Jacqueline
de
Romilly
Οφείλουμε
ευγνωμοσύνη ως Έθνος και ως Έλληνες σε ξένους επιστήμονες, αρχαιολόγους,
καθηγητές πανεπιστημίων, παιδαγωγούς, ερευνητές, συγγραφείς, ποιητές,
διανοούμενους, ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών, απομνημονευματογράφους,
μεταφραστές, φοιτητές, ιστορικούς, ιερωμένους, ταξιδευτές, αλλοδαπούς
ταξιδιώτες λάτρεις της χώρας μας, φωτογράφους, εικαστικούς, μουσικούς,
σκηνοθέτες, αρχαιολογικές σχολές, ξένα πανεπιστήμια και ινστιτούτα,
πολιτιστικούς συλλόγους, εκδοτικούς οίκους και εκδότες περιοδικών, για να μείνω
μόνο στον πολιτιστικό χώρο, από όλον τον κόσμο που διαχρονικά και σταθερά προβάλλουν την ιστορία και τον πολιτισμό της χώρας μας. Πάμπολλες φορές χωρίς
αντάλλαγμα, χωρίς να ζητούν να προστεθούν στο πάνθεο των φιλελλήνων, χωρίς να
περιμένουν αναγνώριση από τους ντόπιους κατοίκους αυτής της δύσμοιρης χώρας
μας, που οι κάτοικοί της-στο μεγαλύτερο πληθυσμιακά μέρος τους-αγνοούν τα άτομα
αυτά, ή συνήθως, τα λοιδορούν με κομπασμό και αυτούς και τις εργασίες
τους, κατακρίνουν τάχα για ανθελληνισμό την προσωπική τους προσπάθειά, ν' αναδείξουν το μεγαλείο και τον πολιτιστικό πλούτο τόσο της κλασικής-της αρχαίας
Ελλάδας όσο και της συνέχειάς της, της Βυζαντινής της Μεσαιωνικής περιόδου,
άτομα που δείχνουν-προπαγανδίζουν στους κατοίκους των δικών τους χωρών(και το
αναγνωστικό τους κοινό) την υπερβολική τους αγάπη για ό,τι θυμίζει Ελλάδα και,
το περασμένο ιστορικό της μεγαλείο. Η διαφημιστική τουριστική φολκλορική άποψη
της μουσικής του Ζορμπά, που οι ξένοι επισκέπτες ξένοιαστοι χορεύουν συρτάκι,
πίνοντας ούζο ή ρετσίνα, του μουζάκα με την χωριάτικη σαλάτα και του σουβλάκι
με το γιαουρτοσκόρδιον, και από κοντά, το
γκρίκ λοβερ καμάκι για τις ξανθές δίμετρες γαλανομάτες καλλίγραμμες
ανύπαντρες ή νυμφευμένες τουρίστριες, και τα τάξι μπόυς με τα λουστρίνια και
τις χρυσές καδένες-ή το βαπτιστικό σταυρουδάκι του ήλιου που γράφει και ο
ποιητής-στο ανοιχτό δασύτριχο μπούστο τους για τους ηλικιωμένους ξένους που το
πάνε το γράμμα, το στρίβουν το πόμολο, έχει επικρατήσει μάλλον, εδώ και χρόνια
σαν η μοναδική διαφημιστική πρόκληση προς τους ξένους επισκέπτες που θέλουν να
επισκεφτούν και να γνωρίσουν από κοντά τον μεσόγειο ερωτύλο χαρακτήρα της φυλής
μας και τα αρχαία μνημεία της χώρας. Και άλλα σύγχρονα ελληνικά τουριστικά
μεγαλεία, πρυτανεύουν ακόμα και σήμερα στον διαφημιστικό χάρτη και προσκαλούν όσους
και όσες από τους ξένους επισκέπτες θα ήθελαν να ταξιδέψουν στην χώρα μας και
να ανέβουν ή κατέβουν τα κατάλευκα πεζούλια των νησιών μας, καθήμενοι επί πόλου
όνου, σταματώντας φυσικά τα ευγενή και κουρασμένα-και απλήρωτα μια ζωή
τετράποδα τα γαϊδουράκια με το ψάθινο καπέλο και τα χαϊμαλιά για να
φωτογραφίσουν τα αξιοθέατα του ελληνικού τοπίου και τους ντόπιους κατοίκους,
και στέκονται μαγεμένοι παρατηρώντας τις κορυφογραμμές των άνυδρων ελληνικών
βουνοκορφών και τα σβησμένα ηφαίστεια ή τους λησμονημένους ανεμόμυλους που,
δεν πρόλαβαν οι σύγχρονοι μας νεοέλληνες να τους μετατρέψουν σε μπαράκια ή
χώρους αναψυχής. Τραβώντας ατέλειωτες φωτογραφίες οι καταϊδρωμένοι και πάντα
χαμογελαστοί τουρίστες, που θα κοσμήσουν τα ξένα ημερολόγια και τα τζάμια των
ταξιδιωτικών γραφείων των πατρίδων τους, και θα γίνουν η αφορμή για να επισκεφτεί την χώρα μας ένα ακόμα πολυπληθές καραβάνι τουριστών, μπας και μαζέψουμε
περισσότερο συνάλλαγμα, τώρα που πτωχεύσαμε. Η Ελλάδα, μια χώρα των
δαφνοστεφανωμένων μύθων και της
θαλασσομαραγκιασμένης πέτρινης εθνικής ομορφιάς, μια χώρα που παλεύει να βρει
το γεωγραφικό πολιτιστικό της προσδιορισμό ασθμαίνοντας και κυκλοθυμικά, μια
χώρα που διαχρονικά μέσα στην ιστορία αναζητά το χαμένο της κέντρο,(για να θυμηθούμε και τον κυρ Ζήσιμο Λορεντζάτο) μια πατρίδα
αυτοκαταστροφική που επαίρεται για τα μεγαλεία του παρελθόντος της αλλά, δεν
κατορθώνει (πάντοτε)να τα αναδείξει με τον πρέποντα σεβασμό, η Ελλάδα η κοινή μας
προγονική Εστία που δεν έπαψε να τρώει τα παιδιά της, ρακένδυτη και
ψυχοπονιάρα, ψωμόλυσσα και μαντάμ Σουσού, λαϊκή κουτσομπόλα των γεγονότων της
ιστορίας της και σουσουράδα αντιγραφέας των ξένων επιτευγμάτων, θαυμάστρια των
κιτς προϊόντων της, κατά κύριο λόγο, αλλά και μεγαλουργούσα στο εξωτερικό, αυτή
η Ελλάδα που δεν βλέπουν ή αγνοούν κατά βάθος οι ξένοι τουρίστες, μια Ελλάδα
που δεν τους αφορά στο μικρό εδώ σύντομο πέρασμά τους, η Ελλάδα του
κουτσαβακισμού και του ωχαδερφισμού που στέλνει τα παιδιά της να μάθουν ξένες
γλώσσες και πιάνο, η Ελλάδα του Θεού Απόλλωνα και του Θεού Διονύσου, του Θεού
Δεσπότη των Πάντων Ιησού και της Παναγιάς Μητέρας της Νύμφης Ανύμφευτης, του
Ηνίοχου των Δελφών και των τοιχογραφιών του Μυστρά, της Ακρόπολης και του
ψηφιδωτού Παντοκράτορα της Μονής του Δαφνίου, των ερειπωμένων κάστρων και των
αλειτούργητων μικρών εκκλησιών σιμά στις ακρογιαλιές, της ελιάς, του αμπελιού
και του σταριού, του λιβανιού και του βασιλικού, των δαντελωτών παραλιών και
των βυζαντινών καψαλισμένων εικονοστασίων, των ροζιασμένων χεριών των φτωχών
ψαράδων και των μεγάλων σοϊλήδων ευεργετών του Έθνους, των ευρωλιγούρηδων και
των βυζαντινοεπαιτών, της παρθένας γοργόνας που αναζητά να μάθει αν ζει ο Μέγας Αλέξανδρος, του Δημήτρη
Πικιώνη και του Θεόφιλου, του Γιαννούλη Χαλεπά και του Κώστα Παρθένη, του
Ιωάννη Αλταμούρα και του Οδυσσέα Ελύτη, του Ρωμανού του Μελωδού και του Μάνου
Χατζιδάκι, η Ελλάδα του φωτόδεντρου και των νεανικών ερωτικών σαπφείρινων μαβιών ματιών, η Ελλάδα που αντιστέκεται η Ελλάδα που επιμένει με
παρακαταθήκη τις πανάρχαιες φωνές παράδοσης της Ιστορίας της, των μελωδικών φωνών
της μνήμης του Χρόνη Αηδονίδη και της Δόμνας Σαμίου, οφείλει πολλά και ανεξόφλητα
μέσα στους αιώνες, σε όλους αυτούς τους διανοούμενους και καλλιτέχνες
φιλέλληνες και επισκέπτες, επιστήμονες και δημιουργούς, που είναι εξίσου
γνήσιοι Έλληνες, με τους ντόπιους κατοίκους της χώρας μας, και ας μην
γεννήθηκαν σε αυτά τα κατάξερα χώματα, ας μην τους νότισε η θαλάσσια αύρα του
αιγαίου πελάγους, ας μην τους πούντιασε ιστορικά το δροσερό αεράκι των νησιών
της.
Στην χώρα
μας, μας διδάσκουν εδώ και αιώνες το τι οφείλουν οι ξένοι στην πατρίδα μας, αλλά
σπάνια ή σχεδόν καθόλου, στο τι οφείλουμε εμείς ως Έλληνες στους ξένους. Όπως
εύστοχα λέει η Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ, «Εμείς τους δώσαμε τα φώτα, αλλά αυτοί,
μας έδωσαν τον ηλεκτρισμό». Σίγουρα μάλλον η εθνική αυτή προπαγάνδα θα
επικρατεί και θα υιοθετείται και στις άλλες χώρες, είναι θεμιτό αυτό να
συμβαίνει κατά την διάρκεια της άνδρωσης της εθνικής ταυτότητας κάθε χώρας και
εθνότητας ξεχωριστά και ιδιαίτερα, στην εμπέδωση της εθνικής τους ιστορίας και πατριωτικής αυτοσυνειδησίας. Γνωρίζουμε από παιδιά εμείς οι Έλληνες στο τι πρόσφεραν οι
προγονοί μας στην οικοδόμηση του Ευρωπαϊκού πνεύματος και πολιτισμού, αλλά δεν μας
μιλούν σχεδόν καθόλου, για το τι προσέφεραν και οι Δυτικοευρωπαίοι-οι κουτόφραγκοι
όπως μας αρέσει να τους ονομάζουμε, σε εμάς. Δεν θέλουμε να αποδεχτούμε ότι δεν
είναι όλοι οι ξένοι contra
grecorum των δικών μας μεγαλείων και ιστορικών επιτευγμάτων, δεν είναι οι
δυτικοευρωπαίοι ο κακός λύκος της ιστορίας και εμείς η ανέμελη παρθενωπή
κοκκινοσκουφίτσα που θα την κατασπαράξουν, καθώς άφησε τον πολιτιστικό και
θρησκευτικό ομφαλό της οικουμένης, δεν κερδίζαμε πάντα μέσα στο διάβα της
ιστορικής μας πορείας την παρτίδα σκάκι με τους ξένους, δεν μεγαλουργήσαμε μόνον
εμείς, δεν αφήσαμε τα ίχνη μας ως έθνος μόνο εμείς πάνω στα αιματοβαμμένα βουνά
της χερσονήσου του Αίμου, η Ευρωπαϊκή Ιστορία ήταν κοινή για μεγάλη χρονική
περίοδο και όποιοι τυχεροί κληρωτοί της Μοίρας την ακολουθούσαν. Η ιδιοπροσωπία
μας ως έθνος δεν είναι το μοναδικό μας διαβατήριο, η γλώσσα μας δεν είναι η
μόνη γέφυρα επικοινωνίας με τις παραδόσεις και τους πολιτισμούς των άλλων, η
πατροπαράδοτη εθνική αναγκαία πίστη μας δεν υποσκάπτεται από την πίστη των
άλλων ευρωπαϊκών λαών με τα δικά τους ήθη και έθιμα, αρεστές σε εμάς ή όχι
διπλωματικές και στρατιωτικές τους φιλοδοξίες. Μια κλειστοφοβική εθνική
παράδοση και παιδεία καλλιεργήθηκε στην χώρα μας για πολλές δεκαετίες, μας
μπόλιασε και μας έκανε να κομπάζουμε σαν γαλόπουλα επί σφαγή μέσα στην Ιστορία.
Και αναφέρομαι, ίσως ακόμα άγνωστη σε πολλούς Έλληνες, την δυτικοευρωπαϊκή
παράδοση-το κοινό μας σπίτι αξιών και πολιτιστικών μεγαλείων, αλλά και κοινών
ιστορικών ενοχών και αποικιοκρατικών οικονομικών εκμεταλλεύσεων. Ο Δυτικός
Πολιτισμός, δεν γεννήθηκε μόνο πάνω στην Θυμέλη των αρχαίων ελληνικών Θεάτρων,
ούτε μέσα στα υπέρλαμπρα Φανταστικά Μουσεία, αλλά μέσα στις στρούγκες και τα
γαϊδουράγκαθα των αγροτικών πληθυσμών της γηραιάς ηπείρου, μέσα στις λασπωμένες
τρώγλες και τις καλύβες τις πευκοσκέπαστες. Τα παλαιά του κλασικά και δοξασμένα
ερείπια δεν ανθοφόρησαν μόνο φιλοσοφικά και θεατρικά μεγαλεία αλλά, και
ποταμούς αίματος και κατακόμβες πτωμάτων. Σε αυτόν τον κοινό πολιτισμό ανήκουμε
και εμείς ως έθνος και ως λαός και, για όσους από τους συμπατριώτες μας
κατόρθωσαν μετά πολλών κόπων και βασάνων να δραπετεύσουν από το Σπήλαιο ή την
Φάτνη του Έθνους, καταγράφω εδώ στο μπλοκ μου, τα μεταφρασμένα στα ελληνικά
έργα μιας αθεράπευτα ρομαντικής γνήσιας Ελληνίδας, που η χώρα μου, τις οφείλει
πολλά, έστω και αν οι περισσότεροι συνέλληνες δεν έχουν ακούσει καν το όνομά
της, έστω και αν δεν έχουν διαβάσει κανένα της βιβλίο, έστω και αν δεν
παρακολούθησαν από μακριά την ομιλία της στην Πνύκα, έστω και αν θα συνεχίσουν
να την αγνοούν επιδεικτικά, έστω και αν δεν υπάρχει ένας κεντρικός δρόμος με το
όνομά της, μια πανεπιστημιακή σχολή αφιερωμένη στην μνήμη της, ένα άγαλμα για
αυτήν την θερμόαιμη ελληνίστρια, αυτήν την δασκάλα γιαγιά εθνική μας παιδαγωγό,
που αφιέρωσε την ζωή της στην μελέτη, μετάφραση, συγγραφή και διάδοση των
ελληνικών γραμμάτων.
Κρατώντας τις αναλογίες της παρούσας κατάθεσης και των συνεχών και
επαναλαμβανόμενων διαβασμάτων μου των έργων της, η Ζακλίν ντε Ρομιγγύ, την
φαντάζομαι να ήταν και να είναι για τους μαθητές της κάτι σαν την Θεία Λένα,
μια ελληνίδα τροφός του πολιτισμού και της ιστορίας της Ελλάδος. Μια παιδαγωγός
που αγάπησε την Αρχαία Ελλάδα και τους μυστικούς θησαυρούς της, όπως και η
συντοπίτισσά της, η μάγισσα πλανεύτρα μυθιστοριογράφος η Μαργαρίτα Γιουρσενάρ (Marguerite Yourcenar). Μόνο που, η Jacqueline de Romilly, εκτός από Στεφάνι και
την Λύρα κρατούσε και το μέτρο της Ιστορικής ερμηνείας των αρχαίων ελληνικών
γεγονότων, φωτίζοντας την αρμονία και την αλήθεια καταγραφής των αρχαίων
ιστορικών συμπερασμάτων των αρχαίων συγγραφέων, ερευνώντας και αναλύοντας τον
λόγο και τον γλωσσικό θησαυρό ιστορικών και τραγικών συγγραφέων και
δραματουργών. Έναν αρχαίο-παγκόσμιο ελληνικό γλωσσικό θησαυρό, που κάτω από
διαφορετικές συγγραφικές προοπτικές, μας διέσωσε μια πέραν του ατλαντικού
επιστήμονας η αμερικανίδα καθηγήτρια Marianne
McDonalad.
Γυναικείες σύγχρονές μας φωνές που αναδεικνύουν την μεγαλουργό πλευρά της αρχαίας
ελληνικής δημοκρατίας αλλά και την προβληματική της ιστορικής της καταγραφής.
Μιας ιστορικής ερμηνείας του κοινού αρχαίου ελληνικού-ευρωπαϊκού παρελθόντος
μας, κοινής ιστορίας και πολιτισμού-κοινής μας παρακαταθήκης-που, δεν ανήκει
στο αραχνοσκεπασμένο μουσείο της κοινής μας σκέψης και του θησαυροφυλακίου των
ιδεών, αλλά αποτελεί την αφετηρία των νέων ευρωπαικών πολιτιστικών μας χρόνων.
Η μικρή το δέμας αλλά μεγάλη στην θέληση και την σκέψη παιδαγωγός εβραιοπούλα,
που γεννήθηκε στη Σάρτρ της Γαλλίας τις παραμονές του Μεγάλου Πολέμου το 1913,
και το πραγματικό της όνομα ήταν Ζακλίν Νταβίντ-η οποία έμεινε ορφανή από
πατέρα σε ηλικία μόλις ενός έτους, δεν έπαψε να μας υπενθυμίζει σε κάθε
ευκαιρία, ότι η γλώσσα και ο θησαυρός των αρχαίων ελληνικών ήταν σχεδόν η
μοναδική συντροφιά της ζωής της, ότι συνομιλούσε τον περισσότερο χρόνο του βίου
της με τον ιστορικό Θουκυδίδη, τον δραματουργό Αισχύλο, τον Πολιτικό Περικλή, τον
Όμηρο, τον Αριστοτέλη και άλλους αρχαίους έλληνες, όπως μας αποδεικνύουν οι
δεκάδες μελέτες και έρευνές της που διεξήγαγε στην διάρκεια της ζωής της, παρά
με τους συγχρόνους της. Δηλώσεις, που σπάνια θα ακούσουμε από έλληνες μελετητές
του αρχαίου μας πολιτισμού και ιστορίας, χωρίς φυσικά να μηδενίζω το συγγραφικό
και ερευνητικό έργο των δικών μας σύγχρονων επιστημών που έχω μελετήσει. Όπως
είναι οι εργασίες του Ιωάννη Συκουτρή, του Ιωάννη Θεοδωρακόπουλου, του Ιωάννη
Κακριδή, του Αριστόξενου Σκιαδά, του Παναγή Λεκατσά, του Δημήτρη Μαρωνίτη και
άλλων σημαντικών ελλήνων συγγραφέων και ιστορικών της αρχαίας περιόδου, για να
μείνω στην μνημόνευση ελάχιστων ονομάτων. Και φυσικά, οι σταθερές της θέσεις
για την αρχαία ελληνική γλώσσα, δεν έχουν καμία συγγένεια ούτε με τις απόψεις
του παλαιού Μιστριώτη, ούτε με τους σύγχρονους γλωσσαμύντορες που ενώ κατέχουν
το θέμα, το σκεπάζουν με το πέπλο των εθνικών τους ιδεοληψιών περί ανωτερότητας
της ελληνικής φυλής. Η ελληνίδα αυτή δασκάλα του 20ου αιώνα του
έθνους των ελλήνων, αφιέρωσε την ζωή της στην δική μας παράδοση παρά στην δική
της. Διέδωσε τον ελληνικό πολιτισμό στην χώρα της και παγκοσμίως, αλώνοντας
αρκετά αντρικά και γυναικεία επιστημονικά κάστρα και ερμήνευσε τα σύγχρονα πάθη
της ιστορίας με τον λόγο των αρχαίων τραγικών και ιστορικών. Διαβάσματα και
μελέτες πενήντα χρόνων και πάνω, καταστάλαξαν σε αυτά τα βιβλία ιστορικής
σοφίας και παιδαγωγίας-τα προσωπικά της «ρόδα της μοναξιάς»-που μας άφησε στο
εδώ πέρασμά της. Με κύριο εφόδιό της την αρχαία ελληνική σκέψη και γραπτή
ιστορική παράδοση ερμήνευσε τον σύγχρονό μας ανθρωπισμό, που κατά την
συγγραφέα, αποτελεί την ηθική της ελευθερίας. Γράφει μεταξύ άλλων στο βιβλίο
της Τι Πιστεύω:
«Το ζήτημα είναι, για μένα, να ξέρουμε αν, μπροστά
σε αυτούς τους κινδύνους, ο άνθρωπος θα καταφέρει να προσαρμοστεί χωρίς να
απαλλοτριωθεί, να μάθει χωρίς να παίζει τον μαθητευόμενο μάγο, να γνωρίσει αυτό
που τον διέπει και τον οδηγεί διατηρώντας την αυτονομία του. Ελπίζω ότι θα
καταφέρει, εφόσον έτσι ορίζεται αυτό που ονομάζω σύγχρονο ανθρωπισμό, και που
είναι, εντέλει, μια ηθική της ελευθερίας».
Οι μελέτες
της Jacqueline
de
Romilly,προϋποθέτουν
σίγουρα ο αναγνώστη τους να διαθέτει πάμπολλες ιστορικές και επιστημονικές
γνώσεις, εμπεριστατωμένη επάρκεια στο πεδίο έρευνας για την αρχαία Ελλάδα,
χρειάζονται σταθερές αναγνωστικές βάσεις στον χώρο των αρχαίων συγγραφέων και
προσήλωση στο όραμα και τα ιδεώδη της ελληνίδας παιδαγωγού. Πέρα όμως από τα
αναγκαία εφόδια του κάθε αναγνώστη ατομικά, οι δεκάδες μελέτες και άρθρα της
για την ελληνική αρχαία γλώσσα, την ιστορία, την φιλοσοφία, τις κοινωνικές
συνθήκες και τον πολιτισμό της αρχαίας Ελλάδας, τα βιβλία της διαβάζονται
ευχάριστα και με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον, σε αυτό συμβάλλει και η καλή τους
μετάφραση από τους διάφορους ελληνικούς εκδοτικούς οίκους που εξέδωσαν τις
μελέτες της. Δεν γνωρίζω ποιους έλληνες φοιτητές και φοιτήτριες των αρχαίων
κλασικών σπουδών, ή αναγνώστες και λάτρεις του αρχαίου κόσμου έχει
επηρεάσει η σκέψη της Ζακλίν ντε
Ρομιλλύ, το διαρκές πάθος της για ότι έχει σχέση με την ελληνική γλώσσα και
αρχαία ιστορία και παράδοση που μας άφησαν σαν πολιτιστικό τζιβαερικό ζωής οι
αρχαίοι μας πρόγονοι, οι σύγχρονες συνθήκες ζωής και οι αντίξοες οικονομικές καταστάσεις, είναι αποτρεπτικές για τέτοιου είδους μελέτες και οράματα. Θέλω όμως
να πιστεύω ότι και στο μέλλον, θα υπάρχουν ελάχιστοι ίσως αναγνώστες λάτρεις
των συγγραφικών μελετών της ελληνίδας γιαγιάς μας παιδαγωγού Ζακλίν ντε
Ρομιλλύ, και αυτή η μικρή μαγιά όπως γίνεται πάντα μέσα στην ιστορία, θα
κρατήσει ζωντανό το όραμά της, τα ιδεώδη της, τις απόψεις της, τα όνειρά της,
την σκέψη της, που με τον τρόπο τους γονιμοποίησαν και την δική μας σκέψη.
Άλλωστε, σπάνια μέσα στην ιστορία τέτοιου είδους σκέψεις και οράματα γίνονταν
αποδεκτά από την μεγάλη μάζα των ανθρώπων, ακόμα και της φυλής μας. Μέχρι τότε, οφείλουμε να διαβάζουμε σταθερά το έργο της, να προσπαθούμε να κατανοήσουμε την
σκέψη της, να κρατάμε ζωντανά τα οράματά της, να ιχνομυθούμε με τα ιδεώδη της,
να στεκόμαστε με σεβασμό απέναντι στον τεράστιο και διαρκή μόχθο ζωής της για
την διάδοση του ελληνικού αρχαίου λόγου, να ξενοδοχούμε με τις απόψεις της και
να διαδίδουμε με την σειρά μας το έργο της. Της το οφείλουμε εθνικά, όπως και
στις άλλες σημαντικές επιστημονικές και συγγραφικές φωνές που διέσωσαν και
διέδωσαν την ελληνική σκέψη παγκοσμίως. Εμείς οι σύγχρονοι έλληνες, οι
οικειοθελώς πρόσφυγες της ημετέρας αρχαίας σκέψης.
Στην
παρούσα καταγραφή, προσπάθησα να δώσω μια γενική εικόνα της παρουσίας της
Ζακλίν ντε Ρομιλλύ, να αναφέρω τα έργα της που γνωρίζω ότι εκδόθηκαν στα
ελληνικά, παροτρύνοντας τους όποιους αναγνώστες αυτού του μπλοκ, να αγοράσουν
τα βιβλία της και να τα μελετήσουν, είναι πολύ ευχάριστη και παρήγορη
συντροφιά. Είναι ένας λειμώνας αρχαίων και σύγχρονων γνώσεων και ερμηνείας του
σύγχρονού μας κόσμου. Εκτός από το δίγλωσσο βιβλίο της Ζακλίν Καραγιώργη, Η
Ελληνίστρια Ζακλίν ντε Ρομιγύ, των εκδόσεων Gutenberg 2012,
δεν γνωρίζω άλλη μελέτη για το έργο της να έχει εκδοθεί στα ελληνικά, υπάρχουν
αρκετά άρθρα σε περιοδικά και εφημερίδες, από αυτά, καταγράφω ορισμένους
τίτλους επιβοηθητικούς των αναγνωστών καθώς και τα έργα της που γνωρίζω και
μελετώ με προσοχή και κατ’ εξακολούθηση.
Ενδεικτική Εργογραφία
•Homere,
Όμηρος, μτφ. Φλώρα Βρανίκου, Ι. Ζαχαρόπουλος Ν. 154/1985
•Σημερινές προοπτικές για το Ομηρικό Έπος, ή πως
μπορεί η έρευνα να ανανεώσει την ανάγνωση των κειμένων, μτφ. Αναστάσιος Στέφος,
Καρδαμίτσα 1986
•Precis
de
Litterature
Grecque,
Αρχαία Ελληνική Γραμματολογία, μτφ. Θεώνη- Χριστοπούλου-Μικρογιαννάκη, Καρδαμίτσα
1988
•Histoire
et
Raison
chez
Thucydide,
Ιστορία και Λόγος στον Θουκυδίδη, μτφ. Ελένη Ι. Κακριδή, Μορφωτικό Ίδρυμα
Εθνικής Τραπέζης 1988
•Problemes
de
lademocratie
grecque,
Προβλήματα της Αρχαίας Ελληνικής Δημοκρατίας, μτφ. Νίκος Αγκαβανάκης,
Καρδαμίτσα 1992
•ΒΑΣΤΑ ΚΑΡΔΙΑ ΜΟΥ, Η ανάπτυξη της
ψυχολογίας στα αρχαία ελληνικά γράμματα, μτφ. Η Μπάμπη Αθανασίου, Το Άστυ 1992
•Pourquoi
la
Grece?
Γιατί η Ελλάδα; μτφ. Μπάμπη Αθανασίου-Κατερίνα Μηλιαρέση. Πρόλογος Γεώργιος Κ.
Βλάχος, Το Άστυ 1993
•La
construction
de
la
verite
chez
Thucydide,
Η Οικοδόμηση της Αλήθειας στο Θουκυδίδη, μτφ. Σταύρος Βλοντάκης, Δημήτριος Ν.
Παπαδήμας 1994
•Les
grands
sophists
dans
l’
Athenes
de
Pericles,
Οι Μεγάλοι Σοφιστές στην Αθήνα του Περικλή, μτφ. Φάνης Ι. Κακριδής. Πρόλογος
μεταφραστού Φάνης Ι. Κακριδής. Πρόλογος Paul Lemerle, Ινστιτούτο του
Βιβλίου-Μ. Καρδαμίτσα 1994
• La
loi
dans
la
pensee
Grecque
des
origins
a
Aristote,
Ο Νόμος στην Ελληνική Σκέψη, από τις απαρχές στον Αριστοτέλη, μτφ. η Μπάμπη
Αθανασίου-Κατερίνα Μηλιαρέση. Πρόλογος Αριστόβουλος Ι. Μάνεσης, Το Άστυ 1995
•ALCIBIADE,
ou
les
dangers
de
l’
ambition,
ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ ή οι κίνδυνοι της φιλοδοξίας, μτφ. Αθηνά-Μπάμπη Αθανασίου-Κατερίνα
Μηλιαρέση. Πρόλογος Κωνσταντίνος Ι. Δεσποτόπουλος, Το Άστυ 1995
•Jeux
de
Lumiere
sur
l’
Hellade,
Παιχνίδι φωτός στην Ελλάδα, μτφ. Κατερίνα Μηλιαρέση και η Μπάμπη Αθανασίου, Το
Άστυ 1996
•Tragedies
Grecques
Au
Fil
Des
Ans,
Ελληνική Τραγωδία στο πέρασμα του χρόνου, μτφ. Αθηνά-Μπάμπη Αθανασίου-Κατερίνα
Μηλιαρέση. Πρόλογος Μάριος Πλωρίτης, Το Άστυ 1996
•Rencontres
avec
La
Grece
Antique,
Συναντήσεις με την Αρχαία Ελλάδα, μτφ. Κατερίνα Μηλιαρέση-Μπάμπη Αθανασίου.
Πρόλογος Δημήτρης Κ. Βελισσαρόπουλος, Το Άστυ 1997
•Le
modernite
d’
Euripide,
Η Νεοτερικότητα του Ευριπίδη, μτφ. Αγγελική Στασινοπούλου-Σκιαδά, Πρόλογος
Αγγελική Στασινοπούλου-Σκιαδά, Ινστιτούτο του Βιβλίου-Α. Καρδαμίτσα 1997
•Hector,
Έκτωρ, μτφ. η Μπάμπη Αθανασίου-Κατερίνα Μηλιαρέση. Πρόλογος Κωνσταντίνος Ι.
Δεσποτόπουλος, Το Άστυ 1998
•L’ Evolution Du
Pathetique D’ Eschyle a Euripide, Η Εξέλιξη του Πάθους. Από τον Αισχύλο στον Ευριπίδη, μτφ. η Μπάμπη Αθαβασίου-Κατερίνα Μηλιαρέση.
Πρόλογος Γιώργης Γιατρομανωλάκης, Το Άστυ2000
•Thucydide
et’
L’
Imperialisme
Athenien,
Ο Θουκυδίδης και ο Αθηναϊκός Ιμπεριαλισμός. Η σκέψη του Ιστορικού και η γένεση
του έργου, μτφ. Λύντια Στεφάνου. Πρόλογος Ζακλίν ντε Ρομιλλύ, επιμέλεια Κώστας
Τσιταράκης, Δημήτριος Ν. Παπαδήμας 2000
•Le
Tresor
des
saviors
oublies,
Ο Θησαυρός των λησμονημένων γνώσεων, μεταφράζουν η Μπάμπη Αθανασίου και η
Κατερίνα Μηλιαρέση. Πρόλογος Σπύρος Χρυσοσπάθης, Το Άστυ 2000
•La
Grece
Antiqe
Contre
La
Violence,
Η Αρχαία Ελλάδα εναντίον της Βίας, μτφ. Η Μπάμπη Αθανασίου-Κατερίνα Μηλιαρέση.
Πρόλογος Εμμανουήλ Μικρογιαννάκης, Το Άστυ 2001
•Le
Temps
dans
la
Tragedie
Grecque,
Ο Χρόνος στην Ελληνική Τραγωδία, μτφ. Χρήστος Μαρσέλος-Σοφία Λουμάνη. Πρόλογος
Χαρά Μπακονικόλα, Το Άστυ 2001
•La
crainte
et
l’
angoisse
dans
le
theatre
d’
Eschyle,
Ο φόβος και η αγωνία στο θέατρο του Αισχύλου, μτφ. Σοφία Λουμάνη-Χρήστος
Μαρσέλλος. Πρόλογος Ανδρέας Παναγόπουλος, Το Άστυ 2002
•Une
certain
idée de la Grece, Μια ορισμένη αίσθηση της
Ελλάδος. Ζακλίν ντε Ρομιλλύ συνομιλίες
με τον Alexandre
Grandazzi.
Πρόλογος Alexandre
Grandazzi,
μτφ. Μπάμπη Αθανασίου-Κατερίνα Μηλιαρέση, Graal/Το Άστυ 2004
•Heros
tragiques,
heros
lyriques,Ήρωες
Τραγικοί Ήρωες Λυρικοί, μτφ. Η Μπάμπη Αθανασίου και η Κατερίνα Μηλιαρέση.
Πρόλογος Εμμανουήλ Μικρογιαννάκης, Το Άστυ 2003
•Dictionnaire
de
Litterature
grecque
ancienne
et
modern,
ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ (ΑΡΧΑΙΑΣ ΚΑΙ ΝΕΑΣ), μτφ. Γ. Αραμπατζής-Ορ.
Καραβάς-Ροδ. Παπαδομιχελάκη-Κ. Περιστεράκη-Ξανθ. Τσελέντη. Επιμέλεια Νίκος Α.
Νικολάου, Δαίδαλος-Ι. Ζαχαρόπουλος 2004
•Les
roses
de
la
solitude,
Τα ρόδα της μοναξιάς, μτφ. Άννυ Σπυράκου, επίμετρο Ελένη Τζαβάρα, συνάψεις 2007
•The
Rise
and
Fall
of
States
according
to
Greek
Authors,
Άνοδος και πτώση των κρατών κατά τους αρχαίους έλληνες συγγραφείς, μτφ. Μίνα
Καρδαμίτσα-Ψυχογιού, Ινστιτούτο του Βιβλίου-Α. Καρδαμίτσα 2007
• La
Douceur
dans
la
pensee
Grecque,
Η Ηπιότητα στην Αρχαία Ελληνική Σκέψη, μτφ. Κατερίνα Καλαντζοπούλου, επιμέλ. Νίκος
Μπακουνάκης, Α. Α. Λιβάνης 2007
•Raconte
l’
Orestie
d’
Eschyle,
Η αφήγηση της Ορέστειας του Αισχύλου, μτφ. Ανθή Ξενάκη, Ωκεανίδα 2008
•La
grandeur
de
l’
homme
au
siècle de Pericles, Το ανθρώπινο μεγαλείο
στον αιώνα του Περικλή, μτφ. Ανθή Ξενάκη, Ωκεανίδα 2010
•Les
revelations
de
la
memoire,
Όταν η μνήμη αποκαλύπτει, μτφ. Άννυ Σπυράκου, συνάψεις 2012
•Ce
que
je
crois,
Τι πιστεύω, απόδοση-εισαγωγικό σημείωμα: Σώτη Τριανταφύλλου, Πατάκη 2013
•Jacqueline
De
Romilly-Jean-Pierre Vernant: Επιμέλεια, Pour l’ amour du Grec, Αγαπάμε τα Αρχαία Ελληνικά, μτφ.
Αλέξανδρος Κόντος, Φιλολογική Επιμέλεια Αναστάσιος Στέφος, Ποταμός 2001/2015
--
Ενδεικτική
Βιβλιογραφία
•Jacqueline
Karageorgis,
L’
Helleniste
JACQUELINE
DE
ROMILLY,
Ζακλίν Καραγιώργη, Η Ελληνίστρια Ζακλίν ντε Ρομιγύ, Gutenberg 2012, (δίγλωσση
έκδοση)
•Γιώργος Αγγελόπουλος, Τα Νέα 17/4/1997, «Τα πολύτιμα
αρχαία ελληνικά»
•Γιώργος Αγγελόπουλος, Τα Νέα 21-22/12/2002, «Ένας
τρόπος να πεις ευχαριστώ»
•Βένα Γεωργακοπούλου, Ο Ταχυδρόμος τχ.42/14-10-1992,
«Γιατί η Ελλάδα»
•Βασιλική Γεωργακοπούλου, Ελευθεροτυπία 12/7/1995,
«Ώρες ελληνολατρείας»
• Σπύρος Γιανναράς, Καθημερινή 21/12/2010, «Έκανα
παρέα με τον Περικλή»
•Τιτίκα Δημητρούλια, Η Καθημερινή 2/1/2011, «Η
Ζακλίν ντε Ρομιγύ του ελληνικού φωτός»
•Σόνια Ζαχαράτου, περ. Βημαgazino τχ.532/Χριστούγεννα 2010, «Το
κληροδότημα της Ζακλίν»
•Τάκης Θεοδωρόπουλος, Τα Νέα 15/19-6-1999, «Ο
θρίαμβος της αρχαίας ελληνικής σκέψης»
•Τάκης Θεοδωρόπουλος, Τα Νέα 71/15-7-2000, «Γνώσεις
λησμονημένες και όμως ζωντανές»
•Τάκης Θεοδωρόπουλος, Τα Νέα 20/12/2010, «Πίστη στο
ελληνικό θαύμα»
• Αθηνά Γ. Καλογεροπούλου, Η Καθημερινή 12/11/1994, «Η
ιδιαιτερότητα του ελληνικού πολιτισμού»
•Μ. Κ. Η Καθημερινή 11/7/1995, «Ήθος και πνεύμα
καλλιεργούν τα ελληνικά»
•Ελένη Μπίστικα, Η Καθημερινή-περ. Κ,
τχ.395/24-12-2010, «όποιο βιβλίο κι αν ανοίξεις η Ελλάδα σε δοξάζει…»
•Βασίλης Νικολόπουλος, Εξόρμηση 20/4/1997, «Η γλώσσα
μας είναι ο πολιτισμός μας»
•Γιάννης Ξανθούλης, Ελευθεροτυπία 16/7/19, «Να…να η
Ζακλίν ντε Ρομιγί…» είπε η Άννα»
•Ανδρέας Παναγόπουλος, Η Καθημερινή 6/4/1999, «Η
άλλη ανδρεία γυναίκα της εποχής μας είναι…»
•Κλεοπάτρα Πατλάκη, Η Μεσημβρινή 4/5/1991, «Με
συγκινεί η ευαισθησία του ελληνικού πολιτισμού»
•Μαρία Πίνη, Ελευθεροτυπία 17/7/1995, «Βάλτε στην
ζωή σας έναν Αχιλλέα, μια Αντιγόνη»
•Μιχαήλ Β. Σακελλαρίου, Η Αυγή 2/1/2011, «Ζακλίν ντε
Ρομιγύ: οι καρποί της αρχαιοελληνικής εμπειρίας»
•Στάθης Σ., Ελευθεροτυπία 20/12/2010, «Καλή αντάμωση
με τη Γιουρσενάρ…»
• Γ. Κ. Τενακίδη, Το Βήμα 23/9/1990, «Η ιδέα της ελευθερίας»
•Τηλέμαχος, Η Καθημερινή 3/2/1998, «Είδα την Ζακλίν
ντε Ρομιγί»
•Τήλεφος, Η Καθημερινή 21/12/2010, «Σίγησε η φωνή
της Jacqueline
de
Romilly,
πρέσβειρα του Ελληνισμού»
•Barry
James,
Η Καθημερινή 1/10/1989, «Πάθος για τον Θουκυδίδη»
•Ήρα Φελουκατζή, Ελευθεροτυπία 20/1/1995, «Γαλλική
έμφαση-και βραβείο στα αρχαία ελληνικά!»
•Ήρα Φελουκατζή, Ελευθεροτυπία 16/7/1998, «Η Ρομιγί
στη Λεγεώνα της Τιμής»
•Μικέλα Χαρτουλάρη, Τα Νέα 6/5/1991, «Οι αρχαίοι δεν
δίνουν συνταγές»
•Ναταλί Χατζηαντωνίου, Ελευθεροτυπία 20/12/2010,
«Έβαλε την Ελλάδα στο επίκεντρο της δυτικής σκέψης»
•Η Καθημερινή 13/7/1995, Ρομιγί: «Γιατί αγαπώ την
Ελλάδα»
•Ελευθεροτυπία 13/3/1997, «Ένας χρυσός Θουκυδίδης
για την Ζακλίν ντε Ρομιγί»
•Η Αυγή 12/12/2004, «Μια υπέρμαχος του ελληνικού
πολιτισμού»
•Ελευθεροτυπία Δευτέρα 20 Δεκεμβρίου 2010, «Η Ζακλίν
στα Ηλύσια»
•περιοδικό Νέα εστία τεύχος 1534/1-6-1991
•Το Βήμα 12/5/1991, «Η δημοκρατία γεννήθηκε στην Αθήνα»
•Το Βήμα 24/3/1991, «Οι αρχαίες γλώσσες»
•Εξόρμηση 13/11/1994, «¨Οι Έλληνες ανακάλυψαν τη δημοκρατία»
•περιοδικό Νέα εστία τχ. 1637/15-9-1995, «Η αξία των
Ελληνικών σπουδών»
•περιοδικό η λέξη τχ. 103/5,6,1991, μετάφραση Άννα Α.
Σικελιανού, «Αγάπη για την Ελλάδα και την Προβηγκία»
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ ΤΗΣ
•Το Βήμα 5/4/1992, «Η επιστροφή των αρχαίων»
•Το Βήμα 4/7/1993, Ζακλίν ντε Ρομιγί: «Γιατί
ταξίδευαν οι Αρχαίοι Έλληνες»
•Μαρία Κατσουνάκη, Η Καθημερινή 16/7/1995, «Τα
ελληνικά; Δεν τ’ αποχωρίζεσαι ποτέ»
•Anne
Muratori-Philip, Το Βήμα 2/4/1995, «Περιμένοντας
τον Αλκιβιάδη»
•Ήρα Φελουκατζή, Ελευθεροτυπία 16/10/1998, «Αγνοήσαμε
τ’ αρχαία ελληνικά, την κοινή ρίζα της κουλτούρας μας»
•Θανάση Γιαλκέση, Κυριακάτικη 24/5/1998, «Η σοφία
των αρχαίων και η γνώση των συγχρόνων»
•Αμαλία Νεγρεπόντη, Τα Νέα 24/9/1998, «Η Ελλάδα
είναι η ικανοποίηση της ζωής μου»
•Νίκη Τυπάλδου, Η Καθημερινή 4/10/1998, Ο Θουκυδίδης
μιλάει και… για τη Βοσνία»
•Βίκυ Τσιώρου, Ελευθεροτυπία 20/4/2004, «Μελετώντας
τις αρχαίες γλώσσες ανακαλύπτουμε τις σύγχρονες ιδέες»
• Σόνια Ζαχαράτου, περ. Βήμαgazino ΤΧ.
378/13-1-2008, «Ομιλείτε Ελληνικά»
Υ. Γ. Σκέφτηκα να δημοσιεύσω την μικρή αυτή μελέτη
για την ελληνίστρια Ζακλίν ντε Ρομιλλύ, στις 29 Μαίου του 2016, εις μνήμη όλων
αυτών που χάθηκαν-ανθρώπων και τόπων-που έσβησαν από την γεωγραφία των
ελληνικών χαρτών μετά το 1453, αλλά όχι από την μνήμη των ανθρώπων της φυλής
μου. Μέσα σε αυτό το πανεθνικό εικονοστάσι, συμπεριλαμβάνονται οι αγνοούμενοι
και οι νεκροί της Κυπριακής Τραγωδίας του 1974.
Γιώργος Χ. Μπαλούρδος
Πρώτη γραφή σήμερα Σάββατο, 28 Μαΐου 2016
Πειραιάς 28/5/2016
