ΑΝΘΟΥΛΑ ΔΑΝΙΗΛ
Ψηφιδωτό, πρό πάντων
Εκδόσεις
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ Α.Ε. ΝΙΚΑΣ, Αθήνα 2021, σελίδες 304
Διόρθωση κειμένου: Στεύη Γ. Τσούτση
Διεύθυνση έκδοσης: Νικόλαος Ε. Νίκας,
Η συγγραφέας αφιερώνει το βιβλίο στους «Του Στέλιου, του Άκη, της Νατάσας, του Στυλιανού και του Νικόλα πάντα»
Όλα μου μιλούν και όλα μαρτυρούν’
τα πρόσωπα, οι τόποι, οι δρόμοι, οι κήποι,
με ποίηση, εικόνες μουσική.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Δρ. Κωνσταντίνος Μπούρας. Ποιητής, θεατρολόγος, κριτικός, ΠΡΟΛΟΓΟΣ, 7-9
Ανθούλα Δανιήλ, ΕΙΣΑΓΩΓΗ, 11-12
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Βγήκα μια τσάρκα για να δω τι γίνεται….
Οδυσσέας Ελύτης
ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΑΥΤΟΥ ΤΟΥ ΤΟΜΟΥ, όπως και όλα όσα κείμενα γράφω, έχουν τον τρόπο τους να με καθοδηγούν και, μέσα από παρακαμπτήριους δρόμους, να με παρασύρουν, ανεξαρτήτως της αφορμής της σύνθεσής τους, αν και καλύτερα θα ήταν να ομολογήσω πως η αφορμή είναι μία. Και πρέπει να ομολογήσω ακόμη ότι δεν ξέρω τι βαραίνει στη ζυγαριά, η αφορμή ή ο τρόπος. Το δορυφορικό κεφάλι μου, σαν τεράστιος αχινός, κοιτάζει ένα γύρω για να συλλάβει ό,τι κινείται στην περιφέρεια με άπειρα μάτια στους άσχετους κύκλους του Δημόκριτου. Και, αν η τύχη σταθεί ευνοϊκή και τα μη αναμενόμενα συναντηθούν, το σύννεφο, αραιό και διασκορπισμένο, ίσως με όλες τις αισθήσεις διυλισμένο και από όλες διανθισμένο, θα πυκνώσει, θα λάβει σχήμα και μορφή, στον κεντρικό νευρώνα. Το δεξιό ημισφαίριο επιβάλλεται στο αριστερό και το χέρι αναλαμβάνει δράση, να εκτελέσει ό,τι αυτό προστάζει, ό,τι η καρδιά επέβαλλε.
ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΑΥΤΟΥ ΤΟΥ ΤΟΜΟΥ είναι ήδη δημοσιευμένα σε διάφορα περιοδικά. Έχουν εκτεθεί στην ώρα τους, έχουν βρει μια αληθοφανή αιτία για να υπάρξουν, όμως μη με πιστέψετε…. Πάντα από πίσω κάποια άλλη κρύβεται. Μονάχα η πρόθεση άρκεσε για το κακό, λέει ο ποιητής, για το καλό, λέω εγώ, για το γράψιμο, πιστεύοντας πάντα πως ο μύθος γλυκαίνει την πραγματικότητα και της δίνει μια ακόμα ευκαιρία να φανούν Όλα καλά λίαν.. Αλλά δεν είναι πάντα. Ε! Από εκεί αρχίζει ο καημός...
ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΑΥΤΟΥ ΤΟΥ ΤΟΜΟΥ είναι μικρές σφήνες λογοτεχνικές-ποιητικές και πεζογραφικές-μουσικές και εικαστικές, που παίρνουν το θέμα από την καθημερινή πραγματικότητα, η οποία, σαν φωτάκι καθοδηγητικό, σαν αριάδνειος μίτος, βγάζει έξω από τον λαβύρινθο ή οδηγεί μέσα, εκεί στον Μινώταυρο’ στο παιδί της Πασιφάης και του Ταύρου, δύο αντιθετικών δυνάμεων που αγωνίζονται αενάως η μια της άλλης και αυτή είναι η ζωή. Κάποια ώρα ο Θησέας θα σκοτώσει το «τέρας». Μέχρι τότε εκείνο θα συνεχίσει να τρώει «μαύρο σωθικό»… Ποιήματα, εικόνες, μουσικές, κοχύλια, πούπουλα, πλόες, φτερά, ανέμους κι ό,τι κινείται και «αενάως ρει’…
ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΟΥ ΤΟΜΟΥ ΑΥΤΟΥ είναι σοβαρά, παιγνιώδη, πληροφορητικά, με τον τρόπο τους φιλολογικά, επιστημονικά, προπαντός όχι σοβαροφανή και πληκτικά. Είναι ανάσες σε όλες τις παραλλαγές της Τέχνης που εκβάλλουν στην ίδια κοίτη’ στο βιβλίο κείνται ολοζώντανα και συχνά σπαρταριστά, άλλοτε συγκινητικά, μα πάντα έτσι και αλλιώς ωραία.
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ, 13-210
ΤΩΝ ΚΗΠΩΝ, 15-68
-Πάνω σ’ ένα ξένο δέντρο, 15-18. Διάστιχο 19/3/2016
-Ένας κήπος στην ταράτσα, 19-24. Φρέαρ, 23/11/2015
-ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ, Έναν κήπο θα σου φκιάξω, 25 (ποίημα). (από τη συλλογή, ΚΙ ΑΛΛΗ ΠΟΙΗΣΗ, 1976)
-Η παραλία μου…, 26-31. Διάστιχο, 6/9/2015
Και η συνέχεια…, 31-32
Κι άλλη συνέχεια…, 32-35
-Η Ελληνική Γλώσσα και ο Πολιτισμός στην Κάλυμνο, 36-41. Παραθέματα Λόγου 11/8/2016
-Κολάζ καυτού Ιουλίου,2016, 42-47. Διάστιχο, 23/7/2016
-Στη Σκόπελο όπως τα Πεύκα…, 48-53. Διάστιχο, 17/8/2017
-Στην Αγχιάλη Πεπάρηθο, το κυματόζωστο νησί, 54-61. Περί ου, 8/9/2019
-Κωνσταντινούπολη Βασιλεύουσα, 62-66, Παραθέματα Λόγου, 3/7/2015
Η Πόλις Εάλω, 67-68 (ποίημα)
Σημείωση: Όπως μας λέει η φιλόλογος και συγγραφέας «Ο Οδυσσέας Ελύτης γράφει, στα 1969, το ποίημα «Θάνατος και Ανάστασις Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, στη Δεύτερη Σειρά της συλλογής Τα Ετεροθαλή. Από το «τρισυπόστατο» σκοτεινό ποίημα επιλέγω στίχους.
Το ποίημα ακολουθεί κριτικό σχόλιο της Ανθούλας Δανιήλ.
ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ…, 69-107
-Του Φθινόπωρου, 70-73. Πεί ου, 3/10/2019
-Η Αθήνα θυμάται- 12 Οκτωβρίου 1944, 74-76. Διάστιχο, 9/10/2015
-Robert Desnos, Terezin, (ποίημα), Μετάφραση Α. Δανιήλ. 77-78. Περί ου, 12/10/2019.
-Άνοιξη στην Αθήνα, 79-80. Φρέαρ, 11/3/2018
Ακόμα μία Άνοιξη, 2020, 81-84.
-Και ακόμα μία Άνοιξη, 85-88. Περί ου, 1/5/2020
-Βλαντιμήρ Μαγιακόφσκι, ΣΤΩΝ ΣΠΟΝΔΥΛΩΝ ΤΟΝ ΑΥΛΟ, Μετάφραση, Οδυσσέας Ελύτης, Ο δικός μας Βλαδίμηρος, 89, (ποίημα)
-Στις «ΣΤΗΛΕΣ» Του Ολυμπίου Διός, 90-93. Διάστιχο, 12/10/2019
-Φλόρα Μιράμπιλις, 94-97.Διάστιχο, 24/3/2019
-Της Άνοιξης και αυτό ΛΟΡΔΟΣ ΜΠΑΫΡΟΝ, 99-103. Περί ου, 20/4/2019
-Η Άνοιξη, ο Μάρτης, η Αφροδίτη, ο Άρης, 104-107. Περί ου, 9/3/2019
ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ, 108-166
-Πέερ Γκυντ, 109-111. Περί ου, 19/10/2019. Πέερ Γκυντ, του Ερρίκου Ίψεν, στο Δημοτικό Μουσικό Θέατρο «Μαρία Κάλλας» του Δήμου Αθηναίων.
-Υπόθεση Μακρόπουλου ή το ελιξίριον της νιότης. 112-114. Περί ου, 6/6/2018. Μια όπερα του Τσέχου LEOS JANACEK στην Εθνική Λυρική Σκηνή
-Η Ωραία Ελένη του Ζακ Όφενμπαχ, 115-117. Διάστιχο, 24/2/2019. Στο Ολύμπια, Μουσικό Δημοτικό Θέατρο- Μαρία Κάλλας. Κυριακή 17/2/19.
-Ο Ορφέας στον Άδη του Jaques Offenbach, 118-122 στο Θέατρο Ολύμπια-Μαρία Κάλλας (29-12-18). Διάστιχο, 30/12/2018
-75 χρόνια Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, 123-125, Φρέαρ, 8/5/2018
-Remember me!, 126-130, Περί ου, 29/1/2019
-Take five, 131-135, Περί ου, 22/4/2020
-Εκατό χρόνια από τον θάνατο του Κλωντ Ντεμπυσύ, 136-141, Διάστιχο, 31/3/2018
-Λούντβιχ Βαν Μπετόβεν και Γκούσταβ Μάλερ, 142-144. Παραθέματα Λόγου, 31/1/2020. Στο Μέγαρο Μουσικής με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών. 29/1/20
-Μίκης Θεοδωράκης, Να μαγευτώ και να μεθύσω, 145-148. Εισαγωγή-ανθολόγηση: Ιουλίτα Ηλιοπούλου, εκδόσεις Ιανός, 2019. Περί ου, 12/5/2019
-Δύο Γκαλά όπερας… Κι αρχή καλός μας χρόνος. –Στο Μέγαρο Μουσικής με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών (30-12-18). –Στο Θέατρο Ολύμπια- Μαρία Κάλλας, με τη Συμφωνική Ορχήστρα του Δήμου Αθηναίων (5-1-19), 149-151. Παραθέματα Λόγου, 7/1/2019
-Ισπανία πάλι. Συναυλία αφιερωμένη στην Ισπανία από τη Συμφωνική Ορχήστρα του Δήμου Αθηναίων, στο Δημοτικό Μουσικό Θέατρο Ολύμπια- Μαρία Κάλλας. (Πέμπτη 31/1/19), 152-155. Παραθέματα Λόγου, 31/1/2019
-Συμφωνία Νο 2 «της Αναστάσεως», σε ντο ελάσσονα του Μάλερ. Στο Μέγαρο Μουσικής. Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, 18.1.2019, 156-159. Παραθέματα Λόγου, 20/1/2019
-Η Ενάτη Συμφωνία του Μπετόβεν. Στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού με τον Ρικάρντο Μούτι στο πόντιουμ, 160-162. Φρέαρ, 19/7/2019
-Ο Maurice Bejart στο Ηρώδειο, 163-166. Περί ου, 22/9/2019
ΤΗΣ ΚΑΡΑΝΤΙΝΑΣ, 167-185
-Dum Spiro Spero, Όσο ζω ελπίζω…, 168-171, Περί ου, 4/4/2020
-Finis
mundi, Carl Orf, 172-174. Περί ου, 28/3/2020
-«Φιληθείτε», 175-179, Διάστιχο, 18/4/2020
-Με αφορμή ένα τραγούδι του Νίκου Ξυλούρη Ντελικανής και Κούρος και Πρίγκιπας με τα κρίνα, 180-185. Περί ου, 9/4/2019
ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΙΚΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ, 186-210
[Μια βόλτα απ’ έξω (187-197)/ Υπό την Βασιλικήν Δρυν (197-203)/ Κατέβηκα στην Πλατεία Κάνιγγος (203-204)/ Φτάνω στο Κολωνάκι (204-209) / Επίδαυρος 1982 (206-210)]
ΜΕΡΟΣ
ΔΕΥΤΕΡΟ, 211-302
[…] Εσύ είσαι κι ο ποιητής κι ο δάσκαλός μου, εσύ είσαι και ο μόνος οδηγός που επήρα στην όμορφη γραφή που ετίμησέ με.
(Δάντης, Κόλαση, μτφρ. Ν. Καζαντζάκης, Α΄, στ.85)
ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΕΙΣ – ΣΥΝΟΜΙΛΙΕΣ
-«Στα περιβόλια», «Ο αγράμματος και η ωραία», «Ανδρομέδα». Μια σχέση αφανής, γερή, δεμένη πάνω σε βράχο, 212-219. Poeticanet, 10/7/2018
Ανοιξιάτικες ανταποκρίσεις Τέλλος Άγρας- Οδυσσέας Ελύτης, 220-225
«Η αλήθεια βγαίνει χυτή σαν το νιόκοπο άγαλμα ή λόγος περί αλήθειας» (Οδυσσέας Ελύτης, Ανοιχτά Χαρτιά, Πρώτα-Πρώτα, Γ΄, σελ.23), 226-231 Poeticanet, 30/11/2018
Μόσχα 1990 και κάτι, 232
Παρίσι, Φεβρουάριος 2005 αφιερωμένο Και αυτό της Μαρίας Καφετζή, 233-237
[Ευριπίδου Βάκχαι (233-236)/ Σαίξπηρ-Βέρντι, Οθέλλος (236-237)/ Μότσαρτ, Έτσι κάνουν όλες (237)]
-Ο Ροβεσπιέρος πήρε στα χέρια του το κομμένο του κεφάλι, 238-240. Φρέαρ, 18/11/2015
-Nihil ex nihilo- nothing comes from nothing- όλα νέα, από παλιά ειπωμένα, 241-245 Διαβάζω το ποίημα XVI 180 του αρχαίου επιγραμματοποιού Δημόκριτου, από την Παλατινή Ανθολογία και θαυμάζω. Περί ου, 15/12/2019
ΤΗΣ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ, 247-
Ο Βάσος Βόμβας θυμάται, 247-248
-Γιάννης Αλύτης-Βόμβας, ένας μεγάλος «άγνωστος», 249-254. Πρόλογος στο βιβλίο, Οι φίλοι μου κι εγώ, Σμίλη 2013
-Ένα σπάραγμα του Αλκαίου και ένα ποίημα του Γιάννη Αλύτη-Βόμβα*, 255-262. Περί ου, 11/4/2020
Ερωτικό, 263-265 (Το «Ερωτικό» βρέθηκε στα κατάλοιπα του ποιητή Γιάννη Αλύτη-Βόμβα)
-Με αφορμή την έκδοση των πεζών του Γιάννη Αλύτη-Βόμβα, Οι φίλοι μου κι εγώ, 266-268 Διάστοιχο, 1/11/2015
-Ο Υπερρεαλισμός, ο Ντόρρος, ο Ντορής κι ο Γιαννακός. Μικρές ή μεγάλες παραλείψεις-υπενθυμίσεις, 269-274, Φρέαρ, 8/4/2017
Ακόμα λίγα για τον Γιάννη Αλύτη-Βόμβα, από τον Βάσο Βόμβα, 275-276 (Βάσος Ι. Βόμβας, Ιούλιος 2019)
-Η μετάφραση και ο σχολιασμός του Κρεσέντσιο Σαντζίλιο, 277-285. Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΕΝΟΣ ΣΧΕΔΟΝ ΑΓΝΩΣΤΟΥ ΕΛΛΗΝΑ ΠΟΙΗΤΗ: Ο ΠΗΓΑΙΟΣ ΣΟΥΡΕΑΛΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΑΛΥΤΗ-ΒΟΜΒΑ. Διάστιχο, 4/3/2020
-Ο Γιάννης Αλύτης στο μέτωπο και η «Η αθάνατη λεξούλα του Καμπρόν», 286-289.Διάστιχο, 2/11/2019
Δύο Επιστολές για τον Αντώνη Πρωτοπάτση από τον Κώστα Κοτζιούλα και τον Στράτη Μυριβήλη, 290-291
Ο Γ. Κοτζιούλας για τον Αντ. Πρωτοπάτση. Γιώργος Κοτζιούλας, 1909-1956. 292-293
(Κοτζιούλας Γ., Η πρώτη μου γνωριμία με το Μυριβήλη….., χ.χ., χφ., Αρχείο Γ. Κοτζιούλα /ανέκδοτο/)
-Ο Στράτης Μυριβήλης (Μυτιλήνη) στον Γ.Κ. (Αθήνα). Λέσβο. Απ’ τη Σκάλα της Σκαμνιάς 25.10.30. 294-295, Φρέαρ, 25/3/2020
Λίγα ακόμα…., 296
Αντί Επιλόγου…297-298
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ, 299-302
Ευχαριστίες, 303
-
Μια προσωπική και
μόνο ανάγνωση ενός σύγχρονου παλίμψηστου
Οι σκέψεις που ακολουθούν, δεν έχουν θέση «επίσημης» κριτικής δημοσιευμένης σε ένα λογοτεχνικό έντυπο-περιοδικό, όπως αυτά στα οποία δημοσίευσε τα κείμενά της η έγκριτη και πολύπειρη, φιλόλογος-συγγραφέας κυρία Ανθούλα Δανιήλ. Ούτε είταν μέσα στις βλέψεις του γράφοντα να παρουσιαστούν σε μία ηλεκτρονική ιστοσελίδα του κύρους και της δημοσιότητας που δημοσιεύουν δεκάδες έλληνες και ελληνίδες σύγχρονοι και παλαιότεροι κριτικοί μας, λόγω του ότι τα περισσότερα παλαιά λογοτεχνικά περιοδικά έκλεισαν το καθένα για τους δικούς του λόγους τον κύκλο τους ή, συνεχίζουν, ορισμένα, ηλεκτρονικά την έκδοσή τους. Η μικρή ιστοσελίδα που διατηρώ, τα «Λογοτεχνικά Πάρεργα», σκοπό έχουν-από τότε που δημιουργήθηκαν- να παρουσιάσουν με όποιον προσωπικό τρόπο μπορούν- τεχνικές γνώσεις πάνω στον Ηλεκτρονικό Υπολογιστή, επάρκεια διαβασμάτων και κριτικής του υπογράφοντος τα σημειώματα, τον μεγάλο ιστορικό ανθώνα της ελληνικής λογοτεχνίας και παράδοσης και όσο είναι δυνατόν και της ξένης. Να αποδελτιωθούν και να καταγραφούν στοιχεία και πληροφορίες παλαιότερες από περιοδικά και εφημερίδες, ίσως δυσεύρετες στις νεότερες γενιές των αναγνωστών που αγαπούν ακόμα το διάβασμα, την τέχνη, τον πολιτισμό. Να μην τραβήξουν όσα τράβηξε η δική μου γενιά που δεν είχε τις ανάλογες οικονομικές ευκαιρίες στις δικές της έρευνες και λογοτεχνικές ανιχνεύσεις. Τα σημειώματα εμπλουτίζονται από επικαιρικά ή όχι ιστορικά στοιχεία και πολιτικά συμβάντα του έχοντος την ιστοσελίδα, και από εμβόλιμες ημερολογιακές πληροφορίες της γενιάς μου, όπως τις έζησε, βίωσε, γνώρισε, ήρθε σε επαφή με πρόσωπα, καλλιτέχνες, ποιητές, πεζογράφους, εικαστικούς τις προηγούμενες δεκαετίες μετά την μεταπολίτευση του 1974 και την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην χώρα μας. Γνωρίζοντας μάλιστα, ότι τα «Λογοτεχνικά Πάρεργα» δεν είναι στις προτιμήσεις δημοσιεύσεων των ελλήνων και ελληνίδων συγγραφέων, μια που ούτε χαίρει εκτιμήσεως ή σνομπάρεται εξαιτίας του μικρού αναγνωστικού της κοινού ή, κάνοντας την αυτοκριτική μας, της προχειρογραφίας του γράφοντος και του δικαιώματος να θέλει να κρατά την πολιτική και αναγνωστική του ανεξαρτησία. Αλλά αυτό, είναι ένα άλλο κεφάλαιο. Θα αναρωτηθεί κάποιος, σε τι χρειάζονται αυτές οι προοιμιακές διευκρινίσεις. Αναφέρονται γιατί θέλουν να πουν τα εξής: ότι οι προθέσεις μας όταν γράφονται θετικές ή ορισμένες αρνητικές κριτικές είναι αγνές, δηλαδή, έχουν σεβασμό στον συγγραφικό κόπο του δημιουργού, στο πρόσωπο του συγγραφέα, στο ίδιο το βιβλίο που έχουμε μπροστά μας, το διαβάζει, το χαίρεται ή δυσανασχετεί ο γράφων. Δεν βλέπουμε αφ’ υψηλού τα κείμενα κρατώντας ένα αξιακό υποδεκάμετρο, ένα ιδεολογικό ή λογοτεχνικού κανόνα καταξίωσης του συγγραφέα, αποσιωπώντας και απορρίπτοντας συλλήβδην το όποιο έργο του. Προσπαθούμε όσο το δυνατόν να απολαύσουμε το κείμενο, να ανακαλύψουμε μέσα σε αυτό τα στοιχεία και τις εικόνες εκείνες που θα μας συγκινήσουν, θα μας εξιτάρουν, θα μας προβληματίσουν, θα κεντρίσουν τις δημιουργικές δυνάμεις της φαντασίας μας. Το ίδιο συνέβει και με το «ΨΗΦΙΔΩΤΟ, ΠΡΟ ΠΑΝΤΩΝ», αυτό το πολιτιστικό παλίμψηστο που μας προσέφερε η φιλόλογος και κριτικός κυρία Ανθούλα Δανιήλ, μετά το προηγούμενο της, «Δεκαετίες τερματίζουν όλες μαζί στο νήμα» αφήγημα, εκδόσεις Βακχικόν 2020.
Το «Ψηφιδωτό, προ πάντων», εκδόσεις Νίκας 2021 είναι ένα είδος πολιτιστικού «αλμανάκ». Ένα βιβλίο σαν τον τόμο «Επίλογος» που κυκλοφορούσε στο τέλος κάθε έτους ή στις αρχές του καινούργιου, καταγράφοντας τα πολιτιστικά πεπραγμένα της χρονιάς. Υπάρχει ασφαλώς μια μεγάλη και ουσιαστική διαφορά στις πολυσχιδείς και πολύστικτες αυτές συλλογικές εργασίες με το βιβλίο της Δανιήλ. Στις περιπτώσεις των «αλμανάκ» «επιλόγων», «χρονικών» (βλέπε γκαλερί ΩΡΑ) κλπ. την πλούσια ύλη συντάσσουν πάνω από ένα συγγραφείς ή επιμελητές ανάλογα με τα είδη της τέχνης που καταγράφουν και διαπραγματεύονται. Στην περίπτωση του «Ψηφιδωτού» συγγραφέας και επιμελητής των δημοσιευμάτων στα καινούργια λογοτεχνικά περιοδικά των πρόσφατων χρόνων από όπου μεταφέρονται στον παρόντα τόμο, έχουμε την ματιά, τις κρίσεις, τις αξιολογήσεις, τους καλλιτεχνικούς παραλληλισμούς, τις εμπνευσμένες εσωτερικές διασυνδέσεις, τις ενθουσιώδεις κρίσεις και θέσεις ενός και μόνο συγγραφέα. Όχι τυχαία παραπάνω, δεν αντέγραψα απλά τα Περιεχόμενα του βιβλίου, τα δύο κύρια μέρη που χωρίζεται και τους σχετικούς τίτλους των κεφαλαίων του, αλλά, και τις εσωτερικές των γενικών της μαρκίζας τίτλων ενότητες με τις αντίστοιχες σελίδες που τις συναντάμε στο πολυσύνθετο αυτό βιβλίο. Το πράττω αυτό γιατί ενώ το βιβλίο έχει πλείστες αρετές έχει και μάλλον και αντίστοιχες δυσκολίες στην ανάγνωσή του. Κουράζουν οι επαναληπτικές αναφορές και ρήσεις σε έναν μόνο ποιητή, όσο αγαπητός και αν μας είναι-και είναι, αναφέρομαι στον Οδυσσέα Ελύτη. Κάτι που θα μπορούσε να κάνει έναν αναγνώστη του βιβλίου της φιλολόγου κυρίας Ανθούλας Δανιήλ να αναρωτηθεί γιατί δεν έκατσε να γράψει ένα ακόμα μελέτημα για τον Οδυσσέα Ελύτη αντί να σκορπά ρήσεις και στίχους του σε όλες τις σελίδες του βιβλίου της επαναληπτικά και ίσως κουραστικά. Διαισθάνεσαι ότι η συγγραφέας «πάσχει» από μία Ελυτική βουλιμία, μία ανεκπλήρωτη πληρότητα ερμηνείας και αναφορικών, θετικών και υμνητικών επισημάνσεων του έλληνα νομπελίστα ποιητή. Ασφαλώς, είναι δικαίωμα κάθε συγγραφέα να δηλώνει τις ποιητικές και καλλιτεχνικές του αγάπες όταν όμως οι αγάπες αυτές μας δείχνονται σε τέτοιον κορεσμό καταθέσεων (σε μία εργασία ή μία μελέτη που δεν αναφέρεται αποκλειστικά στον ποιητή), τότε μπουκώνουν τα κείμενα, οι παρατηρήσεις, τα σχόλια. Λιγώνουν, γίνονται «πετιμέζι», και σε…. Ή να το σχολιάσω χαριτολογώντας όπως κάνει και σε σημεία των δημοσιευμάτων της η μικρά και αθώα παιδίσκη η οποία αγωνίζεται να «καρφώσει» με το πιρούνι της τον σπαρταριστό αστακό δίπλα στην παραλία που τρώει με τις φίλες της, τις άλλες δύο «χάριτες», σου ανεβαίνει το αναγνωστικό ζάχαρο. Τα Ελυτικά σιρόπια ξεχειλίζουν από το βάζο. Και μαζεύονται πολλές μύγες. Θέλω να πω, χάνεται η ισορροπία, μια και δεν κρατάμε στα χέρια μας τα Άπαντα του νομπελίστα μας αγαπητού σε όλους μας ποιητή. Η ίδια μέθοδος ακολουθείται από την συγγραφέα στην παράθεση ρήσεων ένα είδος «τσιτάτου» και άλλων συγγραφέων, ευτυχώς σε μικρότερη ποσότητα. Το δεύτερο χρονολογικό Νόμπελ κερδίζει στα σημεία των μνημονεύσεων μάλλον το πρώτο. Χρειάζεται ειδική εξέταση καταγραφής και επισήμανσης εκτός των φανερών δηλώσεων και των άλλων, των υποδόριων, των σχεδόν άδηλων, των εκφράσεων και του κλίματος που πλημμυρίζει, ευωδιάζοντας τις σελίδες του «Ψηφιδωτού». Η ποιητική «αριστοκρατική» λάβα απλώνεται στο αμάλγαμα αυτών των δημοσιευμάτων. Η κυρία Ανθούλα Δανιήλ, είναι ένα πρόσωπο καθ’ όλα σεβαστό και αγαπητό, αλλά, δεν ζούμε όλοι μέσα σε έναν γυάλινο του πνεύματος και της καλλιτεχνίας πύργο. Και να ονειρευόμασταν άλλωστε, μία τέτοια κατάσταση, η σκληρή καθημερινότητα της ζωής όλων μας θα μας απέτρεπε. Μόνο στα παραμύθια η ωραία Κοιμωμένη ξυπνά από το φιλί του βασιλόπουλου ελευθερωτή της τέχνης και του πολιτισμού. Οι της ζωής εραστές και λάτρεις της τέχνης και οι φιλότεχνοι, βρίσκονται μέσα στην τύρβη και την καθημερινή δύσκολη βιοπάλη, άσε που καιροφυλακτεί στα παρασκήνια πάντα κάποια Κλυταιμνήστρα Ζωή, που σου υπενθυμίζει ότι ο Θάνατος, καιροφυλακτεί αναπάντεχα και κάθε στιγμή, πέρα από τα ωραία και υψηλά «σωστικά ψεύδη" της Τέχνης κατά Πλάτωνα, ή τα «κατά συνθήκη ψεύδη» του Μαξ Νορντάου. Άσε τον πατέρα της ψυχανάλυσης και το σχετικό για τον πολιτισμό βιβλίο του.
Η Φιλόλογος και τεχνοκριτικός κυρία Ανθούλα Δανιήλ είναι γνωστή μας τόσο από τα υπόλοιπα βιβλία της, τις εκατοντάδες κριτικές της, παρουσιάσεις νέων τίτλων βιβλίων, θεατρικών της κριτικών και μουσικών της εκδηλώσεων που παρακολούθησε. Στις μεγάλες της ποιητικές αγάπες, συγκαταλέγονται οι δύο κορυφαίοι έλληνες νομπελίστες μας, Γιώργος Σεφέρης και Οδυσσέας Ελύτης-κυρίως ο δεύτερος-και μια πλειάδα άλλων της προσωπικές αγάπες και προτιμήσεις που, από την παιδική της ηλικία, προσκολλήθηκε με πάθος και αμείωτο ζήλο. Να ομοιωθεί. Το οικογενειακό της περιβάλλον όπως η ίδια μας εξιστορεί, στάθηκε το αναγκαίο θερμό πλαίσιο των πολιτιστικών της ενασχολήσεων και ενδιαφερόντων της. Ιδιαίτερα η θέση του φιλότεχνου πατέρα της ο οποίος θεωρούσε ότι ένας «φιλόλογος οφείλει να γνωρίζει τα πάντα» αν θέλει να είναι καλός και επαρκής δάσκαλος. Αυτό όμως εγκυμονεί μάλλον, έναν κίνδυνο, ότι έχουμε μια έμψυχη «εγκυκλοπαίδεια», μπροστά μας, πράγμα αδύνατο ακόμα και στις εξυπνότερες και ευφυέστερες προσωπικότητες, τα καλλιτεχνικά ταλέντα όπου γης και εποχής. Εδώ κατά την ταπεινή μου κρίση έγκειται και το πρόβλημα της ανάγνωσης του σπονδυλωτού βιβλίου της κυρίας Ανθούλας Δανιήλ. Θέλησε να περιλάβει τα πάντα και σχεδόν τους πάντες. Ατομικές της αναμνήσεις, ταξίδια αναψυχής της και ταξίδια της εκπαιδευτικά. Προσωπικά της βιώματα και αγάπες. Φιλίες της και γυναικείες φιγούρες που, συνέβαλαν και εξακολουθούν να συμβάλλουν στον τοπικό πολιτισμό και την ανάδειξή του σε τοπικό επίπεδο. Συμμετοχή της σε διεθνή συνέδρια για την ελληνική γλώσσα και παιδεία. Ελληνιστές και τουρίστες. Εικαστικοί πίνακες και οι παραστάσεις τους, η θεματογραφία τους, συνδέονται με μουσικά έργα, όπερες συμπληρώνουν με τα λιμπρέτα τους τις παιδικές και νεανικές αναμνήσεις μας. Στίχοι ποιητών παραλληλίζονται με μελωδίες συνθετών, αναμειγνύονται με χρώματα ζωγράφων. Αντιγράφονται εκτενή αποσπάσματα από ποιητικές συνθέσεις ελλήνων και ξένων ποιητών, μεταφράζονται ξένοι ποιητές, βλέπε τον υπερρεαλιστή γάλλο Robert Desnos, και το Terezin, ενώ παραθέτει ένα ποίημα του έλληνα ποιητή Γιώργου Βέη, και το ποίημά του «Έναν κήπο θα σου φκιάξω», σε άλλη σελίδα. Άλλοτε μεταφέρει ποίημα του ρώσου φουτουριστή ποιητή Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι, «Στων σπονδύλων τον αυλό» μεταφρασμένο από τον Οδυσσέα Ελύτη. Δημοσιεύει το ευαίσθητο και συγκινητικό «Κολάζ καυτού Ιουλίου, 2016 και μας δηλώνει την ποιότητα της ταυτότητάς της ζωής της. Γράφει:
«Φύλλο κι εγώ, γυναίκα τοπίο, γυναίκα πρόσωπο, γυναίκα βιβλίο, διαβασμένο, αδιάβαστο, δύσκολο, αντιφατικό, σταθερό, ευμετάβλητο, πεισματικό, ακούραστο μέσα στην αλλαγή, κυκλοθυμικό, που ανεβαίνει ή κατεβαίνει τον δρόμο, ασθμαίνοντας αλλά και χοροπηδώντας, παίζοντας και σπουδάζοντας, επιθυμώντας, ελπίζοντας, αφαιρώντας του θανάτου ό,τι μπορεί, συνεχίζοντας τον αγώνα τον δίκαιο». σελ. 45,
στο ίδιο δημοσίευμα διαβάζουμε και την γυναικεία της, της κόρης οφειλή προς τους γονείς της. Άλλοτε, μας δίνει Κυριακάτικες εντυπώσεις της από τις ελληνικές παραλίες νησιώτικες που απολαμβάνει τα μπάνια της παρακολουθώντας την μικρή συστάδα των παιδιών που παίζουν και πλατσουρίζουν στην άμμο. Άλλοτε περπατά ξυπόλητη πάνω στην καυτή άμμο ή στήνει αυτί να ακούσει τις ξένες λέξεις-ιταλικές- με τις οποίες φωνάζουν οι μανάδες τουρίστριες τα μωρά παιδιά τους. Αντιγράφει ανέκδοτα κείμενα και μας δίνει τον επιστολικό χαρακτήρα ελλήνων ποιητών. Δημιουργεί φιλίες και παρατηρεί τον κόσμο από ψηλά, από τις ταράτσες των άξενων πόλεων, των πολυώροφων πολυκατοικιών της πρωτεύουσας, με τους "κρεμαστούς κήπους τους". Η Αθήνα είναι η εστία της, ο χώρος ο γενέθλιος της, από τα μέρη και τις τοποθεσίες της εξορμά να περιδιαβεί τους δρόμους της, τα σοκάκια της, να απολαύσει τις κρυφές ομορφιές της. Σαν άλλη αθηναιολάτρισσα, σαν ένας θηλυκός 'Δημήτριος Καμπούρογλου ή Καιροφύλας. Τίποτα δεν ξεφεύγει από το βλέμμα της, το συνθετικό, το συνδυαστικό, το περιγραφικό. Τοπία, αστικά ή της επαρχίας, νησιώτικοι χώροι, η πανίδα και η χλωρίδα της ελληνικής γης, οι μυρωδιές και οι καταγραφές των ονομάτων των λουλουδιών, των δέντρων, των βουνών. Περιηγείται τόπους και επισκέπτεται ανθρώπους που την προσκαλούν να δώσει μία ομιλία, να παρουσιάσει ένα βιβλίο, να μιλήσει για την ελληνική γλώσσα, την ποίηση. Μας μιλά για το λιμάνι, το βυθό της θάλασσας και τον πλούτο της καθώς ανοίγεται κολυμπώντας στο πέλαγος. Κάνει άλματα μνήμης για να μας μιλήσει για μία θαλάσσια χελώνα που συν-κολύμπησε, αιτία για να αναφερθεί στην συλλογή της ποιήτριας Τασούλας Καραγεωργίου και την συλλογή της "Χελώνα του Κεραμεικού" της. Μας διορθώνει στο πως πρέπει να γράφεται το όνομα ενός μήνα και συσχετίζει τον κριτικό και ποιητή Τέλλο Άγρα με τον Οδυσσέα Ελύτη, ενώ σε άλλο κείμενο, "Ακόμα μία Άνοιξη, 2020, έχουμε την συσχέτιση λόγων του Ελύτη του Καζαντζάκη και Δομίνικου Θεοτοκόπουλου. Μας παρουσιάζει την Ανθολόγηση του Μίκη Θεοδωράκη από την ποιήτρια Ιουλίτα Ηλιοπούλου, ενώ μεταφέρει απόσπασμα από τον Ίωνα Δραγούμη και την μετάφραση του ποιήματος του Λόρδου Βύρωνα από τον Βασίλη Ρώτα. Στοιχεία αντλεί και από τους δίσκους κλασικής μουσικής, βλέπε σ.174 για τον μουσικό συνθέτη και παιδαγωγό Καρλ Ορφ.Μας γνωρίζει άγνωστους ποιητές και αφιερώνει μία μεγάλη ενότητα του βιβλίου της στα της πολιτιστικής προσφοράς «Της Μυτιλήνης» και των πνευματικών εκπροσώπων της. Περισκοπεί με ιερή μανία έργα μουσικά και εικαστικά, με τον ίδιο ζήλο που περιγράφει πολιτιστικές συνήθειες ελλήνων που αφοσιώθηκαν ανιδιοτελώς στον πολιτισμό. Αναζητά στο ίντερνετ πληροφορίες για να αναφερθεί στο ταξίδι της στη Μόσχα το 1990, ενώ τάχα μου, αναρωτιέται «Μα, τόσο πολύ δεν θυμάμαι; Και, όμως, θυμάμαι», σ.232 κάτι που μας δείχνει όπως και σε πολλά άλλα σημεία της γραφής της, ότι η κυρία Ανθούλα Δανιήλ, σκηνοθετεί και δημιουργεί το σκηνικό της πρωτίστως ίσως για να τέρψει την δική της πνευματική και καλλιτεχνική επιθυμία, αισθητική τέρψη και αισθαντική αναγνωστική περιπέτεια, την κοριτσίστικη και γυναικεία της πρόθεση να ζήσει μέσα σε έναν πύργο με τα βιτρό του από παραστάσεις και εικόνες, των δικών της ονείρων και περιπλανήσεων. Όμως κάτι τέτοιο και σε αυτό το εύρος, δεν είναι μάλλον δυνατόν να το ζήσει ο καθημερινός άνθρωπος ο βιοπαλαιστής και ταλαίπωρος οικογενειάρχης. Είναι μία προίκα για έχοντες και κατέχοντες αν δεν λαθεύω.
Ο τίτλος του βιβλίου της, δεν παραπέμπει μόνο στην βυζαντινή τέχνη και την τέχνη του Ψηφιδωτού που υιοθέτησαν οι βυζαντινοί αγιογράφοι θέλοντας να εκφράσουν το πρόσωπο της πίστης της θρησκείας τους, αλλά παραπέμπει και σε στίχο του Οδυσσέα Ελύτη. Ο τίτλος του βιβλίου προσανατολίζει καθοριστικά το εξεταστικό μας βλέμμα και ορίζει τα όρια και τις πτυχές της αποδοχής μας του οσάνω βιβλίου. Του έργου, είτε στις επιμέρους του αναφορές και επισημάνσεις είτε σαν σύνολη παρουσία σαν ένα συγγραφικό αμάλγαμα εμπειριών και καταστάσεων, αναμνήσεων και ωσμώσεων, κοινωνικών και πολιτιστικών εμπειριών που ο κάθε ένας και κάθε μία αναγνώστης μπορεί να επιλέξει, να σταθεί ή να απορρίψει, στο «Φανταστικό Μουσείο» που στήνει μπροστά στα μάτια μας όχι ο γάλλος λόγιος Αντρέ Μαλρώ αλλά μία Αθηναία φιλόλογος και «παθιασμένη» λάτρης της Τέχνης και του Κλίματος πολιτισμού τόσο του ελληνικού όσο και του ευρωπαϊκού. Η φιλόλογος και κριτικός στήνει γέφυρες αλλά για ποιους, μάλλον μόνον για ελάχιστους ομοτέχνους της που έχουν την δυνατότητα, τον χρόνο, και την ευκαιρία να απολαύσουν το προσωπικό της αυστηρώς ταξίδι στον Κήπο των ηδονών της Τέχνης και μάλιστα, στις πολυπρισματικές της και είδη της φανερώσεις και πτυχές της ανθρώπινης δημιουργίας. Δεν μπορούμε να διαβάσουμε-απολαύσουμε-κατά την γνώμη μου, ούτε να εξετάσουμε την ύλη της εργασίας της σαν μία ενιαία ενότητα πολιτιστικών διαπραγματεύσεων και πληροφοριών, σαν ένα ενιαίο συγγραφικό όλο. Ασφαλώς οι επιμέρους ατομικές κρίσεις και αξιολογήσεις, συγκρίσεις της και θεμιτές ή όχι αναγωγές της, οι συνειδητές της αλματικές κορεσμένες αναφορές, οι ξεδιπλώσεις των άπειρων γνώσεών της, οι εμπλουτισμένες αναμνήσεις τόσο αυτές που διασπείρονται μέσα στον τόπο και τις σχέσεις των φιλικών της συναναστροφών, όσο και αυτές που στέκονται στο επίπεδο των τεχνών, βιβλία, θεατρικές και κινηματογραφικές παραστάσεις, μουσικά ακούσματα, εικαστικές εικόνες, ποιητικές ρήσεις και στίχοι, ιδιοσυγκρασιακές της παρατηρήσεις και φίλιες μνημονεύσεις και αναψηλαφήσεις της προσωπικής της ζωής, αναλύσεις καλλιτεχνικών έργων, εικονογραφήσεις του τοπίου και φιλοτέχνηση των προσώπων που την φιλοξενούν, σε προσκλήσεις της, σε ομιλίες ή συνέδρια που συμμετέχει, βλέπε πχ. την Σκόπελο ή την Κωνσταντινούπολη, στις «επαγγελματικές της υποχρεώσεις» όλα αυτά πλέκονται σε έναν αστραφτερό ιστό που θαμπώνει. Παρακολούθηση χορευτικών παραστάσεων, βλέπε Maurice Bejart, κλασικής μουσικής κονσέρτων στις αθηναϊκές αίθουσες, εκδηλώσεων του Φεστιβάλ Αθηνών, στην Επίδαυρο παραστάσεων αρχαίας τραγωδίας κλπ, αυτά που σπονδυλώνουν το εύρος των ενδιαφερόντων της και κεντρίζουν το ενδιαφέρον μας θαυμαστικά. Η βεντάλια των πληροφοριών που μας παράσχει μπορεί να συγκλίνουν με τα πολιτιστικά τους συμφραζόμενα, τις συγγενικές τους καταβολές, τις όμορες αναφορές σε παλαιότερες καταδείξεις της, σε μοντέρνες εκδοχές επανεκτιμήσεων και προσεγγίσεων, όμως όλα αυτά και άλλα τόσα για τα οποία μας μιλά και απλώνει τον καμβά της σκέψης και των παρατηρήσεών της, που αλήθεια αποσκοπεί. Στην κατάδειξη του φρέσκου της προσωπικής της συμμετοχής και έμπνευσης, στην εικόνα της αισθαντικότητάς της και της γυναικείας της πρόθεσης, στο πως θα ήθελε να ζήσει και έζησε, σπατάλησε τον ατομικό της χρόνο ή στο παιχνίδι της γραφής που η ίδια γνωρίζει να παίζει έξυπνα και τεχνηέντως και μας το παρουσίασε στα διάφορα περιοδικά με τα οποία συνεργάζεται και σε ένα μικρό κοινό αναγνωστών που, μας επιβραβεύει συγκεντρώνοντας το σκόρπιο, πρόσφατο αυτό υλικό λες και θέλουμε να προλάβουμε το πολιτιστικό επιτύμβιο που θα υψώσουν οι δημοσιογραφικές γραφίδες γεμίζοντας τα φύλλα τους. Μπορεί να κάνω λάθος στις προσωπικές μου εκτιμήσεις, όμως θεωρώ ότι από την δομή του βιβλίου και τα περιεχόμενά του έπρεπε μάλλον να λείπουν ενότητες. Μπούκωσε το συνολικό εκδοτικό αποτέλεσμα. Φτιάχτηκε ένα βιβλίο το οποίο δεν απευθύνεται στον μέσο αναγνώστη ο οποίος ούτε τις καλλιτεχνικές γνώσεις σε τέτοιο εύρος όπως η συγγραφέας διαθέτει, ούτε τις ανάλογες σπουδές έχει κάνει, ούτε μπορεί να συσχετίσει και να φτερουγίσει με την σκέψη της φιλολόγου αυτά τα της τέχνης άλματα που κάνει. Οι καλές προθέσεις της συγκέντρωσης ενός τέτοιου μεγέθους και υψηλής πνευματικής ποιότητας υλικού, ενός αστραφτερού αμαλγάματος χρειάζονταν να διασπαστεί σε πέραν του ενός τόμου βιβλίο και το κυριότερο, χρειάζονται σημειώσεις και διευκρινήσεις ακόμα και πραγματολογικές πληροφορίες, για τα πρόσωπα της τέχνης και του πολιτισμού, των εκατοντάδων έργων τους. Η θερμότητα της γραφής της φιλολόγου κυρίας Ανθούλας Δανιήλ φαίνεται στις καθαρά προσωπικές της εξομολογήσεις στις περισσότερο ανθρώπινες, όταν η ίδια περιγράφει την ψυχοσύνθεση τρίτων, την ατμόσφαιρα του οικογενειακού της περιβάλλοντος, όταν δίχως το φορτίο των καλλιτεχνικών της βλέψεων και αναλύσεων, περπατά την πόλη των Αθηνών, και ανοίγει γυμνή συνομιλία με τον χώρο και τους ανθρώπους. Όταν η φαντασία της απτοποιεί με καθαρότητα την άυλη πραγματικότητα και το μυστήριο του Κόσμου τούτου. Όταν εκφράζει την γεύση και το μεθύσι της σκληρής πραγματικότητας των ανθρώπων συμμετέχοντας και η ίδια δίχως τα σανδάλια του Ερμή και τα φτερά του Ίκαρου. Όταν η λιτότητα των συναισθημάτων της μας αποκαλύπτει την αγνότητα των προσεγγίσεών της αποίκιλτη, δίχως τα πολλά βαρίδια και τις επί χάρτου προοπτικές που όλοι μας, κάθε συγγραφέας από αρχαιοτάτων χρόνων επιθυμεί να στολίσει και να διακοσμήσει το όποιο έργο του. Στολίδια και ποικίλματα φανταχτερά που σε κάνουν να μην διακρίνεις το μάταιο της Ζωής ή της Τέχνης. Ο λόγος της φαίνεται στα σημεία εκείνα που όχι αναλύει έναν πίνακα του Πικάσο ή μία άρια της Μαρίας Κάλλας, αλλά όταν ο λόγος της γίνεται παιγνιώδης και μας μπερδεύει αν μας λέει αλήθειες ή επινοεί καταστάσεις και φαντάζεται περιβάλλοντα. Όταν αναπλάθει τα προσωπικά της βιώματα όχι σε πίνακα προς θαυμασμό στο Μουσείο του Λούβρου, και τα αφηγείται η γραφή της, αλλά, όπως το εκλαμβάνει ο κοινός αναγνώστης που δεν έχει ακούσει ούτε καν το όνομα του Λογγίνου ή του Χάρολντ Μπλουμ. Και του «πολιτιστικού του κανόνα» (παρένθεση, τα δύο ονόματα δεν αναφέρονται στο οσάνω πόνημα).
Όταν η φιλόλογος και συγγραφέας μας μιλά για τα αισθήματά της και τα συναισθήματά της τότε, υποκλίνεσαι στο μεγαλείο της γραφής της, όταν φιλοτεχνεί τον άνθρωπο στα «φυσικά του μέτρα» τότε λες να είχα και άλλα να διαβάσω, όταν περιγράφει τις γήινες ανάγκες του, τότε νιώθεις ότι σε αφορούν τα καλλιτεχνικά συμβαίνοντα, όταν η σκέψη της γίνεται λειτουργική, δηλαδή μορφώνει σε λεκτικές εικόνες τις ονειροφαντασίες της, τότε την ζηλεύεις. Όταν όμως χρησιμοποιεί αυτόν τον μπαρόκ και δαιδαλώδη συλλογισμό της, όταν διαλογίζεται μέσα σε ένα κάδρο καλλιτεχνικής προοπτικής και όχι επί της ζωής «παρηγοριάς», τότε μπορεί η γλώσσα από καινή να μη γίνεται κενή στο βιβλίο της αλλά τα χρυσοποίκιλτα ιμάτιά της σκιάζουν την θέα σου στην αναγνώριση της καθαρότητας και της απλότητας της ματιάς της όπως θάλεγε και ο αγαπημένος της/μας Μικρασιάτης ποιητής Γιώργος Σεφέρης. Χρησιμοποιώντας και ο γράφων ελάχιστα από το ύφος της, το «ράκος το άγναφον» δεν είναι ή δεν προέρχεται από το «Ψηφιδωτό».
Γιώργος Χ. Μπαλούρδος
Πειραιάς
8 Δεκεμβρίου 2022
Καλές σε όλους μας εορτές είτε κατά μόνας είτε με τα πρόσωπα που επέλεξε ο καθένας και κάθε μία ή τους επέλεξαν να συν-εορτάσουν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου