ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΓΚΕΟΡΓΚ ΤΡΑΚΛ
«Μέσα στην πρώτη δεκαετία του αιώνα
μας, στην Ευρώπη δεν υπήρχε πια πραγματικότητα. Η πραγματικότητα ήταν
καπιταλιστική αντίληψη. Πραγματικότητα ήταν μόνο τα βιομηχανικά προϊόντα, οι
συνταγές φαρμάκων, ό,τι μπορούσε να διατυπωθεί με νούμερα, παραγγελίες και
προμήθειες. Πραγματικότητα ήταν ο Δαρβινισμός, το Διεθνές Χρηματιστήριο, η
Αποκλειστικότητα σε κάποια προνόμια. Πραγματικότητα έγινε αργότερα ο Πόλεμος, η
Πείνα, οι Ιστορικές Ταπεινώσεις, η Ανομία, η Εξουσία. Το «πνεύμα» δεν ήταν με
κανένα τρόπο υπαρκτό. Στράφηκε στην εσωτερική του πραγματικότητα’ αφομοιώθηκε
στη δική του ύπαρξη, στη βιολογία του, στη δομή του, στη σχέση του ανάμεσα στη
φυσιολογία και την ψυχοσύστασή του, στη δημιουργία του, στην ακτινοβολία του. Η
μέθοδος για να κατακτήσει τους στόχους του και να εξασφαλίσει την κυριαρχία του
ήταν η εντατικοποίηση του παραγωγικού του μέρους-μια Ινδική κατάσταση, μιά
έκσταση, ένα είδος εσωτερικής μέθης… Όλα αυτά θα μπορούσαν να είχαν σκιαγραφήσει
και την εποχή της Ευρώπης, στις αρχές της πρώτης δεκαετίας του αιώνα μας, και
το ρόλο του Γκέοργκ Τρακλ μέσα σ’ αυτό το κλίμα… Κι όμως αντί όλων αυτών
έρχεται στον Τρακλ η ρήξη. Επίσημα, η πρώτη ρήξη ήταν όταν εγκατέλειψε τις
κλασικές του σπουδές, δύο χρόνια πριν από το απολυτήριο του Λυκείου, μην
αντέχοντας την επανάληψη της τάξης όπου απορρίφθηκε. Υπάρχει ποιητής.», σ.7
ΛΕΩΝΙΔΑΣ
ΧΡΗΣΤΑΚΗΣ (13)
Ο πρώτος που άνοιξε στα ελληνικά γράμματα το δρόμο για μια Ελληνική Βιβλιογραφία του αυστριακού εξπρεσιονιστή ποιητή Γκέοργκ Τρακλ, οφείλουμε να το επαναλάβουμε, είναι ο συγγραφέας και βιβλιογράφος Λάμπρος Μυγδάλης. Ο Λάμπρος Μυγδάλης στο Τετράμηνο λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό περιοδικό της Θεσσαλονίκης «ΔΙΑΓΩΝΙΟΣ» περίοδος τέταρτη, τεύχος 11/ Μάϊος- Αύγουστος 1982,-το περιοδικό εξέδιδε ο ποιητής και εκδότης Ντίνος Χριστιανόπουλος-σελίδες 197-199 μας δίνει τα πρώτα ίχνη του Γκέοργκ Τρακλ στην χώρα μας μαζί με εκείνα δύο ακόμα δημιουργών: Λάμπρος Μυγδάλης,- ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΓΚΕΟΡΓΚ ΤΡΑΚΛ (1931-1982),-ΒΟΛΦΑΓΚΑΝΓΚ ΜΠΟΡΧΕΡΤ (1954-1982),- ΠΑΟΥΛ ΤΣΕΛΑΝ (1959-1980), σελίδες 197-208. (Προσπερνάμε το γεγονός ότι ενδέχεται και οι άλλοι δύο να βιβλιογραφούνται για πρώτη φορά). Η Βιβλιογραφία του Γκέοργκ Τρακλ καταλαμβάνει τις σελίδες 197-199 και κατηγοριοποιείται κατά τον Λ.Μ., επαναλαμβάνοντας τίτλους και στοιχεία. Του Βόλφγκανγκ Μπόρχερτ, σ.199-205 και του Πάουλ Τσέλαν, σ.205-208. (βλέπε προηγούμενο σημείωμα). Από όσο μπορώ να γνωρίζω, έκτοτε, δεν έχει επιχειρηθεί μία συμπλήρωση του πρώτου αυτού Βιβλιογραφικού σημειώματος. Έχουμε ευτυχώς στην διάθεσή μας τα Πρακτικά του Διεθνούς Συνεδρίου για τον αυστριακό ποιητή Από τα τέλη του 19ου στις αρχές του 21ου αιώνα» των εκδόσεων «Ύψιλον» 2009. Ενώ τις τελευταίες δεκαετίες το αναγνωστικό ενδιαφέρον για το έργο του έχει αυξηθεί όπως μας δείχνουν οι σύγχρονες μεταφράσεις του στα ελληνικά. Βλέπε την δίγλωσση έκδοση «Ποιήματα» σε μετάφραση και επίμετρο Θανάση Λάμπρου, εκδόσεις «Περισπωμένη» 2014και την έκδοση των «Απάντων» του από τον Γιώργο Κεντρωτή, εκδόσεις «Ρώμη» 2021. Μεταφέρω και στο τρίτο αυτό σημείωμα για τον Γκέοργκ Τρακλ, τους τίτλους των εκδόσεων που γνωρίζω, όπως έπραξα και στο πρώτο σημείωμα με τις μεταφράσεις ποιημάτων του από τον πειραιώτη ποιητή Ανδρέα Αγγελάκη. Τόσο το πρώτο σημείωμα όσο και το δεύτερο με τις μεταφράσεις της πειραιώτισσας ποιήτριας Όλγας Βότση, τα άφησα «γυμνά» δίχως να αντιγράψω μεταφράσεις του αυστριακού ποιητή από μη πειραιώτες δημιουργούς. Θέλησα να παραθέσω αυτόνομες τις δύο πειραιώτικες μεταφραστικές προτάσεις των προηγούμενων δεκαετιών σαν μία συνέχεια από έναν σύγχρονο βιβλιογράφο πειραιώτη. Από γενικές Ανθολογίες Ποιημάτων Ξένων Ποιητών που ανέτρεξα, όπως είναι αυτή του Κλέωνος Β. Παράσχου και της Μαρίας Λαϊνά, είτε δεν υπάρχει η παρουσία του Γ. Τράκλ ή υιοθετούνται άλλες μεταφράσεις. Βλέπε Κλέωνος Β. Παράσχου: εκλογή και επιμέλεια, «Ανθολογία της Ευρωπαϊκής και Αμερικάνικης Ποίησης», εκδόσεις Σίμος Συμεωνίδης, Αθήνα 1962, ά έκδοση. Η Γερμανική συμμετοχή αντιπροσωπεύεται με 23 ποιητές. Απουσιάσει η Αυστριακή γερμανόγλωσση παρουσία. Από την άλλη, η «ΞΕΝΗ ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ 20ου ΑΙΩΝΑ», Επιλογή από Ελληνικές Μεταφράσεις, εκδόσεις Λωτός, Αθήνα 1989, η γνωστή ποιήτρια και μεταφράστρια της Γενιάς του 1970 Μαρία Λαϊνά, χρησιμοποιεί την μετάφραση του πρώτου μεταφραστή Δημήτρη Στ. Δήμου. Σελίδες 110-113. Έχουμε τους τίτλους: “DE PROFYNDIS”,/ ΕΛΙΣ I,II./ ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΚΙ ΑΦΑΝΙΣΜΟΣ (απόσπασμα).Τα ποιήματα υπάρχουν και στην έκδοση του Ροδακιού με τις μεταφράσεις του Δ. Σ. Δήμου. Συνηθέστερα στις μεταφραστικές προτάσεις από έλληνες παλαιότερους και νεότερους δημιουργούς των Ποιητών της «Εσπερίας»-ιδιαίτερα Γερμανίας-Αυστρίας πχ. Κώστας Καρυωτάκης, Κωνσταντίνος Τσάτσος, Νίκος Σπάνιας, Ηλίας Κυζηράκος, Νάσος Βαγενάς, Τάκης Μενδράκος, Χάρης Βλαβιανός, Γιάννης Υφαντής, Ανδρέας Φουσκαρίνης κ.ά συναντάμε την «γλυπτική» φωνή του Stefan Georg, του αρχαιολάτρη Φρίντριχ Χέλντερλιν, του ρυθμικού Ερρίκου Χάινε, του θρησκευτικού Ράινερ Μαρία Ρίλκε, του μεγάλου Γκαίτε με τον «Γανυμήδη» του, του Ούγκο φον Χόφμσταλ, του νύχτιου Νοβάλις του στοχαστικού Έρμαν Έσσε (σαν ποιητή), του ακούραστου βιογράφου και μυθιστοριογράφου αυτόχειρα Στέφαν Τσβάιχ, του πολιτικού Μπέρτολτ Μπρέχτ κλπ. Η Αυστριακή ποιητική παράδοση συνήθως, συμπαρουσιάζεται με την Γερμανική. Σαν ένα γερμανόφωνο ποιητικό όλο. Η πεζογραφική αντίστοιχη ακολουθεί άλλα μονοπάτια. Η ελληνική ποιητική επικράτεια είναι πρωτίστως γαλλοτραφής και θιασώτης της γαλλικής ποιητικής παράδοσης και κουλτούρας, ακολουθεί η αγγλική-αγγλοσαξονική,-τις τελευταίες δεκαετίες, έπεται η ιταλική (σε αυτό συνεπικουρεί και η Λατινική Γραμματεία) και ακολουθούν η γερμανική, με επικεφαλής τον Γκαίτε, η ισπανική με προεξάρχοντα τον λυρικό Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα και οι άλλες ευρωπαϊκές ποιητικές παραδόσεις και δημιουργοί. Ξεχωριστώ κεφάλαιο αποτελεί η ποιητική και πνευματική παράδοση της Ρωσίας (αγαπητές φωνές ο μυθιστοριογράφος Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι και ο θεατρικός συγγραφέας Άντον Τσέχωφ). Η πρώην ανατολική ευρώπη και τα βαλκάνια μας έγιναν αγαπητές μεταξύ άλλων και από τις μεταφράσεις του ποιητή της Ρωμιοσύνης Γιάννης Ρίτσος, ενώ της Αφρικανικής Ηπείρου έχουμε τις μεταφράσεις του αυτόχειρα έλληνα ποιητή της Γενιάς του 1970 Αλέξη Τραϊανού. Στην Ανθολογία «ΒΡΟΧΗ ΘΑΝΑΤΟΥ» Ποιήματα του πολέμου, σε μετάφραση Γιώργου Ζ. Χριστοδουλίδη των εκδόσεων «Παρασκήνιο», Αθήνα 1999, έχουμε μόνο την συμμετοχή της Γερμανίας με δύο ποιητές. Άλφρεντ Λιχτενστάιν και Χανς Μάγκνους Ενζενσμπεργκερ. Ξεχωριστή και ιδιαίτερη περίπτωση αποτελούν οι μεταφραστικές εργασίες του Άρη Δικταίου. Ο ποιητής, μεταφραστής και ανθολόγος Άρης Δικταίος που μας έδωσε τον τόμο «Δεκατρείς αιώνες Γερμανικής Ποίησης», εκδόσεις Δωδώνη, Αθήνα 1977, -στην 7 ενότητα (περίοδος 1848-1933) σελίδες 255-258 περιέχει ποιήματα του Georg Trakl, δεν περιλαμβάνεται η παρουσία του αυστριακού ποιητή στο βιβλίο του «Μεγάλες Στιγμές της Ποιήσεως» εκδόσεις Δωδώνη, Αθήνα 1967, ούτε και στον πολυσέλιδο τόμο « Ιστορική Ανθολογία της Παγκοσμίου Ποιήσεως», Σ’ αναζήτηση του απόλυτου, εκδόσεις Γεωργίου Φέξη, Αθήνα 1960, όπου παρουσιάζεται ο Γερμανικός ποιητικός εξπρεσιονισμό. Η δεύτερη ξεχωριστή περίπτωση ποιητών και μεταφραστών του ζεύγους Νίκου και Ρίτα Μπούμη Παππά, στην εξάτομη «Νέα Παγκόσμια Ποιητική Ανθολογία» τους, εκδόσεις «Διόσκουροι» Αθήνα, επιμέλεια Διονυσίου Ι. Τσουράκη, στο Δ΄ τόμο, διαβάζουμε την παρουσία Γερμανών δημιουργών αλλά όχι του Τρακλ. Ξεφεύγοντας από τις Ανθολογίες, συναντάμε έλληνες παλαιότερους και νεότερους ποιητές οι οποίοι αφιερώνουν ή γράφουν ποιήματα για τον Γκέοργκ Τρακλ. Βλέπε την περίπτωση του σουρρεαλιστή ποιητή και ζωγράφου Νίκου Εγγονόπουλου, και των Μιχάλη Παπαδόπουλου, Σταμάτη Πολενάκη και Χρίστου Ρουμελιωτάκη. Οι τρείς τελευταίοι έλληνες ποιητές περιλαμβάνονται στο βιβλίο «ΠΟΙΗΤΙΚΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΙΕΣ» Ελληνικά ποιήματα για ξένους ποιητές. ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ. Ανθολόγοι του τόμου είναι οι ποιητές και μεταφραστές, εκδότες Αντώνης Φωστιέρης- Θανάσης Θ. Νιάρχος, εκδόσεις Οδός Πανός, Αθήνα 2012. Έχουμε: Μιχάλης Παπαδόπουλος, «ΓΚΕΟΡΓΚ ΤΡΑΚΛ», σ.75. Σταμάτης Πολενάκης, «ΤΟ ΕΛΚΗΘΡΟ ΤΟΥ ΤΡΑΚΛ», σ.82, Χρίστος Ρουμελιωτάκης, «ΓΚΕΟΡΓΚ ΤΡΑΚΛ 1887-1914», σ.89. Το ποίημα του υπερρεαλιστή ποιητή ζωγράφου και σκηνογράφου Νίκου Εγγονόπουλου (Αθήνα 21/10/1907-Αθήνα 31/10/1985),«ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ ΤΟΥ ΓΚΕΟΡΓΚ ΤΡΑΚΛ εις Ριχάρδον Καρικιόπουλον», σελ.65-68, περιλαμβάνεται στο κύκνειο ποιητικό άσμα του Νίκου Εγγονόπουλου, «ΣΤΗΝ ΚΟΙΛΑΔΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΡΟΔΩΝΕΣ» με είκοσι έγχρωμους πίνακες και ένα σχέδιο, εκδόσεις Ίκαρος, Αθήνα 1978. Ο Νίκος Εγγονόπουλος στις «Σημειώσεις» της συλλογής σ.222, αναφέρει: «Georg Trakl: ο γοητευτικός Αυστριακός ποιητής (1887-1914), “der ungeborene”. **
ΓΚΕΟΡΓΚ ΤΡΑΚΛ 1887-1914
13+14 χρόνια έζησε ο Γκέοργκ Τρακλ,
τα πρώτα ανήκανε στον δέκατο ένατο
και τα υπόλοιπα στον εικοστό αιώνα.
Τραυματιοφορέας, πρόλαβε να δει τη
μάχη του Γκροτέκ
προσπάθησε ν’ αυτοκτονήσει
αυτοπυροβολούμενος,
πέθανε στο ψυχιατρικό νοσοκομείο του
στρατού.
Τον γνώρισα πολύ αργότερα
κάτω από τα μάτια του είχε μαύρο φώς.
Έλεγε, οι νύμφες εγκατέλειψαν τα
χρυσαφένια δάση,
στα δάση μόνο οι λέξεις κατοικούνε.
Έλεγε, οι ποιητές κι όταν
αυτοπυροβολούνται αστοχούνε
και βρίσκουν καταφύγιο στις άδειες
λέξεις.
Και όλο θυμότανε την ποθεινή πατρίδα
του
εκεί ψηλά στα επουράνια δάση.
ΧΡΙΣΤΟΣ ΡΟΥΜΕΛΙΩΤΑΚΗΣ, σ.89
Η πρώιμη έμμετρη παρουσία του, τα άτακτα δημοσιευμένα ποιήματά του, τα Πεζά Ποιήματά του, οι θεατρικές του απόπειρες, η συνεργασία του με το πρωτοποριακό περιοδικό «Μπρέννερ» των τελευταίων χρόνων της ζωής του 1914/1915, τα επαναλαμβανόμενα σχεδιάσματα ποιητικών του μονάδων, τα κατάλοιπά του αυτά που δημοσιεύτηκαν μετά τον θάνατό του, μας έγιναν γνωστά κατά καιρούς από διάφορους ελληνικούς εκδοτικούς οίκους και καταξιωμένους άντρες και γυναίκες μεταφραστές τις οποίες κατέγραψα και ανήρτησα στα δύο προηγούμενα σημειώματα για τον Γκέοργκ Τρακλ. Σημαντική είναι μεταξύ άλλων μεταφραστικών φωνών η συμβολή της ποιήτριας Έλενας Νούσιας στην κατανόηση του σίγουρα δυσπρόσιτου εδάφους της ποίησής του. Οι εκδόσεις αυτές, να το επαναλάβουμε, συνοδεύονται από ενδελεχείς εισαγωγές, κατατοπιστικούς προλόγους, χρήσιμους και αναγκαίους σχολιασμούς και επίμετρα. Χρονολόγια για τον σύντομο βίο του, στοιχεία για το οικογενειακό του περιβάλλον, τα διάφορα στάδια εξέλιξης του έργου, του αυστριακού αυτόχειρα και πρωτοπόρου, «πεισιθάνατου» ποιητή Γκέοργκ Τράκλ. Τα αξιοπρόσεκτα αυτά κείμενα των ελλήνων και ελληνίδων μεταφραστών που συνοδεύουν τους μεταφρασμένους τίτλους ποιημάτων του αποτελούν μικρές και σύντομες στοχαστικές και φιλοσοφικές πραγματείας , και αν δεν είναι παρακινδυνευμένο, θα σημειώναμε, στέκονται ισότιμα δίπλα σε εκείνη που έγραψε ο φιλόσοφος Μάρτιν Χάιντεγκερ για την ποίηση του Τρακλ δεκαετίες νωρίτερα. Συνδυάζουν το φιλοσοφικό στοχασμό με έναν αντίστοιχο υψηλό τόνο και λόγο περί ποίησης. Αυτό όμως είναι ένα άλλο κεφάλαιο εξέτασης συνκειμενικών, διακειμενικών- διαπιστώσεων. Διαβάζουμε ακόμα τους σχολιασμούς-ιδιαίτερα ξένων εισηγητών που μας κάνουν λόγο για το εικαστικό και ποιητικό κίνημα του Εξπρεσιονισμού και τον πρώτο πυρήνα δημιουργών και τίτλων περιοδικών της εποχής του, την ατμόσφαιρά του και τις ζυμώσεις που εμφανίστηκαν την περίοδο της ποιητικής δραστηριότητας του Τρακλ στην Αυστρία και την μπαρόκ πρωτεύουσά της. Οι εργασίες-εισηγήσεις των «Πρακτικών» οι γραμμένες από αυστριακούς μελετητές εξετάζουν, αναλύουν, φωτίζουν, διερευνούν το ζήτημα και την σχέση που ανέπτυξε ο ποιητής με το εξπρεσιονιστικό κίνημα και πως επέδρασε τόσο στην φόρμα όσο και στην θεματική του. Τα ποιήματά του πλημμυρίζουν από πολύχρωμες και πολύστικτες εικόνες. Από τις εισηγήσεις του Συμποσίου, βλέπε του καθηγητή της γερμανικής λογοτεχνίας και προέδρου του τμήματος Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Willi Benning, «Ο εξπρεσιονισμός στην ποίηση και τη ζωγραφική: Σημειώσεις για μια πολιτισμική ιστορία της «κραυγής»». Εν τάχει επίσης να αναφέρουμε, μία ακόμα εισήγηση που μας κέντρισε το ενδιαφέρον στην ανάγνωση των δημοσιεύσεων ξένων και ελλήνων μελετητών που περιλαμβάνει ο ενδιαφέρον από κάθε άποψη και ερμηνευτική οπτική αυτός τόμος. (βλέπε και το προηγούμενο σημείωμά μου). Το μελέτημα του Stefan Lindinger, «Του Σωτήρα μαύρη κεφαλή στον ακάνθινο θάμνο» Θρησκευτικά μοτίβα στην ποίηση του Georg Trakl. Ο Λέκτορας της Γερμανικής Υπηρεσίας Ακαδημαϊκών Ανταλλαγών (DAAD) στο Τμήμα Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών μας λέει, ότι στην ποίηση του Γκέοργκ Τρακλ επικρατεί μία «αποφατική θεολογία» στον κόσμο των εικόνων του. Καθώς αναψηλαφεί την ποικιλία και πολυχρωμία των εικόνων της ποίησής του, στέκεται σε συγκεκριμένες λέξεις που φορτίζονται με χριστιανικούς συμβολισμούς και θεολογικής βαρύτητας φορτίο. Φωτίζει την «διαλεκτική μιάς επίκλησης του θείου μέσω της άρνησής του και ως εκ τούτου μπορούν να λειτουργήσουν αντιπροσωπευτικά για τον λανθάνοντα μυστικισμό της λογοτεχνίας της νεωτερικότητας», όπως χαρακτηριστικά σημειώνουν, σ.10-11 στην Εισαγωγή τους οι επιμελήτριες της έκδοσης Κατερίνα Μητραλέξη και Εύη Πετροπούλου, μιλώντας μας για τα περιεχόμενα και τις εισηγήσεις του τόμου. Το βέβαιο είναι ότι ο έλληνας φιλαναγνώστης- φιλαναγνώστρια και «εραστής» του ελληνικού, ευρωπαϊκού και παγκόσμιου ποιητικού λόγου έχει σήμερα-την πρώτη εικοσαετία της τρίτης χιλιετίας- την δυνατότητα να απολαύσει σφαιρικά το έργο του αυστριακού ποιητή Georg Trakl, να γνωρίσει τις όποιες ιδιαιτερότητες και πτυχές της ποίησής του, να δει τους καλλιτεχνικούς και πνευματικούς ορίζοντές του, να μην τον διαβάσει ως μία αποκομμένη περίπτωση «καταραμένου» λυρικού δημιουργού, αλλά ενταγμένο μέσα στα πολιτιστικά συμφραζόμενα και ιστορικά καθέκαστα, τα δραματικά γεγονότα της αιματοβαμμένης εποχής του. Να δει την πρόσληψή του διαχρονικά τα τελευταία 70 χρόνια στο ελληνικό ποιητικό σώμα, και αν τον ενδιαφέρει να εργαστεί πάνω στο έργο του και ασφαλώς να διευρύνει τους δικούς του ορίζοντες γνωριμίας με την Αυστριακή ποιητική και γερμανόφωνη παράδοση. Στις μέρες μας πλέον, δεν θα δίναμε την απάντηση του φιλόσοφου και γλωσσολόγου Λούντβιχ Βιτγκενστάιν.
Η ανίχνευση των ιχνών του έργου του Τράκλ στην Ελλάδα από το 1950 όταν μεταφράζεται για πρώτη φορά από τον Δημήτριο Στ. Δήμου στο λογοτεχνικό περιοδικό της Θεσσαλονίκης «Μορφές» όπως μας λέει ο Λάμπρος Μυγδάλης, έως την συγκεντρωτική έκδοση των Ποιητικών του Απάντων από τον μεταφραστή Γιώργο Κεντρωτή, εκδόσεις «Ρώμη», Αθήνα 2021 είναι όχι μόνο ενδιαφέρουσα αλλά και ίσως, λίγο «προκλητική». Αν λάβουμε υπόψη μας και τις μεταφραστικές ενδιάμεσες προτάσεις των Δημήτρη Ιατρόπουλου, Λεωνίδα Χρηστάκη, Μηνά Δημάκη, Όλγας Βότση, Ανδρέα Αγγελάκη, Θεόφιλου Φραγκόπουλου, έλληνες και ελληνίδες ποιητές και μεταφραστές οι οποίοι έστρωσαν τον δρόμο στην επαφή μας με την ποίηση του γερμανόφωνου αυστριακού ποιητή Γκέοργκ Τρακλ. Μπορεί ο Τράκλ να μην είχε τον ίδιο βαθμό πρόσληψης στο ελληνικό κοινό, όπως παραδείγματος χάρη έχουμε με τις περιπτώσεις του Χαίλντερλιν, του Νοβάλις, του Ράινερ Μαρία Ρίλκε, του Γκαίτε, του Μπέρτολτ Μπρεχτ (ο Μπρέχτ μας είναι περισσότερος αγαπητός για το πολιτικό του θεατρικό λόγο), του Σίλερ, του Χόφμασταλ, του Κλάϊστ, μας είναι όμως, περισσότερο μεταφρασμένος από την αινιγματική συγγραφική και ποιητική παρουσία του Γερμανόφωνου ποιητή Stefan George (1868-1933), ενός ανακαινιστή της λυρικής γλώσσας ποιητή και καθοδηγητή της γενιάς του. Ο νεότερος σε ηλικία ποιητής Γκέοργκ Τράκλ, θα γνώριζε σίγουρα και θα είχε διαβάσει το έργο του. Στα καθ’ ημάς να υπενθυμίσουμε την μελέτη του Δημητρίου Καπετανάκη πάνω στην πνευματική παρουσία του κορυφαίου ευρωπαίου ποιητή Στέφαν Γκέοργκ, την περίπτωση του πνευματικού μέντορά του Παναγιώτη Κανελλόπουλου, του πρώην προέδρου της ελληνικής δημοκρατίας Κωνσταντίνου Τσάτσου, και ορισμένων άλλων που μετέφρασαν ποιήματά του στα ελληνικά, και στην των ημερών μας κυκλοφορία του τόμου Stefan George, «ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΕΖΑ», εισαγωγή-μετάφραση-σχόλια Γιώργος Βαρθαλίτης, εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα 2017.
Ο εξπρεσιονιστής και λυρικός ποιητής-για άλλους ερμητικός για άλλους όχι- Georg Trakl ακτινογραφείται εξονυχιστικά τόσο στην προσωπική περιπέτεια του σύντομου βίου του όσο και στους σταθμούς της ποιητικής του δημιουργίας στις ελληνικές εκδόσεις του. Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στην χρήση της γλώσσας ,της ερμητικότητας της γραφής του, το εμφανές κοντράστ των εικόνων του, την χρήση των χρωμάτων στον προσδιορισμό των νοημάτων και ταυτότητας των λέξεών του, τα σκοτεινά σύμβολά του και τα είδη ζωής του φυσικού βασιλείου που χρησιμοποιεί για να δηλώσει την φθορά, τον θάνατο, την σήψη, την απώλεια. Πχ. αρουραίοι, λύκοι κλπ. Αν δούμε συνολικά τις μεταφραστικές δίγλωσσες συνήθως εκδόσεις των ποιημάτων του Τρακλ στην Ελλάδα, τις εισαγωγές και τους σχολιασμούς που τις συνοδεύουν από έγκριτες γραφίδες, ενδέχεται να «κλείνουμε» το ποιητικό κεφάλαιο της πρόσληψής του στην χώρα μας-τουλάχιστον μέχρι τον χρόνο Σεπτέμβριος 2022 του τρίτου αυτού σημειώματος. Όπως και νάχει, η μελαγχολική και απαισιόδοξη φωνή του Γκέοργκ Τρακλ, οι σκοτεινοί σπασμοί του ποιητικού του λόγου, η διασπασμένη μορφή της ποίησής του, το «ιδιότροπο» της γλώσσας του, η περίκλειστη ατμόσφαιρά του, οι σύνθετες λέξεις, η μη αρμονική σύνταξή του, η κρυπτικότητά του, η επαναλαμβανόμενη αίσθηση της σήψης και της φθοράς, του θανάτου, το δύσβατο των συνθέσεών του, δεν στάθηκαν αιτία ώστε να λησμονηθεί ή να αγνοηθεί από τους έλληνες και ελληνίδες ομοτέχνους του, αντίθετα το έργο του έγινε αφορμή να γνωρίσουμε εκ νέου τις περιπέτειες και τις επαναστατικές διεργασίες των πνευματικών και καλλιτεχνικών κινημάτων των αρχών του προηγούμενου αιώνα στο ευρωπαϊκό έδαφος.
ΔΥΣΗ
Πάνω από τα λευκά έλη
οι αγριόχηνες περάσαν.
Άνεμος παγερός φυσά απ’ τ’ αστέρια μας, το βράδι.
Απ’ τους τάφους μας πάνω
γέρνει το τσακισμένο μέτωπο της νύχτας.
Κάτω απ’ τους δρύδες κουνιόμαστε σ’ ασημένια βάρκα.
Οι άσπροι τοίχοι της πόλης πάντα τρίζουν.
Κάτω από ακάνθινα τόξα, αδελφέ μου,
δείχτες τυφλοί ανεβαίνομε προς το μεσονύχτι.
ΤΗΝ ΑΝΟΙΞΗ
Εβούλιαξε σιγά από σκοτεινά βήματα το χιόνι,
στη σκιά του δέντρου
υψώνονται τα ρόδινα βλέφαρα των ερωτευμένων.
Πάντα τη σκοτεινή πρόσκληση των κωπηλατών ακλουθεί
το αστέρι κ’ η νύχτα
και τα κουπιά σιγά και ρυθμικά χτυπούνε.
Γρήγορα, στον πεσμένο τοίχο θ’ ανθίσουν
οι μενεξέδες,
πολύ ήρεμα θα πρασινίσουν τα μηνίγγια του μονήρους.
ΤΗ ΝΥΧΤΑ
Μες στη νύχτα αυτή εσβήστη το γαλάζιο των ματιών μου
και της καρδιάς μου το άλικο χρυσάφι. Ώ! τί ήρεμα έκαιε
το φώς. Τον δύοντα ο κυανός σου μανδύας περιπτυσσόταν’
το άλικο στόμα σου σφράγιζε τη νύχτα του φίλου.
Μετάφραση ΑΡΗΣ ΔΙΚΤΑΙΟΣ (15)
ΣΤΟ
HELLBRUNN
Πάλι ακολουθώντας τον κυανό θρήνο του βραδινού
Στο λόφο σιμά, στην ανοιξιάτικη λίμνη-
Δες κι αιωρούνται πάνωθέ της παλαιών νεκρών οι ίσκιοι,
Οι ίσκιοι των αρχηγών της εκκλησίας, ευγενών γυναικών-
Κιόλας ανθίζουν τα λουλούδια τους, οι σοβαροί μενεξέδες
Στο βραδινό βυθό, παφλάζει της κυανής πηγής
Το κρυστάλλινο κύμα. Τόσο πνευματικά πρασινίζουν
Οι βελανιδιές επάνω από τα λησμονημένα μονοπάτια των νεκρών.
Το χρυσό νέφος επάνω από τη λήμνη.
ΣΤΑ ΣΚΟΤΕΙΝΑ
2Ο σχεδίασμα
Σωπαίνει η ψυχή την κυανή άνοιξη.
Κάτω από νοτισμένο βραδινό σύγκλαδο
Βυθίστηκε μέσα σε ρίγη το μέτωπο των ερωτευμένων.
Ώ! πρασινίζοντας ο σταυρός. Σε σκοτεινή συνομιλία
Αναγνωρίστηκαν ο άντρας κι η γυναίκα.
Σε γυμνωμένο τοίχος
Πλανιέται με τους αστερισμούς του ο μοναχικός.
Επάνω στους φεγγαρόλαμπρους δρόμους του δάσους
Βυθίστηκε η αγριάδα
Λησμονημένων κυνηγιών βλέμμα της κυανότητας
Από έκπτωτους βράχους προβάλλει.
ΘΡΗΝΟΣ
Αγόρι από κρυσταλλένιο στόμα
Βυθίστηκε το βλέμμα σου στην κοιλάδα χρυσό’
Δάσους κύμα κόκκινο κι ωχρό
Τη μαύρη βραδινή ώρα.
Ανοίγει τόσο βαθιές πληγές το βραδινό!
Άγχος! του θανάτου ονειρικό βάρος,
Νεκρός τάφος και πιά
Μεσ’ από δέντρα κι αγρίμια το έτος κοιτά’
Γυμνωμένο χωράφι κι αγροί.
Κράζει ο βοσκός το σκιαγμένο κοπάδι.
Αδελφή, τα κυανά σου τα φρύδια
Γνέφουν ανάλαφρα μες στη νυχτιά.
Αρμόνιο στενάζει και κόλαση γελά
Και πιάνει μία φρίκη την καρδιά’
Άστρο κι άγγελο γυρεύει να δει.
Να τρέμει πρέπει για το παιδάκι η μητέρα’
Κόκκινος αντηχεί στη σήραγγα ο χαλκός,
Ηδονή, δάκρυα, πέτρινος πόνος,
Των τιτάνων μύθοι σκοτεινοί.
Βαρυθυμία! Μοναχικοί θρηνούν αετοί.
Μετάφραση ΕΛΕΝΑ ΝΟΥΣΙΑ (4)
KARL KRAUS
Σοφός αρχιερέας της αλήθειας, κρυστάλλινη φωνή
Πού μέσα της κατοικεί η παγωμένη ανάσα του Θεού,
Οργισμένος μάγος, κάτω απ’ το φλεγόμενο πανωφόρι
Βροντά η γαλάζια πανοπλία του πολεμιστή.
GRODEK
Τα φθινοπωρινά δάση αντηχούν το βράδυ
Απ’ τα δολοφονικά όπλα, οι χρυσές απλωσιές
Και οι γαλάζιες λίμνες που πάνω τους κυλά
Σκοτεινότερος ο ήλιος’ η νύχτα αγκαλιάζει
Πολεμιστές ετοιμοθάνατους, τον άγριο θρήνο
Απ’ τα κομματιασμένα τους στόματα. Όμως
Στα βάθη των λιβαδιών ήσυχα συγκεντρώνονται
Σύννεφα πορφυρά, όπου μέσα τους κατοικεί
Ένας οργισμένος Θεός, το χυμένο αίμα, η φεγγαρίσια ψύχρα’
Όλοι οι δρόμοι οδηγούν στη μαύρη σήψη.
Κάτω απ’ τα χρυσά κλαδιά της νύχτας και των αστεριών
Ταλαντεύεται ο ίσκιος της Αδελφής μεσ’ απ’ το άλσος πού
σωπαίνει
Για να χαιρετήσει των ηρώων τα πνεύματα, τις κεφαλές
Πού αιμορραγούν’ ήσυχα βουίζουν μες στις καλαμιές
Τα σκοτεινά φλάουτα του φθινοπώρου.
Ω μιά πιό περήφανη θλίψη!
Χάλκινα θυσιαστήρια εσείς,
Την πύρινη φλόγα του πνεύματος θρέφει σήμερα ένας πόνος
κραταιός:
Οι αγέννητοι εγγονοί.
ΑΦΑΝΙΣΜΟΣ
(Ε΄ ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ)
Στον Κάρλ Μπορρομέους Χάινριχ
Πάνω απ’ την άσπρη λιμνούλα
Έφυγαν τ’ αγριοπούλια.
Ένας παγωμένος άνεμος απ’ τ’ αστέρια μας φυσά το βράδυ.
Το σπασμένο μέτωπο της νύχτας
Σκύβει πάνω απ’ τα μνήματά μας.
Σ’ ασημένια βάρκα αιωρούμαστε κάτω από βαλανιδιές.
Ολοένα αντηχούν οι άσπροι τοίχοι της πόλης.
Κάτω από τόξα αγκαθιών
Σκαρφαλώνουμε, ώ αδελφέ, τυφλοί ωροδείκτες προς τα
μεσάνυχτα.
Μετάφραση
ΘΑΝΑΣΗΣ ΛΑΜΠΡΟΥ (10)
Κρίσεις για την ποίηση του Γκέοργκ
Τρακλ
LUDWIG
WITTGENSTEIN
Δεν τα καταλαβαίνω [τα ποιήματα του Τρακλ]. Αλλά το ύφος τους με γοητεύει. Είναι το ύφος των αληθινά ιδιοφυών ανθρώπων.
RAINER
MARIA
RILKE
Εν τω μεταξύ έλαβα τη συλλογή Ο Σεμπάστιαν στο όνειρο και τη διάβασα πολλές φορές: βαθιά συγκινημένος, γεμάτος διαίσθηση, έκπληξη, αμηχανία’ καθώς αντιλαμβάνεται κανείς πάραυτα πως οι συνθήκες κάτω από τις οποίες υψώνεται και σβήνει ο τόνος αυτής της φωνής είναι αδιαμφισβήτητα μοναδικές, ίδιες με εκείνες από τις οποίες γεννιέται ένα όνειρο. Σκέφτομαι πως ακόμα κι αυτός που στέκεται κοντά, με κολλημένο το πρόσωπο στο τζάμι, βιώνει, αισθάνεται αποκλεισμένος από αυτές τις εικόνες και ενοράσεις: καθώς το βίωμα του Τρακλ κινείται μέσα από είδωλα και γεμίζει ολόκληρο τον χώρο του, που είναι απρόσιτος, όπως ο χώρος στον καθρέφτη.
(Ποιος να ήταν άραγε;)
ΠΑΡΑΛΗΡΗΜΑ
Το μαύρο χιόνι που κυλάει από τις στέγες’
Ένα κόκκινο δάχτυλο βυθίζεται στο μέτωπό σου,
Στο γυμνό δωμάτιο στάζουν γαλάζιες χιονοστιβάδες,
Είναι οι νωχελικοί των εραστών καθρέφτες.
Ασήκωτα κομμάτια το κεφάλι συλλογίζεται
Ίσκιους που καθρεφτίζονται σε γαλάζιες
χιονοστιβάδες,
Το παγωμένο χαμόγελο μιας νεκρής πόρνης.
Στου γαρίφαλου την ευωδία θρηνεί ο βραδινός άνεμος.
ΠΑΡΑΚΜΗ
Ώ πνευματικό ξανασμίξιμο
Στο παλιό φθινόπωρο!
Κίτρινα τριαντάφυλλα
Φυλλορροούν από τον φράκτη του κήπου,
Ένας μεγάλος πόνος
Αναλύεται σε σκοτεινά δάκρυα,
Ω Αδερφή!
Πόσο γαλήνια τελειώνει η χρυσή μέρα.
Μετάφραση ΝΙΚΟΣ ΕΙΡΗΝΑΚΗΣ (7)
ΚΥΚΛΙΚΟ
Ο χρυσός της ημέρας καταναλώνεται,
Το βράδυ είναι καφέ και μπλε:
Τα φλάουτα των βοσκών φουσκώνουν και μετά πεθαίνουν
Το βράδυ είναι μπλε και καφέ
Ο χρυσός της ημέρας καταναλώνεται.
ΤΗ
ΝΥΧΤΑ
Το γαλάζιο ξεψυχά στα μάτια μου απόψε,
το ροδόχρυσο της καρδιάς μου. Ω, πόσο ακίνητο το φώς λάμπει!
Ο μανδύας της θλίψης σου τυλίγει τον καταβυθισμένο.
Τα κόκκινα χείλη σου σφραγίζουν του φίλου σου τη σύγχυση.
ΣΤΗ ΒΕΝΕΤΙΑ
Σιωπή στο ενοικιαζόμενο δωμάτιο.
Το κηροπήγιο τρεμοπαίζει με ασημί φώς
Μπροστά στην τραγουδιστή ανάσα
Του μοναχικού ανθρώπου’
Μαγευτικό ροζ συννεφάκι.
Μαύρα σμήνη από μύγες.
Σκοτεινιάζουν τον πετρώδη χώρο,
Και το κεφάλι του άστεγου άντρα
Είναι μουδιασμένο από την αγωνία
Της χρυσής ημέρας.
Η ακίνητη θάλασσα σκουραίνει.
Αστέρια και μαύροι πλόες
Εξαφανισμένα στο κανάλι.
Παιδί, το άρρωστο χαμόγελό σου
Με ακολούθησε απαλά στον ύπνο μου.
Μετάφραση ΜΑΡΙΑ ΚΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥ (10)
ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ
Το βράδυ σωπαίνει ο θρήνος
του κούκου στο δάσος.
Βαθύτερα γέρνει το στάχυ
κι η κόκκινη παπαρούνα.
Πάνω απ’ το λόφο απειλεί
μαύρη καταιγίδα.
Το παλιό τραγούδι του γρύλου
ξεψυχά στον αγρό.
Το φύλλωμα της καστανιάς
πια δε σαλεύει.
Το φόρεμά σου θροϊζει
στο γύρισμα της σκάλας.
Γαλήνια φέγγει το κερί
στο σκοτεινό δωμάτιο’
ένα ασημένιο χέρι
το ‘σβησε’
άπνοια , νύχτα δίχως άστρα.
ΤΟΠΙΟ
(Δεύτερο Σχεδίασμα)
Βράδυ Σεπτέμβρη’ θλιμμένες ηχούν οι σκοτεινές φωνές των βοσκών
στο μισοσκότεινο χωριό’ φωτιά στο σιδεράδικο σπιθίζει.
Άλογο μαύρο σηκώνεται δυνατό’ οι υακίνθινες μπούκλες μιάς υπηρέτριας
κυνηγούν την πνοή των πορφυρών του ρουθουνιών.
Ήσυχα κοκαλώνει η κραυγή της ελαφίνας στην άκρη του δάσους
και τα κίτρινα λουλούδια του φθινοπώρου
γέρνουν βουβά πάνω απ’ τη γαλάζια όψη της λιμνούλας.
Μες στην κόκκινη φλόγα κάηκε ένα δέντρο’
με πρόσωπα σκοτεινά πετούν οι νυχτερίδες.
ΝΥΧΤΕΡΙΝΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ
Ανάσα του ακίνητου. Πρόσωπο ζώου
κοκαλωμένο μπρος στην ιερότητα του γαλάζιου.
Μεγάλη η σιωπή στην πέτρα’
η μάσκα ενός νυχτερινού πουλιού. Τρεις ήχοι απαλοί
σβήνουν σ’ έναν Ηλί! Αμίλητη γέρνει η όψη σου
πάνω από γαλάζια νερά.
Ώ ήσυχοι εσείς καθρέφτες της αλήθειας.
Στους φιλντισένιους κροτάφους του έρημου άντρα
προβάλλει έκπτωτων αγγέλων η ανταύγεια.
Μετάφραση
ΜΙΧΑΛΗΣ ΠΑΠΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ (5)
ΣΤΟ
ΝΟΒΑΛΙΣ
(2ο σχεδίασμα)
Μέσα στη μαύρη γη αναπαύεται ο ιερός ξένος.
Ο Θεός πήρε από το γλυκό του στόμα τον θρήνο,
Όταν στο άνθος της ηλικίας που έπεσε νεκρός.
Ένα γαλάζιο άνθος
Το άσμα του, συνεχίζει να ζει μέσα στο νυχτερινό σπίτι της οδύνης.
Σ’ ΕΚΕΙΝΟΥΣ ΠΟΥ ΒΟΥΒΑΘΗΚΑΝ
Ώ, τρέλα της μεγάλης πόλης, όταν το βράδυ
Στο παλιό τείχος μένουν αλύγιστα τα ακρωτηριασμένα δέντρα,
Το πνεύμα του κακού κοιτάζει μέσα από ασημένια μάσκα’
Το φώς με το μαγνητικό του μαστίγιο
Διώχνει την πετρωμένη νύχτα.
Ω, ο ήχος από τα σήμαντρα του δειλινού που σβήνει.
Πόρνη που γεννά ένα μικρό παιδί μέσα σε ρίγη.
Μαίνεται η οργή του Θεού και μαστιγώνει το πρόσωπο του δαιμονισμένου,
Πορφυρή επιδημία, πείνα, που σπάει πράσινα μάτια.
Ω, το αποτρόπαιο γέλιο του χρυσού.
Αλλά σιωπηλά μες στη σκιά της σπηλιάς ματώνει μια πιο άφοβη ανθρωπότητα,
Με σκληρά μέταλλα σφυρηλατεί τη λυτρωτική κεφαλή.
ΕΝΑ ΧΕΙΜΩΝΙΑΤΙΚΟ ΒΡΑΔΥ
Όταν στο παράθυρο πέφτει το χιόνι,
Και, τον εσπερινό σημαίνει η καμπάνα,
Για πολλούς είναι στρωμένη η τάβλα
Και τίποτα δεν λείπει από το σπίτι.
Κάποιος ταξιδευτής
Από σκοτεινά μονοπάτια φτάνει στην πύλη.
Ολόχρυσο το δέντρο του ελέους ανθίζει
Από τον δροσερό χυμό της γης.
Ο οδοιπόρος μπαίνει μέσα σιωπηλός’
Έχει πετρώσει το κατώφλι ο πόνος.
Λάμπουν μέσα στο καθάριο τους φως
Πάνω στο τραπέζι ο άρτος κι ο οίνος.
Μετάφραση ΙΩΑΝΝΑ ΑΒΡΑΜΙΔΟΥ (8)
ΤΗΣ ΕΣΠΕΡΙΑΣ ΤΡΑΓΟΥΔΙ
Ώ νύχτιο της ψυχής φτεροκόπημα:
ποιμένες πηγαίναμε κάποτε σε δάση δειλινά
κι ακολούθαγε το κόκκινο αγρίμι, το πράσινο άνθος
και η πηγή η λαλέουσα
ταπεινή, απερηφάνευτη. Ώ, του τριζονιού ο από
καταβολών αρχαίος ήχος
ν’ ανθίζει αίμα στον βωμό της θυσίας, και η κραυγή
πουλιού μονήρους επάνω απ’ της μικρής λίμνης
την πράσινη αταραξία.
Ώ, εσείς σταυροφορίες και μαρτύρια
της σάρκας πυρέσσοντα, πτώσεις άλικων καρπών
στον κήπο της εσπερίας, όπου επήγαιναν τους χρόνους
τους παλιούς οι ευλαβικοί μαθητές,
πολεμιστές πιά τώρα, από λαβωματιές αφυπνισμένοι
και από αστρόνειρα.
Ώ, η δέσμη η αβρότατη των κυανανθών της νύχτας.
Ώ, εσείς εποχές της γαλήνης και των χρυσών
φθινόπωρων,
τότε που ιερομόναχοι μειλίχιοι εμείς τα πορφυρά
πατάγαμε σταφύλια, και ελάμπαζαν ολόγυρα
οι λόφοι, τα δάση.
Ώ, εσείς κυνήγια και καστρόπυργοι της
εσπέρας νηνεμία,
τότε που μες στην κάμαρά του συλλογιζόταν
ο άνθρωπος το δίκιο
και με βουβή επάλευε ικεσία για του θεού την κεφαλή
τη ζώσα.
Ώ, της πτώσης η πικρότερη ώρα,
όταν λίθινη θωρούμε όψη σε μαύρα μέσα να πλέει νερά.
Αλλ’ ανάφωτοι οι εραστές τ’ αργυρά τους σηκώνουνε
βλέφαρα:
έ ν α γένος. Και κυλάει λίβανος από προσκέφαλο ρόδινα
μαζί με τα τερπνά των αναστάντων εφύμνια.
Abendlandisches Lied.
ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ
Καρπούς η κουφοξυλιά γεμάτη’ ήρεμα ζούσε η παιδική
ηλικία
στη μπλέ μέσα σπηλιά. Σε μονοπάτι αρχαίο,
όπου αγέλαστα τ’ αγριόχορτα τώρα πιά βρυάζουν,
το ήρεμο σύγκλαδο στοχάζεται το θρόισμα των φύλλων
το ίδιο, όποτε μελωδούν τα γαλανά νερά στο βράχο.
Απαλός του κοτσυφιού ο θρήνος είναι. Κάποιος βοσκός
άναυδος ακολουθεί τον ήλιο, πού κατρακυλάει στον
φθινοπωριάτικο λόφο.
Μόνο μιά στιγμή γαλάζια είναι τώρα πλέον ψυχή.
Στις παρυφές του δάσους σκιαγμένο ξεμυτάει αγρίμι και
Ειρηνικά
αναπαύονται στο χώμα οι παλιές καμπάνες και τα
χωριουδάκια τα δύσθυμα.
Με μεγαλύτερη γνωρίζεις ευλάβεια των σκοτεινών χρόνων
το νόημα,
ψύχος και φθινόπωρο σε κάμαρες μέσα μόνες κι έρημες’
και με πανίερη κυανότητα ακούγονται συνέχεια βήματα
ολόφωτα που όλο ξεμακραίνουν.
Απόσιγα τρίζει κάποιο παράθυρο ανοιχτό’ συγκίνηση και
δάκρυα
σου φέρνει η θέα του ερειπωμένου νεκροταφείου στο λόφο,
εξιστορημένων θρύλων ανάμνηση μα κάποτε φωτίζεται
η ψυχή,
ανθρώπους σαν συλλογιέται χαρούμενους, μέρες της
άνοιξης αμαυρόχρυσες.
Kindhit
ΤΗΣ
ΖΩΗΣ ΗΛΙΚΙΕΣ
Πνευματικότερα φέγγουν τ’ άγρια
ρόδα στον φράχτη του κήπου’
ώ ψυχή γαλήνια!
Στα ψυχρά αμπελόφυλλα βόσκει
ο κρυστάλλινος ήλιος’
ώ αγία εσύ αγνότητα!
Γέροντας με χέρια ευγενή
ώριμους καρπούς προσφέρει.
Ώ της αγάπης βλέμμα!
Lebensalter
Μετάφραση ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΕΝΤΡΩΤΗΣ (12)
ΠΑΡΑΠΟΝΟ
Ύπνος και Θάνατος, οι σκοτεινοί αετοί,
τη νύχτα αχολογούν γύρω από τούτο το κεφάλι:
Του Ανθρώπου τη χρυσήν εικόνα
το παγωμένο καταπίνει κύμα
της αιωνιότητας. Σε ύφαλους φριχτούς
τσακίζεται το πορφυρό κορμί.
Και η σκοτεινή φωνή παραπονιέται
πάνω απ’ τη θάλασσα.
Κοίτα, Αδελφή ορμητικής βαρυθυμίας,
βυθίζεται μιά φοβισμένη βάρκα
κάτω απ’ τ’ άστρα
στο σιωπηλό το πρόσωπο της νύχτας.
ΣΤΟ
ΒΑΛΤΟ
Οδοιπόρος στο μαύρον αγέρα’ στη γαλήνη του βάλτου
σιγαλά μουρμουρίζει η ξερή καλαμιά. Στον γκρίζο ουρανό
σμήνος άγριων πουλιών ακλουθάει
λοξά πάνω από νερά σκοτεινά.
Αναστάτωση. Μέσα σε ρεπιασμένη καλύβα
με μαύρα φτερά φτερουγίζει η σαπίλα’
σακατεμένες στον άνεμο στενάζουν σημύδες.
Βράδυ σ’ έρμη ταβέρνα. Απαλή βαρυθυμία
οσμίζεται το γυρισμό απ’ τα κοπάδια που βόσκουν’
νύχτια εμφάνιση: απ’ τ’ ασημένια νερά ξεπροβάλλουνε φρύνοι.
ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΩΝ ΩΡΩΝ
Με σκοτεινές κοιτάζονται ματιές οι ερωτευμένοι,
οι ξανθοί, οι λαμπεροί. Σε σκοτάδι πυκνό
αδύναμα αγκαλιάζονται με λαχτάρα τα μπράτσα.
Πορφυρά συντρίβεται των μακάριων το στόμα. Τα στρόγγυλα
μάτια
το μουντό καθρεφτίζουν χρυσάφι απ’ τ’ ανοιξιάτικο δείλι
κράσπεδο και μαυρίλα του δάσους, βραδινούς φόβους στο
πράσινο’
πουλιών ίσως ανείπωτο πέταγμα, σε χωριά σκοτεινά
μονοπάτι του αγέννητου στα μοναχικά καλοκαίρια
και συχνά απ’ το γαλάζιο το ξέθωρο κάτι ξέπνοο προβάλλει.
Σιγανά στο χωράφι θροϊζει το κίτρινο στάρι.
Σκληρή ‘ναι η ζωή κι ατσαλένιο δρεπάνι κραδαίνει ο ξωμάχος
συνταιριάζει ο μαραγκός μεγάλα δοκάρια.
Το φθινόπωρο βάφονται οι φυλλωσιές πορφυρές’ διαπερνά
πνεύμα μοναστικό τις χαρούμενες μέρες’ το σταφύλι ωριμάζει
και γιορτινός στις απλωσιές των υποστατικών πνέει αέρας.
Κιτρινισμένοι καρποί ευωδιάζουν γλυκά’ σιγανό είναι το γέλιο
του χαρούμενου, σε ισκιερά καπελειά μουσική και χορός’
βήμα και γαλήνη του πεθαμένου αγοριού στο μισοσκότεινο κήπο.
Μετάφραση ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΣΤ.
ΔΗΜΟΥ (3)
1.,ΓΚΕΟΡΓΚ ΤΡΑΚΛ, ΤΑ ΠΕΖΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ. Εισαγωγή-Μετάφραση: ΟΛΓΑΣ ΒΟΤΣΗ, Αθήνα, Δεκέμβριος 1974, σ.40.
2.,ΓΚΕΟΡΓΚ ΤΡΑΚΛ- ΕΡΜΑΝ ΕΣΣΕ. ΠΟΙΗΜΑΤΑ. Μετάφραση-Σημειώσεις ΑΝΔΡΕΑΣ ΑΓΓΕΛΑΚΗΣ, εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα, Δεκέμβριος 1984, σ.74. Γκέοργκ Τρακλ σ. 5-6, 9-12, 13-40. 69-70.
3.,ΓΚΕΟΡΓΚ ΤΡΑΚΛ, ΠΟΙΗΣΕΙΣ. Μετάφραση: ΔΗΜ. ΣΤ. ΔΗΜΟΥ. Φωτογραφία στο εξώφυλλο NAN GOLDIN, εκδόσεις Το Ροδακιό, Αθήνα, Δεκέμβριος 1993, σ.62.
Περιλαμβάνει τα Ποιήματα: ΨΑΛΜΟΣ/ DE PROFUNDIS/ ΒΡΑΔΙΝΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ/ ΕΛΙΑΝ/ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΩΝ ΩΡΩΝ/ ΚΑΘ’ ΟΔΟΝ/ ΣΤΟ ΑΓΟΡΙ ΕΛΙΣ/ΕΛΙΣ Ι, ΙΙ/ Ο ΣΕΒΑΣΤΙΑΝΟΣ ΜΕΣΑ ΣΤ’ ΟΝΕΙΡΟ/ΣΤΟ ΒΑΛΤΟ/ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ/ΧΕΙΜΩΝΙΑΤΙΚΗ ΝΥΧΤΑ/ΟΝΕΙΡΟ ΚΑΙ ΣΚΟΤΙΣΜΟΣ/ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ/ ΑΝΟΙΞΗ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ/ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΟΥ ΕΚΔΗΜΗΣΑΝΤΟΣ/ ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΚΑΙ ΑΦΑΝΙΣΜΟΣ/ΠΑΡΑΠΟΝΟ/ GRODEK, σελίδες 7-45. ΣΗΜΕΙΩΜΑ και Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία του Δ. ΣΤ. Δ., σ.47-53.- ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΓΚΕΟΡΓΚ ΤΡΑΚΛ, σ.55-56.
Σημείωση: Στην εσωτερική αριστερή σελίδα σημειώνονται τα εξής: «Η πρώτη δημοσίευση των Ποιήσεων έγινε για λογαριασμό του μεταφραστή σε τριακόσια αντίτυπα εκτός εμπορίου (Εκδόσεις Νέας Πορείας, Θεσσαλονίκη, 1983). Στην σημερινή έκδοση περιλαμβάνονται πέντε ακόμη ποιήματα από το συγκεντρωτικό δαχτυλόγραφο αρχείο μεταφράσεων Δ. Στ. Δήμου που εντοπίσθηκαν χάρη στον κάτοχο του αρχείου κ. Φιλήμονα Α. Παιονίδη.
4.,ΓΚΕΟΡΓΚ ΤΡΑΚΛ. Ο SEBASTIAN ΣΤΟ ΟΝΕΙΡΟ. ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ ΣΤΟ “BRENNER” 1914/1915. Μετάφραση-Σημείωμα: ΕΛΕΝΑ ΝΟΥΣΙΑ.- ΜΑΡΤΙΝ ΧΑΪΝΤΕΓΚΕΡ, Η ΓΛΩΣΣΑ ΣΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ. Μετάφραση-Σχόλιο: ΚΩΣΤΑΣ ΓΕΜΕΝΕΤΖΗΣ, Δεύτερη Έκδοση Αναθεωρημένη, εκδ. Ύψιλον, Αθήνα, Σεπτέμβριος 1999, σ.320.
Σημείωση: Είχα διαβάσει την πρώτη έκδοση του βιβλίου το οποίο είχε κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις «Ρόπτρον», και είχα εκπλαγεί από την λεπτομέρεια, την ευαισθησία με την οποία πλησίαζε την ποίηση του Τρακλ, η κ. Νούσια. Την εξαιρετική κατοχή όχι μόνο της γερμανικής γλώσσας αλλά την γερή επάρκεια της ποίησης του Αυστριακού ποιητή. Και η μεγάλη της επάρκεια και πείρα φαίνεται και στο το ότι συνέβαλε καθοριστικά από την πλευρά της, στην διοργάνωση των εκδηλώσεων για τον Γκέοργκ Τρακλ. Το Διεθνές Συμπόσιο, που αναφέρω τα Πρακτικά του.* Η σύνθεση του τόμου «Ο Sebastian στο όνειρο» και στην δεύτερη συμπληρωμένη του κυκλοφορία, μας βοηθά να εμβαθύνουμε τόσο στον συγκινητικό προσωπικό λόγο του Τράκλ, ο οποίος αποτυπώνει την ατομική του μοίρα και πεπρωμένο, όσο και τις κρυφές πτυχές της ποίησής του που ξεχωρίζει από τια άλλες γερμανόφωνες ποιητικές φωνές. Πολλές φορές η πλούσια εικονοποιία του μοιάζει να είναι ένα είδος συμπληρωματικού σχολιασμού σε πίνακες εξπρεσιονιστικών ζωγράφων. Τα τοπία με τα χρυσίζοντα στάχυα του Βαν Γκογκ έρχονται να δέσουν με τις εικόνες του αυστριακού ποιητή. Να συμπληρώσουμε ότι για την έκδοση εργάστηκαν. Επιμέλεια έκδοσης Ηλίας Καφάογλου. Τις τυπογραφικές διορθώσεις ελληνικών κειμένων είχε ο κριτικός και ανθολόγος Παντελής Μπουκάλας. Τις τυπογραφικές διορθώσεις των γερμανικών κειμένων είχαν η Έλενα Νούσια και ο Κώστας Γεμενετζής.
5.,ΓΚΕΟΡΓΚ ΤΡΑΚΛ, ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ. ΠΟΙΗΜΑΤΑ (1913-1915). Εισαγωγή- Μετάφραση- Σχόλια: ΜΙΧΑΛΗΣ ΠΑΠΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ, εκδόσεις Ερατώ, Αθήνα, Νοέμβριος 2005, σ.192
Σημείωση: Πολύ καλή δίγλωσση έκδοση-αριστερά έχουμε το γερμανικό πρωτότυπο και δεξιά το ελληνικό, με χρήσιμες σημειώσεις, αποσπάσματα επιστολών φίλων, μελών της οικογένειάς του και συνεργατών του Γκέοργκ Τρακλ. Κρίσεις για τον ίδιο και το έργο του, αναμνήσεις παιδικών φίλων και ένα επαρκές χρονολόγιο. Η έκδοση συνοδεύεται από φωτογραφίες του ποιητή από διάφορες χρονολογικές περιόδους της ζωής του. Γράφει στην Εισαγωγή του ο μεταφραστής: «Καθώς έρχεται κανείς σ’ επαφή με την ποίηση του Τρακλ, εισέρχεται σε έναν τόπο όπου η σιωπή, είτε ως μουσική παύση, είτε ως συνθήκη του συγκεκριμένου περιβάλλοντος δεσπόζει. Δεν παύει όμως κάθε πλάσμα και αντικείμενο, μέσα σ’ αυτόν, να διέπεται από τη δυνατότητα του Λόγου’ να περιέχει έναν ολόκληρο κόσμο ήχων που δεν έχουν ακουστεί ξανά. Απαιτείται υπομονή και αμοιβαία σιωπή από τον αναγνώστη –καταστάσεις ενός ρόλου που πρώτα ο ίδιος ο Τρακλ επωμίστηκε- προκειμένου και σ’ εκείνον να αποκαλυφθεί, σε όλο το φάσμα των τονικών της αποχρώσεων, η μέσα φωνή κάθε οντότητας του κλειστού αυτού κόσμου.», σ.19-20.
6., GEORG TRAKL, Η ΓΑΛΑΖΙΑ ΨΥΧΩΣΗ, Ποιήματα και πεζά 1909-1914. Μετάφραση ΙΩΑΝΝΑ ΑΒΡΑΜΙΔΟΥ. Δίγλωσση έκδοση, εκδόσεις Σαιξπηρικόν, Θεσσαλονίκη, Ιανουάριος 2010, σ.108.
Το βιβλίο περιλαμβάνει: Ιωάννα Αβραμίδου (Παρίσι, 13 Νοεμβρίου 2009), Γκέοργκ Τρακλ, 7-11. Και, «ΜΠΡΟΣΤΑ Σ’ ΕΝΑ ΠΑΛΙΟ ΑΛΜΠΟΥΜ», 13. «ΑΣΜΑ ΤΩΝ ΩΡΩΝ», 15-17. “GRODEK” 19. «ΠΑΙΔΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ», 21-23. «ΨΑΛΜΟΣ» (Σχέδιο 2 αφιερωμένο στον Καρλ Κράους), 25-29. «Ο ΣΕΒΑΣΤΙΑΝΟΣ ΣΤΟ ΟΝΕΙΡΟ» Για τον Adolf Loos,1-3, σ.31-37. «ΤΟΠΙΟ», 39. «ΣΤΟ ΑΓΟΡΙ ΕΛΙΣ», 41-43. «ΕΛΙΣ» 1,2, 45-47. «ΣΤΟ ΒΑΛΤΟ», 49. «ΤΗ ΝΥΧΤΑ», 51. «ΣΤΟ ΠΑΡΚΟ», 53. «ΠΑΡΑΚΜΗ» Στον Karl Borromaeus Heineich, 55. “HOHENBURG”, 57. «ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΟΦΩΣ», 59. «ΣΕ ΚΑΠΟΙΟΝ ΠΡΟΩΡΑ ΧΑΜΕΝΟ», 61-63. «ΣΤΟΥΣ ΒΩΒΟΥΣ», 65. «ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΟΥ ΓΚΑΣΠΑΡ ΧΑΟΥΖΕ» Για την Bessie Loos, 67-69. «Ο ΗΛΙΟΣ», 71. «ΘΕΡΟΣ», 73. “DELIRIUM”, 75. «ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΚΑΙ ΠΤΩΣΗ», 77-85. «ΧΕΙΜΩΝΙΑΤΙΚΗ ΝΥΧΤΑ», 87-89. «ΟΝΕΙΡΟ ΚΑΙ ΣΥΣΚΟΤΙΣΗ ΤΟΥ ΝΟΥ», 91-105
Σημείωση: οι σελίδες που καταγράφονται αφορούν τα ποιήματα στην ελληνική μετάφραση και όχι σε αυτές του γερμανικού πρωτοτύπου. (Αριστερά το γερμανικό κείμενο, δεξιά η ελληνική μετάφραση).
7.,Georg Trakl, ΣΚΟΤΕΙΝΗ ΑΓΑΠΗ ΜΙΑΣ ΑΓΡΙΑΣ ΓΕΝΙΑΣ, επίμετρο MARTIN HEIDEGGER. Εισαγωγή-επιλογή-μετάφραση: ΝΙΚΟΣ ΕΡΗΝΑΚΗΣ, εκδόσεις ΚΕΙΜΕΝΑ, Αθήνα, Μάϊος 2021, σ.94, β΄ έκδοση. (sempreviva/ ξένη ποίηση ν.3 συντονισμός σειράς Βάσω Κυριαζάκου). Α΄ έκδοση Γαβριηλίδης 2011.
Περιέχει: Νίκος Ερηνάκης (Αμοργός, Αύγουστος 2011), «Η ΓΝΩΣΗ ΑΝΗΚΕΙ Σ’ ΑΥΤΟΝ ΠΟΥ ΠΕΡΙΦΡΟΝΕΙ ΤΗΝ ΕΥΤΥΧΙΑ», 7-11. Ποιήματα (1909-1913)-DE PROFUNDIS, 15-16. «ΤΡΟΜΠΕΤΕΣ»,17. ΑΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΡΟΖΑΡΙΟΥ Στην αδερφή, 18. «Πλησίασμα του θανάτου» 2ο σχεδίασμα, 19. «Αμήν», 20. «ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ, 21.Ο Σεμπάστιαν στο όνειρο (1912-1914)- «ΤΗ ΝΥΧΤΑ», 25. «ΕΝΑ ΧΕΙΜΩΝΙΑΤΙΚΟ ΒΡΑΔΥ» 2ο σχεδίασμα, 26. «ΑΦΡΑ» 2ο σχεδίασμα, 27
Σημείωση: Μας λέει χαρακτηριστικά στην Εισαγωγή του ο Νίκος Ερηνάκης με το δροσερό αέρα της Αμοργού να τον δροσίζει: «Τα κείμενα του Χάιντεγκερ που παραθέτω στο Επίμετρο, τα αντιλαμβάνομαι όχι ως μια μελέτη της ποίησης του Τρακλ αλλά ως ένα δείγμα των σημαντικών προεκτάσεων που μπορεί να προκαλέσει η ποίηση αυτή. Ο Χάιντεγκερ, αναζητώντας την ουσία της γλώσσας, βρίσκει καταφύγιο στην αυθεντικότητα της χρήσης της από τον Τρακλ. Μέσα από αυτήν την σχέση δημιουργείται το εξής παράδοξο: Η ανάγνωση της ποίησης του Τρακλ δεν φωτίζει τόσο την ίδια του την ποίηση, αλλά περισσότερο τις ιδέες του Χάιντεγκερ. Επέλεξα να συμπεριλάβω τα συγκεκριμένα αποσπάσματα, όχι σαν μια φιλολογική ανάλυση ποίησης αλλά σαν ένα μοναδικό παράδειγμα συνομιλίας ανάμεσα στη φιλοσοφική και στην ποιητική γλώσσα….», σ.10
8.,ΓΚΕΟΡΓΚΛ ΤΡΑΚΛ, ΕΝΑΣ ΟΔΟΙΠΟΡΟΣ ΣΤΟΝ ΜΑΥΡΟ ΑΝΕΜΟ. Εισαγωγή- σημειώσεις- σχόλια- μετάφραση: Ιωάννα Αβραμίδου, εκδόσεις Νησίδες, Αθήνα 2014, σ.172
Σημείωση: Πληροφορίες και απόσπασμα από την εισαγωγή της Ιωάννας Αβραμίδου, μετέφερα στο προηγούμενο σημείωμα. Εδώ, να αναφέρουμε ξανά ότι η Εισαγωγή «Georg Trakl Παράξενα είναι τα νυχτερινά μονοπάτια του ανθρώπου», σ.7-29 είναι όπως μας πληροφορεί η μεταφράστρια, Ομιλία στο Ίδρυμα Τάκης Σινόπουλος, Αθήνα 14/2/2014. Ο τόμος περιλαμβάνει: ΣΥΛΛΟΓΗ 1909/ΠΟΙΗΜΑΤΑ/ΤΑ ΑΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΡΟΖΑΡΙΟΥ/ Ο ΣΕΒΑΣΤΙΑΝΟΣ ΣΤΟ ΟΝΕΙΡΟ/ΤΟ ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ ΤΟΥ ΜΟΝΑΧΙΚΟΥ/ΣΕΠΤΕΤΟ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ/ ΑΣΜΑ ΤΟΥ ΦΙΛΕΡΗΜΟΥ/ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ ΣΤΟ BRENNER 1914-1915/ ΠΟΙΗΜΑΤΑ 1912-1914. ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ.
Διαβάζουμε στο
οπισθόφυλλο της έκδοσης: «Το άτομο μέσα στη μοντέρνα κοινωνία
απομονώνεται γιατί προτιμά να είναι διασπασμένο παρά να μην είναι αυθεντικό.
Εάν ο μεγαλύτερος ποιητής της γερμανικής γλώσσας του εικοστού αιώνα έχει την
αίσθηση ότι εκφράζει την εποχή του, ότι την ενσαρκώνει αποδεχόμενος όλες τις
πληγές της, είναι ακριβώς γιατί νιώθει ελεύθερος από κάθε δεσμό, νιώθει
ξεριζωμένος από κάθε κοινωνικό πλαίσιο και ξένος μέσα στην ίδια του την
κατοικία, μες στον τεχνολογικό πολιτισμό και μέσα στον κόσμο που τον περιβάλλει.
Η καθολικότητα της ποίησής του οφείλεται στο ότι έχει βιώσει και καταγράψει το πεπρωμένο
ενός πολιτισμού και μιάς ιστορικής περιόδου, που έχει στερήσει από τον λαό
γενικά και από το κάθε άτομο ξεχωριστά κάθε οικουμενική αξία, κάθε σχέση με το
Όλον, του οποίου ο ποιητής θεωρείται εκπρόσωπος. Ο Κόσμος αποτελείται πλέον από
θραύσματα που παρασύρονται στον γκρεμό, από διαλυμένες και εξαρθρωμένες
ατομικότητες. Από το βάθος της δυστυχίας τους, αυτά τα μόρια δεν μπορούν να
εκφράσουν παρά μόνο τη νοσταλγία τους για τη χαμένη ενότητα. Ο Τράκλ βιώνει σε
βάθος αυτήν την διάσταση της εποχής του, προφητεύει και υφίσταται τις
παγκόσμιες καταστροφές, την αγωνία ενός πολιτισμού που διαλύει όλα τα θεμέλια
της ζωής και μέχρι τον Γολγοθά του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, μέσα στον οποίον
σιγοκαίγεται και τελικά πεθαίνει. Το απομονωμένο άτομο δεν μπορεί να γίνει
συμμέτοχο, η μόνη του δυνατή αυθεντικότητα είναι να επιλέξει το περιθώριο».
ΚΛΑΟΥΝΤΙΟ ΜΑΓΚΡΙΣ.
9., ΓΚΕΟΡΓΚ ΤΡΑΚΛ, ΒΑΡΑΒΒΑΣ, Μετάφραση-Επίμετρο: Μιχάλης Παπαντωνόπουλος, εκδόσεις Κοβάλτιο, Αθήνα, Σεπτέμβριος 2018, σ.70
Περιέχει: Μεταμόρφωση του Κακού/ Όνειρο και σκοτισμός/ Αποκάλυψη και αφανισμός/ Η Χώρα του Ονείρου: Ένα επεισόδιο/ Βαραββάς: Μια φαντασία/ Μαρία Μαγδαληνή: Ένας διάλογος/ Εγκατάλειψη. Επίμετρο: Μιχάλης Παπαντωνόπουλος, «Η γλώσσα ως απομόνωση στην πρόζα του Γκέοργκ Τρακλ», σ.49-53. Βιβλιογραφική σημείωση-Χρονολόγιο.
10., Georg Trakl, ΠΟΙΗΜΑΤΑ. Μετάφραση-Σημειώσεις- Επίμετρο: Θανάσης Λάμπρου. Δίγλωσση έκδοση. εκδόσεις Περισπωμένη-Σωτήρης Ζ. Φασούλας, Αθήνα, Νοέμβριος 2014, σ. 296.
Σημειώσεις: «Η παρούσα μετάφραση πραγματοποιήθηκε με την υποστήριξη της Καγκελαρίας της Αυστριακής Δημοκρατίας». Αναγράφεται στην 4 μέσα σελίδα. Η καλαίσθητη και προσεγμένη έκδοση περιλαμβάνει τα: ΠΡΩΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ (1906), σ.7-15./ ΠΟΙΗΜΑΤΑ-GEDICHTE (1913), σ.17-47./ Ο ΣΕΒΑΣΤΙΑΝΟΣ ΜΕΣΑ ΣΤ’ ΟΝΕΙΡΟ-SEBASTIAN IM TRAUM (1915), σ.49-165./ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΤΩΝ 1912-1914, σ.167-223./ ΣΧΟΛΙΑ ΚΑΙ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΗ, σ.225-248./ΕΠΙΜΕΤΡΟ Θανάσης Λάμπρου: «ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΟΥ ΞΕΝΟΥ. ΣΧΟΛΙΟ ΣΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΓΚΕΟΡΓΚ ΤΡΑΚΛ, σ.251-273./ ΣΥΝΟΠΤΙΚΟ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ, σ.275-288./ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ, σ.289-290.
Στο βιβλιογραφικό σημείωμα ο μεταφραστής και σχολιαστής αναφέρει τις γερμανικές εκδόσεις των Απάντων του Γκέοργκ Τρακλ που είχε υπόψη του. Την έκδοση επιμελήθηκε και σχεδίασε Σωτήρης Φασούλας.
11., Γκέοργκ Τρακλ, ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ, Μετάφραση: Μαρία Κατσοπούλου, επιμέλεια –διορθώσεις: Ιωσήφ Αρνές, εκδόσεις Βακχικόν, Αθήνα, Ιούνιος 2021, σ.72. Η έκδοση συνοδεύεται με ένα εξαιρετικό και καλογραμμένο κείμενο, «Ο ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΟΣ ΓΚΕΟΡΓΚ ΤΡΑΚΛ» Σ.7-15 που υπογράφει ο συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας Απόστολος Θηβαίος. Κλείνει το κείμενό του ο Απόστολος Θηβαίος αναφέροντάς μας τα εξής:
«Ο Γκέοργκ Τρακλ επανέρχεται στο
εκδοτικό προσκήνιο με την παρούσα, μεταφραστική εργασία των εκδόσεων Βακχικόν.
Μεταφράσεις που τις χαρακτηρίζει η οικονομία και η ένταση, η ίδια που συνοψίζει
τα εκλεκτά ποιήματα, δείγματα ενός καινούργιου ρεύματος που γεννιέται μέσα από
την καταστροφή για να ανασυνθέσει στην εργογραφία του την ακεραιότητα των πιο
διαχρονικών αξιών. Τα δόλια βουλευτήρια που επικαλείται ο Ευριπίδης, προπομπός
μιας νέας πνευματικής ταυτότητας που διαμορφώνεται μες στην απομόνωση της
καλλιτεχνικής δημιουργίας θέτουν τις αφορμές. Το αδιαπραγμάτευτο ταλέντο και η
ευαισθησία του Τρακλ εξοπλίζονται με ένα νέο ζητούμενο. Σαν ένα αεράκι
στιγμιαίο μες σε σκοτεινές εποχές, θερμαίνει την ποιητική δημιουργία,
αμφισβητεί παλιές δόξες και κατεστημένα, τεντώνει μυστικές αισθητικές χορδές,
εξαργυρώνει όσα διασώζονται από μια χρεοκοπημένη ιστορία. Μια μορφή αδιάφθορη
μες στην τρομερή φθορά του κόσμου, ο δημιουργός τοποθετεί την ποίησή του κόντρα
σε κάθε πολιορκία, σε κάθε χρέος και αδιέξοδο, γεμίζοντας με το χρώμα και το
υλικό της ζωής τα περιθώρια της σκοτεινής ατμόσφαιρας.
Και όλα ετούτα, τη στιγμή που ο κόσμος χάνει την ισορροπία του, η τέχνη
έρχεται να εκφράσει το μερίδιο της ευτυχίας ή την απόγνωση, μεταφράζοντας
ολότελα διαφορετικά από κάθε γνώριμο τρόπο, το ευμετάβλητο σχήμα ενός σύννεφου,
την περιπέτεια της ιστορίας και το δράμα της πραγματικότητας».
12.,GEORG TRAKL, Άπαντα τα ποιήματα, Μετάφραση: Γιώργος Κεντρωτής, εκδόσεις Ρώμη, Αθήνα, Οκτώβριος 2021, σ.380. (Σειρά Μεταφρασμένη Ποίηση)
Ο τόμος περιλαμβάνει: ΠΟΙΗΜΑΤΑ/Ο ΣΕΒΑΣΤΙΑΝΟΣ ΣΕ ΕΝΥΠΝΙΟ/ΤΟ ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ ΤΟΥ ΜΟΝΟΥ ΚΙ ΕΡΗΜΟΥ/ ΕΠΤΑΨΑΛΜΟΣ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ/ΨΑΛΜΟΣ ΤΟΥ ΜΕΤΑΣΤΑΝΤΟΣ/ ΟΝΕΙΡΟ ΚΑΙ ΣΚΟΤΙΣΜΟΣ/ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ ΣΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «ΜΠΡΕΝΝΕΡ» 1914/1915/ ΛΟΙΠΕΣ ΕΝ ΖΩΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ- ΠΟΙΗΜΑΤΑ-ΠΕΖΑ-ΑΠΟ ΚΥΠΕΛΛΟ ΧΡΥΣΟ/ ΚΑΤΑΛΟΙΠΑ- ΣΥΛΛΟΓΗ ΤΟΥ 1909- ΠΟΙΗΜΑΤΑ 1909-1912-ΠΟΙΗΜΑΤΑ 1912-1914.
Σημειώσεις: Ο Γιώργος Κεντρωτής γεννήθηκε το 1958 στους Μολάους Λακωνίας. Σπούδασε Νομικά και Πολιτικές Επιστήμες στην Ελλάδα και στη Γερμανία. Ζει στην Κέρκυρα, όπου διδάσκει Θεωρία της Μετάφρασης στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο. Ο μεταφραστής σημειώνει μεταξύ άλλων στο δισέλιδο κείμενό του «ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ», σ.9-10: «…. Ο Τράκλ με κέρδισε και με απασχόλησε από τότε». (αναφέρεται την περίοδο των σπουδών του στο ΚΑΙΜΠΡΙΤΖ, Αύγουστος 1979) και συνεχίζει «Τον διάβαζα με αφοσίωση: είχε γίνει ο «ποιητής μου». Μεταφρασμένα ποιήματά του έχω δημοσιεύσει στο «Ελεύθερο Πνεύμα» των Ιωαννίνων, στο «Δέντρο» και στην «Ευθύνη», επί Τσιρόπουλου. Έχω γράψει και ένα άρθρο για τον Τρακλ στο περιοδικό «Διαβάζω» στο αφιέρωμα για τον Εξπρεσιονισμό. Έχω κάνει και μία ομιλία σε ένα συνέδριο για τον Τρακλ που οργανώθηκε από το Τμήμα Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών». Αναφέρεται στο αφιέρωμα του «Διαβάζω» τεύχος 208και στα «Πρακτικά» που μνημόνευσα. Και κλείνει ο Γιώργος Κεντρωτής δίνοντάς μας την πηγή που είχε υπόψη του στην μετάφρασή του. Γράφει: «Η εδώ προτεινόμενη αφορά το σύνολο των ποιητικών του έργων: πρόκειται για Άπαντα τα Ποιήματα. Ως ποιήματα λογίζονται και μερικά πεζόμορφα κείμενά του. Πρότυπο της ανά χείρας έκδοσης είναι η ιστορική-κριτική έκδοση των έργων του ποιητή από τους Killy και Hans Szklenar.».
13., ΛΕΩΝΙΔΑ ΧΡΗΣΤΑΚΗ, η «γαλάζια ψύχωση» στη ζωή και το έργο του Γκέοργκ Τρακλ, εκδόσεις μικρο-ΝΕΦΕΛΗ αριθμός 6/Αθήνα 1983, σ.48. Κείμενο, επιλογή, επιμέλεια έκδοσης, επιλογή εικόνων και εξωφύλλου, υπεύθυνος σειράς Λεωνίδας Χρηστάκης. Οι μεταφράσεις που χρησιμοποιήθηκαν από τα γαλλικά είναι της Αγάπης Νταϊφά και από τα γερμανικά των Δημήτρη Ιατρόπουλου-Γιώργου Χάμπα.
ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ: ΧΕΙΜΩΝΙΑΤΙΚΗ ΝΥΧΤΑ, σ.8 (π)/ ΔΕΝ ΕΧΩ ΚΑΝΕΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΝΑ ΦΕΡΩ ΚΟΝΤΑ ΜΟΥ ΤΗΝ ΚΟΛΑΣΗ, σ.9-12/ ΚΑΤΩ ΑΠ’ ΤΗΝ ΑΣΗΜΕΝΙΑ ΜΑΣΚΑ ΕΛΛΟΧΕΥΕΙ ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ, σ.13-14./ΤΑ ΒΟΥΝΑ: ΣΚΟΤΗ, ΣΙΩΠΗ ΚΑΙ ΤΟ ΧΙΟΝΙ…, σ.15-16./ΚΑΘΕ ΠΡΩΙ ΞΕΣΚΕΠΑΖΟΝΤΑΝ ΜΠΡΟΣΤΑ ΜΟΥ Ο ΚΑΘΡΕΦΤΗΣ ΜΙΑΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ…, σ.19-21./ ΝΟΤΙΑΣ, σ.22 (π)/ Ο ΠΟΛΥΤΙΜΟΣ ΑΡΧΙΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΧΑΝΕΤΑΙ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΕ ΣΚΕΨΕΙΣ ΠΟΙΗΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΘΕΣΕΙΣ ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΠΑΤΕΡΑ ΤΟΥ, σ.23-25./ΕΝΑ ΑΝΟΡΓΑΝΩΤΟ ΛΑΤΡΕΥΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΟΥ ΟΜΩΣ ΣΕ ΟΔΗΓΕΙ ΣΤΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ, σ.27-29/ ΚΑΤΩ ΑΠ’ ΤΗ ΓΟΗΤΕΙΑ ΤΗΣ ΑΠΛΟΤΗΤΑΣ Ο ΤΡΑΚΛ ΑΥΤΟ-ΑΝΑΙΡΕΙΤΑΙ ΚΑΙ ΑΠΟΜΟΝΩΝΕΤΑΙ, σ.31-34./ …ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΓΙΝΕΤΑΙ ΤΑΦΟΣ, σ.35-37./ΖΥΓΩΝΕΙ Ο ΘΑΝΑΤΟΣ, σ.37 (π)/… Ο ΠΡΩΤΟΣ ΠΟΥ «ΕΙΔΟΠΟΙΗΘΗΚΕ» ΓΙΑ ΤΟ ΣΚΑΝΔΑΛΟ…, σ.39-42. Λεωνίδας Χρηστάκης. Τέλος, το μικρό πόνημα κλείνει με το πεζό του Τρακλ, ΚΥΚΛΩΜΕΝΟΣ ΑΠΟ ΟΝΕΙΡΑ ΚΑΙ ΣΚΟΤΗ, σ,43-47.
ΒΙΒΛΙΑ ΠΟΥ ΣΥΝΑΝΤΑΜΕ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ή ΠΕΖΑ
του ΓΚΕΟΡΓΚ ΤΡΑΚΛ
14., ΑΝΔΡΕΑΣ ΑΓΓΕΛΑΚΗΣ, ΜΙΚΡΟ ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΠΟΙΙΗΣΗ, μτφ. Ανδρέας Αγγελάκης, εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 1971, σ.80. Γκέοργκ Τράκλ, σ.23-24. Το ποίημα «ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΟΥ ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΥ», σ.23-24.
Σημείωση: Το «Μικρό Ανθολόγιο Παγκόσμιας Ποίησης» του καθηγητή των αγγλικών, ποιητή και μεταφραστή πειραιώτη Ανδρέα Αγγελάκη, τυπώθηκε στο τυπογραφείο του Βασίλη Μυρτίλογλου για τις εκδόσεις του Θανάση Καστανιώτη, με εξώφυλλο του Νίκου Καψαμπέλη. Περιλαμβάνει ποιητικές φωνές από την Τσεχοσλοβακία, Ουγγαρία, Γιουγκοσλαβία, Σουηδία, Αυστρία, Γερμανία, Ρωσία, Μεξικό, Καναδά, Ιαπωνία. Το ποίημα από την Γερμανία του Georg Trakl της σελίδας 23-24, μεταφέρεται και στην σελίδα 39-40, του βιβλίου του «ΓΚΕΟΡΓΚ ΤΡΑΚΛ- ΕΡΜΑΝ ΕΣΣΕ, ΠΟΙΗΜΑΤΑ, μτφ. Α. Αγγελάκης, εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 12,1984.
15., ΆΡΗ ΔΙΚΤΑΙΟΥ, ΔΕΚΑΤΡΕΙΣ ΑΙΩΝΕΣ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ, εκδόσεις Δωδώνη, Αθήνα, Ιανουάριος 1977, σ.468. Γκέοργκ Τρακλ, σ.255-258. Την έκδοση ο ποιητής και μεταφραστής Άρης Δικταίος, την αφιερώνει «Στον ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟ τον τελευταίο απομένοντα». Περιέχει τα εξής ποιήματα: «ΤΑ ΠΟΝΤΙΚΙΑ», «ΔΥΣΗ», «ΣΤΟΝ ΔΡΟΜΟ», «ΤΗΝ ΑΝΟΙΞΗ», «ΤΗ ΝΥΧΤΑ», «ΓΑΛΗΝΗ ΚΑΙ ΣΙΩΠΗ», «Ο ΟΔΟΙΠΟΡΟΣ», “GRODEK”.
Σημείωση: Ο τόμος περιλαμβάνει τον Πρόλογο του Άρη Δικταίου καθώς και Σχόλια στην Ανθολογία. Η Ανθολογία διαμερισματοποιείται κατά χρονολογικές περιόδους. Ι. 345-1100. ΙΙ.1100-1400. ΙΙΙ. 1400-1600. ΙΙΙΙ. 1600-1700….. η τελευταία περίοδος είναι του 8 Κεφαλαίου 1945-1975. Ο Τράκλ περιλαμβάνεται στο 7ο Κεφάλαιο της περιόδου 1848-1933.
Πρίν την παρουσίαση των Ποιημάτων σημειώνει ο μεταφραστής: «GEORG TRAKL (1887- 1914). Αυστριακός, ένας από τους σημαντικώτερους εκπροσώπους του εξπρεσιονιστικού κινήματος, κι από τους πιο αυθεντικούς προδρόμους του Συρρεαλισμού- ο πρώτος πραγματικά «ερμητικός» ποιητής της Γερμανίας. Τυπικά του ύφους του είναι η συμβολιστική του χρώματος, η μοντέρνα αντίληψη της εκφραστικής κι ο εικονισμός του, που πηγάζει από το παράλογο»., σελίδα 446.
16., ΝΤΙΝΟΥ ΚΟΥΓΚΟΥΛΟΥ, ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ ΠΟΙΗΜΑΤΩΝ. ΑΦΟΡΙΣΜΟΙ ΦΙΛΟΣΟΦΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΩΝ, εκδόσεις Δωδώνη, Αθήνα, Μάϊος 2000, σ.264. Γκέοργκ Τρακλ, σ.214. Περιλαμβάνει το ποίημα του Γκέοργκ Τρακλ (1887-1914) (Trakl) «ΓΚΟΝΤΕΚ». Η μετάφραση είναι του Γ. Κεντρωτή.
Σημείωση: Το ανθολόγιο αυτό που συνέταξε ο Ν. Κουγκουλος περιέχει πέρα από τον Πρόλογο, Παροιμίες, Αινίγματα, Ποιήματα και Αποσπάσματα από μια πλειάδα Γερμανόφωνων δημιουργών. Φιλοσόφων, Στοχαστών, Κοινωνιολόγων, Ποιητών, Μουσικών, Μυθιστοριογράφων, κ.ά. Όπως του Μελάγχθωνα, του Γκαίτε, του Εμμανουήλ Καντ, του Σύλερ, του Σιλέσιους, του Καρλ Μαρξ, του Φρειδερίκου Νίτσε, του Χέγκελ, του Νοβάλις, του Χαίλντερλιν, του Μαξ Βέμπερ, του Τόμας Μαν, του Έρνεστ Κασσίρερ, του Μαξ Σέλλερ, του Στέφαν Τσβάιχ, του Μπλοχ, του Μαρκούζε, του Μάρτιν Χάιντεγκερ, του Ρίχαρντ Βάγκνερ, του Μαξ Φρις και δεκάδων άλλων. Ο έλληνας ανθολόγος παραθέτει και κατάλογο ελλήνων και ελληνίδων «ΛΟΓΙΟΙ ΓΝΩΣΤΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΕΣ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ». Το ποίημα «ΓΚΡΟΝΤΕΚ» προέρχεται από τις ποιητικές μονάδες που ο Τρακλ δημοσίευσε στο περιοδικό «ΜΠΡΕΝΝΕΡ» 1914/1915 πριν την αυτοκτονία του ποιητή αλλά και μετά την απώλειά του. Το ποίημα «ΓΚΡΟΝΤΕΚ» (Grodek) σε ένα δεύτερο μεταφραστικό χτένισμα, (μια «παραλλαγμένη» μεταφραστική εκδοχή του διαβάζουμε στην σελίδα 179, της έκδοσης «Georg Trakl, Άπαντα τα ποιήματα», του Λάκωνα μετάφραση Γιώργου Κεντρωτή, της σειράς Μεταφρασμένη Ποίηση, εκδόσεις Ρώμη, Αθήνα, 10,2021. Η πρώτη μετάφραση που ερανίζεται ο Ντίνος Κούγκουλος προέρχεται από περιοδικό.
17., ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΓΕΡΜΑΝΟΦΩΝΗ ΠΟΙΗΣΗ, Επιλογή-Μετάφραση-Σχόλια: ΑΝΤΩΝΗΣ ΤΡΙΦΥΛΛΗΣ, εκδόσεις Πλέθρον, Αθήνα, Αύγουστος 1983, σ.96. Μακέτα εξωφύλλου: Βάσω Αβραμοπούλου. Γκέοργκ Τρακλ, σ.62-66. Περιλαμβάνει μικρό βιογραφικό και τα εξής ποιήματα: «ΓΚΡΟΤΕΚ», «ΨΑΛΜΟΣ» (Στον Κάρλ Κράους), «Η ΝΥΧΤΑ». Την επιμέλεια της έκδοσης είχε ο κριτικός Αλέξης Ζήρας.
Σημειώσεις: Το βιβλίο περιέχει την «Η Παρουσία της Σύγχρονης Γερμανόφωνης Ποίησης», και ποιήματα των: Γκύντερ Άϊχ, του Πάουλ Τσέλαν, του Τόμας Μπρας, του Άντολφ Έντλερ και άλλων. Όπως σημειώνει στα Σχόλιά του ο Αντώνης Τριφύλλης, το «Γκρότεκ: Είναι μαζί με το ποίημα «Θρήνος» τα τελευταία ποιήματα του Τράκλ, γραμμένα στο νοσοκομείο της Κρακοβίας. Γκρότεκ είναι η τοποθεσία όπου δόθηκε η ομώνυμη μάχη.» Για το ποίημα «Ψαλμός» γράφει: «Από τη δεύτερη συλλογή του Τράκλ. Αφιερώνεται στον διανοητή της Βιέννης Κάρλ Κράους, που είχε μεγάλη απήχηση την εποχή εκείνη στην γερμανική διανόηση, τόσο με τα άρθρα του όσο και με τις διαλέξεις του στα Πανεπιστήμια. Το ποίημα έχει σαφή τα ίχνη της ποίησης του Ρεμπώ, έτσι όπως την αφομοίωσε ο ποιητής.». Τέλος, για τη «Νύχτα», σημειώνει: «Ένα από τα σημαντικότερα ποιήματα του Τράκλ. Η «άγρια ρωγμή» του φυσικού κόσμου είναι η ρωγμή στην ψυχή του ποιητή αλλά και των «λαών τριγύρω», που με τον πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο μπαίνουν σε μία διαδικασία σφαγής, η οποία, σε προσωπικό επίπεδο, οδήγησε τον ποιητή στην αυτοκτονία». Σελίδα 88. Συμπληρωματικά να αναφέρουμε ότι κοίταξα και την «Ανθολογία Γερμανικής Ποίησης 1749- 1921» των εκδόσεων «Εκάτη», Απρίλης 2001. Η Ανθολογία δεν περιλαμβάνει ποιήματα ή πεζά του Γκέοργκ Τρακλ.
18., ΕΞΙ ΕΥΡΩΠΑΙΟΙ ΠΟΙΗΤΕΣ. ΓΚΕΟΡΓΚ ΤΡΑΚΛ- ΑΡΣΕΝΙ ΤΑΡΚΟΦΣΚΙ- Ρ. Μ. ΡΙΛΚΕ- ΤΟΜΑΣ ΜΠΕΡΝΧΑΡΝΤ- ΙΒΑΝ ΓΚΟΛ- ΓΚΟΤΦΡΙΝΤ ΜΠΕΝ. Μετάφραση-Πρόλογος: Αλέξανδρος Ίσαρης, εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα, Οκτώβριος 2015, σ.152. ΓΚΕΟΡΓΚ ΤΡΑΚΛ, σ. 9,11-13,29,31-49
19., ΣΩΤΗΡΗΣ Ε. ΓΥΦΤΑΚΗΣ, ΑΥΣΤΡΙΑΚΟΙ ΠΟΙΗΤΕΣ ΤΟΥ 20ΟΥ ΑΙΩΝΑ. ΕΠΙΛΟΓΗ ΑΠΟ ΤΟ ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΤΟΥΣ ΕΡΓΟ. Β΄ έκδοση, εκδόσεις Λεξίτυπο, 2020, σ.328. Γκέοργκ Τρακλ, σ.59-110
Αντιγράφουμε τα «ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΓΚΕΟΡΓΚ ΤΡΑΚΛ»
PSALM Ψαλμός 1η γραφή, NAEHE DES TODES. Γειτονιά θανάτου,/ LANDSCHAFT, Τοπίο,/ ELIS, Έλις 1η γραφή,/ ELIS, Έλις 2η γραφή, Έλις./ ELIS, 3η γραφή,/ HOHENBURG, Χόενμπουργκ, / DEZEMBER IM MOOR, (1η Γραφή) Δεκέμβριος στο βάλτο,/ WANDERSCAFT, (1η Γραφή) Οδοιπορία, Βραδινή χώρα,/ ABENDLAND, Με εκτίμηση στην Else Lasker Schuler, Βραδυνή χώρα 2ο,/DER SCHLAF, Ο ύπνος, 1η Γραφή,/ HERBSTLICHE HEIMKEHR, (1Η Γραφή) Φθινοπωρινή νόστος,/ AN DIE NACHT- NACHTERBEBUNG, Στη νύχτα (νύχτας αφοσίωση)/ FRAGMENTE, Αποσπάσματα (1-10), KINDHEIT, Παιδικότητα,/ 2ο,/ 3ο, GEBURT, Γέννηση,/ 4ο, IM FRUEHLING, Στην άνοιξη,/ 5ο, NACHTCERWANDLUNG, Νυχτερινή μεταμόρφωση,/ 6ο,/ 7ο,/ 8ο,/ 9ο,/ 10ο,/ 11ο./ GEDICHTKOMPLEXE, Συμπλέγματα Ποιητικά,/ Του Ηλίανθου, / APHORISMEN, Αφορισμοί,/ NACHTSLIED, Νυχτερινό Tραγούδι,/ AN DIE SCHWESTER, Στην αδερφή,/ ABENDSLIED, Βραδινό τραγούδι,/ ZU ABEND MEIN HERZ, Βραδινό τραγούδι 2ο, Το βράδυ η καρδιά μας, Σε ένα παλιό γενεαλογικό βιβλίο, Εκ βαθέων, Ελιάν, Τραγούδι αγάπης, Θάνατος, Νύχτα χειμωνιάτικη. Προς άλαλους, Γέννηση, Πάθος, Νοτιάς, Οδοιπόρος, Κάρλ Κράους, Πτώση, Πνευματικό λυκόφως, Μεταμόρφωση, Τραγούδι των…, Στη Βενετία, Ήλιος, Τραγούδι ενός φυλακισμένου κότσυφα, Καλοκαίρι, Στο σκοτάδι, Καλοκαιριού κατακάθια, Τραγούδι του εκλιπόντος, Σεβαστιανός στο όνειρο, Όνειρο, συσκότιση, Γκρόντεκ, Πένθος, Το κλείσιμο, Στην ανατολή, Παραπονιάρικο τραγούδι, Ποίημα της Έλζε Λάσκερ- Σίλερ.
Σημείωση: Η ενδιαφέρουσα αυτή εργασία του Γερμανομαθούς συγγραφέα και ανθολόγου, (έχει εκδόσει το 1965 στην Καλαμάτα, την «Γερμανική σε απλά μαθήματα) αλλά και μια σειρά άλλων εργασιών, που αφορούν τους «Νομπελίστες Ποιητές 1901-1999», Αθήνα 2001, την Τρίτομη «Μικρή Ανθολογία Ευρωπαϊκής Ποίησης» Αθήνα 2008. Την Ανθολογία 43 Πολωνών Ποιητών, Αθήνα 2007 κλπ., περιλαμβάνει τους εξής δημιουργούς: RAINER MARIA RILKE/ GEORG TRAKL/ERICH FRIED/ PAUL CELAN/ INGEBORG BACHMANN/ THOMAS BERNHARD/ PETER HANDKE. Κάθε ποιητής συνοδεύεται από μία εισαγωγή για το έργο του πχ. Γκέοργκ Τρακλ (3/2/1887- 3/11/1914), σελ.61-65 και μετά τα ποιήματα τα περιεχόμενά τους. Ενώ στο τέλος του τόμου, σελίδες 319-325, διαβάζουμε τα «Λίγα Λόγια για την Αυστριακή Λογοτεχνία».
*, Ο τόμος που περιλαμβάνει τα «ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ GEORG TRAKL, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ 24 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2007, ΑΠΟ ΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ 19ου ΑΙΩΝΑ ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 21ου ΑΙΩΝΑ, “… Die wilde Klage ihrer zerbrochennen Munder…”, σε Επιστημονική Επιμέλεια Κατερίνας Μητραλέξη και Εύης Πετροπούλου, εκδόσεις Ύψιλον Αθήνα, 4, 2009, σ.232. έχει τις κάτωθι συμμετοχές. Εισαγωγή: Κατερίνα Μητραλέξη- Εύη Πετροπούλου. – Χαιρετισμός του Αντιπρύτανη Φοιτητικής Μέριμνας Πολιτισμού και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Αθηνών, Καθηγητή κυρίου Ιωάννη Κ. Καρακώστα.-Χαιρετισμός της Κοσμήτορος της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Καθηγήτριας κυρίας Μαρίκας Θωμαδάκη.-Χαιρετισμός του Πρέσβη της Αυστρίας στην Αθήνα, κυρίου Michael Linhart, -«Η πορεία του Georg Trakl προς τον λογοτεχνικό μοντερνισμό», του Hans Weichselbaum –«Ο εξπρεσιονισμός στην ποίηση και τη ζωγραφική: Σημειώσεις για μια πολιτισμική ιστορία της ΄κραυγής΄» του Willi Benning.- «Του Σωτήρα μαύρη κεφαλή στον ακάνθινο θάμνο» Θρησκευτικά μοτίβα στην ποίηση του Georg Trakl” του Stefan Lindinger. –«Ίσως μια περιδιάβαση μεσ’ από εγκαταλειμμένες κάμαρες» «Ίσως»: Ο ποιητικός ορίζοντας μιας μικρής λέξης στο έργο του Trakl» του Joachim Theisen.-«Ποιητικά παλίμψηστα: Holderlin-Rimbaud- Trakl’ της Εύης Πετροπούλου.-Η ποιητική του Georg Trakl ως όρος για τη μετάφραση του έργου του» της Έλενας Νούσια.-Το φρέαρ της αβύσσου» του Γιώργου Κεντρωτή.- «Ορφέως προσωπεία στον εξπρεσιονισμό: Η περίπτωση Trakl» της Κατερίνας Καρακάση.-Η ποίηση του Georg Trakl σε ελληνικές μεταφράσεις (1983-2005)» της Αναστασίας Δασκαρόλη.-Ο Georg Trakl στην Ελλάδα. Πρόσληψη και επίδραση» της Κατερίνας Μητραλέξη.- «Georg Trakl and Egon Schiele. Διαστάσεις και χαρακτηριστικά του αυστριακού εξπρεσιονισμού» της Αναστασίας Αντωνοπούλου. Τέλος έχουμε το «Ευρετήριο ποιημάτων» σ. 209-224. Τα ποιήματα είναι στην γερμανική γλώσσα και όπως αναφέρεται «Στο ευρετήριο αυτό καταγράφονται μόνο τα ποιήματα εκείνα, τα οποία εμφανίζονται ολόκληρα στις μελέτες του παρόντος τόμου και όχι εκείνα στα οποία υπάρχουν αναφορές σε επιμέρους στίχους. Τα ποιήματα ανευρίσκονται με την σειρά που παρουσιάζονται στις μελέτες του τόμου.»
**, Τέλος για το ποίημα του Νίκου Εγγονόπουλου, «ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ ΤΟΥ ΓΚΕΟΡΓΚ ΤΡΑΚΛ», σημειώνει ο κριτικός Ανδρέας Μπελεζίνης: «Δεν ξέρουμε για καλά αν ο αυστριακός ποιητής Γεώργιος Τρακλ (1887-1914) αυτοκτόνησε ή πέθανε, άθελά του, από κατάχρηση κοκαΐνης. Το ποίημα που του αφιερώνει ο Ν. Εγγονόπουλος τελειώνει με μια γαλλική παροιμία, κάτι σαν το δικό μας «καλομελέτα κι έρχεται». Η στιγμή του θανάτου ή της «κατά δόσεις» αυτοχειρίας του Τράκλ προετοιμάζεται με απλές όσο και καλά μελετημένες μεταβάσεις. Ο ποιητής καταφεύγει σε αλλεπάλληλα αυθεντικώς «εγγονοπούλεια» σχήματα: εισαγωγικά, παρενθέσεις, παύλες, φωνητικές παραλλαγές της ίδιας λέξης, γλωσσικές αυθαιρεσίες, όπως, έξαφνα, εκείνο το «-δη τότε-«, (όπου το βεβαιωτικό μόριο μπαίνει μπροστά από το χρονικό επίρρημα), πρόταξη που μόνο η αρχαία επική και λυρική ποίηση ήξερε! Γιατί; Γιατί το πικρό του συμπέρασμα για «της ανθρώπινης ζωής το θλιβερό μπελιά-τον άσχημο βραχνά-» θέλει να ‘ναι παραμυθητικό για μας. Στο νου του δεν είναι παρά η πλήρης, αξία και αυθεντική ζωή…..» σελίδες 68-69. Βλέπε Ανδρέας Μπελεζίνης, «ΕΝΑΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΜΕ ΟΜΟΤΕΧΝΟΥΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΤΕΧΝΟΥΣ». Στην κοιλάδα με τους ροδώνες του Νίκου Εγγονόπουλου. Στον τόμο «Εισαγωγή στην Ποίηση του Εγγονόπουλου» Επιλογή κριτικών κειμένων. Επιμέλεια Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου, εκδόσεις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης. Ιδρυτική δωρεά Παγκρητικής Ενώσεως Αμερικής, Ηράκλειο 2008.
Κλείνοντας την αυλαία του τρίτου σημειώματος για τον αυστριακό ποιητή Γκέοργκ Τρακλ, να σημειώσουμε και τα εξής. Στο πρώτο σημείωμα 14 Σεπτεμβρίου 2022 μετέφερα την μετάφραση των ποιημάτων του αυστριακού ποιητή από τον πειραιώτη ποιητή και μεταφραστή Ανδρέα Αγγελάκη, συμπληρώνοντας παράλληλα την Βιβλιογραφία του Λάμπρου Μυγδάλη στο περιοδικό «Διαγώνιος», με τα ανάλογα σύγχρονα στοιχεία και πληροφορίες. Στο δεύτερο σημείωμα 17 Σεπτεμβρίου 2022 μετέφερα την μετάφραση των Πεζών Ποιημάτων από την πειραιώτισσα ποιήτρια και μεταφράστρια Όλγα Βότση. Δεν αντέγραψα και το δεύτερο κείμενο της Βότσης για τον Τρακλ περιορίστηκα στον Πρόλογό της στην αυτόνομη μεταφραστική της πρόταση. Με τα δύο πρώτα αυτά σημειώματα έχουμε θα λέγαμε, την συμβολή των πειραιωτών δημιουργών στην πρόσληψη του Γκέοργκ Τρακλ στην χώρα μας και ξεχωριστά στην πόλη μας τον Πειραιά. Με το τρίτο 21 Σεπτεμβρίου 2022 σημείωμά μου βαδίζοντας στα ίχνη των προγενέστερων προσφέρω την δική μου σύγχρονη και ενημερωμένη πρόταση στην περίπτωση του Τρακλ. Προσπάθησα να δώσω- σε αυτό το σημείωμα- ένα χαρακτηριστικό δείγμα της ποίησής του. Ο ενημερωμένος αναγνώστης ενδέχεται να παρατηρήσει ποιητικές μεταφραστικές ομοιότητες ίδιων ποιητικών μονάδων που αλλάζει ο τίτλος από μεταφραστή σε μεταφραστή. Το ποιητικό δειγματολόγιο 3 ποιημάτων μας δίνει μια επαρκή θέλω να πιστεύω εικόνα. Εξάλλου, δεν είχα τον συγκεντρωτικό τόμο των ποιημάτων του Θεόφιλου Φραγκόπουλου ώστε να δω και τις άλλες του μεταφράσεις, ούτε του ποιητή Μηνά Δημάκη στο περιοδικό «Νέα Πορεία» αν και το περιοδικό το βρίσκει κανείς στο διαδίκτυο. Η παράθεση όμως των μεταφράσεων του Αγγελάκη και της Βότση μας παράσχει μία γερή μεταφραστική βάση ποιημάτων του Τρακλ. Δεν αντέγραψα μεταφράσεις από βιβλία που συναντάμε ποιήματα του Τρακλ όπως αυτό του Γυφτάκη που μας γνώρισε μια μεγάλη ομάδα αυστριακών ποιητών. Η την μετάφραση των εκδόσεων «Πλέθρον». Επίσης, δεν αντέγραψα το ποίημα του Νίκου Εγγονόπουλου για να μην παρατονιστεί η ματιά μας στο ποίημα του σημαντικού έλληνα υπερρεαλιστή ποιητή και ζωγράφου. Εξάλλου, το ποίημα δημοσιεύεται στα Πρακτικά. Παρ’ ότι μπήκα στον πειρασμό δεν ανέφερα τους τίτλους των Ποιημάτων με τον Γερμανικό τους τίτλο γιατί κατάλαβα ότι τεχνικά θα ήταν αδύνατο από το δικό μου πληκτρολόγιο του Η/Υ., παρά ελάχιστες φορές. Θα έχει ενδιαφέρον επίσης αν μεταφέραμε το κείμενο του Μάρτιν Χάιντεγκερ ολόκληρο, για την Ποίηση του Τρακλ, αλλά θα μας οδηγούσε σε άλλα μονοπάτια. Αξίζει επίσης, κάποιος ή κάποια που έχει την εργασία του ποιητή και στιχουργού Δημήτρη Ιατρόπουλου –αναφέρομαι στην μικρή έκδοση των εκδόσεων του περιοδικού «Λωτός» να αντιγραφεί και να αναρτηθεί στο διαδίκτυο. Θα συμβάλλει στην πληρέστερη κατανόηση τόσο της Γενιάς του 1970 όσο και θα έχουμε μια πληρέστερη εικόνα στο τι μετέφραζαν, τι διάβαζε η Τρίτη μεταπολεμική γενιά και με ποιες ξένες φωνές, αλλόγλωσσες ζυμώθηκε.
«Ω γαλάζια σιωπή! Υπομονή!
Όταν όλα ανθίζουν».
Γιώργος Χ. Μπαλούρδος
Πειραιάς 21 Σεπτεμβρίου 2022
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου