεκτρονικό, σ.54

-Ε. Π., «Κυκλάμινο, κυκλάμινο στου βράχου τη σκισμάδα», σ.55-

-Γιάννης Ιωαννίδης, Εργάτης ακούραστος με πολύπλευρη προσωπικότητα, σ.57-

-Ανθή Γουρουντή, Ένα ποίημα του Γ. Ρίτσου στα χέρια των παιδιών σ.59

-Μια συζήτηση με το προσωπικό του «Ριζοσπάστη». Ο Γιάννης Ρίτσος για τους «εργάτες της τέχνης», σ.60-

-Αποσπάσματα από διάφορες συνεντεύξεις του

-Γιάννης Ρίτσος, Στον ΚΩΣΤΑ ΒΑΡΝΑΛΗ, σ.78-

-Γιάννης Ρίτσος, Ο Μπαρμπα Βασίλης ο Αβασίλευτος. Στον Βασίλη Ρώτα, σ.80

-Γιάννης Ρίτσος, Φυλακισμένο Θαλασσοπούλι. Στο Φώτη Αγγουλέ, σ.81

-Γιάννης Ρίτσος, Στον Άγγελο Σικελιανό, σ.82

-Γιάννης Ρίτσος, Όταν ένα όνομα γίνεται Μουσική και Κόσμος. Στο Ναζίμ Χικμέτ, σ.83

-Γιάννης Ρίτσος, Η Πρωτοποριακή Λαϊκή Τέχνη του Ναζίμ Χικμέτ, σ.84-

-Νίκος Μόσχος, όταν η ποίηση συναντά το λαό: η μελοποίηση έργων του Γιάννη Ρίτσου, σ.88-

-Μίκης Θεοδωράκης, Ό,τι φτιάξαμε, το πήραμε από το λαό, σ.101

-Χρήστος Λεοντής, Ο Γιάννης Ρίτσος και το «Καπνισμένο τσουκάλι», σ.102-

-Λάκης Χαλκιάς, Ποιητής της Ρωμιοσύνης με τοπάθος της Νιότης, σ.105-

-Γιώργος Τεμεκενίδης, Ο Μάης του 36 και ο «Επιτάφιος», σ.110-

-Γεωργία Λαδογιάννη, «Οι Γειτονιές του κόσμου»-Η ποιητική του κοινωνικού οράματος, σ.121-

-Γιάννης Μότσιος, «Η σονάτα του σεληνόφωτος» και τα «Δεκαοχτώ Λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας», σ.131-

-Γιώργος Ηρακλέους, Η «Τέταρτη διάσταση» ερμηνείες και παρερμηνείες, σ.140-

-Δημήτρης Πατίλας, Γιάννη Ρίτσου: «Όταν έρχεται ο Ξένος»(1958). «Το παράθυρο»(1959). «Η Γέφυρα» (1959):  μερικές σημειώσεις για το ρόλο της ποίησης και του ποιητή, σ.146-

-Σπύρος Τουλιάτος, Χρόνος και Ιστορία στο έργο του Ρίτσου «ΓΚΡΑΓΚΑΝΤΑ»(1972), σ.162-

-Γιώργος Π. Μηλιώνης, Τα κυπριακά ποιήματα του Γιάννη Ρίτσου, σ.169-

-Θανάσης Ν. Καραγιάννης, «Τα ραβδιά των τυφλών» μια αφορμή για γνωριμία με το θεατρικό έργο του Ρίτσου, σ.175-

-Γιώργος Κεντρωτής, Περιήγηση στο μεταφραστικό έργο του Γιάννη Ρίτσου, σ.181-

-Ζωή Βαλάση, Παραμύθια και αλήθεια: Δύο βιβλία για παιδιά σε απόδοση του Γιάννη Ρίτσου, σ.192-

-Ζωή Βαλάση, Γιάννης Ρίτσος-ένα δέντρο στη μέση τ’ ουρανού, σ.196-

-Γιάννης Παπαοικονόμου, Μια εικαστική ματιά στο έργο του Γιάννη Ρίτσου, σ.206-

-Μιχάλης Μερακλής, Η καθολική ποίηση του Γιάννη Ρίτσου, σ.210-

-Ρούλα Κακλαμανάκη, Ο Γιάννης Ρίτσος και η γυναίκα στην ποίησή του, σ.218-

-Ερατοσθένης Γ. Καψωμένος, Ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος και το νεοελληνικό πολιτιστικό πρότυπο, σ.225-

-Νάντια Φραγκούλη, «Να με θυμάστε-είπε.» Μια πρώτη απόπειρα κριτικής στην αστική κριτική για το Ρίτσο, σ.233-

-Βασίλης Κολοβός, Γιατί αποφάσισαν να ονομάσουν το 2009 «έτος Γιάννη Ρίτσου»;, σ.238-

-Μαρία Κ. Πεσκετζής, Αναζητώντας τον ποιητή Γιάννη Ρίτσο στα «Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» του Γυμνασίου, σ.242-

-Δώρα Μόσχου, Ο Γιάννης Ρίτσος στη Β΄ Λυκείου, μια ερμηνευτική προσέγγιση σε δύο από τ’ ανθολογούμενα έργα του. («Ρωμιοσύνη»- «Ανυπόταχτη πολιτεία»), σ.257-

-Απόστολος Μπενάτσης, Γιάννη Ρίτσου: «Η Σονάτα του σεληνόφωτος», σ.265-

-Γιάννης Ρίτσος, Το χαρτί, σ.272

• Η ΛΕΞΗ, ελληνική και ξένη λογοτεχνία, τχ. 182/10,12,2004

-Γιάννης Ρίτσος, Πορθμείο, σ.611, (δημοσιεύονται τα ποιήματα: Συλλογισμοί/Απομακρύνσεις/Πέρασμα/ Οι γριές/ Ίχνη/Μικροαντιστάσεις/Υπό το μηδέν/Έγχρωμη φωτογραφία/Απομεινάρια)

-Γιάννης Ρίτσος, Ο Ποιητής της «Ρωμιοσύνης» για τον συνθέτη της «Ρωμιοσύνης» Μίκης Θεοδωράκης. Εισαγωγή Μάνος Ελευθερίου, σ.616-

-Μίκης Θεοδωράκης, Ο Βράχος του Ρίτσου, σ.618-

-Κώστας Γεωργουσόπουλος, Δέκα σχόλια σε δέκα αυτοσχόλια του Ρίτσου, σ.620-

-Βασίλης Βασιλικός, Ο μεγάλος Ρίτσος, σ.624-

-Ασπασία Παπαθανασίου, Στον λαβύρινθο μισού αιώνα, σ.632-

-Άλκη Ζέη, Ο Ρίτσος και το «Κοριτσάκι», σ.636-

-Αλέκα Παϊζη, Από την Παπαναστασίου στην Κόρακα, σ.640-

-Χρήστος Λεοντής, Ο Γιάννης Ρίτσος και το «Καπνισμένο Τσουκάλι», σ.643-

-Γιάννης Ρίτσος, εισαγωγή: Χρύσα Προκοπάκη, σ.647-

-Γιάννης Ρίτσος, «Εγώ δουλεύω με μια πέτρα στο στόμα», Ένα γράμμα στη Χρύσα Προκοπάκη και στον Νικηφόρο Παπανδρέου στο Παρίσι, σ.649-

-Σόνια Ιλίνσκαγια, Λίγα λόγια για τις «Περγαμηνές» νύξεις σ’ ένα μεγάλο πρόβλημα, σ.660-

-Κώστας Νίτσος, Στη σκήτη του Ρίτσου, σ.668-

-Nicola Crocetti, Ο Ρίτσος, η Ιταλία και το Ιταλικό τρίπτυχο, σ.672-, (μτφ. Νάσος Βαγενάς)

-Αλέξης Ζήρας, Χαλαστής ή Πλάστης. Ο Γιάννης Ρίτσος μέσα και έξω από τον μύθο του οδηγητή-ποιητή, σ. 687-

-Μιχάλης Πιερής, Από τη σκηνοθεσία της γύμνωσης στη βίωση της αποκάλυψης, σ.702-

-Δημήτρης Δημηρούλης, Υπόμνημα. Επτά θέσεις για τον Γιάννη Ρίτσο, σ.707-

-Εύα Κοταμανίδου, Γνωριμία μ’ έναν πρίγκηπα της ποίησης, σ.716-

-Dominique Grandmont, Γιάννης Ρίτσος: Μια τραγωδία σε χίλια κομμάτια και θραύσματα, σ.719-, (μτφ. Τιτίκα Δημητρούλια)

-Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, Ο Ρίτσος ως πολιτικός ποιητής επί δικτατορίας: σχόλια για τον αφανισμό της Μήλου, σ.728-

-Στέφανος Ροζάνης, Το «Ποιείν» και το Ποίημα. Αναφορά στην Ποιητική του Γιάννη Ρίτσου, σ.734-

-Γιάννης Ρίτσος, Για τον «Βραδινό Μονόλογο». Γράμμα στον Βασίλη Βασιλειάδη. Εισαγωγή: Μάνος Ελευθερίου, σ.738-

-Αναστάσης Βιστωνίτης, Για τον Γιάννη Ρίτσο, σ.740-

-Τάκης Μενδράκος, Οράματα και Είδωλα, (με αφορμή την περίπτωση Γιάννη Ρίτσου), σ.746-

-Έρη Ρίτσου, Ο Γιάννης Ρίτσος στο Καρλόβασι, σ.748-

-Valentina Gilardi, Σημειώσεις πάνω στην Τέταρτη Διάσταση, σ.759-, (μτφ. Ρούμπη Θεοφανοπούλου)

-Κυριάκος Κατζουράκης, Παραγγελία, σ.768-

-Άμυ Μίμς-Σιλβερίδη, Ο Ρίτσος του Εικονοστασίου και ο Τζόυς του Οδυσσέα. Ελευθεροστομία εναντίον Λογοκρισίας, σ.772-

-Νίκος Δαββέτας, Τα κρίσιμα «δευτερόλεπτα» του 1989, σ.781-

-Ελένη Αντωνιάδη, Τα Κυπριακά ποιήματα του Γιάννη Ρίτσου, σ.784-

-Αγγελική Κώττη, Ηδονοβλεψίες από την κλειδαρότρυπα της Ιστορίας, σ. 797-

ΕΠΙΜΕΤΡΟ

-Μια συνομιλία του Γιάννη Ρίτσου με τον Αντώνη Φωστιέρη και τον Θανάση Νιάρχο, σ.805-

-Ρούλα Κακλαμανάκη, Για ένα διαζευκτικό «Ή» και ένα «Ίσως», σ.810-

-Γιώργος Μαρκόπουλος, Η Σονάτα του Σεληνόφωτος, σ.812-

•ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ. Εξάμηνο περιοδικό γενικής κριτικής των πνευματικών, καλλιτεχνικών, πολιτιστικών και πολιτικών μας πραγμάτων, τχ. 97/Γενάρης-Ιούνης 2005

-Δημήτρης Βαλασκαντζής, Η Φιλίτσα Γεωργιάδου-Ρίτσου, κρατούμενη κι αυτή της Χούντας, σ.7-

-Δημήτρης Βαλασκαντζής, Ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος, σ.38-

-Δημήτρης Βαλασκαντζής, Η αλληλογραφία του Ρίτσου κατά την επταετία, σ.48-

• ΟΔΗΓΗΤΗΣ, Όργανο του ΚΣ της ΚΝΕ, τχ. 960/4, 2009,

-100 χρόνια Γιάννης Ρίτσος.   …ποιητής του λαού μας

-Χρονολόγιο, σ. 4

-«Παρών» στην ιστορία «Εμείς τραγουδάμε για να σμίξουμε τον κόσμο…», σ.6

-Κομμουνιστής ποιητής «Η ποίηση πρέπει να ‘ναι ένας οδηγός μέχης…», σ.8

-Διεθνής και διεθνιστής «…το πιο τρανό τραγούδι που έμαθα… Προλετάριοι όλων των εθνών ενωθείτε», σ.10

-Για το Σοσιαλισμό «Ευλογημένος ο κόσμος που γεννιέται…», σ.14

-Είπαν στον «Οδηγητή» για το Γιάννη Ρίτσο, σ.16, (Χρήστος Λεοντής-Γιώργος Φαρσακίδης-Μαρία Φαραντούρη- Έρη Ρίτσου-Μίκης Θεοδωράκης)

-Εργογραφία, σ.18

-Προτάσεις, σ.20

-Τιμητικές Διακρίσεις, σ.23

• Ομπρέλα, γράμματα τέχνες πολιτισμός Τρίτη περιπλάνηση μέσα στη βροχή. Τρίμηνο περιοδικό τχ.31/12,1995

-Ο Εκδότης, 25 ΚΕΙΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΓΙΑΝΝΗ ΡΙΤΣΟ, σ.2

-Βαγγέλης Αθανασόπουλος, Κράση του «Λυρικού» με το «Ρεαλιστικό» στο «ΑΡΙΟΣΤΟΣ Ο ΠΡΟΣΕΧΤΙΚΟΣ ΑΦΗΓΕΙΤΑΙ ΣΤΙΓΜΕΣ ΤΟΥ ΒΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΥΠΝΟΥ ΤΟΥ», σ.3-

-Dominique Grandmont, Για μια πολιτική της Τέταρτης Διάστασης, σ.9-, (μτφ. Ελένη Χαραλαμποπούλου)

-Νίκος Γρηγοριάδης, Γιάννης Ρίτσος: Το ουράνιο δίπλα δίπλα με το καθημερινό, σ.12-

-Άκος Δασκαλόπουλος, Ο Επιτάφιος του Γιάννη Ρίτσου-Ένα Ορόσημο-, σ.18-

-Νατάσα Ζαχαροπούλου, Ένα σχόλιο στον Ορέστη του Γιάννη Ρίτσου, σ.20-

-Σόνια Ιλίνσκαγια, Γιάννης Ρίτσος τρείς επιλογές, σ.23-

-Ozdemir Ince, Ο Ρίτσος και οι Κήποι των Άλλων, σ.26-, (μτφ. Π. Δελαγραμμάτικα)

-Ρούλα Κακλαμανάκη, Η παρουσία του ήρωα στην ποίηση του Γιάννη Ρίτσου, σ.29-

-Τζίνα Καλογήρου, Νεωτερικότητα και Μυθοπλασία του Εικονοστασίου Ανωνύμων Αγίων, σ.36-

-Δημήτρης Ι. Καραμβάλης, «Το Τραγούδι της αδελφής μου» του Γιάννη Ρίτσου, σ.41-

-Κώστας Καραχάλιος, Μια επίθεση από τα «αριστερά», σ.44-

-Τάκης Καρβέλης, Ο Γιάννης Ρίτσος και ο Οδυσσέας Ελύτης κατά την περίοδο της ποιητικής τους διαμόρφωσης, σ.47-

-Θανάσης Κουδούνης, Η Έννοια της Ρωμιοσύνης στο ομώνυμο έργο του Γιάννη Ρίτσου, σ.24-

-Μαρία Μαρκαντωνάτου, Οι Θεατρικοί Μονόλογοι του Γιάννη Ρίτσου. Μια ανάγνωση της Ελένης του, σ.56-

-Μιχάλης Γ. Μερακλής, Ο Ουρανός αρχίζει από το ψωμί, σ.60-

-Γιώργος Χ. Μπαλούρδος, Λίγες σκέψεις για τη Σονάτα του Σεληνόφωτος του Γιάννη Ρίτσου, σ.64-

-Αθηνά Παπαδάκη, Μια δεύτερη ανάγνωση στην «Ελένη» του Ρίτσο. Από ωραία έως πανωραία η ύλη μεταλλάσσεται, σ. 69-

-Γιώργος Πετρόπουλος, Γιάννη Ρίτσου: όταν έρχεται ο Ξένος, σ.72-

-Victor Sokoliyk, «…Αυτό που λέμε αμετάβλητο» (Μυθολογικά μοντέλα, ρόλοι και τύποι στην ποίηση του Γ. Ρίτσου), σ.74-

-Θεόφιλος Δ. Φραγκόπουλος, Ο Γιάννης Ρίτσος ανάμεσα στη διαχρονικότητα και στην επικαιρότητα, σ.78-

ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ

-Μανόλης Αναγνωστάκης, Μνήμες συνάντησης με τον ποιητή, σ.82

-Βικτωρία Θεοδώρου, Ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος στη λίμνη Αχρίδα, σ.83-

-Ιωάννα Καρατζαφέρη, Τρυφερή Μνήμη, σ.85-

-Φερεϋντούν Φαριάτ, Αναζητώντας τα χαμένα έργα του Γιάννη Ρίτσου, σ.87-

-Σοφιανός Χρυσοστομίδης, Ο Γ. Ρίτσος στο Παρθένι, σ.91-

• ΟΥΤΟΠΙΑ, Διμηνιαία Έκδοση Θεωρίας και Πολιτισμού, τεύχος 88/Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2010

-Γιάννης Ρίτσος, Από τη συλλογή Σπασμένη πέννα 5.ΙΙΙ-9. VΙΙΙ. 86, σ. 28-, «Ξενυχτισμένα αγόρια διασκεδάζουν με τις/ ταχυδακτυλουργίες των άστρων,/όμως η γενναιοδωρία της νύχτας βρίσκει/κλεισμένες/ τις πόρτες των γερόντων με τις μαύρες γάτες./Κι εγώ καλλιγραφώ κάτω απ’ τη λάμπα τη/σιωπή που με παραμονεύει.»

-Χρίστος Αλεξίου, Γιάννης Ρίτσος, Ο ποιητής-Ο αγωνιστής-Ο στοχαστής, σ.32-

-Αντρέας Παγουλάτος, Οι μεταμορφώσεις της «Ηλέκτρας» στους αρχαιόθεμους «ατρειδικούς» μονολόγους της Τέταρτης διάστασης του Γιάννη Ρίτσου, σ.65-

-Έρη  Σταυροπούλου, Ο αργοναυτικός μύθος στην ποίηση του Γιάννη Ρίτσου, σ. 75-

-Βασίλης Αλεξίου, Αργά, πολύ αργά, ήρθα στον Ρίτσο, σ.87-

-Ανθούλα Δανιήλ, Οι Αργείοι και η τρικλοποδιά ή ο Ρίτσος πίσω από τη μάσκα, σ.99-

Θάνος Μικρούτσικος, Ο δικός μου Γιάννης Ρίτσος, σ.105-

-Νένα Βενετσάνου, Για τον Γιάννη Ρίτσο, σ.111-

-Αιμιλία Καραλή, Ο Γιάννης Ρίτσος στα εγχειρίδια της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, σ.115-

-Δυό λόγια του Γιάννη Ρίτσου. Από συνέντευξη του Γιάννη Ρίτσου στο περιοδικό Η λέξη, αρ. 8. Οκτ. 1981, σ.124.

ΚΑΙ

•ΤΕΤΡΑΔΙΑ «ΕΥΘΥΝΗΣ» τόμος 40/Νοέμβρης 2003. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ-ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ. ΒΙΟΙ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΙ-ΕΡΓΑ ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ.

-Η ΕΥΘΥΝΗ, ΤΑ ΑΝΤΙΚΡΙΣΤΑ ΛΙΟΝΤΑΡΙΑ, σ.7

-Τάσος Αθανασιάδης, ΕΛΥΤΗΣ –ΡΙΤΣΟΣ ΔΥΟ ΑΝΤΙΘΕΣΕΙΣ, σ. 9

-Δημήτρης Αγγελής, ΟΤΑΝ ΟΡΜΗΤΙΚΗ ΚΑΤΑΦΤΑΝΕΙ Η ΠΟΙΗΣΗ, σ.10-

-Κωνσταντίνος Βάσσης, ΕΛΥΤΗΣ-ΡΙΤΣΟΣ. ΒΙΟΙ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΙ, σ.21-

-Άγγελος Καλογερόπουλος, ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ ΚΑΙ ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ, ΔΥΟ ΜΕΛΟΠΟΙΗΜΕΝΟΙ ΠΟΙΗΤΕΣ, σ. 50-

-Στέλιος Καραγιάννης, Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΣΤΟΝ ΡΙΤΣΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΕΛΥΤΗ, σ.54-

-Σαράντος Ι. Καργάκος, ΡΙΤΣΟΣ-ΕΛΥΤΗΣ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ «ΣΤΡΑΤΕΥΣΗΣ», σ.73-

-Δημήτρης Γ. Κατσαφάνας, «ΘΑΝΑΤΟΣ ΚΑΙ ΑΝΑΣΤΑΣΙΣ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ» του ΟΔΥΣΣΕΑ ΕΛΥΤΗ «Η ΔΙΨΑ ΣΤΟ ΜΥΣΤΡΑ» του Γιάννη Ρίτσου. Η τραγική διάσταση των προσώπων, σ.80-

-Ηλία Κεφάλα, ΧΡΗΣΗ ΚΑΙ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΣΤΟΝ ΟΔΥΣΣΕΑ ΕΛΥΤΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΓΙΑΝΝΗ ΡΙΤΣΟ, σ. 100-

-Νίνα Ι. Κοκκινάκη, ΟΙ «ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ» ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΡΙΤΣΟΥ ΚΑΙ ΤΟ «ΑΘΕΑΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΑΠΡΙΛΙΟΥ» του ΟΔΥΣΣΕΑ ΕΛΥΤΗ. Μια παράλληλη ανάγνωση, σ.108-

-Δημήτρης Κοσμόπουλος, ΤΑ ΕΠΙΧΕΙΡΑ ΤΗΣ ΣΙΩΠΗΣ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ, σ.117-

-Γιάννης Κ. Κωβαίος, «ΦΩΤΟΔΕΝΤΡΟΥ» ΚΑΙ «ΡΩΜΙΟΣΥΝΗΣ» ΓΩΝΙΑ, σ.127-

-Διονύσης Κ. Μαγκλιβέρας, ΤΑ ΔΟΚΙΜΙΑ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ ΕΛΥΤΗ, σ.132-

-Γιώργης Μανουσάκης, ΔΥΟ ΠΟΙΗΤΕΣ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΤΟΥΣ, σ.143-

-Μιχάλης Γ. Μερακλής, ΕΛΥΤΗΣ-ΡΙΤΣΟΣ: ΣΥΓΚΛΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΟΚΛΙΣΕΙΣ, σ. 165-

-Νίκος Αλ. Μηλιώνης, Η ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΩΣ ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΙΔΕΑ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΕΛΥΤΗ ΚΑΙ ΤΟΥ ΡΙΤΣΟΥ, σ.175-

-Ευάγγελος Ν. Μόσχος, ΤΟ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ ΕΛΥΤΗ ΚΑΙ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΕΡΓΟΥ, σ.186-

-Θανάσης Παπαθανασόπουλος, ΕΛΥΤΗΣ-ΡΙΤΣΟΣ ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΕΙΣ, σ.192-

-Λένα Παππά, ΕΛΥΤΗΣ-ΡΙΤΣΟΣ ΒΙΟΙ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΙ, σ.206-

-Κυριάκος Πλήσης, ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ: «Η ΚΥΡΑ ΤΩΝ ΑΜΠΕΛΙΩΝ», ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ: «ΤΟ ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ», σ. 218-

-Ιωάννης Β. Φριλίγκος, ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΣΥΜΒΟΛΑ ΣΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΕΛΥΤΗ-ΡΙΤΣΟΥ. Μια πρώτη προσέγγιση, σ.227-

-Παναγιώτης Χρ. Χατζηγάκης, ΣΥΓΚΛΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΟΚΛΙΣΕΙΣ, σ.235-

-Ελένη Χωρεάνθη, Η ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΣΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ ΕΛΥΤΗ ΚΑΙ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΡΙΤΣΟΥ, σ.249-

-Θανάση Κουτλή-Κώστα Ριζάκη, ΣΥΝΟΜΙΛΙΑ, σ. 268-

-Θανάσης Παπαθανασόπουλος, ΒΙΟΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ ΤΩΝ ΟΔΥΣΣΕΑ ΕΛΥΤΗ-ΓΙΑΝΝΗ ΡΙΤΣΟΥ, σ.274.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς, 11 Νοεμβρίου 2017

           

Μνήμη Γιάννη Ρίτσου

  Που πάνε οι ψυχές των ποιητών όταν πεθαίνουν;

     Σαν σήμερα στις 11 Νοεμβρίου του 1990, έφυγε από τον Κόσμο που τόσο αγάπησε και υπηρέτησε με αγωνιστική συνέπεια και επαναστατικό πάθος, ο δάσκαλος ποιητής της Ρωμιοσύνης Γιάννης Ρίτσος (1/5/1909-11/11/1990). Ο δικός μας Γιάννης Ρίτσος. Αυτός που αγαπήσαμε και αγαπάμε, αυτός που τραγουδήσαμε και εξακολουθούμε να τραγουδάμε, αυτός που διαβάσαμε και συνεχίζουμε να μελετάμε. Ο ποιητής χορογράφος του απλού, καθημερινού, οικείου σε όλους μας ποιητικού λόγου. Ο επαναστάτης τεχνίτης που μας έμαθε όσο κανένας άλλος ποιητής της γενιάς του, να στοχαζόμαστε και να σεβόμαστε, να αφουγκραζόμαστε και να αντλούμε δυνάμεις, να στεκόμαστε με προσοχή και δέος, να έχουμε στραμμένο διαρκώς το βλέμμα της ψυχής και τις αντένες των αισθήσεων μας, στα πιο απλά, τα πιο αθόρυβα, τα πιο διακριτικά, τα πιο απρόβλεπτα, τα πλέον καθημερινά, μικρά πράγματα, τοσοδούλικα πραγματάκια και γεγονότα που οικοδομούν τον τυχαίο και πρόσκαιρο βίο μας, και που φωτίζουν, με μόνη την καθαρή ύπαρξή τους, το μυστήριο της ζωής και την αιτία της ύπαρξής της-μας. Ο Γιάννης Ρίτσος, αυτός ο αριστοκράτης προλετάριος της ποίησης, μας ταξίδεψε ακούραστα και συστηματικά μέσα από τις κοινωνικές ρωγμές και πολιτικές στρωματώσεις του ογκώδους ποιητικού του έργου, μέσα από την απλή καθημερινή φιλοσοφία του ποιητικού του λόγου, σε ένα ανθρώπινο ελληνικό και οικουμενικό ταυτόχρονα σύμπαν. Ένα σύμπαν, που δεν απέχει έτη φωτός από τον πλανήτη μας, δεν βρίσκεται κάπου μέσα στα μυριάδες άλλα άστρα του γαλαξιακού μας νεφελώματος, αλλά βρίσκεται εδώ, δίπλα μας, κοντά μας, πλησίον μας, από πάντα, και αναμένει να το ανακαλύψουμε ή να το ξαναανακαλύψουμε και να το ερμηνεύσουμε. Ένας Κόσμος που δεν είναι ιδεατός ούτε ονειροφαντασία ρομαντικών ποιητών, αλλά υπαρκτός και απτός, διαλεκτικός και ταξικός, σαρκικός και πολύμορφος, γεμάτος διαψεύσεις και μυστήριο, ομορφιά και δυστυχία, πόνο και λεπτομερειακές αποκαλύψεις, προσδοκίες και συγκρούσεις. Μια διαρκή αμάχη και ένας αγώνας που μας φανερώνει συνεχώς την κρυμμένη του ενότητα. Τον Κόσμο αυτόν «τον μικρό τον μέγα» ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος τον είδε και τον ερμήνευσε μέσα από ένα πολιτικό καθαρά πρίσμα της εποχής του, αυτό της μαρξιστικής ιδεολογίας και επανάστασης. Για Εκείνον, σαν άτομο και σαν ποιητή, ήταν η Κομμουνιστική Ιδεολογία που πίστευε ότι θα έφερνε την αλλαγή της Κοινωνίας. Και αυτήν υπηρέτησε θυσιαστικά με προσωπικό και οικογενειακό κόστος. Στάθηκε υπέρμαχός της και σημαιοφόρος της στον επίγειο βίο του. Πίστευε ακράδαντα και αθώα, ότι η κόκκινη ιδεολογία και πολιτική πρακτική θα απελευθερώσει τους ανθρώπους από τα κοινωνικά τους δεσμά, θα τους κάνει να αντιληφθούν ορθότερα τον παραλογισμό της οικονομικής τους εξαθλίωσης και θα τους ενώσει σε έναν κοινό σκοπό, αυτόν του διαρκή αγώνα. Ο κοινωνικός αυτός μετασχηματισμός της Κοινωνίας για τους μεγάλους και κλασικούς ποιητές του κόσμου μας θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί και μέσω της Τέχνης,  της Τέχνης του ποιητικού λόγου. Γιατί, «Σε τούτα εδώ τα μάρμαρα κακιά σκουριά δεν πιάνει…». Η Ποίηση θεωρούσε αυτός ο ακούραστος εργάτης της, μπορεί να προσδώσει στους ανθρώπους όχι μια ηθική επικράτεια άσπιλων συνειδήσεων, να προσφέρει όχι έναν θρησκευτικό παράδεισο αναμάρτητων και καθαρών πιστών, να εντάξει μέσα σε ένα γεωγραφικό όριο όχι μια εθνική υπηκοότητα μιας συγκεκριμένης φυλής, αλλά να οικοδομήσει μια ταξική αγωνιστική υπηκοότητα ανθρώπινων συνειδήσεων. Το πάλεψε με θάρρος και θυσία, απέτυχε όμως, όχι Εκείνος, όχι το ποιητικό του ανθρωπιστικό Όραμα, αλλά οι πολιτικοί και ιδεολογικοί εκπρόσωποι της θεωρίας αυτής. Και σαν μεγάλος ποιητής που υπήρξε, βρήκε το σθένος και την τόλμη να μας μιλήσει για την διάψευση των πολιτικών του οραμάτων, στην συλλογή του «Αργά πολύ αργά μέσα στη νύχτα». Σε αυτήν την σπαρακτική ανθρώπινη ποιητική εξομολόγησή του. Μια ποιητική εξομολόγηση που δεν εκφράζει μόνο το ατομικό του πιστεύω, αλλά το συλλογικό και συντροφικό της γενιάς του και των ιδεολόγων αγωνιστών της εποχής του.

     Ο Γιάννης Ρίτσος, μέσα από τους επάλληλους θεματικούς κύκλους της ποίησής του, μας έμαθε πως ιστορία δεν γράφουν μόνο οι μεγάλες προσωπικότητες της πολιτικής, οι ένδοξοι στρατηλάτες των μαχών, οι ανατροπείς ιδεολόγοι των πολιτικών χαρακωμάτων, αλλά πρωτίστως, τα χνάρια της ιστορίας τα χαράσσει ο απλός λαός. Ο φτωχός κόσμος και οι εξαθλιωμένοι οικονομικά σύντροφοι της διπλανής μας πόρτας. Οι απλοί ανώνυμοι αγωνιστές και αγωνίστριες που με αυτοθυσία και αυταπάρνηση αγωνίζονται να μην σβήσει ο ήλιος της Δικαιοσύνης ο μακρινός, τον Κόσμο, με την πολιτική τους πράξη και ενέργειες. Ο Γιάννης Ρίτσος, εμφυσά πνοή σε κάθε μικρή ανθρώπινη περιπέτεια και δράση και της προσφέρει ποιητικό μεγαλείο. Ντύνει τους χαρακτήρες του ποιητικού του κόσμου με ηθικά πολιτικά αναστήματα, με οντολογικές προεκτάσεις, τους κοσμεί είτε με αισιόδοξες είτε απαισιόδοξες διαθέσεις, αλλά ποτέ μηδενιστικές, όπως πράττει ο ποιητής Νίκος Καζαντζάκης, ή ιδεαλιστικές όπως ο Κωστής Παλαμάς, ή αρχαιοελληνικού μεγαλείου όπως ο Άγγελος Σικελιανός. Το ποιητικό στερέωμα του Ρίτσου, δεν στηρίζεται πάνω στην σκοτεινή άβυσσο, αλλά στο κόκκινο χαλί της επανάστασης. Ο Ρίτσος δίνει σάρκα και οστά στο μυστήριο της ζωής και του κόσμου μέσα από αυτήν την ιλιγγιώδη του απεικόνιση των μικρολεπτομερειών της ζωής των ανθρώπων και την καταγραφή των εκατοντάδων μικροπραγμάτων και δομικών υλικών του φυσικού χώρου. Ο Γιάννης Ρίτσος συνδύασε τον ποιητικό λόγο με την αφήγηση της ιστορίας της εποχής του. Τίποτα δεν πάει χαμένο μέσα στο έργο του, τίποτα δεν είναι άχρηστο παρά την κουραστική επαναληπτική καταγραφή του, όλα έχουν την σημασία τους στον χρόνο και την εποχή τους, σε μια επαναλαμβανόμενη αφήγηση ζωής, πολιτικής πάλης και θανάτου. Ο ποιητικός του προβληματισμός δεν γκρέμισε, αλλά στερέωσε ανθρωπιστικές αξίες της εποχής του, τις διεύρυνε μετατοπίζοντας το πολιτικό τους βάρος. Εστίασε το βλέμμα μας στην διαρκή αναζήτηση των απλών καθημερινών πραγμάτων και στοιχείων που σπονδυλώνουν την ζωή και όχι σε ότι την κατεδαφίζει. Η εφιαλτική ιδεολογική μοίρα της πολιτικής εξέλιξης της μαρξιστικής πολιτικής διακυβέρνησης στο ευρωπαϊκό έδαφος ιστορικά, δεν τον άγγιξε, δεν την σχολίασε, δεν της άσκησε κριτική, δεν την αμφισβήτησε. Την αποδέχτηκε στωικά και σταθερά, «εθελοτυφλώντας" ίσως μπροστά στα σκληρά και απάνθρωπα συμβάντα των υπευθύνων της εποχής του; την υπερασπίστηκε και την προπαγάνδισε, ποιος όμως πραγματικά γνωρίζει τι κρύβουν οι ψυχές και οι συνειδήσεις των ανθρώπων στην διάρκεια του βίου τους; Η ποιητική του δημιουργία, δεν είναι ασφαλώς ένα κόκκινο φουρτουνιασμένο ρεύμα μέσα στα τόσα άλλα ποιητικά συγγενικά της εποχής του, αλλά ένας ορμητικός ποταμός ανθρωπιστικών αξιών, αγάπης για την πατρίδα του, τους ανθρώπους της, τους αγώνες τους, τους κόπους και τις δυστυχίες τους, τα βάσανα και τους καημούς τους. Την γενέθλια γη του και τους τόπους των κατά καιρούς πολιτικών εξοριών του. Στην πεζογραφία, όχι μόνο αλλά κυρίως μάλλον, ο κυρ Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης και άλλοι όπως ο Φώτης Κόντογλου, ο Στρατής Δούκας, ο Δημήτρης Χατζής, εισαγάγουν αν δεν κάνω λάθος μια φιλάνθρωπη ατμόσφαιρα μέσα στα ελληνικά γράμματα, μια ατμόσφαιρα φιλανθρωπίας μέσα στην ελληνική πεζογραφία όπως έπραξαν πολλοί ξενόγλωσσοι συγγραφείς. Δες τον Ρώσο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, τον Γάλλο Βίκτωρ Ουγκώ κ.ά. Αυτό το στοιχείο της έντονης φιλανθρωπίας νομίζω ότι είναι ο Γιάννης Ρίτσος που εδραίωσε μέσα στον σύγχρονό μας ποιητικό λόγο. Συγκέντρωσε την συνειδησιακή προσοχή μας στις πράξεις ελέους των ανθρώπων, στις αγωνιστικές τους θετικές ενέργειες για το κοινωνικό καλό, για την κατάργηση της αδικίας και της εκμετάλλευσης μέσα στην κοινωνία. Τα πρόσωπα του Γιάννη Ρίτσου, είτε στοχάζονται, είτε ονειρεύονται, είτε ερωτεύονται, είτε είναι μάχιμοι αγωνιστές, είτε φιλοσοφούν, είτε θαυμάζουν το μεγαλείο και τα μυστικά της φύσης και του κόσμου, δεν ενεργούν για λογαριασμό τους για το δικό τους και μόνο συμφέρον, αλλά ολόκληρης της κοινωνίας. Φέρουν μέσα τους το βάρος μιας οικουμενικής αποστολής, της αποστολής της οικοδόμησης μιας δικαιότερης κοινωνίας όχι μόνο για αυτούς τους ίδιους αλλά και για τους μελλούμενους. Οι ανθρώπινες αγωνιστικές μάζες είναι αυτές που από τα κάτω θα φέρουν την αλλαγή και όχι οι πεφωτισμένοι ηγέτες. Ο Γιάννης Ρίτσος, μπορεί να μην υπήρξε αρκετά διορατικός όπως άλλοι συγγραφείς της γενιάς του, ώστε να δει καθαρά, να αφουγκραστεί που οδηγούσε το πολιτικό του όραμα που πίστευε και πως εφαρμόστηκε, όμως ας επαναλάβω, ο φιλάνθρωπος χαρακτήρας του ποιητικού του λόγου υπερίσχυσε των όποιων ιδεολογικών του μονομερειών, της όποιας επικαιρικής του ποιητικής φωνής, που σίγουρα μάλλον και ο ίδιος θα αποκήρυσσε. Ο λόγος του είναι σε πολλά του σημεία διαγνωστικός, πρωτοποριακός και περισσότερο αισιόδοξος από ότι φανταζόμαστε. Έχει προοδευτικό πρόσημο, όχι γιατί είναι φορτισμένος ιδεολογικά αλλά γιατί ενσωματώνει την ανθρώπινη αγωνία και ελπίδα, είναι συγκαταβατικός των ανθρωπίνων διλημμάτων. Ο άνθρωπος μέσω της ποιητικής του φωνής, γεύεται τα μικρά θαύματα της ζωής και της φύσης γύρω του, το βλέμμα του είναι το κοινό μας βλέμμα αποκάλυψης όσων δεν μπορούν να μας αποκαλύψουν οι διάφορες εξουσίες. Υφαίνει το ποιητικό υφαντό του αργαλειού της ποίησής του με μεγάλη μαεστρία χρησιμοποιώντας και τις πιο απλές πολύχρωμες κλωστές που του δίνει η ζωή γύρω του και οι άνθρωποι.

Ο ποιητικός του λόγος είναι πολλές φορές θλιμμένος, απαισιόδοξος αλλά ποτέ κυνικός, ποτέ αδιάφορος της καθημερινής ανθρώπινης αγωνίας και ελπίδας. Η απαισιόδοξη νότα της φέρει βαρίδια της Καρυωτακικής της επίδρασης, και ο ειρωνικός της τόνος της Καβαφικής μυθιστορίας. Η έμπνευσή του δεν υπερβαίνει τα όρια της ιδεολογίας του μόνο, αλλά και τα οράματα των ανθρώπων, τα συμπληρώνει και συγκεφαλαιώνει εποικοδομητικά και παραγωγικά. Οδηγεί τον άνθρωπο στην συνειδητοποίηση του ρόλου και του σκοπού του μέσα στο φυσικό περιβάλλον που τον μαγεύει και το κοινωνικό που τον δεσμεύει και στην κοινωνία. Το υπερβατικό στοιχείο υπάρχει σε αυτή κάθε αυτή την πολιτική πράξη των ανθρώπων, και η αναγνώρισή του επιτυγχάνεται μέσω της πολιτικής δραστηριότητας του καθενός ξεχωριστά και σαν συνόλου.

     Ο Γιάννης Ρίτσος, ο ποιητής της δικής μας Ρωμιοσύνης, υπήρξε αυθεντικός και ειλικρινής απέναντι στον οραματικό του σκοπό και αυτό οφείλουμε να του το αναγνωρίσουμε με σέβας. Ανέλαβε το βάρος της ποιητικής ευθύνης της προσαρμογής της ιδεολογίας μέσα στα ποιητικά καθέκαστα του καιρού του. Η ποίησή του, είναι ένα μεγάλο ίσως αχαρτογράφητο ακόμα, πεδίο θαυμάτων και εκπλήξεων. Μια ποιητική αγαθοεργία υπέρ των αδικημένων και των κοινωνικά κατατρεγμένων του κόσμου. Η πολυστρωματική της θεματική, μας δηλώνει τον σπουδαίο σχεδιασμό της έμπνευσής του.

Το ζην είναι επαναστατική πράξη και επαναστατική πράξη είναι ο ποιητικός λόγος.

Πού πάνε οι ψυχές των κόκκινων ποιητών όταν πεθαίνουν;

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς, 11/11/2017

ΥΓ. Την ίδια ημέρα που έφυγε για τον αστρόκοσμο της ποίησης ο Γιάννης Ρίτσος, έφυγε και ένας δάσκαλος της θεατρικής τέχνης ο Αλέξης Μινωτής. Ο καλύτερος της εποχής του όπως έχουν γράψει Σαιξπηρικός Άμλετ. Ο Αλέξης Μινωτής, υπήρξε δεύτερος σύζυγος της πειραιώτισσας τραγωδού Κατίνας Παξινού. Υπήρξε επίσης άσπονδος φίλος και κατόπιν «αντίπαλος», όπως ο ίδιος αναφέρει στα κείμενά του, του πειραιώτη σκηνοθέτη Δημήτρη Ροντήρη.