Λόγος περί Θεάτρου του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα

Λόγος περί Θεάτρου του ισπανού ποιητή Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα

     Βρισκόμενος μέσα στον ηλιόλουστο συμβολισμό και τον φυσιολατρικό πανθεϊσμό της ποίησης του ανδαλουσιανού ποιητή και θεατρικού συγγραφέα Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, «αυτού του ραψωδού που προχώρησε στο δράμα» όπως αναφέρει χαρακτηριστικά μεταξύ άλλων ο κυρός καθηγητής και σημαντικός δάσκαλος του θεάτρου Τάσος Λιγνάδης στην μελέτη του «Ο Λόρκα και οι ρίζες» Δίφρος 1964, και   έχοντας γράψει και δημοσιεύσει ήδη τρία κείμενα για τον δολοφονημένο ποιητή και ακόμα, διαβάζοντας ξανά το ενδιαφέρον βιβλίο της καθηγήτριας της Γαλλικής Φιλολογίας κυρίας Άνδρης Χριστοφίδου-Αντωνιάδου από την Λεμεσό της μαρτυρικής Κύπρου, σκέφτηκα να μεταφέρω εδώ το Πέμπτο κεφάλαιο του Τρίτου Μέρους της μελέτης της συγγραφέως για τον Ισπανό ποιητή που είναι «Η Ομιλία του Φεδερίκο για το θέατρο, σ. 183-187, σε δική της μετάφραση. Το μελέτημα της Κυπρίας καθηγήτριας, συγγραφέως και σταθερής ερευνήτριας του έργου και της ζωής του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα έχει τον τίτλο «Ο Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα Σε Τρεις Διαστάσεις»- Έρευνα, και εκδόθηκε στην Λεμεσό το 2000. Η ερευνητική εργασία της κυρίας Χριστοφίδου-Αντωνιάδου για τον ισπανό ποιητή, παρότι έχουν περάσει δέκα έξι χρόνια από την έκδοσή της θεωρώ, ότι είναι ένα ακόμα χρήσιμο μελέτημα που έρχεται να προστεθεί στην ελληνική βιβλιογραφία για τους έλληνες λάτρεις της ποίησης, του θεάτρου και της ζωής του Λόρκα, του μεγαλύτερου ποιητή της Ισπανίας των νεότερων χρόνων. Ασφαλώς η ερευνήτρια, γνωρίζοντας η ίδια και ισπανικά, πράγμα που της προσφέρει την δυνατότητα να μελετήσει το έργο του στο πρωτότυπο, ακολουθεί μια ποιο ιδιοσυγκρασιακή ερευνητική διαδρομή όσον αφορά την εικονογράφηση του πορτρέτου του ποιητή-και του έργου του, σε σχέση με τα μελετήματα ελλήνων αλλά ιδιαίτερα, ξένων μελετητών και συγγραφέων του έργου του Federico Garcia Lorca, που έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά και είναι εύκολο για τον έλληνα αναγνώστη να τα μελετήσει. Το ελληνικό κοινό εδώ και αρκετές δεκαετίες, αγάπησε τον ποιητή, το θέατρό του και γενικότερα, συγκλονίστηκε από την βίαιη και άνανδρη δολοφονία του, μέθυσε με τις εξαιρετικές θεατρικές ερμηνείες ελληνίδων ηθοποιών που ερμήνευσαν κατά καιρούς στο ελληνικό θεατρικό σανίδι τις τραγικές  μεσογειακές ηρωίδες του-που έχουν αρκετά κοινά και μοιραία σημεία ζωής και θανάτου με ηρωίδες-πρότυπα της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας, στην γενιά μου, ανεπανάληπτη θα μείνει η ερμηνεία της τραγωδού Άννας Συνοδινού στον «Ματωμένο Γάμο», αλλά και άλλων ελληνίδων καλλιτεχνών που ερμήνευσαν ηρωίδες των έργων του. Ενδεικτικά αναφέρω τον “Bodas de Sangre” του σκηνοθέτη Αλέξη Σολομού με το Εθνικό Θέατρο, του σκηνοθέτη Νίκου Παροίκου με την Θεατρική Έξοδος του Αιγαίου, την παράσταση που σκηνοθέτησε η Έρση Βασιλικιώτη με το ΔΗΠΕΘΕ Αγρινίου το 1985, αλλά και αυτή με σκηνοθέτη τον Θοδωρή Γκόνη, αυτή του Αλέξη Δαμιανού στο Θέατρο της Κατερίνας Βασιλάκου, του σκηνοθέτη Γιώργου Ρεμούνδου, την παράσταση της Μαριέττας Ριάλδη από το Πειραματικό Θέατρο Πόλης το 1991, εκείνη του σκηνοθέτη Θανάση Παπαγεωργίου από το Θέατρο ΣΤΟΑ, του Κώστα Τσιάνου με το Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο Κρήτης το Καλοκαίρι του 2008 στο Βεάκειο του Πειραιά κλπ. Όπως επίσης ενδεικτικά αναφέρω και πάλι, ότι ζωντανή μένει στην μνήμη μας η ερμηνεία της «Γέρμας» με την ηθοποιό Ρένη Πιττακή σε σκηνοθεσία του Πειραιώτη ηθοποιού Μίμη Κουγιουμτζή από το Θέατρο Τέχνης το 1992 σε μετάφραση της ποιήτριας Τζένης Μαστοράκη, αλλά και η «Γέρμα» του θιάσου του Εθνικού Θεάτρου το 2000 με την Λυδία Κονιόρδου στον ομώνυμο ρόλο σε σκηνοθεσία Κώστα Τσιάνου, και μετάφραση πάλι της Τζένης Μαστοράκη, δυό αριστουργηματικές παραστάσεις, που ευτύχησα να δω και τις δύο, από δύο φορές. Στο σύντομο αυτό θεατρικό σεργιάνι που άφησε το αισθητικό και συγκινησιακό του στίγμα στις καρδιές μας, δεν θα μπορούσα να μην αναφέρω και την παράσταση της Νέας Σκηνής του Εθνικού Θεάτρου το 1999, της «Δόνια Ροζίτα» η Ανύπαντρη ή Η γλώσσα των λουλουδιών, σε διασκευή και σκηνοθεσία της Νικαίτης Κοντούρη με την Μαρία Κατσιαδάκη στον ομώνυμο ρόλο, την Μπέτυ Βαλάση, τον Κώστα Τριανταφυλλόπουλο, την Μιράντα Ζαφειροπούλου και άλλους εξαίρετους ερμηνευτές, σε μετάφραση του ποιητή και εκδότη Δημήτρη Καλοκύρη. Ο Θεατρικός Λόρκα, υπήρξε όχι μόνο ο αγαπημένος των ελλήνων και ελληνίδων ηθοποιών και σκηνοθετών αλλά, και του σταθερού ελληνικού θεατρόφιλου κοινού. Ενός κοινού, που μαγεύονταν κάθε φορά που παρακολουθούσε θεατρικές του παραστάσεις. Υπάρχει μια σταθερή συγκινησιακή και θεατρική αποδοχή του ποιητικού θεατρικού λόγου του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα από τους Έλληνες, κάτι σαν συνέχεια, όπως με τα διαχρονικά ανεβάσματα της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας. Ένας μητριαρχικός κοινός πολιτισμός της μεσογειακής λεκάνης και του πνεύματος πολιτισμικών αναφορών που αυτή γέννησε μέσα στο διάβα της ιστορίας. Όπως οφείλουμε να αναφέρουμε ότι, το μελέτημα του Τάσου Λιγνάδη, «Ο ΛΟΡΚΑ ΚΑΙ ΟΙ ΡΙΖΕΣ» είναι αυτό που μας στάθηκε οδηγός πλεύσης στην ανάγνωση και ερμηνεία του έργου του, σιμά με τις μεταφράσεις του ποιητή και στιχουργού Νίκου Γκάτσου και τα μουσικά κελαϊδίσματα του μελωδού των ονείρων μας Μάνου Χατζιδάκι. Και τυχεροί στάθηκαν οι θεατρόφιλοι της γενιάς μας-γενιά του 1980-που κατόρθωσαν να προμηθευτούν στο εμπόριο, το αφιερωματικό τεύχος του κλασικού περιοδικού «ΘΕΑΤΡΟ» τχ.29-30/9,12,1966 του Κώστα Νίτσου, που είναι αφιερωμένο στον ποιητή, ένα επαρκέστατο και άξιο λόγου αφιέρωμα ακόμα και σήμερα. Επανερχόμενος στην ερευνητική μελέτη της καθηγήτριας Άνδρη Χριστοφίδου-Αντωνιάδου, σημειώνω ότι η σπονδυλωτή αυτή εργασία, με την ανάλυση του έργου του και τον εμπλουτισμό της με τις προσωπικές της αναμνήσεις από τις ταξιδιωτικές της επισκέψεις στο σπίτι, τους χώρους που έζησε, και το σημείο που δολοφονήθηκε ο ποιητής, καθιστούν το βιβλίο χρήσιμο και πληροφοριακά αρκετά επαρκές για τους θιασώτες της περιπέτειας του ποιητικού και θεατρικού έργου, αλλά και του σύντομου βίου του Federico Garcia Lorca.

    Η ερευνητική μελέτη της Κυπρίας καθηγήτριας και ποιήτριας Άνδρη Χριστοφίδου-Αντωνιάδου, η οποία έχει σπουδάσει σε Πανεπιστήμιο της Ισπανίας και γνωρίζει επαναλαμβάνω την ισπανική γλώσσα, αλλά το κυριότερο, ασχολείται εδώ και χρόνια με το έργο και την ζωή του ποιητή, όπως μας φανερώνουν οι μελέτες και οι διαλέξεις της στην Κύπρο, που καταγράφονται στην σελίδα 205 του βιβλίου της, χωρίζεται σε τρία εκτενή μέρη με τις ανάλογες κεφαλαιακές υποδιαιρέσεις, κάτι που κάνει το βιβλίο εύκολα αναγνώσιμο, μια και ο πιο αμύητος αναγνώστης της τέχνης του Λόρκα, μπορεί να ανατρέξει στο κεφάλαιο της αρεσκείας του και να αντλήσει τα στοιχεία εκείνα που τον ενδιαφέρουν. Η διαμερισματοποίηση είναι η εξής:

Μέρος Πρώτο

Ο Άνθρωπος Λόρκα

-κεφάλαιο πρώτο: Τα πρώτα χρόνια

-κεφάλαιο δεύτερο: Η ζωή στη Μαδρίτη

-κεφάλαιο τρίτο: Ο Φεδερίκο Δημοκράτης

-κεφάλαιο τέταρτο: Η Δολοφονία του Φεδερίκο

Μέρος Δεύτερο

Ο Ποιητής Φεδερίκο

-κεφάλαιο πρώτο: Η πορεία της Ισπανικής Ποίησης

-κεφάλαιο δεύτερο: Ποίηση και Μουσική

-κεφάλαιο τρίτο: Οι Τσιγγάνικες Μπαλλάντες

-κεφάλαιο τέταρτο: Ποίηση και Ευαισθησία

Μέρος Τρίτο

Ο Δραματουργός Φεδερίκο

-κεφάλαιο πρώτο: Η εξέλιξη του Ισπανικού Θεάτρου

-κεφάλαιο δεύτερο: Η Γέννηση του Θεάτρου του Φεδερίκου

-κεφάλαιο τρίτο: Η Θεατρική Δημιουργία

-κεφάλαιο τέταρτο: Η Λορκιανή Τριλογία

-κεφάλαιο πέμπτο: Η Ομιλία του Φεδερίκο για το Θέατρο

-κεφάλαιο έκτο: Ο θάνατος στην ποίηση και στο θέατρο του Λόρκα

Την αυλαία του βιβλίου ανοίγει το ποίημα της συγγραφέως «Συνομιλία με το Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα», και η αναγνωστική παράσταση κλείνει με το ποίημά της «Ο φίλος μου ο Φεδερίκος». Δύο συγκινητικά ποιήματα, που μας δηλώνουν την βαθειά αγάπη της συγγραφέως στο πρόσωπο και το έργο του ισπανού δραματουργού, και προστίθενται και αυτά, στον κατάλογο των ελλήνων δημιουργών που έχουν γράψει ή αφιερώσει ποιήματα στον ισπανό ποιητή. Υπάρχει και ενδεικτική ξενόγλωσση μόνο εργογραφία και βιβλιογραφία. Μέσα στις 207 σελίδες της έρευνας αυτής, περνά πανοραμικά και με καίριες αναλύσεις η συγγραφική πορεία του Λόρκα και της ζωής του, όχι μ’ έναν τρόπο ξηρό και κάπως αποστεωμένο, αλλά με μια ευαίσθητη και τρυφερή απλή και κατανοητή γλώσσα, συνεπικουρούμενη με τις αναμνήσεις της ίδιας της συγγραφέως καθώς επισκέπτεται την πατρίδα του ποιητή, ετοιμάζοντας την έρευνά της και βαδίζει πάνω στα ίχνη που βάδισε ο δημιουργός που μας άφησε ένα ποιητικό έργο που είναι ταυτόχρονα ζωγραφικό και αρχιτεκτονικό, και έναν δραματικό λόγο που δραματοποιεί ποιητικά και με απύθμενο λυρισμό τους αρχέγονους παραδοσιακούς μύθους με την πρωτόγονη σύγχρονη οικογενειακή πραγματικότητα του κόσμου των ηρώων του. Η Μοίρα, όπως η αρχαία Ειμαρμένη είναι αυτή που καθορίζει την ατομική ή οικογενειακή τύχη των προσώπων του έργου του Λόρκα. Η συγγραφέας επισκέπτεται την οικογενειακή του εστία που είναι πλέον Μουσείο Λόρκα, περιδιαβαίνει τα στενά και ηλιόλουστα σοκάκια που περπάτησε ο ποιητής, επισκέπτεται τον τόπο δολοφονίας του και βλέπει από κοντά τα διάφορα μνημεία μνήμης που έχουν οικοδομήσει οι συμπατριώτες του μεταγενέστερα στο σημείο της εκτέλεσής του καθώς και των άλλων συμπατριωτών του, συνομιλεί με γηραιούς ισπανούς κατοίκους, ελπίζοντας ότι είχαν την τύχη να τον γνωρίσουν από κοντά, τους ρωτά αν θυμούνται κάτι από το βιολογικό πέρασμα του ποιητή, αν τον γνώρισαν και τι εντύπωση άφησε στη μνήμη τους στο σύντομο δημιουργικό και βιολογικό πέρασμά του αυτός ο τσιγγάνος ανδαλουσιανός που σημάδεψε καταλυτικά όχι μόνο την πόλη της Γρανάδας, αλλά έκανε παγκόσμια γνωστό τον γενέθλιο χώρο του. Η σύζευξη αυτή των προσωπικών αναμνήσεων με την ανάλυση του συγγραφικού του έργου, είναι ενδιαφέρουσα και κατατοπιστική. Η μνήμη βοηθά την γραφή και η γραφή συμπληρώνει τις εικόνες της μνήμης. Δεν έχουμε ένα ξερό αφηγηματικό οδοιπορικό στον τόπο ζωής και μαρτυρίου του ποιητή, αλλά μια διαχρονική ποιητική αιμάσουσα εικόνα του πορτραίτου και του έργου του, πράγμα που καθιστά ακόμα και σήμερα επίκαιρο και σύγχρονο τον λόγο του οικουμενικού αυτού ανδαλουσιανού συγγραφέα, ενός ποιητή, που του ταιριάζει απόλυτα ο στίχος του ποιητή Ράινερ Μαρία Ρίλκε, «Θεέ μου βοήθησέ με να έχω τον θάνατο που επιθυμώ…», αν θυμάμαι σωστά τον στίχο του ποιητή. Το βιβλίο εμπλουτίζεται με ασπρόμαυρες φωτογραφίες από τους χώρους που επισκέπτεται η συγγραφέας. Οφείλουμε να σημειώσουμε επίσης, ότι τα αποσπάσματα από τα θεατρικά και ποιητικά έργα του Λόρκα είναι μεταφράσεις της ίδιας της πολύγλωσσης συγγραφέως. Και όπως προανέφερα, οι δύο ποιητικές συνθέσεις που ανοίγουν και κλείνουν την έρευνα μας δίνουν το προσωπικό και ιδιοσυγκρασιακό στίγμα με το οποίο εξετάζεται ο ποιητής, και υποδηλώνουν την διαρκή επιρροή της παρουσίας του στην ίδια και το έργο της. Το βιβλίο είναι αφιερωμένο στον σύζυγο και τα παιδιά της Κυπρίας συγγραφέως.

     Για πρώτη φορά, διαβάσαμε τις απόψεις του Lorca για το θέατρο και τον ρόλο του καθώς και την σημασία και την βαρύτητα του ρόλου του ηθοποιού ως καλλιτέχνη στο αφιερωματικό τεύχος του περιοδικού «Θέατρο» τεύχος 29-30/1966. Στις σελίδες 18 έως 28 και με τον γενικό τίτλο «Μιλάει ο Λόρκα» δημοσιεύεται η ομιλία του «Η αποστολή του Θεάτρου» Μια ομιλία και επτά συνεντεύξεις του σε μεταφράσεις του Τάκη Δραγώνα και Λέανδρου Πολενάκη. Εδώ, λόγο χρόνου και χώρου, μεταφέρω μόνο την ομιλία του, σε μετάφραση της συγγραφέως.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ

Η ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΦΕΔΕΡΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ

    Σαν επίλογο στην ενότητα για το θέατρο, αντί των δικών μου συμπερασμάτων, προτίμησα να αφήσω τον ίδιο το Λόρκα να μιλήσει για τις ιδέες του περί θεάτρου.

    Στις 18 του Μάρτη 1935 παρουσιάζεται μις ειδική παράσταση της Γέρμα στη Μαδρίτη για τους ηθοποιούς. Ο Λόρκα πριν την παράσταση κάνει μια ομιλία για το θέατρο:

    «Αγαπητοί φίλοι»

Είναι καιρός που πήρα τη σταθερή απόφαση να αποκρούω κάθε είδους τιμητικές εκδηλώσεις, γεύματα και πανηγυρισμούς που γίνονται για το ταπεινό πρόσωπό μου, πρώτο, γιατί νιώθω πως κάθε τι παρόμοιο βάζει ένα λιθαράκι στο φιλολογικό μας τάφο και δεύτερο, γιατί διαπίστωσα πως δεν υπάρχει πιο δυσάρεστο πράγμα από έναν ψυχρό λόγο προς τιμή μας, ούτε και πιο θλιβερή στιγμή απ’ το οργανωμένο χειροκρότημα, ακόμα κι όταν είναι καλόπιστο.

     Εξάλλου, πιστεύω πως γεύματα, επίσημα και περγαμηνές φέρνουν κακοτυχία στον άνθρωπο που τα δέχεται. Κακοτυχία και δυστυχία γεννάει η βολική στάση των φίλων που σκέφτονται: «Τώρα ξοφλήσαμε μαζί του». Ένα επίσημο γεύμα είναι μια επαγγελματική συγκέντρωση προσώπων που τρώνε μαζί μας κι όπου βρίσκονται, θέλοντας και μη, οι άνθρωποι που μας αγαπούν λιγότερο. Για τους ποιητές και τους θεατρικούς συγγραφείς θα οργάνωνα, μαζί με τις τιμητικές εκδηλώσεις, επιθέσεις εναντίον τους και αντεγκλήσεις όπου θ’ ακούγαμε να μας λένε παλικαρίσια και μ’ αληθινή οργή: «Γιατί δεν έκρινες πως αξίζει να κάνεις αυτό; Γιατί δεν κατάφερες να εκφράσεις την αγωνία της θάλασσας σ’ ένα θεατρικό πρόσωπο; Γιατί δεν τόλμησες ν’ αναμετρήσεις την απόγνωση των εχθρών στρατιωτών στον πόλεμο;». Η απαιτητικότητα μ’ ένα φόντο αγάπης αυστηρής τονώνουν την ψυχή του καλλιτέχνη, που χάνει τη λεβεντιά του και καταστρέφεται με την εύκολη κολακεία. Τα θέατρα είναι γεμάτα από απατηλές σειρήνες στεφανωμένες με ρόδα θερμοκηπίου και το Κοινό είναι ικανοποιημένο, και χειροκροτεί βλέποντας καρδιές από πριονίδι και διαλόγους που λέγονται με νάζι, όμως ο δραματικός ποιητής δεν πρέπει να ξεχνά, αν δεν θέλει να ξεχαστεί, τους αγρούς με τις τριανταφυλλιές, που τις δροσίζει η χαραυγή κι όπου υποφέρουν οι εργάτες, και το περιστέρι, που πληγωμένο από μυστηριώδη κυνηγό, χαροπαλεύει μέσα στις καλαμιές χωρίς ν’ ακούει κανένας το κλάμα του.

Αποφεύγοντας τις σειρήνες, τα ψεύτικα λόγια και συγχαρητήρια, δε δέχτηκα καμιά τιμητική εκδήλωση για την πρεμιέρα της Γέρμα, όμως ένιωσα τη μεγαλύτερη χαρά της μικρής συγγραφικής μου ζωής, μαθαίνοντας πως γι’ αυτό το έργο ο θεατρικός κόσμος της Μαδρίτης ζήτησε απ’ τη μεγάλη Μαργαρίτα Σίργου, ηθοποιό με άσπιλη καλλιτεχνική ιστορία, αστέρι φωτεινό του ισπανικού θεάτρου  και θαυμαστή ερμηνεύτρια του επώνυμου ρόλου, να δώσει μαζί με το θίασο, που τόσο αξιοθαύμαστα την παραστέκει, μια ειδική παράσταση για να παρακολουθήσει το έργο.

Το θέατρο είναι ένα απ’ τα πιο εκφραστικά και χρήσιμα μέσα για το χτίσιμο μιας χώρας και το βαρόμετρο που δείχνει την ακμή και την παρακμή της. Ένα θέατρο ευαίσθητο και καλά προσανατολισμένο σ’ όλα τα είδη του, από την τραγωδία ως το κωμειδύλλιο, μπορεί να αλλάξει μέσα σε λίγα χρόνια την ευαισθησία του λαού, κι ένα θέατρο εξαρθρωμένο που αντί να ‘χει φτερά φοράει τσόκαρα, μπορεί να εξαχρειώσει και ν’ αποκοιμίσει ένα ολόκληρο έθνος. Το θέατρο είναι ένα σχολείο θρήνου και γέλιου κι ένα βήμα ελεύθερο όπου οι άνθρωποι μπορούν να προβάλλουν ηθικά συστήματα παλιά ή με περιεχόμενο αμφίλογο και να εξηγούν με ζωντανά παραδείγματα, τους αιώνιους κανόνες που κυβερνάνε την ψυχή και το αίσθημα του ανθρώπου. Ένας λαός που δε βοηθάει και δεν υποστηρίζει το θέατρό του, αν δεν είναι νεκρός, είναι ετοιμοθάνατος, όπως και το θέατρο που δεν αποδίδει τον κοινωνικό παλμό, τον ιστορικό παλμό, το δράμα των ανθρώπων και το ειδικό χρώμα της πατρίδας και του πνεύματός της με το γέλιο ή με το δάκρυ, δεν έχει δικαίωμα να λέγεται θέατρο, πρέπει να λέγεται αίθουσα παιχνιδιών ή τόπος για να συντελείται η φριχτή αυτή πράξη που λέγεται «σκοτώνω την ώρα μου». Δεν αναφέρομαι σε κανένα και δεν θέλω να πληγώσω κανένα, δε μιλάω για τη ζωντανή πραγματικότητα μα για ένα πρόβλημα που ‘χει τεθεί χωρίς να βρίσκεται η λύση του.

Ακούω καθημερινά, αγαπητοί φίλοι, να γίνεται λόγος για την κρίση στο θέατρο και πάντα σκέφτομαι πως το κακό δεν είναι αυτό που βλέπουμε, αλλ’ αυτό που βρίσκεται στο βάθος της ουσίας του, δεν είναι κακό επιφανειακό, αλλά με βαθιές ρίζες, είναι με λίγα λόγια, ένα οργανωτικό κακό. Όσο καιρό ηθοποιοί και συγγραφείς θα βρίσκονται στα χέρια επιχειρήσεων αποκλειστικά εμπορικών, χωρίς καμιά δέσμευση και χωρίς κανένα είδους φιλολογικό ή καλλιτεχνικό έλεγχο, επιχειρήσεων που αγνοούν κάθε κριτήριο ή εγγύηση έστω και της παραμικρής αξίας, ηθοποιοί, συγγραφείς και το θέατρο ολόκληρο, θα βουλιάζουν κάθε μέρα και πιο πολύ, χωρίς πιθανή σωτηρία.

Το απολαυστικό ελαφρό επιθεωρησιακό θέατρο, τα κωμειδύλλια κι η κωμωδία με τις χοντράδες, θεατρικά είδη που σαν θεατής τ’ αγαπώ, θα μπορούσαν ν’ αμυνθούν ακόμα και να σωθούν. Όμως το θέατρο σε στίχους, το ιστορικό θέατρο κι η παλιά ισπανική μουσική κωμωδία(zarzuela), θ’ αντιμετωπίζουν όλο και πιο πολλές αντιξοότητες, γιατί, ενώ είναι είδη με μεγάλες αξιώσεις και με προϋποθέσεις που επιτρέπουν πραγματικές καινοτομίες, δεν υπάρχει ούτε το κύρος ούτε το πνεύμα της θυσίας που χρειάζεται για να τις επιβάλει σ’ ένα Κοινό με το οποίο πρέπει να διαφωνήσουμε και σε πολλές περιπτώσεις να το προκαλέσουμε. Το θέατρο πρέπει να επιβάλλεται στο Κοινό κι όχι το Κοινό στο θέατρο.

Γι’ αυτόν το σκοπό, ηθοποιοί και συγγραφείς πρέπει, με αιματηρό αντάλλαγμα, να περιβληθούν με μεγάλος κύρος γιατί το θεατρικό Κοινό είναι σαν τα παιδιά στο σχολείο: λατρεύει το σοβαρό κι αυστηρό δάσκαλο που απαιτεί κι απονέμει δικαιοσύνη και γεμίζει άσπλαχνες καρφίτσες το κάθισμα όπου κάθονται οι επιεικείς και δειλοί δάσκαλοι, που ούτε διδάσκουν ούτε αφήνουν τους άλλους να διδάξουν.

Και είναι δυνατό να διδάξουμε το Κοινό-υπογραμμίζω πως λέω Κοινό όχι λαός. Είναι δυνατό να το διδάξουμε γιατί εγώ ο ίδιος είδα να σφυρίζουν τον Ντεμπυσσύ και το Ραβέλ και παρακολούθησα τις θορυβώδεις αργότερα επευφημίες ενός λαϊκού κοινού για τα έργα που πριν είχαν αποδοκιμάσει. Υπάρχουν συγγραφείς, που επιβλήθηκαν μ’ ένα ψηλό κριτήριο, πιο έγκυρο απ’ αυτό που διαθέτει το συνηθισμένο Κοινό, όπως ο Βέντεκιντ στη Γερμανία, ο Πιραντέλλο στην Ιταλία και τόσοι άλλοι.

Είναι ανάγκη να το κάνουμε αυτό, για το καλό του θεάτρου, για την τιμή και το κύρος των ερμηνευτών. Πρέπει να κρατήσουμε στάση αξιοπρεπή, βέβαιοι πως θ’ ανταμειφθούμε με το παραπάνω γι’ αυτό. Το αντίθετο είναι να τρέμουμε από φόβο και να σκοτώνουμε τη φαντασμαγορία, τη φαντασία και τη χάρη του θεάτρου που ‘ναι πάντα Τέχνη και θα ‘ναι πάντα Τέχνη εξαίσια, μ’ όλο που περνάει από μια εποχή που Τέχνη αποκαλείται ό,τι μας αρέσει μ’ αποτέλεσμα να εξευτελίζεται το θέατρο, να καταστρέφεται η ποίηση κι η σκηνή να μετατρέπεται σε λιμάνι αποκλήρων. Το θέατρο είναι Τέχνη πάνω απ’ όλα. Τέχνη ευγενέστατη, κι εσείς αγαπητοί ηθοποιοί, καλλιτέχνες πάνω απ’ όλα. Καλλιτέχνες απ’ την κορφή ως τα νύχια. Ιδιότητα που αποκτήσατε από αγάπη και κλίση ανεβαίνοντας στο γεμάτο από προσποίηση και πόνο κόσμο της σκηνής. Καλλιτέχνες επαγγελματίες μα και σπρωγμένοι από ανησυχίες. Σ’ όλα τα θέατρα, απ’ το πιο φτωχικό ως το πιο μεγαλόπρεπο, θα πρέπει να γραφτεί η λέξη Τέχνη στην αίθουσα και στα καμαρίνια. Γιατί αν δεν γίνει αυτό, το μόνο που μένει είναι να βάλουμε τη λέξη Εμπόριο ή κάποια άλλη που δεν τολμώ να πω. Και να σέβεστε την ιεραρχία νάχετε πειθαρχία, να κάνετε θυσίες και να νιώθετε αγάπη.

Δε θα ‘θελα να δώσω μαθήματα, γιατί νιώθω πως πρώτος εγώ πρέπει να πάρω. Τα λόγια μου τα υπαγορεύει ο ενθουσιασμός και η σιγουριά. Δεν είμαι ονειροπόλος. Σκέφτηκα πολύ-και ψύχραιμα-όσα νιώθω και, σαν καλός ανδαλουσιανός, κατέχω το μυστικό της ψυχραιμίας γιατί στις φλέβες μου κυλάει πανάρχαιο αίμα. Ξέρω πως την αλήθεια δεν κατέχει αυτός που λέει «σήμερα, μόνο σήμερα» τρώγοντας το ψωμί του κοντά στο τζάκι, μα κείνος που στο ύπαιθρο ήρεμα κοιτάζει μακριά το πρώτο φως της χαραυγής. Ξέρω πως δεν κατέχει την αλήθεια αυτός που λέει «τώρα, αμέσως τώρα», με το βλέμμα καρφωμένο στο κιγκλίδωμα του ταμείου, μα αυτός που λέει «αύριο, αύριο» και νιώθει μα ‘ρχεται η νέα ζωή που πλανιέται πάνω από τον κόσμο».

    Αυτή είναι η Ομιλία του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα για το Θέατρο και το ρόλο των ηθοποιών και των άλλων συντελεστών που αποφάσισαν να θητεύσουν και να υπηρετήσουν την Τέχνη του Θεάτρου. Για τον ποιητή Λόρκα, η σημασία της θεατρικής τέχνης είναι ουσιαστική και καίρια για τον πολιτισμό ενός έθνους και την ανάπτυξη του παιδευτικού και καλλιτεχνικού επιπέδου των κατοίκων μιας χώρας που θέλει να λέγεται πολιτισμένη. Για τον ποιητή, το Θέατρο είναι Τέχνη και μόνο Τέχνη, και όχι Εμπόριο, μια εμπορική πράξη διασκέδασης, στηλιτεύει με τον τρόπο του τις περιπτώσεις εκείνες που μια θεατρική παράσταση ή εκτέλεση στην εποχή του, έχει μοναδικό σκοπό την εμπορικότητα του ανεβάσματος και όχι την καλλιτεχνική προσφορά, ή την προβολή μόνο των ηθοποιών, ανεξάρτητα και πέρα από το όποιο ταλέντο τους. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η άποψή του για διαχωρισμό μεταξύ Κοινού και Λαού, κάτι που τον διαφοροποιεί από άλλους θεωρητικούς του Θεάτρου, όπως παραδείγματος χάριν τις απόψεις του Γερμανού θεατρικού συγγραφέα Μπέρτολτ Μπρέχτ. Η Μπρεχτική αποστασιοποίηση αφήνει αδιάφορο τον ισπανό δραματουργό, ασφαλή δρόμο θεωρεί το κατέβασμα του θεάτρου στο δρόμο, κάτι σαν την κομέντια ντελ άρτε, γιαυτό ασχολήθηκε και έδωσε μεγάλη βαρύτητα στον ρόλο που παίζει στις λαϊκές συνειδήσεις το Κουκλοθέατρο, και το θέατρο του δρόμου, των πλατειών, όπως κάνει και το θέατρο του Κασσόλα κλπ. Ο Λόρκα και ορθός, πιστεύει ότι η τέχνη του θεάτρου οφείλει να «επιβάλλεται» στο Κοινό και τα αισθητικά του γούστα, να επηρεάζει θετικά και εποικοδομητικά την αισθητική του, να προκαλεί την εγρήγορση της σκέψης του, να συνεγείρει την φαντασία του, να επαναστατικοποιεί το πνεύμα του, και όχι τα επικαιρικά γούστα του Κοινού, το φτηνό κριτήριό του, να «επιβάλλονται» στην θεατρική τέχνη. Η μαγεία του θεάτρου προέρχεται από την ίδια την φύση και λειτουργία του ανεβάσματος μιας θεατρικής παράστασης, και όχι από το τι θα περίμενε να δει και να απολαύσει ο θεατής, που έχει ως σκοπό του όχι την θεατρική παιδαγωγία αλλά, το πώς θα ξεδώσει. Η άποψή του, θυμίζει αυτή των αρχαίων ελλήνων τραγικών, και μας φέρνει στο νου αυτό που πάντοτε υποστήριζε ο δάσκαλος Καρόλου Κουν, «Κάνουμε θέατρο για την ψυχή μας». Μιλά για το ψηλό κριτήριο που διαθέτει η καλλιτεχνική αυτή πράξη ως Τέχνη παιδαγωγική και ουσιαστική στην ανάπτυξη του επιπέδου ενός Κοινού και που ξεπερνά το δίλημμα ότι το θέατρο είναι μια τέχνη της ψυχαγωγίας και της διασκέδασης, μια ευκολοχώνευτη τελετουργική διαδικασία για να μην ξεβολευτούμε από τις ιδέες και τις καθημερινές μας κοινωνικές ή πολιτικές θέσεις. Οι ηθοποιοί είναι εν δυνάμει δάσκαλοι ή διαμορφωτές ψυχών και συνειδήσεων, ή τουλάχιστον έτσι θα όφειλαν να συμπεριφέρονται και να αντιμετωπίζουν την τέχνη που υπηρετούν. Ίσως ακούγονται αρκετά ονειροπόλες οι απόψεις και οι θέσεις αυτές του ποιητή Λόρκα όσον αφορά το θέατρο ως Τέχνη, ως καλλιτεχνική δημιουργία, γιατί μάλλον παραγνωρίζει τις κοινωνικές, οικονομικές και ιστορικές συνθήκες που γεννούν την ανάπτυξη του φαινομένου του θεάτρου ως τέχνη θεραπευτική των συνειδήσεων, διαχρονικά μέσα στην ιστορία. Κάτι που έχει συλλάβει η σταθερή και διαχρονική θρησκευτική τελετουργία των διαφόρων εκκλησιαστικών δογμάτων, και την σταθερή επιρροή που έχει όλο αυτό το ακούραστα επαναλαμβανόμενο τελετουργικό μικρών δράσεων και ποιητικών ψαλμών μέσα στις συνειδήσεις των πιστών. Τα θρησκευτικά θεατρικά επαναλαμβανόμενα καθημερινά δρώμενα των διαχρονικών τελετουργιών είναι η αριστοτελική κάθαρσις για τις συνειδήσεις των ανθρώπων των εχόντων μεταφυσικό φόβο. Σε αυτόν τον ρόλο του θεάτρου, του κοινωνικού κοινού εκπαιδευτή πιστεύει ο Λόρκα, εμπλουτισμένο με έναν μαγευτικό λυρισμό και έναν ονειρώδη φυσιολατρικό μυστικισμό, που ενώνει την μυστηριακή όψη της φύσης και των στοιχείων της με την ανθρώπινη έκσταση και ενατένιση. Ο Ήλιος και η Σελήνη, ως δύο σταθερά σημεία αναφοράς στο έργο του, είναι η Ζωή και ο Θάνατος της ίδιας της πορείας του ανθρώπου. Ο Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, είναι ένας λαϊκός τροβαδούρος ονειρικών καταστάσεων που τα δραματοποιεί με τον ποιητικό του λόγο, και τα εξαγνίζει με το ελιξίριο της δραματουργικής του γραφής. Αυτός ο μύστης των λουλουδιών και των κρυφών κελαϊδισμάτων των πουλιών που τραγουδά και ο δικός μας Οδυσσέας Ελύτης. Επανερχόμενος στις απόψεις του για το θέατρο και τον ρόλο του ηθοποιού,     την καλλιέργεια που πρέπει να έχει, την ολοκληρωμένη θεατρική παιδεία και αγωγή, και την επίδραση του ηθοποιού ως καλλιτέχνη και ως δημιουργού-ψυχαγωγού στο Κοινό, έχει εκφράσει και ο Στανισλάβσκυ παλαιότερα στις μελέτες του, και ο διαφωτιστής Ντενίς Ντιντερό σε κείμενό του, και άλλοι θεωρητικοί του θεάτρου μέσα στον χρόνο στην γηραιά μας ήπειρο. Ας μην μας διαφεύγει το γεγονός, ότι συνήθως, οι σημαντικότεροι στοχαστές της θεατρικής τέχνης, δεν ήσαν μόνο συγγραφείς θεατρικών έργων αλλά, σκηνοθέτες και ηθοποιοί οι ίδιοι. Η περίπτωση του μεγάλου ελισαβετιανού δραματουργού άγγλου Ουίλλιαμ Σαίξπηρ είναι χαρακτηριστική και ίσως καταλυτική στον τρόπο που αντιμετωπίζουμε την τέχνη του θεάτρου και την σημασία της στην ζωή μας. Οι σκέψεις του ποιητή Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα ξεπερνούν τα όρια της Ιβηρικής χερσονήσου-της χώρας του-και αποκτούν μια οικουμενική διάσταση. Δεν γνωρίζουμε μάλλον, την εμβέλεια των σκέψεών του και των θεωρητικών θεατρικών ιδεών του στην παγκόσμια θεατρική θεωρητική σκηνή, γνωρίζουμε όμως με βεβαιότητα, την μεγάλη επίδραση που άσκησε ο θεατρικός του λόγος στις συνειδήσεις των θεατρικών συγγραφέων, σκηνοθετών, σκηνογράφων, μουσικών, και διαφόρων συντελεστών της θεατρικής τέχνης παγκοσμίως, είτε αυτή προέρχεται από τις εθνικές σκηνές μιας χώρας είτε από ιδιωτικές ή ερασιτεχνικές. Βέβαιο είναι ότι ο Λόρκα στην εποχή του κατόρθωσε με τον τρόπο του και την ποιητική επαναστατικότητα της φωνής του να κατεβάσει το θεατρικό κοινό της εποχής του από τις γαλαρίες στην θυμέλη, να δημιουργήσει ένα διαχρονικό παγκόσμιο «μπαρράκα», να οικοδομήσει ένα θέατρο του δρόμου διαρκές σχολείο αναφοράς και επεξεργασίας των κοινωνικών θεμάτων, και όχι ένα πεζοδρομιακού τύπου επιθεωρησιακού κακέκτυπό του, όπως δυστυχώς γνωρίζουμε ότι έπραξαν μεταγενέστεροι δημιουργοί του, και για να μείνουμε στα καθ’ ημάς, όπως συνηθίζεται άμυαλα να ανεβάζονται Αριστοφανικές κωμωδίες κατ’ έτος στην πατρίδα μας στα καλοκαιρινά φεστιβάλ, σε αυτές τις κακόγουστες εμπορικές και αντικαλλιτεχνικές παραστάσεις. Σε αυτές τις Αριστοφανιάδες της κακιάς θεατρικής και ψυχαγωγικής μας ώρας, λες και είναι οι Καλοκαιρινές Φωσκολιάδες.

     Τα θεατρικά έργα του Lorca, ανεβάζονταν στις θεατρικές σκηνές της βορείου και νοτίου Αμερικής με μεγάλη επιτυχία και όσο ο ίδιος βρίσκονταν εν ζωή και μετά την ξαφνική και βάρβαρη δολοφονία του από ισπανούς φαλαγγίτες στις αρχές του Ισπανικού εμφύλιου πολέμου, σαν αθίγγανος, ομοφυλόφιλος και υποστηρικτής της αριστερής δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης της πατρίδας του στην εποχή του. Ο Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα υπήρξε ένας αναμορφωτής της θεατρικής τέχνης, συνένωσε την αρχαία παράδοση με σύγχρονα στοιχεία της εποχής του, μπόλιασε τις λαϊκές παραδόσεις της φυλής του με το νέο κίνημα του σουρεαλισμού αρμονικά και δημιουργικά και για τις δύο πλευρές, πέρασε μέσα στο έργο του ένα μέρος από τις απόψεις του Φρόυντ που ήσαν σε άνθηση την εποχή εκείνη, ξαναζωντάνεψε με νέα θεματολογία τις μεσαιωνικές μπαλλάντες της χώρας του, οργάνωσε τον ποιητικό του λόγο πάνω σε μουσικές ράγες λαϊκών ακουσμάτων, εικονογράφησε τον ποιητικό του λόγο και ενέδυσε με ποιητική φόρμα τα σχέδιά του. Αν δεν ήταν ο Λόρκα, σίγουρα θα είχε μείνει στην μνήμη μας σαν ένας λαϊκός τραγουδιστής σαν και αυτούς τους έλληνες που στηρίχτηκε ο Όμηρος για να συνθέσει τα έπη του.

    Ο Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, υπήρξε και είναι ένα μεγάλο ταξιδιάρικο πουλί, που στο ταξίδι του μέσα στο χρόνο μετά την δολοφονία του, κουβαλά πάνω στις δραματουργικές και ποιητικές του φτερούγες, όχι μόνο την παράδοση της εποχής του, αλλά και τα όνειρα των μελλοντικών αναγνωστών του.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πρώτη γραφή σήμερα, Σάββατο 25 Ιουνίου 2016

Πειραιάς, 25/6/2016

Υ. Γ. Δύο μέρες μετά το Brexit, σαν έλληνας και σαν ευρωπαίος, το μόνο που μπορώ να πω είναι τα εξής: Οφείλουμε να αναλογιστούμε σοβαρά και δημιουργικά, για το τι επιπτώσεις θα έχει στην δική μας ζωή, μια διάλυση της ευρωπαϊκής ένωσης, που παρά τις τεράστιες δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε σαν ευρωπαίοι και σαν έλληνες, είναι μια ομπρέλα προστασίας για όλους μας, όπως επίσης, και η αργή και επικίνδυνη μουσουλμανοποίησή της αν δεν ερμηνεύω λανθασμένα τα σύγχρονα ιστορικά στοιχεία. Μια καταστροφή του δυτικού αποικιακού καπιταλιστικού πολιτισμού και των πολιτισμικών παραδόσεών του, δεν θα φέρει μόνο το γκρέμισμα της καπιταλιστικής δύσης και των κοινωνιών της, αλλά θα σημάνει και το τέλος των πανάρχαιων πυλώνων της, που είναι ο ελληνικός πολιτισμός, η ιουδαϊκή-χριστιανική θρησκεία και παράδοση και το ρωμαϊκό δίκαιο, και ο ουμανιστικός πολιτισμός των δυτικών χωρών, καθώς και οι κοινωνικές και πολιτικές τους επαναστάσεις. Δεν ανήκει στο κοινό μας ευρωπαικό και ελληνικό πολιτισμικό ταμείο, ούτε ο μουσουλμανικός κόσμος, που έχει διαδραματίσει έναν σημαντικό ιστορικό ρόλο μέσα στο διάβα της ανθρώπινης περιπέτειας, αλλά είναι ξένος προς τις κοινωνικές αξίες της δύσης, ούτε και ο παγκοσμιοποιημένος λαϊκισμός, περί του ότι όλοι ίδιοι είμαστε, και φταίει ο κακός φιλελευθερισμός και η οικονομική ολιγαρχία. Αξίζει να μελετήσουμε τον κοινό μας πατέρα ιστορικό Θουκυδίδη, για να κατανοήσουμε όχι μόνον την δική μας ιδιοσυστασία σαν ελληνική φυλή, αλλά και σαν Ευρωπαίου πολίτη. Όχι κλειστά σύνορα αλλά και όχι ξέφραγο αμπέλι. Οφείλουν όλοι οι μη ευρωπαίοι να σέβονται πρώτιστα τον πολιτισμό της δύσης και όχι της πατρίδας τους, αφού αποφάσισαν να σταδιοδρομήσουν στην Ευρώπη, όπως και ο Ευρωπαίος πολίτης οφείλει να σεβαστεί τις παραδόσεις των λαών και των πολιτισμών που επισκέπτεται ή εργάζεται. Στην εποχή μας, συντελείται μια άλλη μορφή επιβαλλόμενης αποικιοκρατίας από τους λαούς της Αφρικής και της Ασίας, που δεν είναι εφικτό να αναγνωρίσουν το δικό τους πολιτισμικό και κοινωνικό είδωλο στον ήδη θρυμματισμένο ευρωπαϊκό καθρέπτη, και από την άλλη, λαϊκίστικες ευρωπαϊκές δυνάμεις ξηλώνουν το κοινό μας ευρωπαϊκό ένδυμα. Αν finis Europa, σημαίνει και finis Greece. Αν αυτό θέλουμε, τότε ας πάψουμε να στρεφόμαστε προς το αρχαίο και βυζαντινό και μεσαιωνικό ελληνικό και ευρωπαϊκό μας παρελθόν. Ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός κατά την γνώμη μου αξίζει να διασωθεί, με ότι θετικό και αρνητικό κουβαλάει στα σπλάχνα του. Παρθενώνας δεν σημαίνει μόνο αρχαίες κολόνες και γυμνά αγάλματα, αλλά έναν τρόπο σκέψης που γεννά και τα θετικά και τα αρνητικά της ιστορίας του δυτικού πολιτισμού. Αγαπώ την χώρα μου, σημαίνει αγαπώ την Ευρώπη. Αγαπώ όλο τον κόσμο δεν σημαίνει απολύτως τίποτα, είναι μάλλον μια υπεκφυγή για να μην αγαπήσεις ούτε τον εαυτό σου. Οι μεγάλοι του πνεύματος δημιουργοί και καλλιτέχνες στους οποίους συγκαταλέγεται και ο ποιητής Λόρκα, αγάπησαν πρώτα και κύρια την παράδοση του τόπου και της χώρας τους, κάτι που τους έδωσε την δυνατότητα να αποκτήσει παγκόσμιο κύρος και εμβέλεια η δημιουργική τους φωνή.                                                    

Αρθρογραφία για τον Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα

Αρθρογραφία για τον Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα

Αφιερωμένο στους  ανώνυμους άνδρες και ανώνυμες γυναίκες 49(;) που σκοτώθηκαν τόσο άδικα και φοβερά, και σε αυτούς που θανάσιμα τραυματίστηκαν, στις 12 Ιουνίου από φανατισμένο δολοφόνο στο bar Pulse,  τόπος ψυχαγωγίας και διασκέδασης της κοινότητας των ΛΟΑΤ, στο Orlando της Florida USA-των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής. 

     Συνεχίζοντας την αντιγραφή και την παράθεση στοιχείων για τον Ισπανό ποιητή και θεατρικό συγγραφέα Federico Garcia Lorca, που δολοφονήθηκε άνανδρα από φαλαγγίτες μαζί με άλλους Ισπανούς συμπατριώτες του στις αρχές του Ισπανικού εμφύλιου πολέμου, μεταφέρω εδώ τα άρθρα, τα μελετήματα και τις πληροφορίες για τον ποιητή και το έργο του που γνωρίζω και έχουν δημοσιευτεί σε εφημερίδες και περιοδικά, για όσους ενδιαφέρονται για το ποιητικό, θεατρικό, εικαστικό έργο του ποιητή και τον βίο του. Ίσως τα περισσότερα στοιχεία να είναι γνωστά στους λάτρεις του θεατρικού και ποιητικού λόγου του ισπανού ποιητή, που το έργο του είναι αρκετά γνωστό και αγαπημένο στον ελληνικό χώρο, και μόνο το γεγονός ότι ο ποιητής και στιχουργός Νίκος Γκάτσος έμαθε ισπανικά για να μελετήσει ή μεταφράσει τον Φεδερίκο Γκαρσία Λόρκα, σημαίνει πολλά για τους θιασώτες του ποιητικού και θεατρικού λόγου. Η αρμονική και ποιητική σύνδεση των στοιχείων του σουρεαλισμού με τα παραδοσιακά λαϊκά στοιχεία της χώρας του και της εποχής του είναι κάτι το ανεπανάληπτο, ο ποιητικός και θεατρικός του λόγος μεταφέρει ένα συγκλονιστικό φορτίο συγκίνησης, μια ονειρική μαγεία, ένα δοξαστικό πολυφωνικών λαϊκών φωνών της ανδαλουσιανής παράδοσής του, που δεν γίνεται να σε αφήσει αδιάφορο. Πολλά δραματικά λαϊκά στοιχεία που συναντά κανείς στο έργο του Λόρκα, είναι κοινά στοιχεία των λαών του μεσογειακού πολιτισμού, αυτής της mare nostrum θαλάσσιας μήτρας, που γέννησε αναστημένους θεούς, θεούς του πάσχοντος πόνου και λύτρωσης, καλλιέργησε αργά και σταθερά την διονυσιακή εξοικείωση με το φαινόμενο του σταυρικού θανάτου, διατήρησε ζωντανή και κοχλάζουσα την πίστη και την λατρεία των ανθρώπων στην θηλυκή θεά μητέρα είτε αυτή ονομάζονταν Πότνια Θηρών, είτε άσπιλος παρθένος Μαρία, μια νύμφη ανύμφευτος της κοινής μυστικής παράδοσης των μεσόγειων ανθρώπων, ένα διαχρονικό ιστορικά καταφύγιο ψυχών και αισθήσεων, που ευτυχώς παραμένει «αναλλοίωτο» στο χρόνο μέσα στις καρδιές των ανθρώπων, είτε πεπαιδευμένων είτε αγράμματων. Μια λαϊκή πανμεσογειακή τράπεζα σοφίας ονείρων και εμπειριών, ενοχών και προσδοκιών, ελπίδων και οραμάτων, κοινής ιστορίας και καθημερινών βιωμάτων, πέρα από τα παραδοσιακά δόγματα των θρησκειών της μεσογειακής λεκάνης και τις ιστορικές εθνικές του έθνους τους παραδόσεις λαών που γέννησε, έθρεψε και κήδεψε αυτή η τροφός και μοιρολογήτρα θάλασσα. Στο έργο του Λόρκα, συναντάμε αυτήν την τελετουργική ιεροτελεστία πανηγυριώτικης λαϊκής ατμόσφαιρας και οικουμενικής πανδαισίας φωνών ανθρώπων, πουλιών, λουλουδιών, πανάρχαιων βιωμάτων της προαιώνιας παράδοσης της κοινής μοίρας και πορείας των ανθρώπων, με δυό λόγια, των μυστικών, αινιγματικών και αποκαλυπτικών φωνών της γης του ουρανού του θαλάσσιου στοιχείου που αενάως μελωδούν τις ανθρώπινες αισθήσεις και κανοναρχούν τις ζωές των ανθρώπων. Τα φολκλορικά στοιχεία στο έργο του δεν ανήκουν μόνο στην παράδοση της πατρίδας του, αλλά είναι κοινή πηγή πολιτιστικής και πολιτισμικής αναφοράς, όπως είναι τα δραματουργικά έργα των αρχαίων ελλήνων τραγικών ποιητών,-τα θεατρικά του έχουν συγγενικά στοιχεία με τις αρχαίες τραγωδίες, το ισπανικό ντουέντε, που αναφέρει συχνά, έχει κοινές αναφορές με το έργο η μυστική βίβλος των νεκρών του Αιγυπτιακού πολιτισμού, η λατρεία του αίματος των νεκρών ταύρων μέσα στις αρένες, με την ιερή βίβλο της ιουδαϊκής παράδοσης του Θεού των προγόνων, το μοιρολόϊσμα του νεκρού σώματος του νεαρού ταυρομάχου, είναι το κοινό μοιρολόι με άλλον συγγραφικό τρόπο, του Πάσχοντος Ιησού του σταυρωμένου Θεού των Χριστιανών, πολλά επίσης στοιχεία της λαϊκής παράδοσης του Αραβικού πολιτισμού διακρίνονται στο έργο του. Ο Λόρκα, έγινε ο χρησμένος από την Μοίρα ποιητής της χώρας του, που μεταφέρει μέσα στο έργο του όλες αυτές τις φωνές των μεσόγειων ανθρώπων έστω και ασυναίσθητα. Συναντά ο αναγνώστης το πολύ σύγχρονό μας στοιχείο, το άλογο στοιχείο του υπερρεαλισμού, που αναγνωρίζουμε και στον αρχαίο θεατρικό λόγο, ένα στοιχείο που ενώ στην αρχαία τραγωδία φτάνει στην Ύβρις για να επέλθει η Νέμεσις  και η ισορροπία και τάξη μέσα στην κοινότητα, στο έργο του Λόρκα, το άλογο δεν γίνεται παράλογο όπως συμβαίνει σε έργα σκληρών και ακραίων σουρεαλιστών, που κόβουν κάθε κοινωνία και επικοινωνία με την προηγούμενη από αυτούς παράδοση, αλλά ενδύεται τα συμβολιστικά και μεταφορικά στοιχεία αυτής της προαιώνιας παράδοσης, τα ανατρεπτικά και γονιμοποιά με τα οποία σπονδυλώνει τον δικό του ποιητικό οραματισμό με τρόπον ώστε, να αρχίζει μια νέα συνομιλία μαζί τους. Η σύζευξη αυτή των παραδοσιακών στοιχείων με τον σύγχρονο ελεγχόμενο από τον ποιητή σουρεαλιστικό κόσμο είναι που δίνει αυτήν την μαγευτική εικόνα και αίσθηση στο έργο του. Ο λόγος του δεν είναι ονειρικός όπως συμβαίνει με άλλους ευρωπαίους ποιητές αλλά ονειρώδης, δηλαδή μελωδός των κοινών εμπειριών και εκπλήξεων που εκφορτίζονται διαρκώς από τις υπόγειες μυστικές φωνές της μάνας-γης. Ο διάλογος του ποιητή Λόρκα με τα στοιχεία της φύσης είναι διαρκής. Είναι μια ποιητική συνομιλία όπως των μεσαιωνικών αλχημιστών, που κάθε λέξη-σύμβολο τους, ήταν και ένα στοιχείο της φύσης του ουρανού και της θάλασσας. Οι λέξεις μεταφέρουν τον συμβολισμό ενός πανάρχαιου και ορισμένες φορές ακόμα μη αποκαλυπτικού σε εμάς κόσμου, που υπάρχει ανάμεσά μας, ή καλύτερα εμείς κυκλοφορούμε και ζούμε μέσα στα δικά του όρια και ακολουθούμε τους κανόνες του χωρίς να έχουμε επίγνωση του γεγονότος αυτού. Οι σουρεαλιστές ενώ ανέτρεψαν την λογική σειρά των πραγμάτων, δεν κατανόησαν ότι, η απομάγευση του παλαιού κόσμου του προ μοντέρνου, δεν αρκούσε για να οικοδομήσουν το νέο ρηξικέλευθων αρχών δικών τους. Η ψυχανάλυση με τις αρχές και τα αξιώματά της, δεν αρκούσαν παρά την απελευθερωτική της ζωής των ανθρώπων φιλοδοξία τους, ώστε να γαληνέψουν τις πάντα ταραγμένες και τρικυμιώδεις ανθρώπινες συνειδήσεις, το ίδιο δεν κατανόησε και η μαρξιστική ιδεολογία με την οποία ήταν στενά συνδεδεμένος ο υπερρεαλισμός, η ιστορική ανατροπή δεν προέρχεται από τα επιτελικά γραφεία των ιδεολόγων και τα τσιτάτα τα επαναστατικά, αλλά από τις ίδιες τις παραδοσιακές ρίζες του παλαιού πολιτιστικού εποικοδομήματος. Μια προαιώνια ιστορία ζωής, βιωμάτων και εμπειριών των ανθρωπίνων συνειδήσεων, δεν κόβεται με το σπαθί των ιδεών των ανατρεπτικών της τέχνης κινημάτων ούτε με την αιματοβαμμένη σπάθα των κατά καιρούς ιδεολογιών, δεν μερίζεται η κοινή παράδοση ζωής και θανάτου των ανθρώπων, αλλά διαθλάται και μεταφέρεται με νέους κώδικες στις επόμενες γενιές. Ο λεπτοκαμωμένος αυτός ποιητής με το παπιγιόν ή την γραβάτα, ο ποιητής που φώναζε πάνω από τον τάφο της εκτέλεσής του αφού τον πυροβόλησαν, «Είμαι ακόμα ζωντανός», ο ομοφυλόφιλος ακτιβιστής επαναστάτης του καιρού του, κατανόησε νωρίς τα αδιέξοδα του σουρεαλιστικού κινήματος, πράγμα που τον βοήθησε να αρθρώσει έναν άλλο ποιητικό συνθετικό της παράδοσής του λόγο. Οι αρχές και οι αξίες της ψυχανάλυσης που την περίοδο εκείνη άρχισαν να ανθίζουν, δεν έγιναν επίσης τροχοπέδη του συγγραφικού του λόγου, αλλά οι αρμοί με τους οποίους συνέδεσε τα ουσιώδη και αναγκαία ζωοποιά στοιχεία της ανδαλουσιανής μεσόγειας παράδοσης του δίνοντάς τους την ευκαιρία να ανοίξουν μια εκ νέου συνομιλία στο μέλλον. Ο Λόρκα υπήρξε ένας αυθεντικός δημιουργός, που ίσως εξ αιτίας της αιφνίδιας και άνανδρης δολοφονίας του, λόγω ότι υπήρξε αυτός και η οικογένειά του πολιτικός υποστηρικτής της νόμιμα εκλεγμένης δημοκρατικής κυβέρνησης της χώρας του, και εξ αιτίας της ερωτικής του ζωής, ήταν ανοιχτά ομοφυλόφιλος, ευτύχησε να μην δει την φθορά της συγγραφικής του δημιουργίας που επιφέρει ο χρόνος σε κάθε δημιουργό με την παρέλευση των χρόνων πάνω του. Ο δικαιολογημένος μύθος που δημιουργήθηκε για τον ίδιο μετά την δολοφονία του, μια και το έργο του, ήταν απαγορευμένο στην πατρίδα του μέχρι τον θάνατο του στρατηγού φράνκο, αύξησε την αγάπη του ποιητικού και κυρίως του θεατρόφιλου κοινού για το έργο του και την παγκόσμια προβολή και διάδοσή του. Οι σκοτεινοί εφιάλτες ζωής και ονείρων του συμπατριώτη του ζωγράφου, του Φρανσίσκο Γκόγια όπως αποτυπώνονται στους εξαίσιους πίνακές του, υλοποιήθηκαν ιστορικά την περίοδο του ισπανικού εμφύλιου πολέμου και βιωματικά από τον ίδιο τον ποιητή. Η διαρκής συνομιλία του ποιητή με το πνεύμα την ζωή και τον πολιτισμό των προγόνων του, εκτίναξε και τον ίδιο στο στερέωμα των μεγάλων ποιητών μέσα στην ιστορική καλλιτεχνική πορεία της ανθρώπινης δημιουργίας. Και αυτό το γεγονός της προδρομικότητας και παγκοσμιότητας του έργου που μας άφησε πίσω του, φαίνεται και στον δικό μας πνευματικό χώρο. Ο Οδυσσέας Ελύτης, ο Νίκος Γκάτσος, ο ποιητής μελωδός των ονείρων μας Μάνος Χατζιδάκις, ο Κοσμάς Πολίτης, ο Γιώργος Σεβαστίκογλου, ο Νίκος Καββαδίας, ο Γιάννης Δάλλας, ‘Αρης Δικταίος, Κώστας Τσιροπουλος, Ρήγας Καππάτος, ο Κλείτος Κύρου, η Τζένη Μαστοράκη, ο Νίκος Σπάνιας, ο Τάκης Βαρβιτσιώτης, ο Νίκος Καζαντζάκης, κ.ά. το μεταφράζουν στα ελληνικά. Σκηνοθέτες όπως ο Κάρολος Κουν, ο Αλέξης Σολομός, ο Αλέξης Μινωτής, ο Μήτσος Λυγίζος, ο Γιώργος Λαζάνης, ο Θόδωρος Τερζόπουλος κ. ά. Ανεβάζουν στις ελληνικές σκηνές έργα του. Μουσικοσυνθέτες όπως ο μελωδός των ονείρων μας Μάνος Χατζιδάκις, ο Σταύρος Ξαρχάκος, ο Νίκος Μαμαγκάκης, ο Γιάννης Γλέζος, ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Μάνος Λοϊζος, ο Χρήστος Λεοντής, ο Νότης Μαυρουδής, στέκονται με σεβασμό, αγαπούν και μελοποιούν τον λυρικό του λόγο, που τόσο επηρέασε τους έλληνες στιχουργούς και το κλίμα των δεκαετιών μετά το 1950, και μια σειρά άλλων δημιουργών από όλους τους χώρους της τέχνης επηρεάστηκαν από το έργο του και το παρουσίασαν στο ελληνικό θεατρόφιλο, μουσικόφιλο και ποιητικόφιλο κοινό, θεώρησαν υποχρέωσή τους να ανεβάσουν στις ελληνικές σκηνές τα θεατρικά του έργα, το μελοποίησαν, έφτιαξαν σκηνικά για τα έργα του-Γιάννης Τσαρούχης, Γιάννης Μόραλης κ.ά., του αφιέρωσαν ποιήματά τους ή ποιητικές τους συλλογές, Νίκος Εγγονόπουλος κ.ά. Δέκα χρόνια μετά την δολοφονία του, το 1948, το έργο του «Ματωμένος Γάμος» παρουσιάζεται στο ελληνικό κοινό από το Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν σε μετάφραση Νίκου Γκάτσου, σκηνογραφίες του Γιάννη Τσαρούχη, μουσική του Μάνου Χατζιδάκι. Ενώ μετέπειτα η μεγάλη Πειραιώτισσα τραγωδός Κατίνα Παξινού, σε σκηνοθεσία Αλέξη Μινωτή μετάφραση Νίκου Γκάτσου και σκηνικά και πάλι του επίσης Πειραιώτη Γιάννη Τσαρούχη, στο Θέατρο Κοτοπούλη, ανεβάζει το «Σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα».  

     Η πιστολιά της 18ης Αυγούστου τα χαράματα του 1936 στο χωριό Βιθνάρ, σημάδεψε επί τα βελτίω τα ποιητικά και θεατρικά πράγματα της εποχής του διεθνώς, όπως και ο για άλλους λόγους, ήχος του όπλου που ακούστηκε στην Πρέβεζα από τον έλληνα ποιητή Κώστα Καρυωτάκη, σημάδεψε τις μετέπειτα ποιητικές εξελίξεις στην χώρα μας. 38 χρόνια επίγειου βίου, ήταν αρκετά για να δημιουργήσουν μια παράδοση που συνέχιζε την παράδοση αιώνων. Σύμβολα, εικόνες, μεταφορές, μεταστοιχειώσεις, λυρισμός, ποιητικότητα, όνειρο, αχαρτογράφητα πεδία φαντασίας και λέξεις σύμβολα κλειδιά μιας επίγειας ανθρώπινης τραγικότητας, μιας τραγικότητας που δημιουργεί η ίδια η ανθρώπινη ύπαρξη στο διάβα των αιώνων μέσα στην ιστορία έτσι όπως μας την έμαθε ο κοινός παππούς μας Σοφοκλής, και επαναλαμβανόμενα δημιουργεί την ανθρώπινη μοίρα, είναι αυτό που άφησε πίσω του ο Ισπανός ποιητής Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα. Ένα ποιητικό σώμα που δημιούργησε με το επαναστατικό του πάθος, ακολουθώντας με σεβασμό και δέος μια φύση υφαντουργό και κομμώτρια κοινών ανθρώπινων εμπειριών και βιωμάτων. Μια φύση και μια ποίηση που είναι το πρυτανεύον θηλυκό της στίγμα και ένας θάνατος και ένας πνευματικός φασισμός που είναι το αρσενικό της αντίστοιχο που του στέρησε το νήμα της ζωής του.                                          

ΑΝΩΝΥΜΩΣ

• εφ. Τα Νέα 21/8/1976, 100.000 δραχμές πρόστιμο λόγω…Λόρκα! Ποιητής τόλμησε να τον απαγγείλει

• εφ. Τα Νέα 23/8/1976, Τιμή στον Λόρκα με καθυστέρηση 40 ετών

• εφ. Ελευθεροτυπία 6/5/1980, «Εγώ έθαψα τον Λόρκα»

• εφ. Το Βήμα 2/11/1980, Η Ισπανία ανακαλύπτει τώρα τον ποιητή της…

• εφ. Ελευθεροτυπία 19/7/1981, Το αηδόνι που έπνιξαν οι φασίστες

• εφ. Ελευθεροτυπία 3/2/1989, Τα παιδιά, ο Λόρκα, η Χιλή. 3ημερο συμπόσιο στην Κόρινθο

• εφ. Η Απογευματινή 9/7/1989, Δεν βρέθηκε ποτέ το πτώμα του Λόρκα

• εφ. Τα Νέα 14/12/1991, Με ράσο για την ωδή στον Λόρκα

• εφ. Η Αυγή 12/1/1992, Της ζωής και της τέχνης

• εφ. Εξόρμηση 26/10/1995, Εδώ έζησε ο Λόρκα. Ο μεγαλύτερος ποιητής της Ισπανίας

• εφ. Η Ναυτεμπορική 31/7/1996, Βαρόμετρο της κοινωνίας το θέατρο έλεγε ο Λόρκα

• εφ. Τα Νέα 21/8/1996, Προσκυνητές για τον Λόρκα. 60 χρόνια από τον θάνατο του ποιητή και η μνήμη του μένει ζωντανή

• εφ. Η Αυγή 13/12/1996, Η Ισπανία του πολιτισμού στην Αθήνα

• εφ. Τα Νέα 13/12/1996, Όταν ο Λόρκα συνάντησε τον Νταλί. Έκθεση στο Πολιτιστικό κέντρο του Δήμου Αθηναίων

• εφ. Η Κυριακάτικη Αυγή 24/5/1998, Ο Λόρκα έχει μια δεύτερη πατρίδα…

• εφ. Η Αυγή 21/6/1998, Ο ποιητής του θανάτου

• εφ. Η Καθημερινή 9/7/1998, Ή άσβηστη τέχνη του Λόρκα. 100 χρόνια από τη γέννησή του

• εφ. Η Αυγή 27/10/2002 Λόρκα επί τρία

• εφ.  Τα Νέα(;) Αύγουστος 1976, Νέα διαμάχη ξέσπασε για τον Γκαρθία Λόρκα. Έντονη αντίδραση των Φρανκικών συναντά η κίνηση για να τιμηθεί η μνήμη του μεγάλου ποιητή στην πατρίδα του

Α

• Σμαράγδα Αγορογιάννη: απόδοση, ΘΑΝΑΤΟΣ ΚΑΤΩ ΑΠ’ ΤΗΝ ΕΛΙΑ-Γκαρθία Λόρκα: η σύντομη ζωή ενός μοναδικού ποιητή, Η Αυγή 8/2/1998

• G. Altman, Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, περ. Ελεύθερα Γράμματα 49/15-8-1946, σ.240

• Κάτια Αρφαρά, Λόρκα-Νταλί. Μια προδομένη φιλία, εφ. Το Βήμα 15/12/1996

• Κάτια Αρφαρά, Εκατό χρόνια από τη γέννηση του Λόρκα, εφ. Το Βήμα 3/5/1998

Β

• Βάσος Βαρίκας, Κριτική Θεάτρου, Αθήνα 1972

• Βάσος Βαρίκας, Η κρίση του Θεάτρου, Καστανιώτη 1985

• Άννα Βλαβιανού, Η ελληνική παρουσία του Λόρκα, Το Βήμα 7/1/1996

• Νίκος Βρατσάνος, Θρήνος για τον Άυρτον Σένα ντα Σίλβα, περ. Αντί 551/13-5-1994

• Νικηφόρος Βρεττάκος, περ. Γράμματα 7/7,1945, «Το τραγούδι του Ταϋγέτου» σ.23

Γ

• Rod Usher, LORCA: ΜΙΑ ΖΩΉ ΠΈΡΑ ΑΠΌ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ-Συγκινεί ακόμη η πιο γνωστή «φωνή» της Ισπανίας. Το έργο και ο βίος του λυρικού ποιητή, εφ. Η Καθημερινή 12/7/1998

• Μαρία Ντολόρες Γκαρθία, «Δεν θέλουμε να ξεχάσουμε αυτό που έγινε»-50 χρόνια από τη δολοφονία του Λόρκα, εφ. Η Αυγή 19/8/1986

• Α. Γ., Λόρκα ο Έλληνας(Με την ευκαιρία του εορτασμού των 100 χρόνων από τη γέννηση του Φ. Γ. Λόρκα), περ. Ραδιοτηλεόραση 1478/13-6-1998

• Χαρά Μπακονικόλα-Γεωργοπούλου, Θέματα και Πρόσωπα του σύγχρονου δράματος, Πατάκη 1998

• Χαρά Μπακονικόλα-Γεωργοπούλου, Κανόνες και Εξαιρέσεις. Κείμενα για το Νεοελληνικό Θέατρο, Ελληνικά Γράμματα 2000(Η τύχη του θεατρικού Λόρκα στις ελληνικές μεταφράσεις του, σ.181-)

• Χαρά Μπακονικόλα-Γεωργοπούλου, Πτυχές της Ευρωπαϊκής Δραματουργίας, Επτάλοφος 2003(Η Ισπανική παράδοση στις διαλέξεις του Federico Garcia Lorca, σ. 171-179, 53)

• Κώστας Γεωργουσόπουλος, Από το Μένανδρο στον Ίψεν, Πατάκη

• Μάριο Γκαλλέττι, Τι αφηγείται ο άνθρωπος που έθαψε τον Λόρκα, εφ. Η Αυγή 25/3/1980

• Δήμητρα Γκουντούνα, Σκότωσαν τον γελαστό ποιητή. Την νύχτα της 18^ης Αυγούστου 1936 ο μεγάλος Λόρκα εξετελέσθη από τους «Φαλαγγίτες», εφ. 18/8/1973

Δ

• Γιώργης-Βύρωνας Δάβου, Προφητική ποίηση και επικαιρότητα, Κυριακάτικη Αυγή 8/9/2002 (Συνειρμικά μου ήλθαν στο μυαλό οι περιπτώσεις του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα και του Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι, δύο ποιητών που σε ανύποπτο χρόνο είχαν ταξιδέψει στη Νέα Υόρκη….)

•Γκράτσια Σπύρου Δεπούντη, Φρεντερίκο Γκαρθία Λόρκα(1899-1936), περ. Φιλολογική Πρωτοχρονιά τ.60/2003

• Φίλιππος Δρακονταειδής, Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, Εκδοτική Αθηνών 1999, τ.5^ος

• Φίλιππος Δρακονταειδής, Παγκόσμια Λογοτεχνία, Εκδοτική Αθηνών 1999, τ.28^ος

• Στάθης Δρομάζος, Ξένο Θέατρο, Κέδρος 1987

Ε

• Οδυσσέας Ελύτης, Δεύτερη Γραφή, Ίκαρος 1976, σ.169-181, (μεταφράσεις ποιημάτων)

• Οδυσσέας Ελύτης, Ανοιχτά Χαρτιά, Αστερίας 1974, σ.108,148,149,299,313,315,367,373,399,484-492

• Εφημερίδα Ελευθεροτυπία 3/7/1998. Αφιέρωμα 100 χρόνια Λόρκα. Με τις συνεργασίες των: Βασίλη Καλαμαρά, Οδυσσέα Ελύτη, Πέπη Ρηγοπούλου, Αλέξης Σολομός

Ζ

• Αναστασία Ζενάκου, Όχι μόνο δάκρυα για τον Λόρκα, εφ. Το Βήμα 31/8/1986

Θ

• Ρένα Θεολογίδου, Τιμές στον Λόρκα. Η Ισπανία θυμάται τον ποιητή της, περ. Επίκαιρα 413/1-7-1976

• Μαρία Θωμαδάκη, «Αυτά τα δέντρα δε βολεύονται», εφ. Ριζοσπάστης 13/12/1998

Κ

• Νίκος Καζαντζάκης, «Είναι όλο νιότη και ζωή», εφ. Ελευθεροτυπία 19/8/2006

«Ο Νίκος Καζαντζάκης πρωτομεταφράζει ποιήματα του Λόρκα στο περιοδικό «Κύκλος» του Απόστολου Μελαχρινού το 1933. Γνωρίζει τον ποιητή στο δεύτερο ταξίδι του στην Ισπανία το 1932, ως απεσταλμένος της «Καθημερινής» τον οποίο περιγράφει σε επιστολή του προς τον Παντελή Πρεβελάκη: «Είναι όλο νιότη και ζωή». Μετά την επιστροφή του από το τρίτο ταξίδι του στην Ιβηρική, αφιερώνει το άρθρο «Φρειδερίκος Γκαρθία Λόρκα. Ο Ισπανός ποιητής που σκοτώθηκε», στην «Καθημερινή»(11/1/1937): «Είχα γνωρίσει τον Λόρκα ένα βράδυ σε μια σάλα του Πανεπιστημίου της Μαδρίτης. Είχε οργανώσει έναν ερασιτεχνικό θίασο από φοιτητές και παρίστανε τη βραδιά εκείνη ένα «Μυστήριο» του Καλδερόν. Νεότατος, τσιγγάνικη ομορφιά, ανησυχία και δύναμη. Έλαμπε. Ονειροπολούσε μια πνευματική αναγέννηση της πατρίδας του, σύμφωνα με τις παραδόσεις της ράτσας του[…]».

• Βασίλης Κ. Καλαμαράς, Μια νύχτα χωρίς φεγγάρι. Και, Ο Λόρκα στην Ελλάδα,  εφ. Ελευθεροτυπία 19/8/2006

• Ματίνα Καλτάκη, «Η Ελλάδα στην Ισπανία-Η Ισπανία στην Ελλάδα», εφ. Ο Κόσμος του Επενδυτή 7/10/1996

• Ματίνα Καλτάκη, Αφιέρωμα στον Λόρκα. «Αί Φεδερίκο στην οικία Κλεάνθους στην Πλάκα, εφ. Ο Κόσμος του Επενδυτή 30/5/1998

• Ελένη Καρασαββίδου, Η φωνή των διωκομένων. Ο Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα έμαθε πως πυροβολούν-κυρίως-τους ποιητές

• Παρασκευή Κατημερτζή, Ο Φρεντερίκο Γκαρθία Λόρκα ζωγραφίζει την ποίησή του, Μια μεγάλη έκθεση εγκαινιάζεται την Τετάρτη στην Εθνική Πινακοθήκη,  εφ. Η Αυγή 4/10/1987

• Ξενοφών Α. Κοκόλης, Λόρκα-Σεφέρης-Ελύτης, περιοδικό Ο Παρατηρητής 11-12/

• Γιάννης Κολοβός, Ο ματωμένος ΛΟΡΚΑ, εφ. Η Καθημερινή-περιοδικό Κ. 169/27-8-2006

• Νίκος Κολοβός, Ένας Έλληνας και μοναχικός Λόρκα, εφ. Η Αυγή 14/4/2001

• Πέγκυ Κουνενάκη, Λόρκα, ο ποιητής της γης του έρωτα και του θανάτου. Η 100 επέτειος από τη γέννησή του γιορτάζεται με λαμπρότητα στην Ευρώπη

• Μαρία Κουτσουδάκη, Ο «διονυσιασμός» στις τραγωδίες του Λόρκα, εφ. Η Αυγή 29/5/1988

• Αγγελική Κώττη, Ο θάνατος μονάχα αυτός, εφ. Κυριακάτικος Ριζοσπάστης 19/8/1990

• Αγγελική Κώττη, «Δεν είχεν άρχοντα η Σεβίλια μπροστά του για να παραβγεί», εφ. Ο Ριζοσπάστης 15/8/1992

Λ

• Νίκος Χ. Λαγκαδινός, Καλύτερα τύψεις παρά απωθημένα, Άγκυρα 2005, (στις μικρές ιστορίες του συγγραφέα Νίκου Χ. Λαγκαδινού, υπάρχει και μία με τίτλο «Ο Λόρκα της Ναυτικάς»)

• Τάσος Λιγνάδης, Ο Λόρκα και οι ρίζες, Δίφρος 1964

• Τάσος Λιγνάδης, Θεατρολογικά ΙΙ, Μπούρας 1992

• Τάσος Λιγνάδης, Μυστήριο, Κάλλος και Ιθαγένεια Τοπίου, Ακρίτας 1996

Μ

• Δώρα Μεντή, Η μεταφραστική τύχη και απήχηση του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα στην ελληνική μεταπολεμική ποίηση. 70 χρόνια από τη δολοφονία του ποιητή, εφ. Η Αυγή 15/8/2006. (το κείμενο της φιλολόγου Δώρας Μεντή, είναι «Στη μνήμη Μανόλη Αναγνωστάκη»)

• Μιχάλης Μητσού, Ο Λόρκα εξακολουθεί να ενοχλεί, εφ. Τα Νέα 29/6/1998

• Τατιάνα Γκρίτση Μιλλιέξ, Ο Λόρκα τραγουδάει Ελληνικά, περ. Τομές 17/10,1977

• Τατιάνα Γκρίτση Μιλλιέξ, Η ακτινοβολία του Λόρκα στη ζωή του Νταλί, εφ. Ελευθεροτυπία 15/6/1980

• Αλέξης Μινωτής, Εμπειρική Θεατρική παιδεία, Οι Εκδόσεις των Φίλων 1972, (Ο Βάρδος της Μεσογείου, σ.253-)

• Φωτεινή Μπάρκα, «Η μουσική δεν μπορεί να σταματήσει» Ο Αμερικανός συνθέτης και πρόεδρος του διαγωνισμού «Δημήτρης Μητρόπουλος» Τζορτζ Κράμπ μιλάει στην Ελευθεροτυπία, εφ. Ελευθεροτυπία 16/12/1999. (Ο Λόρκα είναι η ποίηση…)

• Λουίς Μπουνιουέλ, Σαν τον άγιο Συμεών σε κάποιο… μπαρ, εφ. Το Βήμα 11/4/1982

• Κώστας Μπουρναζάκης, Φεδερίκος Γκαρθία Λόρκα, περ. Νέα Εστία 1752/1,2003

Ν

• Αλλαρντάϋς Νίκολ, Παγκόσμια Ιστορία Θεάτρου, τ. 3^ος Πνοή

• Φ. Βέγκα Ντίας, Οι τελευταίες στιγμές του Γκαρθία Λόρκα. Μια ενδιαφέρουσα μαρτυρία, εφ. Τα Νέα 1/9/1990

Ξ

• Στέλιος Ξεφλούδας, Σημειώσεις, περ. Πειραϊκά Γράμματα 6/12,1942, σ.313-

Π

• της Ν. Παυλοπούλου, «Ισπανικός εμφύλιος» πάνω από το μνήμα του Λόρκα, εφ. Τύπος της Κυριακής 28/12/2003

• Αριστοτελία Πελώνη, Χάνεται ο παράδεισος του Λόρκα…, εφ. Τα Νέα 10/9/2002

• Της Φάνης Πετραλιά, Και μεγάλος φεμινιστής, μιλάει στα «ΝΕΑ» ο σκηνοθέτης Ρίκαρντ Σάλβατ, εφ. Τα Νέα 21/1/1980

• Μάριος Πλωρίτης, Παγκόσμια Λογοτεχνία, τ.28^ος Εκδοτική Αθηνών 1999

• Λέανδρος Πολενάκης, 60 χρόνια από τη δολοφονία του Λόρκα, Ένα κάποιο φως στις συνθήκες θανάτου του, εφ. Η Κυριακάτικη Αυγή 1/9/1996

• Λέανδρος Πολενάκης, Ένα κάποιο φως στις συνθήκες θανάτου του Φ. Γ. Λόρκα, εφ. Η Κυριακάτικη Αυγή 8/9/1996

• Λέανδρος Πολενάκης, Ρήγας, Σολωμός και Λόρκα, Μια γέφυρα πάνω απ’ τα τοπία της πείνας, εφ. Η Κυριακάτικη Αυγή 4/10/1998

Ρ

• Virginia Lopez Recio, Ο Λόρκα με διαβατήριο ελληνικό, εφ. Η Καθημερινή-περιοδικό Κ 169/27-8-2006

• Πέπη Ρηγοπούλου, Πρώτες σκέψεις για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Λόρκα, εφ. Ελευθεροτυπία 2/6/1998

• Πέπη Ρηγοπούλου, Κι όμως είμαι ζωντανός…, εφ. Ελευθεροτυπία 3/7/1998

Σ

• Κ. Σισμάνης, Γκαρθία Λόρκα, 52 χρόνια από την εκτέλεσή του, εφ. Η Καθημερινή 31/8/1988

• Αλέξης Σολομός, Πολύχρωμο Θέατρο, Καστανιώτη 1997

• Αλέξης Σολομός, Έστι Θέατρον κα Άλλα, Κέδρος 1986

• Αλέξης Σολομός, Ο ποιητής που μίλησε με τη γλώσσα των λουλουδιών, εφ. Ελευθεροτυπία 3/7/1998

• της Πάρης Σπίνου, Ο Ελληνικός Λόρκα. Σκηνικά παραστάσεων αλλά και σχέδια του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα σε έκθεση για τα 100 χρόνια από τη γέννησή του, εφ. Κυριακάτικη 24/5/1998

• Κώστας Σταματίου, ΑΠΟ ΤΗ ΓΡΑΝΑΔΑ, ΣΤΗ ΣΕΒΙΛΛΗ. Το περιβόλι του Λόρκα θα γίνη πολυκατοικία; Οι δύο Ισπανίες των αδελφών Ματσάδο, Εφ. Τα Νέα 2/4/1975

• Δανάη Στρατηγοπούλου, «Δάφνις και Χλόη», πηγή έμπνευσης για τον Λόρκα, εφ. Ελευθεροτυπία 19/8/2000

• Άννα Συνοδινού, Πρόσωπα και Προσωπεία. Αυτοβιογραφικό χρονικό, Αδελφοί Γ. Βλάσση 1998

• Μαρία Αρβανίτη-Σωτηροπούλου, ΓΙΑ ΤΟΝ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟ ΛΟΓΟ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ. Αν ο Λόρκα ήταν γυναίκα, περ. Αντί 519/16-4-1993

Τ

• Κώστας Ι. Τσαούσης, Φεδερίκο Γκαρσία ΛΟΡΚΑ. Αυτός που τραγούδησε τη ζωή και το θάνατο. Ο όμορφος μελαχρινός ποιητής: ανέμελος για τη ζωή και παθιασμένος για την ποίηση

• Στρατής Τσίρκας, Όρκος των ποιητών στον Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, εφ. Η Εποχή 25/3/1995

Φ

• Φίλιππος Φιλίππου, Σύλληψη στη Γρανάδα, εφ. Ελευθεροτυπία 20/8/1995

• Φίλιππος Φιλίππου, Ο Θάνατος του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα. «Είθισται να δολοφονούν τους ποιητάς…», εφ. Κυριακάτικη Αυγή 27/8/1995

Χ

• Φύλλις Χάρτνολ, Ιστορία του Θεάτρου, Υποδομή 1980

• Ναταλί Χατζηαντωνίου, ΝΤΑΛΙ-ΛΟΡΚΑ, Ντοκουμέντα μιας φιλίας, εφ. Ελευθεροτυπία 4/12/1996

• Ν. Χατζηαντωνίου: επιμέλεια, Όταν ο Λόρκα οργίστηκε με Νταλί-Μπουνιουέλ, εφ. Ελευθεροτυπία 30/4/1998

• Γιώργος Χρονάς, Έγκλημα στην πρώτη σελίδα, εφ. Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία 13/9/1998

• Αλεξάνδρα Χυδηριώτη, Ποιος σκότωσε τελικά τον Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα;, εφ. Espresso της Κυριακής 27/8/2006

Ψ

• Βαγγέλης Ψυρράκης, Η δολοφονία του ΛΟΡΚΑ χωρίς μυστήριο, εφ. Ελευθεροτυπία 31/10/1976

• Βαγγέλης Ψυρράκης, Ο πιο «ζωντανός»-νεκρός της Ισπανίας, εφ. Απογευματινή/ ΑΝ τχ.79/11-8-1996

Ω

• Μαρσέλ Ωκλαίρ, Σύλληψη και εκτέλεση του Φεντερίκου Γκαρθία Λόρκα, περ. Τομές 10/1975

     Αυτό είναι το τρίτο σύντομο σημείωμα παραθέσεων στοιχείων και βιβλιογραφικών παραπομπών που παραθέτω για τον ισπανό ποιητή Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα καθώς ξαναδιαβάζω την ποίηση και τα θεατρικά του έργα, αφιερωμένο στην κοινότητα των ΛΟΑΤ, στο άκουσμα της είδησης της δολοφονίας 49 ατόμων από αμερικανό μουσουλμάνο τρομοκράτη στο Ορλάντο της Φλόριντας στις 12 Ιουνίου, πριν μερικές μέρες. Στο σημείωμα αυτό δεν αναφέρω θεατρικές κριτικές που γνωρίζω για το έργο του, θα το πράξω αργότερα. Την εργογραφία του και την ενδεικτική βιβλιογραφία του την αναφέρω στα δύο άλλα προηγούμενα σημειώματά μου.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς, Κυριακή, 19 Ιουνίου 2016

Υ. Γ. Είθε οι Ποιητές να φέρουν στους ανθρώπους,… την των τοιούτων παθημάτων κάθαρσις.

GAY MOVIES

GAY   MOVIES

Μέρος Πρώτο

11 Ιουνίου 2016- Athens Pride

     Έχοντας παρακολουθήσει την τελευταία χρονιά, τρείς ταινίες που η θεματολογία τους αφορά το πρόβλημα της ομοφυλόφιλης αυτοδιάθεσης και ευαισθησίας, και αναφέρομαι στην ταινία “Passolini”-«Παζολίνι», που μας μιλά για τις τελευταίες μέρες πριν την φρικτή δολοφονία του Ιταλού σκηνοθέτη, ποιητή, δημοσιογράφου και μαρξιστή ομοφυλόφιλου διανοούμενου συγγραφέα Πιέρ Πάολο Παζολίνι-Pierre Paolo Passolini-το 1975, την ταινία του Paul Morisson “ Little Ashes”-«Αποκαΐδια», που απεικονίζει τη νεανική ερωτική σχέση του Ισπανού Σουρεαλιστή ζωγράφου Σαλβαντόρ Νταλί-Salvador Dali-με τον ποιητή και θεατρικό συγγραφέα, Ανδαλουσιανό-Ισπανό Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα-Federico Garcia Lorca-και την δολοφονία του από Ισπανούς φαλαγγίτες(μαζί με άλλους ισπανούς πατριώτες) στις αρχές του Ισπανικού Εμφύλιου Πολέμου στην Γρανάδα, ως αθίγγανου, αριστερού και ομοφυλόφιλου, και την ταινία “Pride” την αγγλική χιουμοριστική πολιτική ταινία που καταγράφει τις ακτιβιστικές πολιτικές προσπάθειες μιας ομάδας ομοφυλόφιλων την Θατσερική περίοδο-δεκαετία του 1980 στο Ηνωμένο Βασίλειο, και την συμπαράστασή τους στους απεργούς ανθρακωρύχους, σκέφτηκα να μεταφέρω εδώ μερικές ενδεικτικές ταινίες που η γενιά μου-γενιά του 1980-είχε την τύχη να παρακολουθήσει μετά την μεταπολίτευση του 1974, όταν τα  πολιτικά, κοινωνικά, εθιμικά και πολιτιστικά πράγματα στην χώρα μας άρχιζαν σταδιακά να αλλάζουν, καθώς και οι ερωτικές και σεξουαλικές συνήθειες και συνειδήσεις των ανθρώπων. Η ασπρόμαυρη στην αρχή και έγχρωμη μετέπειτα τηλεόραση, που είχε μπει για τα καλά μέσα σ' όλα τα ελληνικά σπίτια ανά την επικράτεια(ας θυμηθούμε μόνο την καυστική σάτιρα του Χάρρυ Κλιν που σε ταινία του, καθώς δήλωνε σε συνέντευξή του επάγγελμα ποιμήν και ζούσε μέσα σε μια καλύβα στο βουνό κάπου στην ελληνική επαρχία, η κεραία της τηλεόρασης δέσποζε του πλάνου, κλπ.), άνοιξε τους ορίζοντες ενημέρωσης των νεοελλήνων, μπορούσαν πλέον να ενημερωθούν για το τι συμβαίνει σε όλη την υφήλιο, από τα πιο ανούσια ως τα πιο σημαντικά ιστορικά και πολιτικά γεγονότα ανά τον κόσμο, γίνονταν γνωστά την ίδια στιγμή που συνέβαιναν. Ο τηλεοπτικός φακός έπαιζε τον ρόλο του επιτόπιου ρεπόρτερ που είχαν τα παλαιότερα χρόνια οι εφημερίδες και οι δημοσιογράφοι. Ο ρόλος αυτός άλλαξε άρδην και με την έλευση των διαδικτυακών μέσων και της κοινής πρόσβασης σε αυτά ακόμα και των φτωχότερων οικονομικά στρωμάτων. Οι τηλεοπτικοί δέκτες της δημόσιας και ιδιωτικής τηλεόρασης άρχισαν να ασχολούνται συστηματικά ή σποραδικά με το θέμα που διαπραγματεύομαι, είτε προβάλλοντας γκέι ταινίες-ελληνικές ή ξένες-είτε παρουσιάζοντας εκπομπές με ομιλίες σύγχρονων διανοουμένων και επιστημόνων που, με την επάρκεια της ευρωπαϊκής και αμερικάνικης παιδείας τους και τον απαραίτητο καταρτισμό πάνω στην έβδομη τέχνη, διεύρυναν τις απόψεις των νεοελλήνων τηλεθεατών. Στην ίδια πνευματική και καλλιτεχνική άνοιξη συνέβαλε και ο παγκόσμιος κινηματογράφος, που από τις αρχές της δεκαετίας του 1950, άρχισε να ασχολείται με θέματα που αφορούσαν τις διάφορες μειονότητες και τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν στο κοινωνικό περιβάλλον των πατρίδων τους. Μέσα σε αυτό το σύγχρονο, πολυδαίδαλο και πολύχρωμο πλαίσιο θεμάτων ο κινηματογράφος, αυτή η καλλιτεχνική εκδήλωση ιστορικής αθανασίας των ανθρώπων, άρχισε να ασχολείται συστηματικότερα και με το θέμα αυτό. Μετέφερε στην μεγάλη οθόνη ομοφυλόφιλα μυθιστορήματα ή διηγήματα με μεγάλη επιτυχία, σεναριογράφοι έγραψαν αμιγώς ομοφυλόφιλα σενάρια που γυρίστηκαν από σκηνοθέτες ταινίες που  αγαπήθηκαν από  το κοινό, ή αμιγώς ομοφυλόφιλοι και ομοφυλόφιλες σκηνοθέτες, γύρισαν ταινίες με την προβληματική αυτή. Η αλλαγή των οικονομικών κυρίως συνθηκών, αλλά και των ηθών και εθίμων τόσο στην χώρα μας όσο και στον δυτικό κόσμο, μαζί με την άνθηση του κινηματογραφικού και τηλεοπτικού ενδιαφέροντος, έδωσε την δυνατότητα σε νέους ηλικιακά δημιουργούς να ασχοληθούν συστηματικότερα με το θέμα. Η σύγχρονη ακόμα πολιτική περιπέτεια του ευρωκομουνισμού, η αλλαγή που κάλπαζε στις κλειστές κοινωνίες της τότε ανατολικής Ευρώπης, τα πολλαπλά κοινωνικά και ακτιβιστικά νεανικά και γυναικεία κινήματα τόσο στον ευρωπαϊκό όσο και στον βορειοαμερικανικό χώρο, η αλλαγή της μόδας, τα σύγχρονα νεανικά μουσικά συγκροτήματα κλπ., βοήθησαν με τον τρόπο τους στην αλλαγή της νοοτροπίας των ατόμων και των αντιλήψεών τους πάνω σε προβλήματα που υφίστανται οι κάτοικοι των δυτικών ανεπτυγμένων χωρών. Ο κόσμος μας ήταν πλέον κοινός, αυτός ο πλανήτης άνηκε σε όλους ανεξαιρέτως. Το ίδιο συνέβει και στην Ελλάδα, η πατρίδα μας, έπαψε να είναι μια κλειστή υποανάπτυκτη κοινωνία εγκλωβισμένη μόνο στα δικά της ιστορικά και πολιτιστικά αδιέξοδα, έγινε μέλος της ΕΟΚ και το βιοτικό επίπεδο των Ελλήνων ανέβηκε με εποικοδομητικές συνέπειες στην αλλαγή στάσης των ανθρώπων πάνω στα θέματα αυτά. Ας μην μας διαφεύγει ότι είμαστε η δεύτερη γενιά, μετά τις γενιές του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου και του εμφυλίου σπαραγμού, που δεν ζήσαμε πολεμικά γεγονότα, δεν αντιμετωπίσαμε σε δραματικό σημείο εμφύλιες συρράξεις, βιώσαμε "μόνο" τα απόνερα της εφτάχρονης στρατιωτικής δικτατορίας, μια γενιά δηλαδή, που της δόθηκε η δυνατότητα από τις πολιτικές συνθήκες, τους ιστορικούς αγώνες και την ανάπτυξη του βιοτικού της επιπέδου, να πεθαίνει-έστω-στα ράντζα των δημόσιων νοσοκομείων και όχι στα πολεμικά χαρακώματα. Ο ανθός της νεολαίας των δυτικοευρωπαϊκών κρατών πέθαινε πλέον από ναρκωτικά, από τα τροχαία δυστυχήματα των δρόμων, από τις διάφορες τρομοκρατικές ενέργειες φανατισμένων και ακραίων στοιχείων, και όχι μέσα στα πολεμικά λαγούμια, τις λάσπες και τα χαρακώματα, τις άνυδρες εκτάσεις της ευρωπαϊκής ηπείρου και τα κανόνια και τις βόμβες του πρώτου και του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου. Η γενιά μου ευτύχησε να δει την προσσελήνωση στο φεγγάρι από τους Αμερικανούς, τον τερματισμό-εν μέρει της δυτικοευρωπαϊκής αποικιοκρατίας, το τέλος του πολέμου στην Ινδοκίνα, του Βιετνάμ, την απελευθέρωση των αφρικανικών κρατών από τους δυτικούς αποίκους, το τέλος του απαρτχάιντ, την ανάδειξη ηγετών με πολύ προοδευτικές πολιτικές αντιλήψεις, θρησκευτικούς ηγέτες που έκαναν την ανάλογη υπέρβαση στον χώρο τους, την εξέλιξη της τεχνολογίας και την διάδοση της  ακόμα και στα πιο λαϊκά στρώματα, τα επιτεύγματα της επιστήμης, τον τερματισμό πολλών παραδοσιακών ασθενειών του παρελθόντος, την πολλαπλή άνοδο του πνευματικού επιπέδου των ανθρώπων, το μορφωτικό επίπεδο-όσον ήθελαν-ανέβηκε σημαντικά, οι επικοινωνίες και οι προσβάσεις σε μέσα άγνωστα μέχρι τότε στο ευρύ κοινό, ή γνωστά μόνο σε μια μικρή οικονομικά και πολιτικά ελίτ, διευρύνθηκαν. Οι παλαιοί μύθοι και σταθερές των κοινωνιών άλλαζαν και εισερχόμασταν σε μια νέα χιλιετία της ανθρώπινης ιστορίας, που κέντρο της πλέον ήταν το άτομο και τα δισεπίλυτα κοινωνικά και οικονομικά του προβλήματα και όχι τα έθνη και οι κρατικές οντότητες. Οι μεγάλες μονοθεϊστικές θρησκείες άφηναν ή τροποποιούσαν τις δογματικές τους παγιωμένες αντιλήψεις, και κάπως, άλλαζαν τον τρόπο που αντιμετώπιζαν θέματα που αφορούσαν την σφαίρα του ιδιωτικού δικαίου και ελευθερίας επιλογής των ανθρώπων. Μιλώ πάντα για τον δυτικοευρωπαϊκό χώρο που γεννηθήκαμε ανατραφήκαμε και ζούμε, και όχι τις άλλες θρησκείες των άλλων ηπείρων με διαφορετικές κουλτούρες και πολιτισμό. Η γυναικεία αυτοδιάθεση και χειραφέτηση συνέβαλε επίσης στην αλλαγή των κοινωνικών συνθηκών, το οικογενειακό δίκαιο άλλαξε, καθώς και πολλά άλλα στις διαπροσωπικές σχέσεις των ανθρώπων, οι συνθήκες που μεγαλώσαμε τις τελευταίες δεκαετίες άλλαξαν τρομακτικά, ενώ παράλληλα έδωσαν φωνή και χώρο στις διάφορες ερωτικές, σεξουαλικές, κοινωνικές, καλλιτεχνικές και πνευματικές μειονότητες και στα προβλήματά τους. Μέσα σε αυτό το διεθνές πλαίσιο αλλαγών και ανατροπών κινήθηκε και ο Gay κινηματογράφος και τα προβλήματα που ανέδειξε. Καθώς η οικονομία έμπαινε για τα καλά στο κέντρο της ζωής των ανθρώπων και άλλαζε ραγδαία τις συνήθειές τους, ατομικές, κοινωνικές, πολιτικές, η Ιστορία γράφονταν από τις διάφορες μειονότητες και όχι τα μεγάλα Αιζενστανικά φιδίσια πλήθη, σωτήρες ηγεμόνες δεν υπήρχαν πλέον. Η σωτηρία πιστών και απίστων βρίσκονταν στα χέρια του καθενός και κάθε μίας, το ίδιο και οι ερωτικές τους επιλογές και επιθυμίες.                             

     Οι  Κάμπ-συνήθως-ταινίες που αναφέρω, δεν είναι κατ’ ανάγκη όλες ομοφυλόφιλες, θέλω να πω, δεν εντάσσονται στο στενό πλαίσιο ομοφυλόφιλων θεματικών ταινιών-όπως αναφέρει ο γενικός τίτλος του καταλόγου αυτού-ανήκουν σε διάφορες κατηγορίες(δράμα, μελόδραμα, θρίλερ, μιούζικαλ, αστυνομικές, πολιτικές, μυστηρίου, βιογραφικές, κωμωδίες κλπ), που σε όλες τους όμως, μπορεί να συναντήσει ή να διακρίνει ο θεατής  θεματικά στοιχεία ή στιγμιότυπα-πλάνα, που αφορούν την αντρική ή γυναικεία ομοφυλόφιλη περιπέτεια και ευαισθησία, φυσικά υπάρχουν και οι αμιγώς ομοφυλόφιλες ταινίες, που είτε γυρίστηκαν από γνωστούς στην εποχή τους ομοφυλόφιλους σκηνοθέτες-όπως υπήρξαν και είναι ο Γερμανός Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ, οι Ιταλοί Πιέρ Πάολο Παζολίνι και Λουκίνο Βισκόντι, ο Αμερικανός εικαστικός και ιδρυτής της Ποπ Άρτ Άντυ Ουόρχωλ, ο Ισπανός Πέτρο Αλμοδοβάρ και άλλοι, ή συμμετέχουν Gay ηθοποιοί, όπως ο Αμερικανός Ροκ Χάτσον,ο Τζέημς Ντιν, η θρυλική Γκρέτα Γκάρμπο, ο σπουδαίος Τσάρλς Λότον και πολλοί άλλοι. Εκείνο που πρυτανεύει στις ταινίες αυτές που έχει παρακολουθήσει η γενιά μου τις τελευταίες δεκαετίες, είναι η επιδίωξη της έβδομης τέχνης-μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο κυρίως-να καταστήσει κοινωνικά οικείο και ψυχολογικά επεξεργάσιμο το θέμα της ομοφυλοφιλίας στην μεγάλη μάζα του κοινού της, να αναδείξει τα κοινωνικά, πολιτικά, θρησκευτικά, εκπαιδευτικά, εθιμικά, οικογενειακά, ψυχολογικά, προσωπικά και άλλα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ομοφυλόφιλη κοινότητα και οι ίδιοι οι ομοφυλόφιλοι-ομοφυλόφιλες και να επαναπροσδιορίσει με διάφορους σύγχρονους και επιστημονικούς τρόπους την ματιά του θεατή, στην αντιμετώπιση των προβλημάτων των διαφόρων μειονοτήτων γενικότερα, ούτως ώστε, οι μεγάλες μάζες να ασχοληθούν σοβαρά και ουσιαστικά με τα ζητήματα αυτά, έστω και μέσω της «ειδικής» αυτής μορφής τέχνης, ψυχαγωγίας και διασκέδασής τους. Υπάρχουν και οι περιπτώσεις-που είναι και οι περισσότερες-που γνωστοί σκηνοθέτες επέλεξαν να μεταφέρουν στην μεγάλη οθόνη ένα κλασικό μυθιστόρημα που εξακολουθεί να βρίσκεται στην επικαιρότητα και στις αγαπημένες προτιμήσεις του αναγνωστικού κοινού, δες παραδείγματος χάρη την ταινία «Μωρίς»(Moris), το νεανικό μυθιστόρημα του συγγραφέα Ε. Μ. Φόρστερ, ή φιλοδόξησαν και πέτυχαν να απεικονίσουν κινηματογραφικά, τις ημερολογιακές σελίδες πολλών δημιουργών, όπως είναι η ταινία «Καταραμένη Σχέση» που περιγράφει την ερωτική σχέση του Γάλλου ποιητή Αρθούρου Ρεμπώ με τον επίσης Γάλλο ποιητή Πωλ Βερλαίν, η βιογραφική του Σιρίλ Κολάρ «Άγριες Νύχτες», η ταινία «Μισίμα» που αναφέρεται στην ζωή του Ιάπωνα γνωστού συγγραφέα Γιούκιο Μισίμα, την αυτοβιογραφική ταινία του Άγγλου θεατρικού συγγραφέα Τζων Όρτον, του επίσης άγγλου σημαντικού συγγραφέα Όσκαρ Ουάιλντ, του αμερικανού Τρούμαν Καπότε, του άγγλου Κάρινγκτον, του ζωγράφου Καραβάτζιο, ή εκείνη που μας διηγείται την ζωή του φιλόσοφου και γλωσσολόγου Λούντβιχ Βιτγκενστάιν, και άλλες. Ειδική περίπτωση αποτελούν οι κινηματογραφικές ή τηλεοπτικές διασκευές των θεατρικών έργων του Άγγλου Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, του Αμερικανού θεατρικού συγγραφέα-γνωστού ομοφυλόφιλου-Τέννεσυ Ουίλλιαμς και πολλών άλλων Αμερικανών ή Ευρωπαίων συγγραφέων, που το συγγραφικό τους έργο περιέχει ομοφυλόφιλες σκηνές, ή νύξεις, όπως είναι του Αυστριακού μυθιστοριογράφου Ρόμπερτ Μιούζιλ «Ο Νεαρός Τέρλες», του Γερμανού συγγραφέα Τόμας Μαν και του έργου του «Θάνατος στην Βενετία», του Γάλλου ομοφυλόφιλου επαναστάτη και πολιτικού ακτιβιστή, συγγραφέα Ζαν Ζενέ «Δηλητήριο», «Ο Καβγατζής της Δρέσδης», κ.α.λ. το έργο «Οι ψίθυροι» της Αμερικανίδας Λίλλιαν Χέλμαν και πολλών άλλων. Υπάρχουν ακόμα οι πολιτικές ή κοινωνικές αμιγώς ταινίες, που έχουν ομοφυλόφιλη θεματική ή ατμόσφαιρα, όπως είναι: η «Σκυλίσια Μέρα» με τον Άλ Πατσίνο, το «Εξπρές του Μεσονυκτίου» με τον Μπράντ Ντέηβς, το «Καλά Χριστούγεννα κύριε Λώρενς» με τον τραγουδιστή Ντέηβιντ Μπόυϊ, «Ο Λώρενς της Αραβίας» με τον Πήτερ Ο’ Τούλ, η «Ψυχώ» του Άλφρεντ Χίτσκοκ, "Ο Υπηρέτης" του Τζόζεφ Λόουζι, «Η Τζούλια» με την Τζέην Φόντα και την Βανέσσα Ρεντργκρέιβ, «Το 1900» του Μπερτολούτσι, το «Ας ξεχάσουμε την Βενετία», το τρυφερό και δραματικό «Σημασία έχει να μ’ αγαπάς» με την Κατρίν Ντενέβ και τον Φάμπιο Τέτσι, το «Στούντιο 54», το αμφίσημο «Salo» του Πιέρ Πάολο Παζολίνι, το φιλμ του Ούγγρου σκηνοθέτη Mephisto που βασίζεται στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Κλάους Μαν, γιου του γερμανού συγγραφέα Τόμας Μαν, το θρησκευτικό και πολιτικό "Υπέρλαμπρο Άστρο" και μια σειρά άλλων ταινιών που σημάδεψαν τον κόσμο και τα οράματα της Έβδομης Τέχνης, των ανθρώπων της και των θεατών της. Ο Παύλος Ζάννας και ο Βασίλης Ραφαηλίδης μας μίλησαν και έγραψαν μελέτες τόσο για την ομοφυλοφιλία του Σεργκέι Αϊζενστάιν όσο και του έργου του. Από τους τότε σοβιετικούς σκηνοθέτες, μας μίλησαν ακόμα, για την τραγική περιπέτεια του παραμυθά-σκηνοθέτη Σεργκέι Παρατζάνωφ, που εξορίστηκε από το σταλινικό καθεστώς και τους ανθρώπους του μεταξύ άλλων και ως ομοφυλόφιλος, και άλλων περιπτώσεων, για όσους είχαν την τύχη να διαβάσουν τα ενδιαφέροντα και κατατοπιστικά κινηματογραφικά προγράμματα των αιθουσών τέχνης της Αλκυονίδας, του Ίλιον στην Κυψέλη, του cine Στούντιο στο σταθμό Αττικής, του Αττικόν και του Απόλλων στην Σταδίου, του Βοξ στα Εξάρχεια, και πολλών άλλων αιθουσών που παρακολουθήσαμε ταινίες ποιότητος και σύγχρονου προβληματισμού. Οι ταινίες επίσης του Σουηδού θεολόγου-σκηνοθέτη Ίνγκμαρ Μπέργκμαν περιέχουν στοιχεία ομοφυλόφιλης γυναικείας ή αντρικής ευαισθησίας, ορισμένες ταινίες γουέστερν-αυτές που ονομάζουμε σπαγγέτι, οι κινηματογραφικές δημιουργίες του Ιταλού Φεντερίκο Φελίνι με γνωστότερο το «Σατυρικό» του και όχι μόνο, κλπ.

Η Έβδομη Τέχνη, η πιο μαζική τέχνη των δύο τελευταίων αιώνων, μέσω της «κλισαρισμένης της οριοθέτησης», άλλαξε καταλυτικά την αισθητική των ανθρώπων, το γούστο τους, την ηθική τους, τις συνειδησιακές τους επιλογές, την ψυχολογία τους, ίσως και την σεξουαλικότητά τους, και σίγουρα, τον τρόπο που αντιμετώπιζαν την κοινωνία-αστική ή ταξική-και τα προβλήματά της, σε σχέση παραδείγματος χάρη με τη λογοτεχνία, την ποίηση, το θέατρο, τις εικαστικές τέχνες. Τους έδωσε την δυνατότητα να συνειδητοποιήσουν αμεσότερα την πολιτική τους κατάσταση, να επεξεργαστούν κοινωνιολογικά το ιστορικό τους στίγμα μέσα στο άμεσο περιβάλλον που ζούσαν και δημιουργούσαν, τροποποίησε την ερμηνευτικής τους ματιά απέναντι στα πολύπλοκα και αντιφατικά μεταξύ τους προβλήματα μιας κοινωνίας ή μιας εποχής που άλλαζε, με δυο λόγια, επαναπροσδιόριζε την λύση των πολύπλοκων αδιέξοδων προσωπικών ή ομαδικών συμβάντων μέσα στο μεγάλο πεδίο ζωής της διαρκώς μεταβαλλόμενης Ιστορίας.

     Ο Κινηματογράφος, είναι η μόνη πρόσκαιρη ιστορική αθανασία της ανθρώπινης τυχαίας περιπέτειας πάνω στον πλανήτη γη, σ’ αυτόν τον μικρό δορυφόρο πλανήτη του Ήλιου. Κανένα αδιέξοδο της ζωής δεν τον άφησε αδιάφορο, καμία πτυχή του ανθρώπινου βίου δεν έμεινε έξω από την μαγεία του, το όλο και καθόλου της ανθρώπινης ζωής και ύπαρξης, είτε στο ένδοξο μεγαλείο του είτε στην καταστροφική του πτώση, έγιναν θέμα ή πεδίο επεξεργασίας για τον κινηματογραφικό φακό. Ο Κινηματογράφος, παράγει από μόνος του-εφ όσον φυσικά είναι Τέχνη-κοινωνική συνείδηση, συνθέτει εργαλεία ερμηνείας της πολιτικής κατάστασης ενός τόπου μέσα στον χρόνο, δημιουργεί συνδετικούς κοινωνικούς μύθους ανάλυσης μιας εποχής, συνδυάζει αντιφατικές μεταξύ τους ιδεολογίες, αναδεικνύει τις κοινωνικές και ιδεολογικές αντιφάσεις μέσα από τον φωτισμό των επιμέρους αρνητικών στοιχείων ενός πολιτικού συστήματος, κατασκευάζει ιστορία βασιζόμενος σε αυθεντικά γεγονότα, ντοκουμεντάρει τα ιστορικά γεγονότα μέσα στον χρόνο, τους δίνει την οικειότητα και αμεσότητα εκείνη που χρειάζονται οι μάζες για να κατανοήσουν το στίγμα τους μέσα στο ιστορικό γίγνεσθαι. Όπως κάνουν οι ταινίες του Σεργκέι Αϊζενστάιν,-στις οποίες διακρίνουμε και την ομοφυλόφιλη ματιά του ίδιου του ομοφυλόφιλου σκηνοθέτη, ή οι βουβές ταινίες του Σαρλώ, του γνωστού μας Τσάρλι Τσάπλιν. Η κινηματογραφική γλώσσα προσδιορίζει μέσω της μυθολογίας της εικόνας, τις διαλυτικές κάθε ιδεολογίας της κοινωνίας καταστάσεις, φωτίζει τις ενδόμυχες επιθυμίες των ανθρώπων, εισάγει τα στοιχεία του χρόνου και της μνήμης μέσα στα καθημερινά στιγμιότυπα των ατόμων, διαπραγματεύεται τα όνειρα και τις φιλοδοξίες τους, σκιαγραφεί τις ουσιαστικές, δημιουργικές αλλά και ευτράπελες όψεις του βίου, μορφοποιεί σε ένα βαθμό τα ανθρώπινα συναισθήματα, είτε επ’ αγαθόν της κοινωνίας είτε όχι, βεβαίως-βεβαίως, ξεδιπλώνει ανετότερα τις ποικίλες εσωτερικές διεργασίες της ανθρώπινης προσωπικότητας, δημιουργεί ή επαναπροσδιορίζει κοινωνικά πρότυπα, καταγράφει ατομικές δημιουργικές φαντασιώσεις, εκθέτει σε μεγαλύτερο εύρος παγκόσμια σύμβολα και ιδεότυπους χαρακτήρες, με δυο λόγια, δημιουργεί συνειδήσεις και διαμορφώνει την ανθρώπινη ταυτότητα πολύ αμεσότερα σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη ανθρώπινη τέχνη.

Η έβδομη τέχνη, είναι η μοναδική ομαδική ψυχολογία του ανθρώπου.

Και τέλος, στέκεται σημαντικός αρωγός «διαφήμισης» των άλλων τεχνών του ανθρώπινου είδους διαχρονικά.            

2009

• MILK,

  σκηνοθεσία: Ντάστιν Λανς Μπλακ, 2009

   Με τις σπουδαίες ερμηνείες των Σον Πέν, Τζέημς Φράνκο, Τζος Μπρόλιν και άλλων ερμηνευτών. Η ταινία προβλήθηκε στον κινηματογράφο ΤΙΤΑΝΙΑ, Πανεπιστημίου και Θεμιστοκλέους 5 στο κέντρο της Αθήνας τον Φεβρουάριο του 2009.

    Η πολιτική στην ουσία της αυτή ταινία, αφηγείται την πραγματική ιστορία του Χάρβεϊ Μιλκ, ενός ακτιβιστή πολιτικού ο οποίος υπήρξε ο πρώτος φανερά ομοφυλόφιλος δημόσιος άντρας που εκλέχτηκε δημοτικός σύμβουλος στην Καλιφόρνια. Εποχή που το California Dream που τραγουδούσε γνωστό μουσικό συγκρότημα, εξέφραζε τις ανησυχίες και τους πόθους πολλών μειονοτήτων αλλά και ελεύθερα σκεπτόμενων αμερικανών πολιτών. Ο Χάρβεϊ, δεν φοβάται να φανερώσει πλέον την ιδιωτική του ερωτική ταυτότητα, να μιλήσει ανοιχτά για αυτήν και τα προβλήματα της κοινότητας των γκέϊ, έτσι, παρατά την υψηλόμισθη εργασιακά θέση που κατείχε στην Γουόλ Στριτ κουρασμένος και απηυδισμένος μετακομίζει στην περιοχή Castro του San Francisco, μαζί με τον εραστή του Σκοτ, έναν νέο με την δική του ιδιαίτερη ερωτική ταυτότητα. Στην νέα αυτή επαρχιακή κατά κάποιον τρόπο περιοχή, και στο φωτογραφικό κατάστημα που θα ανοίξει και θα σταδιοδρομήσει επαγγελματικά, θα δημιουργηθεί μια μικρή γκέϊ κοινότητα, το μαγαζί τους θα γίνει το σημείο συνάντησης της κοινότητας των ομοφυλοφίλων της περιοχής και όχι μόνο. Στον χώρο αυτόν συγκεντρώνονται νέοι και νέες από τις γύρω περιοχές, γκέϊ συνήθως, που νιώθουν ότι δεν έχουν άλλο ελεύθερο μέρος να συναντηθούν για να ανταλλάξουν τις σκέψεις, τους προβληματισμούς τους, τα όνειρά τους, πολίτες που στερούνται των πολιτικών τους δικαιωμάτων και δημόσια έκφραση των κοινωνικών τους εκδηλώσεων, από τον περιβάλλοντα στενόμυαλο ηθικά και συντηρητικό πρακτικά, κοινωνικό και πολιτικό χώρο και περιβάλλον. Ο ακτιβιστής Χάρβεϊ, θα γίνει το ηχείο μέσω του οποίου θα ακούγεται η πολύχρωμη και καταπιεσμένη φωνή της σιωπηλής πλειοψηφίας και πέρα των συνόρων της ομοφυλόφιλης κοινότητας. Θα γίνει ο πολιτικός δημόσιος αρωγός των δικαιωμάτων και αιτημάτων τους. Η πολιτική του αυτή φιλοδοξία, θα αποκτήσει ισχυρούς υποστηρικτές εντός της κοινότητας αλλά και φανατικούς αντιπάλους και αντίζηλους. Δυστυχώς αυτή του η προσπάθειά θα κοπεί βίαια το 1978, όταν ο ίδιος και ο δήμαρχος της πόλης, θα δολοφονηθούν από έναν άλλον δημοτικό σύμβουλο, ο οποίος ζήλεψε το δημοτικό άστρο του Χάρβεϊ, τον Ντον Γουάιτ. Με την δολοφονική αυτή ενέργεια του αντίζηλου δημοτικού συμβούλου, σταματά το έργο και του δημάρχου και του ιδίου. Η gay κοινότητα θα στερηθεί τον σημαντικότερο ιστό πολιτικής της αναφοράς και έκφρασής της. 
Το φιλμ αυτό του Γκας Βαν Σαντ, διαχειρίζεται το θέμα με αρκετή σοβαρότητα και ευαισθησία, τόσο στα προσωπικά αδιέξοδα που είχε στην ιδιαίτερη σχέση του ο Χάρβεϊ με τον εραστή του, όσο και στην δημόσια εικόνα του πολίτη Χάρβεϊ. Προσωπικά και συντροφικά ερωτικά αδιέξοδα συγκρούονται με τον αγώνα υπέρ της κοινότητας των ομοφυλοφίλων. Ο Χάρβεϊ Μίλκ, είναι ένα έντονα «πολιτικό ζώο» για να θυμηθούμε και τον παππού μας Αριστοτέλη. Η πολιτική πράξη ως κατάθεση μαρτυρίας, βρίσκεται στο κέντρο της ζωής του, είναι η αιτία και η αφορμή της κοινωνικής του δράσης, των διαφόρων πολιτικών εκδηλώσεων και αιτημάτων της κοινότητας στην οποία φανερά ανήκει και υπηρετεί με πάθος και αυτοθυσία. Τα αιτήματα των διαφόρων ομάδων είναι κοινά, οι αντιξοότητες επίσης, ο συντηρητισμός απλώνει σαν χταπόδι τα πλοκάμια του σε όλες τις δημόσιες εκφάνσεις της κοινωνίας. Ο πουριτανισμός ζει και βασιλεύει ακόμα και μέσα στα σπλάχνα της ομοφυλόφιλης κοινότητας, αλλά κυρίως, εκτός αυτής. Οι ελπίδες και τα όνειρα εναλλάσσονται με μεγάλη ταχύτητα με τους αναγκαίους συμβιβασμούς και τις δημόσιες παραχωρήσεις. Το ατομικό συμπλέκεται με το συλλογικό και το πολιτικό με το ερωτικό σε ένα γαϊτανάκι προσωπικών δράσεων και επιλογών. Ο σκηνοθέτης διατηρεί τις αναγκαίες αποστάσεις και σκιαγραφεί το πορτραίτο του Χάρβεϊ Μίλκ χωρίς να τον αγιοποιεί αλλά και ούτε να τον αποκαθηλώνει. Ο ακτιβιστής αυτός δημόσιος άντρας και πολιτικός, είναι ένα άτομο συνειδητοποιημένο πολιτικά και νομικά καταρτισμένο πάνω στα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των γκέϊ αλλά, δεν παύει να είναι και αυτός ένας ομοφυλόφιλος με τα δικά του προσωπικά προβλήματα και ανησυχίες. Έντονα πολιτικό ον ο Χάρβεϊ, παραμελεί την προσωπική του σχέση, και σαν να διαισθάνεται το τραγικό του πολιτικό τέλος, αφοσιώνεται με πάθος στην υποστήριξη των αιτημάτων των ομοφυλόφιλων. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να διαλυθεί η δική του ερωτική σχέση που διατηρεί με τον σύντροφό του και ο ίδιος, να διαλυθεί ψυχικά. Οι ερμηνείες των ηθοποιών με προεξάρχοντα εκείνη του Σον Πεν, είναι καταπληκτικές. Όλοι κρατούν το μέτρο του ρόλου τους, κατανοώντας την ιδιαίτερη ποιότητα ύφους των χαρακτήρων που υποδύονται. Νεανικά όνειρα, συντροφικές σχέσεις, ερωτικές θερμές στιγμές, πολιτικά οράματα, υπαρξιακές αναζητήσεις, ανεύρεση της ερωτικής ταυτότητας, προσδιορισμός των σεξουαλικών σχέσεων, αλλά πάνω από όλα, πολιτική πράξη και στάση ζωής για την κατάκτηση της προσωπικής και κοινωνικής ελευθερίας και αυτοδιάθεσης, που θυμίζει την ταινία «Φιλαδέλφεια» και τον νομικό επαγγελματικό αγώνα που δίνει ο ήρωας για την προσωπική του δικαίωση μετά την απόλυσή του. Ο δρόμος των διαφόρων μειονοτήτων, είτε τα μέλη των κοινοτήτων αυτών, αποτελούνται από ομοφυλόφιλους και ομοφυλόφιλες καθημερινούς διπλανούς μας ανθρώπους, είτε προέρχονται από τον χώρο της θρησκείας, είτε από τον χώρο της πολιτικής, είτε τον χώρο της τέχνης, της οικολογίας, τον χώρο των γυναικών, των αναπήρων, των ατόμων με ειδικές ανάγκες και γενικά από τον γενικό ορίζοντα της κοινωνικής συμβίωσης, ήταν πάντοτε δύσκολος και ακανθώδης στην διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας, στο διάβα τους, συναντούσαν περισσότερα εμπόδια παρά ελπιδοφόρες στιγμές, όμως ο διαρκής αγώνας σε προσωπικό και συλλογικό επίπεδο, έδινε έστω και πρόσκαιρα λύσεις στα προβλήματα. Και όταν το πολιτικό συμβάδιζε με το ιδιωτικό αρμονικά, οι λύσεις αυτές ήσαν εποικοδομητικές και για τις δύο πλευρές. Η ταινία MILK, αυτή η καλογυρισμένη και υψηλών προδιαγραφών εμπορική ταινία, είναι μια σπουδή πάνω στην πολιτική των ομοφυλόφιλων κοινοτήτων και τον προσωπικό αγώνα των πρωτοπόρων των κινημάτων για ερωτική και σεξουαλική αυτοδιάθεση, γνωρίζοντας από τα μέσα, ότι τίποτα δεν χαρίζεται ή προσφέρεται, αλλά, κατακτιέται με συνεχείς προσπάθειες και σταθερούς αγώνες, κοινωνικές αναζητήσεις και ανατροπές σε κατεστημένες συνήθειες και προλήψεις. Πολιτική ίσον έρωτας, και Έρωτας σε όλες του τις μορφές ίσον διαρκή πολιτική. «Πράξις εστί θεωρία ενεργουμένη και θεωρία εστί πράξις μυσταγωγουμένη» όπως θα μας έλεγε ένας παλαιός  μυστικός ορθόδοξος ποιητής της παράδοσής μας.                 

2008

• LITLE ASHES(ΙΣΧΥΡΗ ΕΛΞΗ)

  του Paul Morrison, 2008

  Ισπανοβρετανική ταινία με τους: Robert Pattinson/Javier Beltran/Matthew

  McNalty/ Marina Gatell.

  Την βιογραφική ρομαντική αυτή ταινία, την πρόβαλε σχετικά πρόσφατα η ΕΡΤ-1, δεν την είχα δει στους κινηματογράφους. Πολύ ωραία ταινία, ωραίο καστ ηθοποιών, ευαίσθητη, ρομαντική, τρυφερή, πολιτική, ερωτική, με θαυμάσια πλάνα, ονειρικές εικόνες, σφιχτό σενάριο, ατμοσφαιρική, πολύ ωραία κοστούμια, αρκετά αντιπροσωπευτική της προσωπικότητας του Ισπανού σουρεαλιστή και μάλλον «ψιλοφαλαγγίτη» ζωγράφου Σαλβαντόρ Νταλί και του Ισπανού αριστερού ποιητή και θεατρικού συγγραφέα Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα και την μεταξύ τους νεανική ερωτική σχέση και συντροφικό έρωτα, που κράτησε μέχρι την δολοφονία του ποιητή Λόρκα από τους φαλαγγίτες την πρώτη περίοδο του Ισπανικού Εμφύλιου Πολέμου. Ένας Σαλβαντόρ Νταλί εντελώς στον κόσμο του, ονειροπαρμένος, φιλόδοξος, αδιάφορος για τις πολιτικές εξελίξεις που συνέβαιναν εκείνη την περίοδο στην πατρίδα του, ανασφαλές εσωτερικά άτομο, σεξουαλικά μάλλον ευνουχισμένο, αλλά με απύθμενη εικαστική φαντασία και ταλέντο. Και ένας Λόρκα, πολιτικοποιημένος, συνειδητοποιημένος κοινωνικά ενεργός πολίτης, ισχυρή πνευματική προσωπικότητα, με πλούσιο έργο, τόσο στην ποίηση όσο και στο θέατρο, που έχει αποδεχθεί από νωρίς την σεξουαλική του ταυτότητα και αγωνίζεται με την μεριά του Δημοκρατικού Στρατού εναντίον των Φασιστών συμπατριωτών του. Μια σχέση που ισορροπεί πάνω στην τέχνη του καθενός τους, χωρίς να απεμπολεί τα θετικά ερωτικά σημεία της ζωής τους. Τρυφερή ταινία που βλέπεται με ενδιαφέρον και προσοχή. Μια ταινία που φωτίζει την προσωπικότητα και των δύο καλλιτεχνών, χωρίς να τους αγιοποιεί αλλά και χωρίς να τους στηλιτεύει, συμπαθητικά ταξιδεύει μαζί τους-ο σκηνοθετικός φακός-στο νεανικό ερωτικό τους συναπάντημα και ερωτική φλόγα, και στο τραγικό τέλος του ποιητή Φεδερίκο Γκαρσία Λόρκα.       

2006

• BROKEBACK MOUNTAIN,

  του Άνγκ Λι, 2006

2005

• ΕΣΧΑΤΕΣ ΜΕΡΕΣ,

  του Σ. Τζέι Κόξ, 2005

2002

• FAR FROM HEAVEN-Ο ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ ΕΙΝΑΙ ΜΑΚΡΙΑ

  του σεναριογράφου και σκηνοθέτη Τόντ Χέινς.

  Ένα αμερικάνικο μελόδραμα που είχε υπότιτλο αν θυμάμαι σωστά, «όταν ραγίζει το γυαλί». Το παρακολούθησα το 2002 ή 2003; Σε καλοκαιρινή προβολή, με την πανέμορφη Τζούλιαν Μουρ την κωμικό Ντόρις Ντέι και την Λάνα Τάρνερ. Όταν ξεπορτίζει προς άγραν ερωτικών αντρικών συντρόφων ο σύζυγος στα αμερικάνικα μπαράκια, τότε και η σύζυγος, μπορεί να ερωτευθεί τον κηπουρό της, και ας είναι και μπλακ. 

2001

• BENT(ΜΠΕΝΤ),

  του Σον Ματάιας, 2001

2000

• LA VIRGEN DE LOS SICARIOS-Η ΜΑΝΤΟΝΑ ΤΩΝ ΔΟΛΟΦΟΝΩΝ,

  Η σκηνοθεσία αυτού του σινεφίλ ήταν του Κολομβιανού Μπάρμπερτ Σρέντερ, και πρωταγωνιστούσαν οι: Γερμάν Χαραμίγιο, Άντερσον Μπογιεστέρος, Χουάν Ραμίν Ρεστρέπο. Η ταινία αυτή που η γλώσσα της ήταν τα ισπανικά και γυρίστηκε με βιντεοκάμερα υψηλών τεχνολογικών προδιαγραφών και μεγάλης ευκρίνειας, ήταν ένα φιλμ που διαπραγματεύεται κυρίως, το θέμα του θανάτου, είναι μια σπουδή πάνω στην εικόνα του θανάτου. Η ταινία βασίζεται στο μυθιστόρημα του Φερνάντο Βαγιέχο και η ποιητικότητά της, θυμίζει την ατμόσφαιρα και το ύφος ταινίας βασισμένη σε μυθιστόρημα του Γάλλου συγγραφέα Ζαν Ζενέ. Τρυφερή αλλά και ωμή, βίαιη και γεμάτη πάθη, ειρωνικό κυνισμό και αδικαιολόγητη ορισμένες φορές σκληρότητα, απρόβλεπτη και σοκαριστική, μια ταινία γεμάτη πανέμορφους τζάνκις και σταυροκοπούμενους πιστούς μέσα σε εκκλησίες που ζητούν αφορμή να εκδικηθούν τον θάνατο των γονιών τους και των δικών τους ανθρώπων. Περιβάλλον και χώροι συναθροίσεως όπου η Σιωπή του Θεού, είναι η μόνη φωνή που αφουγκράζονται. Μια Σιωπή, που τηρουμένων των θεματικών αναλογιών, επαναφέρει τον προβληματισμό του σκηνοθέτη Ίνγκμαρ Μπέργκμαν στις δικές του ταινίες. Το αίμα των δολοφονημένων μέσα σε αυτές τις φτωχικές φαβέλες ρέει, η κοινωνική αδικία οδηγεί στους ανθρώπινους σκουπιδότοπους, ένα ορατόριο θανάτου μας παρουσιάζεται με αφορμή τον έρωτα ενός ομοφυλόφιλου συγγραφέα που μετά από 30 χρόνια απουσίας επιστρέφει στην γενέτειρά του το Μεντεγίν της Κολομβίας, και ερωτεύεται έναν ανήλικο 16χρονο ο οποίος σκοτώνει εν ψυχρώ για ασήμαντους λόγους. Μια ταινία σοκ όχι μόνο για την θεματική της, αλλά για την σπουδή πάνω στα κοινωνικά αίτια που γεννούν την φτώχεια και την εξαθλίωση, αλλά και το όχι και τόσο σιωπηρό ιστορικό μονοπάτι που βαδίζουν οι άνθρωποι μετά την κατάρρευση των μεγάλων οικουμενικών μύθων, τον θάνατο του Θεού, όπως μας μίλησε ο Φρειδερίκος Νίτσε, ή την απόλυτη σιωπή του ο Μπέργκμαν. Η αράχνη πάνω στον τοίχο.        

• WONDER BOYS-ΤΡΟΜΕΡΑ ΠΑΙΔΙΑ

   του αμερικανού Κέρτις Χάνσον, 2000

Στην Αμερικάνικη αυτή κοινωνική πικρή κομεντί, που πρωταγωνιστούσε ο Μάικλ Ντάγκλας,-πριν το «Βασικό Ένστικτο», του κεντρικού ήρωα, που τον εγκαταλείπει η γυναίκα του, και η ερωμένη του, του ανακοινώνει ότι περιμένει το παιδί τους, και ενώ συμβαίνουν όλα αυτά τα συνταρακτικά αμερικάνικα γεγονότα μέσα σ' ένα σαββατοκύριακο, και ακόμα, ο καθηγητής της λογοτεχνίας, προσπαθεί να αποτρέψει έναν καταθλιπτικό μαθητή του από την αυτοκτονία, ενώ διαδραματίζονται όλα αυτά, ο γκέι εκδότης του μες την καλή χαρά, τον πιέζει να τελειώσει το νέο του μυθιστόρημα. Ε! λοιπόν, οφείλω να δηλώσω ευθαρσώς, ότι αυτοί οι κουλτουριάρηδες γκέι δεν υποφέρονται. Εδώ ο κόσμος χάνεται-και αυτή η τρελή, να θέλει ο άνθρωπος να γράψει. Ούτε ο Βασίλειος Κωστέτσος, δεν θα είχε τέτοιες απαιτήσεις.

Πέρα όμως από το αστείο της υπόθεσης, η ταινία είναι αρκετά ενδιαφέρουσα για πολλούς λόγους, πρώτον γιατί ακούγεται το νέο τραγούδι του αμερικανού πολιτικού μπαλαντοποιού Μπομπ Ντίλαν, δεύτερον γιατί ο σκηνοθέτης μας έχει δώσει μια άλλη ενδιαφέρουσα σκηνοθετική του δουλειά, την ταινία «Λος Άντζελες εμπιστευτικό», και τρίτον, γιατί ο Κέρτι Χάνσον, διασκευάζοντας το μυθιστόρημα του Μάικλ Τσέιμπον, σαρκάζει και παρωδεί τον γενικό μύθο της προσωπικής επιτυχίας του διανοούμενου, και αναδεικνύει τον «μύθο» του πετυχημένου αποτυχημένου. Το έργο μας δείχνει επίσης τις σχέσεις μεταξύ δασκάλου και μαθητών στο περιβάλλον ενός κολεγίου, και τις τρυφερές σχέσεις μαθητείας μεταξύ ενός ωρίμου και των φοιτητών, που φιλοδοξούν να ασχοληθούν «επαγγελματικά» με την συγγραφή, καθώς και τα αδιέξοδά της επιστημονικής κοινότητας. Ο προβληματισμός της ταινίας εστιάζεται σε αυτήν την θεματική, της μαθητείας μιας κοινότητας. Καμία σχέση με άλλες ταινίες που ασχολούνται με τα ερωτικά τσιλημπουρδήματα των κολεγιόπαιδων, που όντας πλούσια, κάνουν τα πάντα μεταξύ τους, ενώ τα απαγορεύουν, στα τίμια και φτωχά παιδιά της εργατικής τάξης. Στην ωραία αίθουσα της Αθηναΐδος.

ΥΓ. Καμία σχέση ο τίτλος, με το θεατρικό έργο του ερωτικού συντρόφου του Ζαν Μαρέ, γάλλου συγγραφέα Ζαν Κοκτώ.        

1999

• THREE OF HEARTS (ΜΙΑ ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΤΡΕΙΣ),

  του Γ. Μποκάγιεβιτς, 1993

  Η Αμερικάνικη αυτή ταινία προβλήθηκε στην ΕΡΤ-3 τον Αύγουστο του

  1999. Έγραψε σχετικά η εφημερίδα «Το Βήμα» 5/8/1999:

  «Για να αποσπάσει την προσοχή της πρώην φίλης που την έχει

   εγκαταλείψει, μια ομοφυλόφιλος προσλαμβάνει έναν ζιγκολό, με τον

   οποίο υποτίθεται ότι φλερτάρει. Το γαϊτανάκι που ακολουθεί θέλει να

  είναι ευχάριστο, εμείς ωστόσο το βρήκαμε απλώς κουτό. Ο Γουίλιαμ

  Μπάλντουιν-μέλος της τετραμελούς οικογένειας των γνωστών ηθοποιών-η Κέλι Λίντς και η Σέριλιν Φεν παίζουν το «κολασμένο τρίο».

  (μάλλον χαλαρή κοινωνική κομεντί με σαφή ομοφυλόφιλη θεματολογία)

• GODS AND MONSTERS(ΘΕΟΙ ΚΑΙ ΔΑΙΜΟΝΕΣ),

  του Μπίλ Κόντον, 1998

  Παίζουν Ίαν ΜακΚέλεν, Μπρένταν Φρέϊζερ, Λιν Ρεντγκρέιβ, Λολίτα

  Νταβίντοβιτς.

  Η Αμερικάνικη αυτή ταινία προβλήθηκε σε διάφορες κινηματογραφικές

  αίθουσες της Αθήνας, όπως στο «ΕΜΠΑΣΣΥ», «ΔΑΝΑΟΣ» και αλλού.

  Στο περιοδικό «Αθηνόραμα» τχ. 1166/12-2-1999, σ.20 αναφέρονται τα

  εξής: «Ο Δημιουργός του Φρανκενστάϊν".

  Η Υπόθεση: Οι τελευταίες μέρες της ζωής του ομοφυλόφιλου σκηνοθέτη Τζέιμς Γουέιλ,(Φρανκενστάϊν) και οι σχέσεις του με έναν κηπουρό, τον οποίο προσπαθεί να σαγηνεύσει.

  Ο Αγγλικής καταγωγής Τζέιμς Γουέιλ έγινε διάσημος με τις ταινίες τρόμου «Φρανκενστάϊν» και «Ο αόρατος άνθρωπος», αλλά και με μεγάλες εμπορικές επιτυχίες όπως το μιούζικαλ «Σόου μπόουτ». Ωστόσο το γεγονός ότι ήταν ανοιχτά ομοφυλόφιλος τον έθεσε σύντομα στο περιθώριο για να βρεθεί στις 29 Μαΐου 1957 νεκρός στην πισίνα του, κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες. Η ταινία «Θεοί και δαίμονες», αν και έχει για ήρωα τον Γουέιλ δεν προσπαθεί να λύσει το μυστήριο του θανάτου του, αλλά προτείνει μια μυθιστορηματική εκδοχή των τελευταίων ημερών της ζωής του. Παρακολουθούμε λοιπόν έναν άρρωστο, ηλικιωμένο καλλιτέχνη σε πλήρη παρακμή, να βασανίζεται από μνήμες του παρελθόντος και από εικόνες των ταινιών του, αλλά και από το πάθος του για τον όμορφο κηπουρό(ένα φανταστικό πρόσωπο, που δηλώνεται εξαρχής ότι δεν είναι γκέϊ) για να κάνει ακόμα πιο πολύπλοκο το σκηνικό πλαίσιο της ιστορίας. Η ταινία βαθιά μελαγχολική, θίγει τα θέματα της παρακμής, των γηρατειών, του θανάτου, αλλά και της σεξουαλικής διαφορετικότητας, μέσα σε μια κοινωνία προκαταλήψεων και θρησκευτικού φανατισμού, ρίχνοντας ταυτόχρονα μια κριτική ματιά στον κόσμο του Χόλιγουντ. Κι αν ακόμα το θέμα της δεν αφορά τους πάντες, διαθέτει μια εκπληκτική ερμηνεία από τον (επίσης ομοφυλόφιλο) Ίαν Μακ Κέλεν, ήδη βραβευμένο από πολλές ενώσεις Αμερικανών κριτικών, όπως και από τη Λιν Ρεντγκρέϊβ που τιμήθηκε με τη Χρυσή Σφαίρα δεύτερου γυναικείου ρόλου».

Σημείωση: Θεωρώ, ότι το κείμενο του περιοδικού τα λέει όλα. Μελαγχολία, θλίψη για τα αναπόφευκτα γηρατειά, απαισιόδοξη διάθεση για ανεκπλήρωτους έρωτες,  και ο Θάνατος που είναι παρών με πολλούς τρόπους.

1998

• LOVE AND DEATH ON LONG ISLAND, 1997

  (Ο ΕΡΩΤΑΣ ΠΕΘΑΙΝΕΙ ΣΤΟ ΛΟΝΓΚ ΑΙΛΑΝΤ),

  του Richard Kwietniowski, με τους Τζον Χαρτ/ Τζέισον Πρίστλεϊ/Φιόνα Λιούι. Αγγλική ταινία του 1997, προβλήθηκε και στον κινηματογράφο «ΕΚΡΑΝ». «Ένας αξιοσέβαστος Άγγλος συγγραφέας, ερωτεύεται έναν νεαρό ανερχόμενο σταρ κι έρχεται στο Λονγκ Άιλαντ για να τον βρει με σκοπό να του ανοίξει το δρόμο για μια ευρωπαϊκή κινηματογραφική καριέρα».

Αναφέρονται μεταξύ άλλων στο περιοδικό «Αθηνόραμα»τχ. 1137/24-7-1998

 Αν για κάθε Αμερικανό ηθοποιό που σέβεται τον εαυτό του κι έχει μερικές μίνιμουμ φιλοδοξίες η Ευρώπη είναι συνώνυμη με τον κόσμο του πνεύματος, τι σημαίνει το Χόλιγουντ και η μυθολογία του για τον Ευρωπαίο διανοούμενο. Ο νεοφερμένος Άγγλος σκηνοθέτης Ρίτσαρντ Κβιετνιόφσκι προσεγγίζει αυτό το ερώτημα με μια μαύρη ειρωνεία, αφηγούμενος μια παράδοξη ιστορία απόλυτης λατρείας ενός νεαρού σταρ πρωταγωνιστή νεανικών βίντεο-σκουπιδιών, από έναν μοναχικό χήρο και καθ’ όλα αξιοσέβαστο Άγγλο συγγραφέα. Μπορεί να φαντάζει περίεργο, κι όμως η ταινία αναφέρεται στα ίδια μοτίβα που κίνησαν τον Βισκόντι να κάνει το «Θάνατος στη Βενετία» η απόλυτη(ομοφυλοφιλική) λατρεία ενός νέου, η τέχνη, ο θάνατος, η επικοινωνία ανάμεσα σε δύο διαφορετικές κουλτούρες, η αποτυχία. Μόνο που ο Βισκόντι μας έδωσε μια ταινία πένθους, ενώ ο Κβιετνιόφσκι κινείται στο δρόμο της υπόγειας ειρωνείας…

Πολύ ωραία ταινία, και εκπληκτικός ο Τζον Χαρτ. Το μυθιστόρημα έχει μεταφραστεί και στα ελληνικά.       

1997

• MADAGASCAR SKIN (ΤΡΟΠΙΚΟ ΔΕΡΜΑ),

  του Κρίς Νιουμπούϊ(Μιουνπμ), 1995

  με τους Τζων Χάνα/Μπέρναν Χιλλ/Μαρκ Άντονι.

  Η Βρετανική αυτή ταινία παίχτηκε στο cine «Άστυ», δρχ. 1900, τον Μάϊο του 1997.

Στην εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» στις 16/5/1997 αναφέρονται μεταξύ άλλων: (Η ερωτική σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα σε δύο άντρες, δοσμένη με μια στιλιζαρισμένη, διανθισμένη με σουρεαλιστικές εικόνες, σκηνοθεσία. «Ύστερα από μια πρώτη εντυπωσιακή δοσμένη μ’ ένα στιλιζαρισμένη στη σκηνοθεσία, ταινία το Anchoress, ο Κρις Νιούμπάϊ, επιστρέφει για να μας δώσει μια το ίδιο στιλιζαρισμένη, με λεπτομερειακά επεξεργασμένα πλάνα, ταινία. Πρόκειται για την συνάντηση δύο αντρών, ενός νέου ομοφυλόφιλου, του Χάρι, και ενός μεγαλύτερου σε ηλικία, λαϊκής καταγωγής άντρα, που εργάζεται σε οικοδομές, του Φλίντ..

Ο Νιούμπαϊ, διανθίζει την ιστορία του με χιούμορ χρησιμοποιώντας ένα είδος πρωτοποριακού στιλ για να αφηγηθεί την ιστορία του, όπου η εικαστική πλευρά έχει τον κύριο λόγο αναμιγνύοντας ονειρικά και σουρεαλιστικά στοιχεία, επιμένοντας σε λεπτομέρειες διαφόρων αντικειμένων…», και η Ελένη Μαχαίρα στον «Κόσμο του Επενδυτή»(;) στις 17/5/1997, σημειώνει μεταξύ άλλων: «Μια και την ταινία είδαμε χωρίς υπότιτλους, άρα μας διαφεύγει σχεδόν κατά το ήμισυ, μπορούμε μόνο να επισημάνουμε: τη σκοτεινή(ψυχωτική) και ενίοτε λυρική ματιά του σκηνοθέτη, πάνω στα πρόσωπα, στα αντικείμενα και τις καταστάσεις…»

Πολύ σημαντική ταινία, που πέρασε απαρατήρητη από το ευρύ κοινό. Ιδιαίτερα τα πλάνα των Δαντικών καταστάσεων, ήσαν ανεπανάληπτα, μαγευτικά, πρόσφεραν μια μεταφυσική ατμόσφαιρα μοναδική.

• ΜΗΤΕΡΑ ΚΑΙ ΓΙΟΣ –MOTHER AND SON,

   Η Ρώσικη αυτή παραγωγή του σκηνοθέτη Αλεξάντερ Σοκούροφ, αν δεν λαθεύω, δεν έχει προβληθεί στους ελληνικούς κινηματογράφους, παρά μόνο στην παλαιά ΝΕΤ. Είναι μια συγκινητική σπαρακτική ταινία, βραβευμένη στο φεστιβάλ του Βερολίνου το 1997, η οποία σαν κύριο θέμα της έχει την αφοσίωση ενός γιου απέναντι στην ετοιμοθάνατη μητέρα του. Πλάνα γεμάτα τρυφερότητα και ευαισθησία, εικόνες ιμπρεσιονιστικής μαγείας, εικόνες ενός φυσικού υπαίθριου τοπίου που, επιτείνουν την αγωνία και τον πόνο του γιου, καθώς μετακινεί μέσα σε αυτόν τον χώρο την μητέρα του, την τυλίγει με κουβέρτες, την ταΐζει, την μετακινεί και την περιποιείται με μεγάλη στοργή και αφοσίωση. Αν θυμάμαι σωστά, ορισμένα πλάνα είναι παραμορφωμένα-ειδικοί φακοί-που μεγαλώνουν τον πόνο του γιου, απέναντι στην ετοιμοθάνατη μητέρα του. Η πορεία προς τον θάνατο του αγαπημένου μας γεννήτορα προσώπου, και η στάση του σπλάχνου, που αναμένει το αναμενόμενο με στωικότητα, υπομονή, στοργή, αφοσίωση, θλίψη, και αβάσταχτο πόνο. Μια ταινία πραγματικά σπαρακτική, πέρα από κάθε κοινωνική σύμβαση, ή θρησκευτική απαγόρευση.      

• ΑΝΑΤΟΛΙΚΟ ΠΑΛΑΤΙ, ΔΥΤΙΚΟ ΠΑΛΑΤΙ,

  του Ζαν Γουάν, 1997

1995

• CARRINGTON-ΚΑΡΙΝΓΚΤΟΝ

  του Κρίστοφερ Χάμπτον, 1995

Η Γαλλοβρετανική αυτή παραγωγή, που η ατμόσφαιρά της και το στήσιμό της, παραπέμπει στο μάγο Τζέιμς Αϊβορι,-όχι μόνο του «Μωρίς» αλλά και άλλων θαυμάσιων «εικαστικών» του ταινιών, εξελίσσεται στην επαρχιακή μεσοπολεμική Αγγλία. Την ύπαιθρο Αγγλία, με τα μεγάλα λιβάδια, τις αγροτικές ήσυχες εκτάσεις, με τους αργούς ρυθμούς ζωής, το ανθισμένο περιβάλλον, τα ανοιξιάτικα τοπία, τις κρυφές σχέσεις, τους αγγλικούς παραδοσιακούς τύπους του σαβουάρ βίβρ, τα κρυφά κουτσομπολιά, τους ανομολόγητους ομοφυλόφιλους ή ετεροφυλόφιλους έρωτες, την παραδοσιακή διακόσμηση των μεγάλων αρχοντικών σπιτιών, τις πολύπλευρες κοινωνικές αποχρώσεις της αγγλικής ζωής, τα μυστήρια της αγγλικής υπαίθρου, τα πίσω από τις κουίντες κουτσομπολιά, με δυο λόγια την αισθησιακή ατμόσφαιρα και ευαισθησία με την οποία μας πλημμυρίζουν οι ταινίες του Αϊβορι, και άλλων σκηνοθετών, που κρυσταλλώνουν την ειδυλλιακή αυτή αγγλική ατμόσφαιρα ζωής της επαρχίας της παλαιάς γηραιάς Αλβιόνος. Ο σκηνοθέτης, μας έχει δώσει δείγμα γραφής του, όταν διασκεύασε το έργο του Σοντερλό ντε Λακλό, «Επικίνδυνες Σχέσεις»,(κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Άγρα), πρώτα για το θεατρικό σανίδι και έπειτα σε σεναριακή μορφή για την ταινία του άλλου τρομερού παιδιού του αγγλικού σινεμά Στήβεν Φρίαρ. (Το «Ωραίο μου πλυντήριο» μια καταπληκτική ταινία, ιδιαίτερα η σκηνή που ο άγγλος με τον πακιστανό σύντροφό του κάνουν έρωτα, ενώ ο πατέρας του πακιστανού νέου, χορεύει με την φίλη του παράλληλα, χωρίς να γνωρίζει τι, ο γιος του κάνει την ίδια στιγμή με τον άγγλο ερωτικό του σύντροφο. Που τον βοηθά με τον τρόπο του, να στήσουν την δική τους επιχείρηση). Η πανέμορφη Έμμα Τόμσον υποδύεται την καλτ ζωγράφο Ντόρα Κάρινγκτον, που ερωτεύεται τον εκκεντρικό συγγραφέα Λάιτον Πράις, τον οποίο ομοφυλόφιλο συγγραφέα υποδύεται ο Τζόναθαν Πράις, που κέρδισε και το βραβείο Α΄ αντρικού ρόλου στο Φεστιβάλ των Καννών. 
Ενώ ο Μεγάλος Πόλεμος μαίνεται στην γηραιά ήπειρο, αυτές οι δύο αντισυμβατικές και «καταραμένες» προσωπικότητες, αυτοί οι δύο αταίριαστοι καλλιτέχνες, δένονται με στιγμές πάθους και εξάρτησης, με τρυφερότητα και πόθο. Με απαράμιλλη δεξιοτεχνία κεντά ο Κρίστοφερ Χάμπτον, τις άδοξες ερωτικές σχέσεις των δύο προσώπων. Καθαρά συναισθήματα, έντονη πάθους εξάρτηση, εκκεντρικότητες απρόβλεπτες, ουσιαστικοί διάλογοι, ευαίσθητα πλάνα, πλάνα γεμάτα λυρισμό και καλοσύνη, διάλογοι τρυφεροί, ανθρώπινοι, γεμάτοι φλεγόμενη αγάπη και θέρμη. Σπαραγμός αποτυχίας, ονειρικές διαθλάσεις κρυφών επιθυμιών, και ένα τοπίο, που δεν σου γεννά παρά μόνον τον έρωτα και την πλήρη εγκατάλειψη στις επιθυμίες του άλλου. Οι ερμηνείες και των δύο, είναι συγκλονιστικές, και αυτό οφείλεται όχι μόνο στην καταπληκτική ερμηνεία της Έμα Τόμσον και του Τζόναθαν Πράις, αλλά και στην σταθερή ματιά και καλλιτεχνική φύση του σκηνοθέτη Κρίστοφερ Χάμπτον. Αλλά και ο ρόλος του νεαρού φίλου της Κάρινγκτον, του Μάρκ Γκέρτλερ, συμπληρώνει με επιτυχία, το παράξενο «ερωτικό τρίο». Πολύ καλή ταινία, την πρωτοείδα στο Παλλάς της Βουκουρεστίου, την ξαναείδα στην παλαιά ΝΕΤ, στις 17/12/2000, και κυκλοφορεί και σε cd.

ΥΓ., να, κάτι τέτοιες ταινίες πρόβαλλε η παλαιά ΕΡΤ και ΝΕΤ, και τις έβλεπε ο δισέγγονος της Πηνελόπης Δέλτα, ομού μετά του κυρίου Αδώνιδος, και φρίκαραν οι δεξιούληδες αναμάρτητοι πολιτικοί μας, και την έκλεισαν, έριξαν μαύρο, στους ροζ συμπαθούντες δημοσιογράφους τους συμφωνοσυμβιώτες. Και δεν ζει και η συγχωρεμένη Σπεράντζα Βρανά, να τους δώσει μία μελάτη.                    

• INTIMATE RELATIONS(ΙΔΙΑΙΤΕΡΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ)

  του Φιλίπ Γκούντχιου, 1995

• ANOTHER COUNTRY(ΣΧΕΣΕΙΣ ΠΡΟΔΟΣΙΑΣ)

  του Μάρεκ Κανιέφσκα, του 1984

  Παίζουν: Ρούπερτ Έβερετ, Κόλιν Φέρθ, Μάικλ Τζεν.

  Η Κοινωνική αυτή ταινία αγγλικής παραγωγής, προβλήθηκε σε ιδιωτικό κανάλι, τον Αύγουστο του 1995. Γράφει σχετικά το περιοδικό «Διπλό Τηλέραμα» της 24 Αυγούστου 1995: «Μια δημοσιογράφος επισκέπτεται έναν ηλικιωμένο Άγγλο, τον Γκάι Μπένετ στη Μόσχα και ζητάει να μάθει τους λόγους που τον έκαναν να καταφύγει στη Σοβιετική Ένωση. Εκείνος της διηγείται τα νεανικά του χρόνια, σε ένα αριστοκρατικό αγγλικό κολέγιο κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 1930. Ο Μπένετ, δεν αποκρύπτει τις περιστάσεις που τον έκαναν να στραφεί στον κομμουνισμό και την ομοφυλοφιλία και μιλά στη δημοσιογράφο για τη δραματική αυτοκτονία κάποιου συμμαθητή του, που υπήρξε εραστής του καθώς και για τη φιλία του με τον Τόμι Τζάντ, έναν στρατευμένο κομμουνιστή, που τόλμησε να έρθει σε ρήξη με την υποκρισία του περιβάλλοντός του.

Η άποψή μας: Το φιλμ αγγίζει το θέμα της ομοφυλοφιλίας και βασίζεται στο ομότιτλο θεατρικό έργο του Τζούλιαν Μίτσελ, που είχε σημειώσει μεγάλη επιτυχία όταν ανέβηκε στο Λονδίνο. Η σκηνοθεσία είναι του Πολωνού Μάρεκ Κανιέφσκα, ο οποίος κάνει μ’ αυτή την ταινία το ντεμπούτο του στον κινηματογράφο. Το νεαρό αμφισβητία Γκάι Μπένετ υποδύεται ο γοητευτικός Βρετανός ηθοποιός Ρούπερτ Έβερετ, που ερμήνευσε τον ίδιο ρόλο και στο θεατρικό έργο το 1982»

(Ωραία ταινία, ευαίσθητη, τρυφερή με δραματικούς τόνους)   

1994

• ΓΑΜΗΛΙΟ ΠΑΡΤΙ,

  του Άνγκ Λι, 1994  

• ΦΡΑΟΥΛΑ ΚΑΙ ΣΟΚΟΛΑΤΑ,

  του Γκουτιέρες Αλέα, 1994

1993

• ΑΓΡΙΕΣ ΝΥΧΤΕΣ,

  του Σιρίλ Κολάρ, 1993

1992

• ΒΑΣΙΚΟ ΕΝΣΤΙΚΤΟ

   του Πώλ Βερχόφεν

   Πολύ γνωστή και διαφημιζόμενη ταινία, που έκανε πάταγο την εποχή που προβλήθηκε, παρά τις αντιδράσεις των ομοφυλόφιλων κοινοτήτων. Μια ταινία που είχε ρεκόρ εισπρακτικής προβολής(κάτι σαν την παλαιά «Εμμανουέλα Ν. 1», παλιότερα, και με άλλη θεματική φυσικά, πιο τσοντέ, και με ωραία φυσικά τοπία), τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική. Η ταινία που το σενάριο υπογράφει ο Τζόε Εζτερχάς, είναι σαφώς αντιφεμινιστική. Η ηρωίδα είναι αμφιφυλόφιλη, συγγραφέας και δολοφόνος. Κάτι σαν τις θηλυκές αράχνες του φυσικού βασιλείου, ή τα θηλυκά των «πράσινων αλόγων της Παναγίας» που μετά την ερωτική συνεύρεση, τα θηλυκά τρώνε τα αρσενικά, τα κατασπαράσσουν στην κυριολεξία. Κατά τα άλλα, μιλάμε για παντοδυναμία του αρσενικού στοιχείου μέσα στην φύση; Η ταινία βασίστηκε στο θρίλερ σενάριο και την ματιά του Βερχόφεν, αλλά και στον Μαίκλ Ντάγκλας και την ανερχόμενη τότε, Σάρον Στόουν, που έπαιζε με τις τεράστιες καλλίγραμμες γάμπες της, που έλαμπαν μέσα στο μισοσκόταδο όπως η αστραφτερή λάμα του μαχαιριού με την οποία δολοφόνησε τον αρσενικό εραστή της. Ταινία με ωραία κοντινά πλάνα, ωραίο στήσιμο ηθοποιών, αρκετό μυστήριο και, αχαλίνωτο σεξουαλικό ερωτισμό, μέχρι η σύντροφος να πετύχει τον σκοπό της. 
Τελικά, είχε ή δεν είχε δίκιο ο Ηρακλής Πουαρώ, ο ήρωας της Άγκαθα Κρίστι, που όταν τον ρωτούσαν γιατί δεν παντρεύτηκε, απαντούσε ότι γνωρίζει δεκάδες περιπτώσεις που οι γυναίκες σκότωσαν τους άντρες τους, αλλά ελάχιστες που οι άντρες τις γυναίκες τους. Και ήτο και γυνή η Άγκαθα.         

1991

• JE T’ AIME MOI NON PLUS (ΕΡΩΤΙΚΟ ΤΡΙΟ)

  του Σερζ Γκένσμπουργκ, 1965

  Ερωτικό φίλμ Γαλλικής παραγωγής του 1965, διάρκεια 95 λεπτά. Παίζουν: Τζέιν Μπίρκιν, Τζο Νταλεσάντρο, Ζεράρ Ντεπαρτιέ, Ουγκό Ουεστέρ.

  Η ερωτική αυτή γαλλική ταινία προβλήθηκε στην τότε ΕΡΤ-3, δύο φορές, η πρώτη τον Μάη του 1991. Γράφει το περιοδικό «Διπλό Τηλέραμα» τχ. 739/4-5-1991: «Ταινία που ο σκηνοθέτης της και γνωστός συνθέτης Σέρζ Γκένσμπουργκ αφιερώνει την ταινία του στον «κολασμένο» συγγραφέα Μπορίς Βιάν. Ήρωες της ταινίας είναι ένα αγοροκόριτσο, ένας ακαθόριστης ηλικίας Πολωνο-αμερικανός ομοφυλόφιλος κι ένας Ιταλο- αμερικανός ομοφυλόφιλος, θηλυπρεπής, διεφθαρμένος και παράφορα κακός. Αυτοί οι τρείς άνθρωποι θα δημιουργήσουν ένα ερωτικό τρίγωνο με ακραία κοινωνική συμπεριφορά. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το κάστ της ταινίας…»

Από το ίδιο περιοδικό της 21/8/1992 που επαναπροβλήθηκε η ταινία στην ΕΡΤ-3, αναφέρονται τα εξής: «Η ταινία σκάνδαλο που είχε ξεσηκώσει θύελλα διαμαρτυριών στην εποχή της για την τολμηρότητά της με πασίγνωστους σήμερα ηθοποιούς: τον Ζεράρ Ντεπαρντιέ, την Τζέιν Μπίρκιν και τον Τζον Νταλεσάντρο που είχε γίνει διάσημος στους σινεφίλ από την παρουσία του στις ταινίες των Άντι Γουόρχολ-Πολ Μορισέι, («Σκουπίδια», «Κάψα», Σάρκα»). Αφηγείται την ερωτική σχέση ανάμεσα σε τρεις τελείως διαφορετικούς ανθρώπους…..»

Πράγματι, μια πολύ τολμηρή ταινία, με τον πανέμορφο αλλά κάπως χαλαρό ηθοποιό Τζον Νταλεσάντρο και σε έναν παράξενο ρόλο τον Ζεράρ Ντεπαρτιέ. Τολμηρές εικόνες, σκληρές σκηνές, γρήγοροι ρυθμοί, σενάριο προκλητικό, προσανατολισμένο σε ακραία ανθρώπινα συναισθήματα. Αν θυμάμαι σωστά, ο Ζεράρ Ντεπαρτιέ εμφανιζόταν ντυμένος τραβεστί).    

1990

• TORCH SONG TRILOGY(ΕΡΩΤΙΚΗ ΤΡΙΛΟΓΙΑ),

  του Πωλ Μπάγκαρτ,

  Πρωταγωνιστούν: Χάρβευ Φίρστην/Μάθιου Μπρόντερικ/Αν Μπάνκροφτ

  Η Αμερικάνικη αυτή κοινωνική ταινία του 1989, παίχτηκε και στον κινηματογράφο «ΟΛΥΜΠΙΟΝ» του Πειραιά, τον Ιανουάριο του 1990.

Γράφεται στην εφημερίδα «Τα Νέα» της 26/1/1990

«Μια ταινία που χειρίζεται με τόσο σεβασμό και ψυχική ζεστασιά την ομοφυλοφιλία, ώστε αποτελεί σχεδόν έκπληξη. Μακριά από ακρότητες, κραυγαλέες καταγγελίες ή… επαναστατικές διακηρύξεις υπεράσπισης, το φιλμ προσεγγίζει σοβαρά τον εσωτερικό κόσμο των συνανθρώπων μας, της ιδιαιτερότητας, που όπως όλοι έχουν δικαίωμα στη ζωή, τον έρωτα, την αγάπη. Η «Ερωτική τριλογία» βασίζεται σ’ ένα θεατρικό έργο, που έγραψε ο Χάρβεϋ  Φίρστην κι έγινε τεράστια επιτυχία στο Μπροντγουαίη με πρωταγωνιστή τον ίδιο…»

 Το συγκινητικό κοινωνικό αυτό φιλμ που βασίστηκε στο θεατρικό έργο του Αμερικανού συγγραφέα Χάρβευ Φίρστην, μεταφράστηκε από τον Πειραιώτη ποιητή και μεταφραστή Ανδρέα Αγγελάκη, για το «Θέατρο ΄Ερευνας» του Δημήτρη Ποταμίτη, για την θεατρική σαιζόν 1983-1984. Το Θεατρικό έργο, το παρακολούθησα μαζί με τον Ανδρέα Αγγελάκη, πολύ καλή παράσταση, το βιβλίο μεταφράστηκε και κυκλοφορεί και στα ελληνικά.    

1987

• ΓΥΑΛΙΝΟΣ ΚΟΣΜΟΣ,

  του Πωλ Νιούμαν, 1987

• ΡΟΚΥ ΧΟΡΟΡ ΣΩΟΥ, 1987

   Τρελή ταινία του σκηνοθέτη Τζιμ Σάρμαν, με τρανσέξουαλ ζόμπι που προέρχονται από τον πλανήτη Τρανσεξουάλια, και που κατοικούν σε ένα ερημικό σπίτι στην εξοχή. Εκεί θα τους συναντήσουν ένα ζευγάρι, ο Μπαρτ και η Σούζαν, που εξαιτίας ενός ατυχήματος με το αμάξι τους, θα ζητήσουν βοήθεια από την παράξενη αυτή συντροφιά με τα αλλόκοτα ερωτικά πάρτι, που αφέντης του σπιτιού είναι ένας εξωγήινος τραβεστί, που θα ζητήσει από το συντηρητικό ζευγάρι να συμμετάσχει στα απολαυστικά χωρίς ταμπού και προκαταλήψεις πάρτι τους. Το ανίδεο ζεύγος των μέσων αμερικανών υποδύονταν ο Τιμ Κάρυ και η Σούζαν Σάραντον. 
Η ταινία προβλήθηκε τον Οκτώβρη του 1987 στον κινηματογράφο ΕΛΛΗ στην Αθήνα. Ένα είδος χορευτικού Θρίλερ του συγχωρεμένου Μάικ Τζάκσον,(η ογκώδης βιογραφία του που κυκλοφόρησε και στα ελληνικά, γράφει ότι και αυτός ανήκε στο club) που οι πρωταγωνιστές είναι τρανσέξουαλ και τρανς και επιδίδονται σε κάθε είδους ερωτική πραγματοποίηση. Άλλοι καιροί άλλα ήθη επικρατούσαν στον πλανήτη αυτόν. Τυχεροί οι εξωγήινοι άτυχοι οι κάτοικοι της Γης.    

• ΤΟ ΚΛΑΜΠ ΤΩΝ ΞΕΦΩΝΗΜΕΝΩΝ ΒΙΠΣ 1987

   Η σκηνοθεσία της τρελής αυτής και δροσερής κωμωδίας ήταν του Τέρυ Τζόουνς. Πρωταγωνιστούσαν μεταξύ άλλων: Τζούλι Γουώλτερς, Άλεκ Μακ Κόουεν,Μοντυ Πάιθονς. 
Την ταινία την παρακολούθησα με γνωστό Πειραιώτη εικαστικό ιστορικό και κριτικό, στον κινηματογράφο του Πειραιά, ΑΤΤΙΚΟΝ στην οδό Αγίου Κωνσταντίνου 9-11. Όταν στον Πειραιά ακόμα, άνθιζε η κινηματογραφική άνοιξη στους χειμωνιάτικους και θερινούς κινηματογράφους του, σε όλα του τα γεωγραφικά διαμερίσματα. 
Η υπόθεση είναι μάλλον απλή. Η Κριστίν Πέηντερ, μια ελεύθερη γυναίκα που έχει ένα εξώγαμο, διατηρεί διάφορες σχέσεις με αρκετούς άντρες, αλλά πάντα αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα. Σαν λύση στα οικονομικά της αδιέξοδα, σκέφτηκε να ανοίξει έναν οίκο ανοχής για «ιδιότροπους» κυρίους, για βιτσιόζους εραστές. Το κλαμπ, θα γνωρίσει επιτυχία, αλλά και την έλευση του τμήματος των ηθών. 
Μια ξεφωνημένη κωμωδία, αγγλικών προδιαγραφών, με αρκετή σάτιρα, απρόοπτα επεισόδια και σπαρταριστικές ανθρώπινες στιγμές.         

1985

• ΤΟ ΦΙΛΙ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΑΡΑΧΝΗΣ, 1985

  Το φιλμ προβλήθηκε στον κινηματογράφο «ΕΛΛΗ», τον Οκτώβριο του

  1985. Η Ταινία που πρωταγωνιστούσαν μεταξύ άλλων ο Ουίλλιαμ Χαρτ, και ο Ραούλ Τζούλια, ήταν βασισμένη πάνω στο μυθιστόρημα του γνωστού μαύρου Αμερικανού συγγραφέα Μπόλντουιν, το βιβλίο κυκλοφόρησε και στα ελληνικά από τον εκδοτικό οίκο «Οδυσσέας».

1984

• ΛΙΑΝΝΑ-(LIANNA), 1984

   Η κινηματογραφική αυτή ταινία παίχτηκε τον Δεκέμβριο του 1984. Την παρακολούθησα, στις 25/12/1984, σε κινηματογραφική αίθουσα των Αθηνών. Στην αμερικάνικη αυτή ταινία σκηνοθέτης ήταν ο Τζην Σαϊλς και πρωταγωνιστούσαν η Λίντα Γκρίφφις και η Τζέην Χαλλάρεν. 
Ήταν ταινία, που έθιγε το θέμα της γυναικείας ομοφυλοφιλίας, πολύ πριν την ταινία «Για όλα φταίει το γκαζόν» ή την πιο πρόσφατη «Η ζωή της Αντέλ», αλλά και μετά την ταινία «Δυό ερωτευμένες γυναίκες». Αν εξαιρέσουμε την ταινία «Εμμανουέλα», που προβλήθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1970, και έκανε εισπρακτικό πάταγο στην εποχή της, και προβλήθηκε αρκετές φορές έκτοτε, σε ελληνικές αίθουσες νούμερο ένα, δύο κλπ., το θέμα της γυναικείας ομοφυλοφιλίας, δεν έχει αναλυθεί ευρύτερα από τον κινηματογραφικό φακό. Θυμάμαι ακόμα την ταινία «Τζούλια» με την Βανέσα Ρεντγκρέιβ και την Τζέην Φόντα, που πρωταγωνιστούσαν και τι σάλο προκάλεσε στην εποχή της, μια ευαίσθητη, τρυφερή, πονεμένη και ρομαντική ταινία. 
Γενικά ο κινηματογράφος, και εδώ, είναι ανδροκρατούμενος, και η θεματική και προβληματική του, εστιάζεται στα ερωτικά και σεξουαλικά προβλήματα των ανδρών, παρά των γυναικών. Συνήθως, η γυναικεία ομοφυλοφιλία και πρακτική, μας παρουσιάζεται σε τσόντες ταινίες, ή σε πολύ κλειστούς χώρους, όπως είναι τα μοναστήρια, τα κολέγια κλπ, που, μετά από την απόλαυση των σωμάτων και των γυναικείων ηδονών, επέρχεται η δίκαιη τιμωρία του αρσενικού πατέρα-Θεού, ή πάλι, κάποιο φιλεύσπλαχνο και ερωτύλο αρσενικό, αφού έχει γευτεί τις κάθε είδους ηδονές, θα παντρευτεί και θα φέρει στον ίσιο δρόμο την παραστρατημένη θηλυκή «Κασσιανή», ούτως ώστε η αστική και η προλεταριακή οικογενειακή τάξη, να επανέλθει στα χρηστά της ήθη, και στα πατροπαράδοτα πατρίς, θρησκεία, οικογένεια, και προπάντων εργασία. Πολύ δουλειά για τους μελλοντικούς συνταξιούχους οικογενειάρχες, που τους έκοψαν και το ΕΚΑΣ. Γενικά, το κεφάλαιο αυτό της γυναικείας ομοφυλοφιλίας και της διαπραγμάτευσής της, παραμένει μάλλον ακόμα «αχαρτογράφητο» σε σχέση με την αντρική, τουλάχιστον στον ευρωπαϊκό κινηματογράφο. Στον ελληνικό, τρία πουλάκια κάθονταν και η Γκόλφω αρμενίζει. Εδώ είναι Βαλκάνια δεν είναι παίξε γέλασε μωρέ άπιστοι γραικύλοι.

• ΤΟΛΜΗΡΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ

   Η τολμηρή για το θέμα της ταινία είναι του γνωστού μας Βαλέριαν Μπορόβτζικ, στην καλλιτεχνική αυτή σπονδυλωτή ταινία η οποία κινείται στα όρια των φιλμ πορνό, περιέχει πολλά ομοφυλόφιλα στοιχεία. Είναι μια ταινία που μας παρουσιάζει την ερωτική μύηση του Αντρέ ετών 20, από την δεκαεξάχρονη ξαδέρφη του Ζυλί. Καμία σχέση με την «Γαλάζια Λίμνη», μόνο τα υπέροχα σώματα των μικρών πιπινιών αμφοτέρων των φύλων. Στην ταινία έπαιζε και η ηθοποιός Παλόμα Πικάσο, κόρη του γνωστού ισπανού ζωγράφου Πάμπλο Πικάσο. Την εξαίρετη αυτή ηθοποιό είχαμε δει στο ισπανικό φιλμ «Η Άννα και οι Λύκοι». Νομίζω είναι η τελευταία σύζυγος του Τσάρλυ Τσάπλιν. Η ταινία προβλήθηκε τον Νοέμβριο του 1982 στον κινηματογράφο «Άστυ», Κοραή 4 στην Αθήνα.           

1982

• JUSTINE DE SADE, (ΖΥΣΤΙΝ)του Μαρκησίου Ντε Σαντ

  Στις 18/10/1982, ο κινηματογράφος ΤΕΡΨΙΘΕΑ στον Πειραιά, προβάλλει την ταινία «Ζυστίν» του γάλλου συγγραφέα Μαρκησίου ντε Σαντ. Ενός συγγραφέα, με πολύ προωθημένες ιδέες τόσο στην εποχή του, όσο και μεταγενέστερα. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι απόψεις του για την θρησκεία, τον καθολικό κλήρο της εποχής του στην Γαλλία, καθώς και για την πολιτική και την εξουσία και την δημοκρατία, έτσι όπως αυτές οι απόψεις του καταγράφονται, στα φιλολογικά του συγγραφικά αριστουργήματα. Τα βιβλία του κυκλοφόρησαν στα Ελληνικά, εδώ και αρκετές δεκαετίες από τις εκδόσεις Εξάντας, επίσης, το περιοδικό «Το δέντρο», εξέδωσε το 1985, την μελέτη του «Απόψεις για το Μυθιστόρημα». Στον χώρο της ψυχανάλυσης, ο συγγραφέας «χάρισε» τουλάχιστον έναν όρο, το Σαδισμό.

Η συγκεκριμένη μεταφορά στον κινηματογράφο της «Ζυστίν», θεωρήθηκε σαν μια συνεπής και ολοκληρωμένη μεταφορά στον κινηματογράφο του έργου του Μαρκησίου ντε Σαντ. Η σκηνοθεσία ήταν του Κλωντ Πιερσόν, το σενάριο Υγκέτ Μπουαβέρ, και συμμετείχαν μεταξύ άλλων οι: Άλις Αρνο, Υβ Αρκανελ, Ζωρζ Μπιβιλιέ. Να θυμηθούμε, και τον ιταλό σκηνοθέτη Πιέρ Πάολο Παζολίνι, ο οποίος γύρισε το “Sallo”, ταινία βασισμένη στο έργο του Σαντ.

• ΤΑΞΙ ΓΙΑ ΤΑ ΑΠΟΧΩΡΗΤΗΡΙΑ, 1982

   Στις 26/2/1982 παρακολούθησα στον κινηματογράφο ΦΙΛΙΠ, στην Αθήνα, το έργο αυτό. Η σκηνοθεσία ήταν του ομοφυλόφιλου σκηνοθέτη Φρανκ Ρίππλο. Το σκληρό αυτό αυτοβιογραφικό έργο του Ρίππλο, είχε παρουσιαστεί την εποχή εκείνη, και στο Φεστιβάλ του Βερολίνου. Μια σοκαριστική ταινία, με πολύ σκληρές εικόνες, η οποία με μια αντεργκράουντ ματιά του σκηνοθέτη, παρουσίαζε τον κόσμο των ομοφυλόφιλων, μέσα στους χώρους που κινούνταν, κατοικούσαν, ψωνίζονταν, διασκέδαζαν, και αναζητούσαν τους ερωτικούς τους συντρόφους. Η ταινία αυτή, από όσο γνωρίζω, δεν ξανά προβλήθηκε στις ελληνικές αίθουσες, ούτε και σε κινηματογραφικές λέσχες. Γενικά, ο ευρωπαϊκός κινηματογραφικός φακός, εξετάζει το θέμα αυτό περισσότερο κοινωνιολογικά και πολιτικά, σε σχέση με τον αμερικάνικο, που στηρίζεται σε χολιγουντιανές προδιαγραφές και σε αστυνομικής ατμόσφαιρας ερμηνείες. Ο ευρωπαϊκός φακός, είναι ιδιαίτερα ωμός και σκληρός όταν αναφέρεται σε αυτοβιογραφικά θέματα, δεν έχει την ατμόσφαιρα της μυθοπλασίας που έχει ο πέραν του ατλαντικού κινηματογράφος. Πάντως, με τον έναν ή άλλον τρόπο, το κινηματογραφόφιλο και όχι μόνο κατεστημένο της εποχής εξοικειώθηκε με τέτοιου είδους θέματα, που αφορούσαν τις διάφορες μειονότητες, ερωτικές, θρησκευτικές, φυλετικές, γλωσσικές, θέματα που αφορούν κλινικές περιπτώσεις ατόμων, γενικά πολιτιστικές, και έκανε το ευρύ κοινό των χωρών, πιο ανεκτικό απέναντι στον διαφορετικό, τον άλλον, τον ξένο, τον αλλόγλωσσο, τον έγχρωμο. Ο κινηματογράφος γενικά, διεύρυνε την ματιά πρόσληψης των ανθρώπων τον προηγούμενο αιώνα, κάτι που την είχε κρατήσει μάλλον καθηλωμένη η θρησκεία και οι διάφορες πολιτικές ιδεολογίες

1981

• ΕΡΝΕΣΤΟ-ERNESTO, 1981-1982

  Η Σκηνοθεσία ήταν του Σαλβατόρε Σαμπέρι, με τους Μάρτιν Χαλμ, Μικέλε Πλατσίντο, Βίρνα Λίζι και άλλους ιταλούς ηθοποιούς, η ταινία βασίστηκε στο γνωστό μυθιστόρημα, παίχτηκε στον κινηματογράφο «ΖΙΝΑ» στις 2/11/1981

•ΔΥΟ ΕΡΩΤΕΥΜΕΝΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ 1981

 Ιταλικής παραγωγής πολυβραβευμένη ταινία του Σαλβατόρε Πισιτσέλι, με πρωταγωνιστές την Ίντα ντι Μπενεντέττο, Μαρσέλλα Μιτσελαντέλι, Τομμάσο Μπιάνκο, Λούτσιο Αλλόκα. Η ταινία προβλήθηκε στις αρχές του Γενάτη του 1981 στις αίθουσες Αττικόν, Έμπασυ, Αλκυονίδα, Γρανάδα, Ετουάλ.

Πρόκειται για συγκλονιστική δημιουργία του νέου μεγάλου σκηνοθέτη Σαλβατόρε Πισιτσέλι, με θέμα την γυναικεία ομοφυλοφιλία. Ο κριτικός Κώστας Σταματίου, γράφει σχετικά στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ της 7/1/1981, «Πρώτη ταινία μεγάλου μήκους ενός σκηνοθέτη απ’ τα περίχωρα της Νάπολι μόλις 32 ετών. Τη γύρισε στο χωριό του . Οι ήρωες μιλάνε διάλεκτο, οι Ρωμαίοι και οι Μιλανέζοι χρειάζονται μια μικρή προσπάθεια για να τους καταλάβουν, Φτώχεια, ταξική διαστρωμάτωση. Όλα εμπορεύσιμα, ανταλλάξιμα. Και η ηθική. Και τα κορμιά. Κι οι παρθενίες. Σε αυτό το αποπνιχτικό κλίμα δύο γυναίκες θα ερωτευτούν η μία την άλλη……. Το καινούργιο σ’ αυτό το μη μεγαλοφυές, αλλά συμπαθητικό λαϊκό φιλμ του νεαρού Πισιτσέλι είναι η ταξική «απελευθέρωση» της γυναικείας ομοφυλοφιλίας. Δεν είναι πια καπρίτσια βιτσιόζων μεγαλοαστών, αλλά πράξη δύο περίπου προλετάριων γυναικών, μιας άνεργης και μιας χασάπισσας. Το άλλο περίπου καινούργιο είναι η ρεαλιστική απεικόνιση της δεδομένης παρακμής του αρσενικού, στο υποτιθέμενο λίκνο της «σερνικάδας» την ύπαιθρο του Ιταλικού Νότου. Το μη καινούργιο είναι η επιβίωση του ιταλικού θρησκευτικού «μελό» με το κοριτσάκι που πέφτει από τις σκάλες και μένει ανάπηρο…. Υπο-Παζολίνι, ολίγες μνήμες νεορεαλιστικού Βισκόντι. Για δουλειά νέου σκηνοθέτη πάντως, η ταινία «στέκεται». Κανένα αριστούργημα. Λίγη αλήθεια, ναι. Μια πνοή ζωής ναι. Και αρκετή τόλμη. Είναι κάτι. Μια δημιουργία.              

1980

• DEUTSCHLAND private(Η ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΙΔΙΩΤΙΚΑ),

  Ein Anthologie des Volksfilms,1980

  του Ρόμπερτ Βαν Άκερεν(Robert van Ackeren)και Erwin Kneihst

  Παραγωγή: Ρόμπερτ Βαν Άκερεν/ Παρουσίαση: Ρεϊναλντ Νολλ, ηθοποιοί: Udo Kier

  Η ταινία προβλήθηκε στην κινηματογραφική αίθουσα «ΑΛΚΥΟΝΙΔΑ»

  τον Σεπτέμβριο του 1982. Γράφει μεταξύ άλλων στο πρόγραμμα ο

  κριτικός Βασίλης Ραφαηλίδης:

  «Τον Γερμανό Ρόμπερτ βαν Άκερεν, έναν από τα πιο σημαντικά πρόσωπα του νέου Γερμανικού κινηματογράφου(γεννήθηκε το 1946, την ίδια χρονιά με τον Φασμπίντερ και ένα χρόνο μετά τον Βέντερς και τον

  Σρέντερ) τον γνωρίσαμε για πρώτη φορά πρόπερσι, με την ταινία του «Ερωτική παραζάλη»(1979) που ήταν μια μεγάλη έκπληξη για μας τους όχι και τόσο καλά ενημερωμένους για τα τεκταινόμενα στον πάντα ανθηρό δυτικογερμανικό κινηματογράφο. «Η Γερμανία ιδιωτικά» 1980, είναι η δέκατη έβδομη μεγάλου μήκους ταινία του υπερπαραγωγικού διανοούμενου κινηματογραφιστή…. Πρόκειται για μια ταινία στην κυριολεξία μοναδική…. Προκειμένου να πετύχει στο δύσκολο εγχείρημά του, ο Βαν Άκερεν ενεργεί κατ’ αρχάς σαν ιστορικός της τέχνης και στην συνέχεια σαν κοινωνιολόγος….»

(Υπάρχουν αρκετές σκηνές από την Ομοφυλόφιλη ζωή στην Γερμανία)

• CRUISING-ΨΩΝΙΣΤΗΡΙ

  Μια από τις πιο σκληρές δραματικές περιπέτειες, με αμιγώς ομοφυλόφιλη θεματική που έχουν περάσει από τις κινηματογραφικές οθόνες. Ένα αστυνομικό θρίλερ, κλειστοφοβικής ατμόσφαιρας, που γύρισε το 1980, ο Γουίλλιαμ Φρήντκιν, με τον εξαιρετικό και ανεπανάληπτο Αλ Πατσίνο. Μια άγρια και σκοτεινή ταινία, που παρακολούθησα για πρώτη φορά στις 17 Νοεμβρίου του 1980, στον κινηματογράφο «Σπλέντιτ», στον Πειραιά, Το είδα ξανά με τον Αντρέα Αγγελάκη, ξανά από το Mega Channel 22/1/1990, από τον Antenna, 29/8/1996, και αρκετές φορές σε cd.

Η ταινία αυτή, του Γουίλιαμ Φρίντκιν,-γνωρίζαμε την δουλειά του από την ταινία «Εξορκιστής», που παρακολουθήσαμε στον κινηματογράφο "Ράδιο Σίτυ', και τον «Άνθρωπο από την Γαλλία», όταν βγήκε για πρώτη φορά στις αμερικάνικες αίθουσες προκάλεσε αρνητικές αντιδράσεις εναντίων της από τις δραστήριες κοινότητες των αμερικανών ομοφυλόφιλων, εξαιτίας του θέματός της. Οι διάφορες οργανωμένες κοινότητες, σοκαρίστηκαν από το αστυνομικό αυτό θρίλερ, και θεώρησαν ότι προσβάλλει την κοινότητά τους. Οι αντιδράσεις και οι συζητήσεις σχετικά με την ταινία ήταν θυελλώδεις και συνεχείς. Παρά την σημαντική και βαρύνουσα παρουσία του Αλ Πατσίνο, η ταινία ακόμα και στην Ελλάδα που προβλήθηκε στις αίθουσες Αττικόν, Αθήναιον, Έμπασσυ, Ιντεάλ, Ετουάλ, Λητώ, και σε πολλές άλλες, οι έλληνες κριτικοί στάθηκαν επιφυλακτικοί απέναντί της. Οι γοργοί ρυθμοί, η μουντή ατμόσφαιρα, τα εντυπωσιακά ομοφυλόφιλα σεξουαλικά πλάνα, οι σκληρές εικόνες, οι λέδερ ενδυμασίες, τα πέτσινα, τα δερμάτινα τζάκετ, τα κολλάν γυαλιστερά παντελόνια, τα αντρικά στριγκ, τα αστυνομικά καπέλα, τα σκοτεινά και φιμέ γυαλιά, οι μυτερές μπότες με τις αγκράφες, οι αλυσίδες, τα γάντια, τα ανοιχτά πουκάμισα, τα διάφορα είδη σεξουαλικής ικανοποίησης, το φιστ φάκιν, μέσα στα νταρκ ρουμ, η σκοτεινή και οργιώδης ατμόσφαιρα στα αμερικάνικα μπαρ της εποχής, τα ρωμαλέα και γυμνασμένα σώματα με τα πολύχρωμα μαντήλια στην κωλότσεπι, το βάψιμο των ματιών, αλλά Άλις Κούπερ, το μουστάκι των σεξουαλικώς επαμφοτεριζόντων, οι αμέτρητες μπύρες, η σκληρή και άγρια μουσική, η οργανωμένη επαγγελματικά και με εμπορικό σκοπό πλοκή, οι στιλιζαρισμένες εικόνες άγριας πρωτόγονης αρσενικής δύναμης, η ντοκουμενταρίστικη ψυχολογική ατμόσφαιρα, το αδιευκρίνιστο κάπως της υπόθεσης, η βαναυσότητα που εναλλάσσονταν με ευαίσθητα πλάνα, η εσωστρέφεια του ήρωα-του αστυνομικού-που συμπορεύεται με την επικίνδυνη και εγκληματική φύση του ομοφυλόφιλου δολοφόνου, η στιβαρή αποτύπωση ψυχοπαθολογικών χαρακτήρων, το έξυπνο παιχνίδι του κυνηγητού, μεταξύ θύτη και θηράματος, το γοργό ψωνιστήρι απόλαυσης και κινδύνου στα πάρκα, το ρίσκο της σεξουαλικής επαφής, καθώς οι μοναχικές υπάρξεις περιδιαβαίνουν ανυπεράσπιστοι μέσα στο δάσος με τα προσωπικά τους φαντάσματα και τους αδυσώπητους εφιάλτες των παρτενέρ τους, όλα αυτά, τα σχεδόν άγνωστα στην μεγάλη κινηματογραφική μάζα των θεατών, στήνουν μια ταινία εμπορική και προκλητική, που δεν αφορούσε μόνο τον κόσμο των ομοφυλοφίλων, αλλά και τους θεατές που την παρακολούθησαν και την εντύπωση που αποκόμισαν μετά το τέλος της. Η ταινία βρίσκεται στον αντίποδα των ομοφυλόφιλων ταινιών που γυρίστηκαν αργότερα με θέμα τους την ειδυλλιακή εικόνα της ομοφυλόφιλης ερωτικής επιθυμίας και περιπέτειας. Είναι μια καταβασία στον έβδομο κύκλο της Δαντικής Κόλασης. Θυμίζει τον Κόσμο της Νύχτας του Τζων Ριτς, ενός αμερικανού συγγραφέα που μας έδωσε αληθινές και σκληρές εικόνες της Αμερικάνικης αντεργκράουντ ζωής και ερωτικής απόλαυσης. Ακόμα και σήμερα, πέρα από την εκπληκτική ερμηνεία του Αλ Πατσίνο, η ταινία ψωνιστήρι, παραμένει μετέωρη στις κρίσεις των θεατών. Δεν μπορεί να δικαιολογηθεί η τόσο αριστοτεχνικά δοσμένη, βαναυσότητα από μία κοινότητα εκείνη την εποχή στην Νέα Υόρκη. Εκτός, και αν ήταν ο προάγγελος καθρέπτης της. Πολύ αργότερα, «Τα εφτά θανάσιμα αμαρτήματα», ο «Χάνιμπαλ» και άλλες ταινίες, μεγάλες εμπορικές εισπρακτικά επιτυχίες, μας έδωσαν τόσες και τέτοιας ποιότητας σκληρές εικόνες στον εμπορικό αμερικάνικο κινηματογράφο. Οι ταινίες αυτές, ανέδειξαν το Κακό όχι κάτω από τον Ήλιο, που θα έλεγε και η μετρ της αστυνομικής λογοτεχνίας Άγκαθα Κρίστι, αλλά την κυριαρχία του Κακού πάνω στην φύση και την αποδοχή του από τους ανθρώπους. Η Ταινία έδειξε με τον δικό της τρόπο, ίσως, την αρχή των αιτιών των φαινομένων της νέας αρρώστιας που χτύπησε-τότε-τις κοινότητες των ομοφυλοφίλων. Στα καθ’ ημάς, η ποιητική συλλογή «Η μεταφυσική της μιας νύχτας» του Πειραιώτη ποιητή Αντρέα Αγγελάκη, φωτογραφίζει την ατμόσφαιρα αυτή στα νυχτερινά γκέι μπαρ της Νέας Υόρκης και ομοφυλόφιλης ζωής.

Ο Κώστας Σταματίου, γράφει στην εφημερίδα Τα Νέα της 18/11/1980,

«Ο Πατσίνο κατεβαίνει στον σκοτεινά γραφικό κόσμο του νεοϋορκέζικου περιθωρίου, ενοχλημένος αρχικά κάπως, αλλά και ανθρώπινα «περίεργος». Στην πορεία ο εσωτερικός του κόσμος θα υποστεί τέτοιες διεργασίες που όταν ξεκινούσε το αστυνομικό «πείραμα» δεν μπορούσε ποτέ να τις φανταστεί. Το Ψωνιστήρι, ή κρουαζιέρα που λένε στα αμερικάνικα, από στέκι σε στέκι, όχι πια απ’ έξω, με τη στολή του αστυνομικού, αλλά από μέσα, με το πέτσινο κολλάν παντελόνι, με τα πέτσινα τζάκετ, με τ’ άλλα «εργαλεία» της «παρέκκλισης», η επαφή με τον αέναο επαμφοτερίζοντα κόσμο των ενεργο-παθητικών ομοφυλόφιλων θα σημαδέψουν την ψυχολογία του νεαρού αστυφύλακα για πάντα. Ακόμα και μετά το πέρας της αποστολής του, ο εαυτός του, ο βαθύτερος μένει βουτηγμένος στην πυρετιασμένη κόλαση της νεουρκέζικης νύχτας….

Η κατασκευή του Φρήντκιν κλυδωνίζεται ανάμεσα στο ψυχογράφημα, το θρίλερ και το γκραν-γκινιόλ. Το πλαίσιο όμως, έχει εξαιρετική αληθοφάνεια, οι μορφές του είναι πειστικές, ο Αλ Πατσίνο, πάντα συγκρατημένος, διακριτικός, «αληθινός». Η ταινία θα μπορούσε να αγγίξει τραγικούς τόνους, δεν το θέλησε ο σκηνοθέτης-ή δεν το μπόρεσε. Έμεινε στην επιφάνεια. Σαν ν’ αποστρεφόταν το ίδιο το θέμα του.

• TABU-ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΗ ΣΤΟΝ ΕΡΩΤΑ 1980,

   Το κινηματογραφικό γεγονός της χρονιάς, όπως αναφέρει το σχετικό πρόγραμμα, προβλήθηκε τον Γενάρη του 1980 στον κινηματογράφο ΆΣΤΥ, ήταν μια ταινία του Βίλγκοτ Σιόμαν, που μας ήταν γνωστός από τις ταινίες «ΕΙΜΑΙ ΠΕΡΙΕΡΓΗ ΚΙΤΡΙΝΗ-ΜΠΛΕ». Η Σάρα  μια μαθητευόμενη δημοσιογράφος σχετίζεται με τον Κρίστοφερ Λόμαν έναν δικηγόρο που έχει αφιερωθεί στην κοινωνική απελευθέρωση των σεξουαλικών μειονοτήτων. Στην πορεία της σχέσης τους θα συναντήσουν όλες σχεδόν τις ερωτικές μειονότητες, Ομοφυλόφιλους, Τραβεστί, Νεκρόφιλους, Μαζοχιστές, Σαδιστές, Επιδειξίες, και μια σειρά άλλων ατόμων που η σεξουαλική τους ιδιαιτερότητα θα παρελάσει από μπροστά μας με φυσικό τρόπο όπως περνά από μπροστά μας το σμήνος μελισσών αναζητώντας φωλιά. Το φιλμ είναι κυρίως ένα είδος ντοκιμαντέρ, πάνω στις πολυποίκιλες σεξουαλικές ανθρώπινες επαφές και σχέσεις. Άλλους απωθεί, άλλους αφήνει αδιάφορους, ο καθείς οτιδήποτε ζητάει. 
Η ταινία ίσως είναι μια αφορμή για να μελετήσει ο κάθε ενδιαφερόμενος τις αρχές της σεξουαλικότητας του πατέρα της ψυχανάλυσης Σίγκμουντ Φρόυντ, αλλά και άλλων μεταγενέστερων ψυχαναλυτών, ιδιαίτερα Γάλλων.               

1979

• DIMENTICARE VENEZIA(ΑΣ ΞΕΧΑΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΒΕΝΕΤΙΑ),

  του Φράνκο Μπρουζάτι

  με τους: Έρλαντσον Τζόζεφ/Ελεονόρα Τζόρτζι/Μαριάντζελα Μελάτο/

  Έλλα Πέτρι.

  Το Ιταλικό αυτό ψυχόδραμα του 1979, παίχτηκε στον κινηματογράφο «ΟΡΦΕΥΣ» της Βουλιαγμένης, τον Απρίλιο του 1980.

  «Σ’ ένα παληό εξοχικό σπίτι ζουν τέσσερεις γυναίκες. Η θεία Μάρτα,

  χήρα, πρώην πριμαντόνα, χωρίς παιδιά αν και παντρεύτηκε δύο φορές, υιοθέτησε την όμορφη Άννα ανηψιά του πρώτου συζύγου της που δούλευε εκεί από το πρωί ως το βράδυ για να ζήσουν. Η Κλαούντια έμενε μαζί τους αρκετά χρόνια και δίδασκε στο σχολείο του χωριού για να συμμετέχει στα έξοδα. Η τέταρτη γυναίκα ήταν μια γριά υπηρέτρια η Κατερίνα. Ο μικρότερος αδερφός της…», από το πρόγραμμα.

Ωραία ταινία στον αντίποδα της ταινίας του Λουκίνο Βισκόντι «Θάνατος στη Βενετία»(1971), ο ομοφυλόφιλος ήρωας στο τέλος αποφασίζει να γλεντήσει την ζωή του και να μην ζει πλέον στερημένα για να αρέσει στους εραστές του.

Υ.Γ. Και όπως μας το τραγούδησε η Λίτσα Διαμάντη, «όχι θα κάτσω να σκάσω, όχι θα κάτσω να σκάσω, τι λες καλέ, τι λες καλέ, που θα πεθάνω, όχι θα κάτσω να σκάσω». Και έσκασε ο άμοιρος από φαγητό και αντρικό σεξ, το γλέντησε και ησύχασε. Ουφ πιά, Έντιθ Πιάφ

• DOG DAY AFTERNOON-ΣΚΥΛΙΣΙΑ ΜΕΡΑ, 1975

  Η Αμερικάνικης παραγωγής αυτή δραματική ταινία, γυρίστηκε το 1975, από τον σκηνοθέτη Σίντνει Λιούμετ, και έκτοτε, γνώρισε μεγάλη εμπορική επιτυχία, τόσο για το θέμα της, όσο και για την ερμηνεία του Άλ Πατσίνο, του Τζον Καζάλ, του Κρις Σάραντον και Τσάρλς Ντέρνινγκ. Προβλήθηκε αρκετές φορές από την δημόσια και ιδιωτική τηλεόραση, από τον κινηματογράφο και κυκλοφόρησε σε cd.
Ο Αμερικανός προοδευτικός αυτός σκηνοθέτης, που θεωρείται από τα ποιο ανοιχτά μυαλά στον χώρο του Αμερικάνικου κινηματογράφου, μας είναι γνωστός και από τις ταινίες του «ΤΟ ΔΙΚΤΥΟ», 
«Η ΕΤΥΜΗΓΟΡΙΑ», «ΕΓΚΛΗΜΑ ΣΤΟ ΟΡΙΑΝ ΕΞΠΡΕΣ», «Ο ΦΥΓΑΣ» και άλλες σημαντικές κινηματογραφικές παραγωγές, μας προσφέρει μια από τις εμπορικότερες και πιο καλλιτεχνικές ταινίες της δεκαετίας του 1970. Η επιτυχία της συνεχίζεται, και μετά την παρέλευση αρκετών δεκαετιών. Πολλά καλοκαιρινά κινηματογραφικά αφιερώματα, την προβάλλουν με εισπρακτική επιτυχία.

Η ταινία είναι ένα κοινωνικό και αστυνομικό δράμα, με εξαιρετικές ερμηνείες και ψυχολογικά πορτραίτα. Σεμνή και αμήχανη παρουσία των δύο κεντρικών ομοφυλόφιλων ηρώων, ευαισθησία και συμπάθεια απέναντί τους, ανεξάρτητα από το παράνομο της πράξης των και του εγχειρήματός των, καλοστημένα επεισοδιακά πλάνα, αργοί ρυθμοί που μας δίνουν τον χαρακτήρα των δύο επίδοξων ληστών με ακρίβεια και σοβαρότητα, ερωτική διάχυτη ατμόσφαιρα, ενεργή κοινωνικά σχέση μεταξύ των δύο ληστών και των ομήρων τους, που αναπτύσσεται κατά την διάρκεια της ληστείας σε σημείο που οι ίδιοι οι όμηροι να τους βοηθούν, ιδιαίτερα προσωπικά προβλήματα που αναπτύσσονται μεταξύ των δύο φίλων-εραστών και ξεδιπλώνουν τα δικά τους ατομικά αδιέξοδα, ανθρωπιά και κατανόηση, προσωπική απαισιοδοξία, και διάλυση γάμου, με δύο λόγια, δύο κοινωνικοί και ερωτικοί χαρακτήρες, που οδηγούνται από τις κατεστημένες κοινωνικές δομές στο περιθώριο και την αυτοκαταστροφή. Ανθρώπινη και τρυφερή η αστυνομικής υφής αυτή ταινία, κάνει κριτική στο αμερικάνικο σύστημα κοινωνικών αξιών και των δημόσιων θεσμών. Συγκλονιστικά ψυχολογικά πλάνα, εσωτερικές φροϋδικές συγκρούσεις, ελεγχόμενες χαοτικές καταστάσεις στην διάρκεια της μακρόχρονης πολιορκίας από την αστυνομία των Σόνι και Μπόμπι, ελπίδες μεγάλης ζωής που διαψεύδονται από τις σκληρές περιστάσεις της πραγματικότητας, όνειρα ερωτικής συμβίωσης των δύο αντρών που εξανεμίστηκαν, δραματικές συγκρούσεις μεταξύ των ηρώων, κατεστραμμένος γάμος, αισθήματα που δεν ολοκληρώθηκαν, αδέξιοι χειρισμοί, κοινωνικός εγκλωβισμός, αλλά πάνω από όλα τρυφερότητα, συμπάθεια, ανθρωπιά και κατανόηση, απέναντι στους ατζαμήδες αυτούς πρωτάρηδες ληστές των τραπεζών, που ενώ θα γράφαμε πήγαν για μαλλί, βγήκαν κουρεμένοι και εσωτερικά διασπασμένοι. Τόσο η ερμηνεία του Τζόν Καζάλε όσο και εκείνη του Αλ Πατσίνο θα μείνουν αξέχαστες, στην σκιαγράφηση των δύο αυτών κατά βάση χωρίς ψυχική και κοινωνική πανοπλία χαρακτήρων, που σχεδιάζοντας την κοινή πορεία της τύχης τους, ανακάλυψαν τα προσωπικά τους αδιέξοδα αλλά  και το βάθος και την ισχύ των καθαρών συναισθημάτων τους. Μοιραίες ανθρώπινες συναντήσεις, μοιραία αδιέξοδα, μοιραίες απρόβλεπτες εσωτερικές συγκρούσεις. Ανθρώπινη μοναξιά και άγονη ερωτική περιπέτεια.  Κοινωνικός φόβος και προσωπική ανασφάλεια που αναιρούν τις υποσχέσεις για αιώνιους φιλικούς δεσμούς και συντροφικότητα.                

• THE DRESSER(Ο ΑΜΠΙΓΙΕΡ),

  του Πήτερ Γέητς 1984   

• LES AMANTS CRIMINAL(Σατανικοί Εραστές),

• ΜΑΝΤΑΜ ΜΠΑΤΕΡΦΛΑΙ

• HAPPY TOGETHER(ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΟΙ ΜΑΖΙ),

  του Γουάνγκ Καρ-Βάι, 2001

• BUTTERFLY KISS(ΤΟ ΦΙΛΙ ΤΗΣ ΠΕΤΑΛΟΥΔΑΣ),

  του Μάικλ Γουιντερμπότομ, 1995

• ΚΡΙΣΤΙΑΝ Φ. ΣΤΑ 13 ΠΟΡΝΗ ΓΙΑ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ,

  του Ούλριχ Έντελ, 1982

• ΓΛΥΚΙΑ ΕΜΑ, ΑΓΑΠΗΜΕΝΗ ΜΠΕΜΠΕ,

  του Ίστβαν Ζάμπο,

  Η ταινία αυτή του Ούγγρου σκηνοθέτη, που μεταξύ άλλων ταινιών του γνωστότερη μας είναι η ταινία MEPHISTO, με τον Κλάους Μαρία Μπραντάου και αναφέρεται στο δίλημμα ενός ηθοποιού-καλλιτέχνη για το αν οφείλει να συνεργαστεί με το ναζιστικό καθεστώς της πατρίδας του, για χάριν της τέχνης του, προβλήθηκε από την ΕΡΤ-3 και είναι θα γράφαμε ένα δράμα δωματίου, έχει σαν ηρωίδες δύο γυναίκες καθηγήτριες που συγκατοικούν και διδάσκουν σε ίδιο σχολείο στην Βουδαπέστη και μας δείχνει τις δυσκολίες της συνύπαρξης από δύο διαφορετικές γυναικείες ιδιοσυγκρασίες που έλκονται. Η ταινία κάνει κριτική και στην κοινωνία και πολιτικό κατεστημένο της ανατολικής Ευρώπης, μετά την πτώση της σοβιετικής κυριαρχίας και τον νέο δυτικό τρόπο ζωής που αργά και σταθερά υιοθετεί ο πρώην ανατολικός άνθρωπος. Με τις συμμετοχές των Γιοχάνα Τερ Στέγκε, Ενίκο Μπόρτσουκ, Πέτερ Αντοράι. 
Σημαντικός σκηνοθέτης, αγαπημένος στους κινηματογραφόφιλους της Ελλάδος.

• PRESQUE RIEN(ΣΧΕΔΟΝ ΟΛΑ),

  του Σεμπαστιέν Λιφσίτζ, 2000

• THE SERVANT(Ο ΥΠΗΡΕΤΗΣ),

   του Τζόζεφ Λόουζι, 1963(1981)

• A CERTAIN KING OF LOOK(ΠΑΘΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ),

   του Κάρολυ Μακ,1984

• BEAUTIFUL THING,

  του Χέτι Μακντόναλντ, 1997

• SUDDENLY LAST SUMMER(ΞΑΦΝΙΚΑ ΠΕΡΣΙ ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ),

  του Τζόζεφ Μάνκιεβιτς, 1959(1991)

• Ο «ΕΚΒΙΑΣΤΗΣ ΤΩΝ ΓΚΕΙ;»-VICTIM, 1961,

   Το εξαιρετικής ποιότητας αυτό κοινωνικό δράμα του σκηνοθέτη Μπέιζιλ Ντίρντεν, είναι μια αγγλική παραγωγή του 1961, ένα τολμηρό για την εποχή του φιλμ, που συνδυάζει την αστυνομική ίντριγκα και το θελκτικό περιπετειώδες μυστήριο. Η κοινωνική αυτή καλοστημένη αγγλική περιπέτεια, έχοντας σαν βάση ένα ζήτημα θα γράφαμε καθαρά ερωτικό, την ερωτική συμπάθεια ενός παντρεμένου δικηγόρου προς τον πελάτη του, κάτι εντελώς ακατανόητο και απαράδεκτο για την πουριτανική Αγγλία εκείνης της εποχής, συνδυάζει την κοινωνική περιπέτεια με την καταγραφή των αγγλικών ηθών, το προσωπικό δράμα με την αστυνομική δράση, το μυστήριο και την κρυφή ερωτική ζωή των αστών στην Αγγλία εκείνης της εποχής. 
Στην ταινία αυτή, που προβλήθηκε σε τηλεοπτικό κανάλι στις 13 Αυγούστου του 1991, έπαιζαν ο διάσημος και εξαίρετος άγγλος ηθοποιός Ντερκ Μπόργκαρντ, γνωστός από την ερμηνεία του σε πάρα πολλές σημαντικές ταινίες όπως ήταν «Ο Θάνατος στην Βενετία», «Ο Θυρωρός της Νύχτας» και άλλες, η Σίλβια Σιμς, ο Τζόν Μπάρι, ο Πίτερ Μακ Ενέρι, ο Ντένις Πράις, ο Ντέρεν Νέσμπιτ, ο Τσάρλς Λόιντ Πάρκ και ο Νιόρμαν Μπερντ.         

• ΤΟ ΤΡΙΤΟ ΦΥΛΟ, 1958

  Την γερμανική αυτή ταινία του σκηνοθέτη Φαϊτ Χάρλν, με τους Κρίστιαν Βόλφ και Ίνκγριτ Στεν,(αν θυμάμαι καλά, όπως λένε οι σημειώσεις μου), την είχαμε παρακολουθήσει στην Κινηματογραφική Λέσχη της Αθήνας, στα μέσα της δεκαετίας και προς το τέλος του 1970, μαζί με την συγγραφέα Μαργαρίτα Λυμπεράκη, τον μυθιστοριογράφο Κώστα Ταχτσή, έναν πολύ γνωστό νέο ζωγράφο, και έναν γάλλο σκηνοθέτη, που τότε, έκανα στενή παρέα. (μην είστε περίεργοι να μάθετε πόσο στενή ήταν η σχέση μας, ήτανε). Ούτε ο Χριστόφορος Νανέρης, δεν μας αποκάλυψε στην αυτοβιογραφία του τις στενές του σχέσεις.
Ήμουν από παλιά φαν των κινηματογραφικών επαναλήψεων και των παλαιών ηθοποιών. Δακρύβρεχτο μελόδραμα, κάτι σαν τις παλαιές διδαχτικές οικογενειακές ταινίες με την πάντα μαυροφορεμένη Μάρθα Βούρτση, ή Μάρθα Κλάψα, όπως έλεγαν οι παλαιότεροι. Μια γερμανίδα μάνα, που ανακαλύπτει ότι ο γιος της είναι γκέι. Ευτυχώς ο Ρεμ, δεν βρίσκονταν στην ζωή, για να τον πάρει στο ερωτικό του χαρέμι, και έτσι γλύτωσε την Νύχτα των μεγάλων μαχαιριών. Όσο για την δική μας ηθοποιό Μάρθα Βούρτση, θεωρώ ότι είναι μία από τις σπουδαιότερες γυναίκες ηθοποιούς που έβγαλε τόσο ο ελληνικός κινηματογράφος όσο και το ελληνικό θέατρο. Ίσως σπατάλησε το υποκριτικό της ταλέντο, σε αυτές τις ασπρόμαυρες ταινίες. Οι κωμικοί της ρόλοι είναι εξαιρετικοί, και μας φανερώνουν το τάλαντο της υποκριτικής της τέχνης και τεχνικής.

• Longtime companion-«Διάγνωση θανάτου», του γνωστού μας σκηνοθέτη Νόρμαν Ρενέ, με τους Μπρους Ντέιβιντσον, Μάρκ Λάμος, Κάμπελ Σκοτ, Πάτρικ Κάσαντι. Η ταινία προβλήθηκε από το κανάλι του Star στις γνωστές μεταμεσονύχτιες προβολές, και αφορά την σχέση μιας παρέας αντρών ομοφυλόφιλων την εποχή της παντοδυναμίας της ασθένειας του Aids.

     Εδώ, τελειώνω το πρώτο μέρος στην μακρά αυτή περιδιάβαση στις ξένες Gay Movies, που δεν είναι και λίγες, και η γενιά μου ευτύχησε να παρακολουθήσει στην διάρκεια της ωρίμανσής της. Ταινίες, με πολλαπλά ενδιαφέροντα, όχι αμιγώς όλες Γκέϊ, αλλά με συγγενική προβληματική. Ο παγκόσμιος κινηματογράφος και οι κάθε μορφής συνεργάτες του, ανέδειξαν και στήριξαν το θέμα στο ευρύ κοινό, αγκάλιασαν με ενδιαφέρον τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι διάφορες μειονότητες, και ιδιαίτερα εκείνες των ομοφυλόφιλων αντρών και γυναικών, τους έθεσαν στον παράδεισο της κοινωνίας εκεί που ανήκουν και οι ετερόφυλοι άντρες και γυναίκες, και όχι στην κόλαση ή το καθαρτήριο που τους θέλει είτε η θρησκεία είτε οι διάφορες ηθικές προκαταλήψεις των ανθρώπων, στάθηκαν αλληλέγγυοι στα προβλήματά τους, με δυο λόγια, η έβδομη τέχνη, υπήρξε η πιο ανεκτική τέχνη απέναντι στα θέματα αυτά.

     Η τέχνη του κινηματογράφου, είναι η σύγχρονη μορφή ιστορίας της ανθρώπινης περιπέτειας, η αισθητική του, υποκαθιστά για τις μεγάλες μάζες τις αισθητικές επιταγές της Πλατωνικής ηθικής, η ηθική του, αφήνει πίσω του τις δογματικές δοξασίες και απαγορεύσεις των χιλιετών θρησκευτικών και εκκλησιαστικών δοξασιών και απαγορεύσεων, και ίσως, βοηθά στην αλλαγή του νομικού δικαίου στην απελευθέρωση των ανθρωπίνων επιθυμιών. Το κατασυκοφαντημένο Χόλλυγουντ, είναι η μοντέρνα εκκλησία των ανθρώπινων δυτικών κοινωνιών. Όμως, καλύτερα σταρ με στρας και κόκκινο χαλί, παρά με μπούργκα και μαύρο τσαντόρ.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πρώτη γραφή του πρώτου μέρους σήμερα, Κυριακή 12 Ιουνίου, μια μέρα μετά την εκδήλωση του Athens Pride. Σε μια ήπειρο όπως η ευρωπαϊκή, που μπορεί ακόμα και αναπνέει ελεύθερα.