Λόγος υπέρ Πατρίδος

                ΛΟΓΟΣ ΥΠΕΡ ΠΑΤΡΙΔΟΣ

                      (ή περί κοινής γνώμης)

     Το 1831, ο εθνοδιδάσκαλος του γένους των Ελλήνων Αδαμάντιος Κοραής, (Σμύρνη 27/4/1748-Παρίσι 6/4/1833 ο σημαντικότερος και πιο επιφανής εκπρόσωπος του Νεοελληνικού Διαφωτισμού δύο χρόνια πριν τον βιολογικό του θάνατο στην Εσπερία, στην Πόλη του Φωτός, γράφει και δημοσιεύει την «Παράκλησιν ομογενούς γέροντος προς τους ελευθέρους Έλληνας». Ένα κείμενο για να συμβουλέψει, υποδείξει, παροτρύνει τους προσφάτως αποκτήσαντες ελεύθερη πατρίδα (Κράτος) και ζωή συμπατριώτες του, να οικοδομήσουν και να σταθεροποιήσουν την παραπαίουσα στρατιωτικά και πολιτικά ακόμα ελευθερία τους,-μετά την απαλλαγή τους από τον οθωμανικό τούρκικο ζυγό-, μια εθνική ελευθερία και ανεξαρτησία που δεν έπαψαν να την επιβουλεύονται ξένοι και ντόπιοι δυνάστες, όπως μας έδειξαν τα κατοπινά της εθνικής μας ανεξαρτησίας και παλιγγενεσίας ιστορικά και πολιτικά χρόνια. Είναι ένα προφητικό σύντομο και περιεκτικό πολιτικό κείμενο που έχει την δική του πολιτική και παραινετική προς τους Έλληνες βαρύτητα, η τελευταία αν δεν κάνω ιστορικό λάθος πολιτική διαθήκη του προς το γένος μας, του μεγάλου έλληνος αυτού πεπαιδευμένου ανδρός στα δυσμάς του βίου του. Που τα κείμενα, οι πρόλογοι και οι επιστολές του αποτελούν πολύτιμο εθνικό θησαυρό του έθνους των ελλήνων. Ο γεννημένος στην περιλάλητη και πολύβουη εμπορικά πολυπολιτισμική Σμύρνη-των χαμένων αλλά όχι λησμονημένων μικρασιατικών πόλεων της καρδιάς μας-τονίζει με καθαρό τρόπο και στέρεα σκέψη στους Έλληνες, το τι οφείλουν να πράξουν αν θέλουν να διαφυλάξουν και να εξασφαλίσουν την ελευθερία τους.

Γράφει σχετικά:

«Πρώτον μέσον. Να μείνετε, ως διάταξεν απ’ αρχής το προσωρινόν πολιτικόν σας σύνταγμα, αβασίλευτοι. Αβασίλευτοι, διότι είσθε χριστιανοί, ήγουν πρεσβεύετε θρησκείαν, ήτις δεν γνωρίζει βασιλείς, αλλά θέλει όλους τους πιστούς της αδελφούς. «Ούχ ούτως δε έσται εν υμίν». Αβασίλευτοι, διότι η σημερινή πτωχή της Ελλάδος κατάστασις δεν είναι ικανή να υποφέρη βασιλείαν, πράγμα και καθ’ εαυτό βαρυδάπανον, και μάλλον όχι μόνον να σας καταστήση πτωχότερους αλλά και να αμαυρώση όλους σας τους υπέρ της ελευθερίας λαμπρινούς αγώνας και να σας καταβυθίση εις τον έσχατον βαθμόν της ατιμίας…».

    Το κείμενο αυτό του Αδαμάντιου Κοραή ασφαλώς ιστορικά αναφέρεται στο πολίτευμα της Βασιλείας και την αποτροπή των Ελλήνων να το επιλέξουν ως πολίτευμα του νέου απελευθερωμένου μικρού τους κράτους. Αν όμως παραβλέψουμε από το προτρεπτικό αυτό πολιτικό γραπτό που γράφτηκε πριν από 186 χρόνια, την γενεσιουργό του αφετηρία, περί πολιτεύματος, και στην θέση τους ως μεταβλητή της «αβασιλεύτου», τοποθετήσουμε τα διάφορα νέα πολιτικά και κοινωνικά φαινόμενα συμβαίνουν τα τελευταία χρόνια στην χώρα μας, εν ονόματι όχι μόνο εξ αιτίας της οικονομικής και πνευματικής μας πτώχευσης, και της αθρόας και ανεξέλεγκτης εισβολής ξένων οικονομικών αλλόθρησκων και αλλόγλωσσων οικονομικών παράτυπων ατόμων, με εντελώς διαφορετικό πολιτισμό ήθη και έθιμα (δεν εννοώ τους πολεμικούς πρόσφυγες και μετανάστες), το κείμενο παραμένει ακόμα και σήμερα επίκαιρο και έχει ίσως πολιτικό ενδιαφέρον.

Από τα κείμενα της αρχαίας τραγωδίας ως τις βυζαντινές και μεσαιωνικές αναφορές σε συγγραφείς, και από τα κείμενα του νεοελληνικού διαφωτισμού ως τα νεότερά μας ποιητικά και φιλοσοφικά κείμενα των ελλήνων στοχαστών και ποιητών, οι Έλληνες αγωνίζονταν και πρέσβευαν σε μια κοινή Εστία φυλετικής και πολιτιστικής αναφοράς. Σε μια πατρίδα που συγκεφαλαίωνε τα πολιτικά τους πιστεύω και κίνητρα, την ατομική οικογενειακή τους ευτυχία και γαλήνη, τον πλούτο και την ποικιλία των εθιμικών τους παραδοσιακών επιτευγμάτων. Μια νέα μορφής οικονομική-καταναλωτική και αλλόθρησκη αποικιοκρατία έχει επέλθει τα τελευταία χρόνια στην χώρα μας που της αλλοιώνουν ίσως τον παραδοσιακό τρόπο ζωής και πολιτιστικό της πρόσωπο. Η χώρα μας αλλάζει αγνοώντας τις παλαιές αρχές και αξίες της, και αφήνει πίσω της ένα πολιτιστικό πρόσωπο που προήλθε από την αρχαία Πόλη Κράτος και τις βυζαντινές Κοινότητες. Θύλακες αλλόφυλων και αλλόθρησκων δημιουργούνται μέσα στο κάποτε συμπαγές σώμα της ελληνικής επικράτειας, και θύλακες ιθαγενής αδιαφορίας και εχθρότητας προς αυτό που πριν μερικές δεκαετίες οι πρόγονοι τους θεωρούσαν πατριωτικό τους καθήκον να υπερασπιστούν και να τιμήσουν με τους αγώνες τους ως ιερό, βλέπουμε να το αρνούνται και να το καταστρέφουν. Η μεγάλη πληθυσμιακά μάζα της εργατικής τάξης στην χώρα μας πριν προλάβει να αστικοποιηθεί και να απολαύσει αρμονικά τα αστικά αγαθά της κοινωνικής της καθημερινότητας, μετατράπηκε σε έναν καταναλωτικό πολτό. Αδιάφορη για τα κοινά και το κοινό πολιτικό συμφέρον. Ζούμε σε κοινωνίες παραλλαγμένων ολοκληρωτικών φαινομένων που πρυτανεύει η καταναλωτική οικονομική αφθονία προϊόντων που δεν θα χρειαστούμε ποτέ, και σε μια εικονική πραγματικότητα που μας την παράσχει η κινητή τηλεφωνία και το διαδίκτυο. Οι ξεπερασμένες πολιτικές ιδεολογίες είναι οι πολιτικές προφάσεις που χρησιμοποιούν καιροσκόποι πολιτικοί για να παραμείνουν στην κυβερνητική τους εξουσία. Η Ελλάδα, όπως κάποτε είπε ένας μετανάστης, είναι μια ανοιχτή φυλακή. Τα τεχνάσματα και οι σειρήνες του συστήματος είναι ποικίλα και αόρατα σαν τους ιστούς της αράχνης.

Κάνοντας αυτές τις πολύ προσωπικές σκέψεις και αναζητώντας να ανακαλύψω κοινές γέφυρες πολιτισμικής αναφοράς των παλαιότερων ελλήνων με τους νεότερους μέσω της τέχνης και του σκέψης των νεοελλήνων παραθέτω ένα κείμενο του γνωστού δοκιμιογράφου, ποιητή και μεταφραστή Γεράσιμου Λυκιαρδόπουλου (Αθήνα 1936- που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «σημειώσεις» τον Ιούνιο του 1994. Μια συνέχεια του νήματος της ελληνικής πολιτικής και φιλοσοφικής σκέψης, τώρα που μάλλον όλα έχουν πολιτικά καταρρεύσει. Και που γνωρίζουμε έμπρακτα ότι ούτε η νυν κυβέρνηση, ούτε η μελλοντική που προετοιμάζουν από την αξιωματική αντιπολίτευση-οι κινούντες τα νήματα-ούτε ο ανέξοδα λαλίστατος πρόεδρος της δημοκρατίας μπορούν να φέρουν καμία αλλαγή, μια και έχουν χάσει την εμπιστοσύνη της μεγάλης πλειοψηφίας των κατοίκων. Απλά καρπούνται τα οφέλη της πολιτικής εξουσίας και των κυβερνητικών τους αξιωμάτων. Ο πειρασμός της εξουσίας και των ψευδών υποσχέσεων στάθηκε πιο ισχυρός από την ιστορική αλήθεια της πραγματικότητας και της ανθρώπινης πολιτικής ελπίδας, που κάποτε είχαμε σαν έλληνες ψηφοφόροι. Η σημερινή εν έτει 2017 δημοκρατία μας, δεν είναι παρά μια προαιρετική πολυτέλεια δήθεν αριστερών και νεοφιλελεύθερων κοινοβουλευτικών ηγετών. Από την στιγμή που απεμπολήσαμε σαν έλληνες πολίτες την πολιτική μας νοημοσύνη, όλα μπορούν να μας συμβούν. Ακόμα και να μας κυβερνήσουν ισχνές μειοψηφίες όπως οι σημερινές, που μέσα στις εμβρυακές τους πολιτικές αναλαμπές, μοιράζουν φορολογικά μερίσματα στο πόπολα για άγρα ψηφοπελατών. Η φαυλοκρατία αριστερά μετασχηματισμένη συνεχίζεται.

Ας χαρούμε τα κείμενο του Γεράσιμου Λυκιαρδόπουλου

                   Λόγος υπέρ πατρίδος                   

     Το φαινόμενο που στην Ευρώπη εκδηλώνεται ως ρατσιστικός ανθελληνισμός στην Ελλάδα δοξάζεται ως ελληνολεβέντικος αντιευρωπαϊσμός, ήτοι αντεστραμμένος ραγιαδισμός. Και οι δύο λαϊκισμοί αν και οφείλουν, για λόγους λειτουργικούς, να εμφανίζονται ως αντίπαλοι, συμπλέουν μεσ’ από συγκοινωνούντα κανάλια, αλληλοτροφοδοτούμενοι από τα εκατέρωθεν διασταυρούμενα πυρά. Οι ημέτεροι τηλεμουεζίνηδες με την αντιδυτική τους ρητορεία εξυπηρετούν άριστα τη δυτική τηλεπολιτική της ανθελληνικής υστερίας. Γιατί πρόκειται για μια ρητορεία εσωτερικής κατανάλωσης, εξισούμενη, ως προς τούτο, και αφομοιούμενη με τον υποτιθέμενο στόχο της’ με τον υποκριτικό ανθρωπισμό του ευρωλαϊκισμού ο οποίος μπορεί να καταγγέλλει άνετα τους βαλκανικούς φανατισμούς εισπράττοντας συγχρόνως τα εξ αυτών κέρδη ή να καταδικάζει ανέξοδα τους τριτοκοσμικούς ολοκληρωτισμούς την ίδια στιγμή που οργανώνει τεχνοκρατικά τους δικούς του εύτακτους παραδείσους οικοδομώντας τον ιερό ναό της Οικονομίας πάνω στα ερείπια των πάλαι ποτέ «ανθρωπίνων δικαιωμάτων». Τα «λευκά κελιά» της δυτικής δημοκρατίας και οι ομαδικές αγχόνες της ανατολικής θεοκρατίας υψώνονται πάνω στην ίδια βάση-σε συλλογικές συμπεριφορές οι οποίες οργανώνονται και αναδεικνύονται από τους ιεροφάντες των ΜΜΕ σε κυρίαρχες μορφές ψευδευσθησιακής συμμετοχής στα «κοινά», στο θέαμα της πολιτικής: η τηλεόραση υπήρξε το γιαταγάνι του σύγχρονου ισλάμ και συνάμα το τεθωρακισμένο της μεταμοντέρνας δημοκρατίας.

     Αν η πολιτική εξουσία, με σαρίκι ή με γραβάτα, ενεργεί κατά τον άλφα ή βήτα τρόπο, ενεργεί έτσι διότι έτσι της επιβάλλει η πίεση η οποία της ασκείται από τη λεγόμενη κοινή γνώμη. Μένει να δει κανείς τι λογής πράγμα είναι αυτή η κοινή γνώμη στο Λονδίνο ή στην Αθήνα, ή στο Βελιγράδι ή στην Τεχεράνη: ένα εξαμβλωματικό κατασκεύασμα, ένα λατρευτικό ξόανο που υπαγορεύει προστατευτικά πολιτικές αποφάσεις, (οι οποίες μπορεί κάποτε να σημαίνουν και την καταστροφή της χώρας ή της συλλογικότητας της οποίας φέρεται ως εκφραστής) τη στιγμή που και η ίδια η κοινή γνώμη δεν είναι παρά φτερό στον άνεμο των (ηλεκτρονικών) γεγονότων.

     Η κοινή γνώμη θεωρήθηκε πάντα ένα γερό άλογο στο αμάξι της δημοκρατίας’ η αλήθεια πάντως είναι πως πολλές φορές ζεύτηκε και στο κάρο της δημαγωγίας και στο άρμα της δικτατορίας. Η «τέταρτη εξουσία» είναι βέβαια το πιο σύγχρονο και πιο αποτελεσματικό όχημα πολιτικής ισχύος’ οι μεταφορικοί της «ίπποι» έγιναν τώρα τα κυριολεκτικά της θρεφτάρια ακκιζόμενοι «διανοούμενοι» και επικερδώς ανοηταίνοντες γιάπηδες, χαζοφασίστες δημοσιογράφοι, ταλαντούχοι «εκπομπιτές», τσανακογλείφτες πρώην επαναστάτες και νυν υπηρέτες πολλών αφεντάδων.

     Δεν πρόκειται για αποκλειστικώς ελληνική επιδημία. Ελληνική είναι μόνον η συγκεκριμένη εκδοχή του φαινομένου, ή χυδαία, η ακαλαισθησία απροσχημάτιστη εκδοχή ενός λαϊκισμού ο οποίος αλλού, τεχνοκρατικά ραφιναρισμένος, λαμποκοπάει ωραίος, νεοφιλελεύθερος και μετασοσιαλιστικός. Αν επιμένουμε στην ελληνική του εκδοχή δεν είναι γιατί συμπλέουμε με τους μαγαρισμένους δυτικόφρονες που μας έφεραν τον Κάντιο και την κόκα κόλα (και τον μεν Κάντιο τον αναιρείς δια του φωτός της Ορθοδοξίας, από την Κόκα Κόλα όμως πως γλυτώνεις;) αλλά γιατί ακριβώς είμαστε Έλληνες και δοκιμάζουμε πρώτοι στο πετσί μας τις συνέπειες του τηλεκατευθυνόμενου ελληνοκεντρισμού του Κολωνακίου και των Παρισίων. Γιατί δεν θέλουμε να ζήσουμε την ανασταλινοποίηση της σκέψης μας και την αλβανοποίηση της χώρας μας που θα την καθιστούσε Εδέμ, για τη μαφία των λαθρεμπόρων του πολέμου και των ναρκωτικών.

     Όχι, λοιπόν, για να μας «αναγνωρίσουν» οι άλλοι ως ισότιμο μέλος της «πεπολιτισμένης» Ευρώπης, αλλά για να μπορέσουμε εμείς οι ίδιοι να αναγνωρίσουμε τον εαυτό μας σαν Έλληνες (και όχι σαν μια κακομοιρασμένη μάζα καρπαζοεισπρακτόρων φαμφαρόνων) χρειάζεται να αναζητήσουμε την ελληνικότητά μας εκεί όπου την πραγματοποίησαν εκείνοι των οποίων θέλουμε να λεγόμαστε απόγονοι αντί να την αναζητούμε εκεί όπου αναζήτησαν την γερμανικότητά τους εκείνοι που πριν από μισό αιώνα κατάστρεψαν και κατασυκοφάντησαν τη Γερμανία.

     Χρειάζεται, δηλαδή, να γίνουμε πράγματι τόσο ισχυροί ώστε να μπορέσουμε να αναγνωρίσουμε χωρίς ψυχοσυμπλέγματα πώς υπάρχει ισοδύναμα και ο λόγος του Άλλου, τον οποίο αρνείται να αναγνωρίσει ο τηλεοπτικός μας «πατριωτισμός». Αν δεν μπορούμε να το καταλάβουμε αυτό σήμερα θα αναγκαστούμε να το καταλάβουμε αύριο όλοι-ή τουλάχιστον όσοι θα επιζήσουμε-και χωρίς καν να προλάβουμε να γίνουμε οικολόγοι.

Γεράσιμος Λυκιαρδόπουλος, περιοδικό σημειώσεις, τεύχος 43/Ιούνιος 1994, σ.5-7

Για την αντιγραφή Γιώργος Μπαλούρδος

Πειραιάς 30 Δεκεμβρίου 217

Ακουσόμεθά σου περί τούτων και πάλι  

ΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ

                Η Ποίηση των Χριστουγέννων

          "Ω! χαίρε Ποίηση θεία

          παντού χυμένη, πρωτεϊκή,

          πολύφωνη και μέσα

          στους κόσμους σου τους άχανους,

          αντιφεγγίστρα κόσμων.

          Όλων των κόσμων και του νου

          και της καρδιάς λαλήτρα

          με λόγια σα χρυσόβουλλα

          που λάμπουν και προστάζουν"

                                                Κωστής Παλαμάς

Η ΟΥΡΑΝΙΑ ΦΑΤΝΗ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΤΩΝ ΜΑΓΩΝ

Έπρεπε νάμαστε τρείς.

Αν δεν ήταν τόσο σκοτάδι,

θα καταλάβαινα ίσως, γιατί

έχω μείνει τόσο μονάχος.

--

Πόσο έχω ξεχάσει,

Πρέπει απ’ αρχής πάλι το ταξίδι

ν’ αρχίσει.

Πότε ξεκινήσαμε, τότε, οι τρείς;

Ή μήπως, κάποτε είχαμε ανταμώσει…

Μαζύ πορευτήκαμε ένα διάστημα,

όσο μας οδηγούσε άστρο λαμπρό.

Αυτό άλλαξε την οδό ή εγώ

Τίποτα πιά να δώ δεν μπορώ;

Πού βρίσκομαι τώρα, σε τέτοιον καιρό,

σκληρό, ανένδοτο, δύσκολο,

εγώ, ανήσυχος, βιαστικός.

Μήπως κι’ η ώρα πλησίασε;

Πού να το ξέρω!

--

Πού είναι τα δώρα;

είχαμε τότε τοιμάσει δώρα

ήμερα, ήσυχα

δώρα ημών των ταπεινών, χρυσόν

λίβανον και σμύρναν άλλοτε

με θαυμασμό κι’ ευλάβεια του φέρναμε.

--

Τώρα σ’ αυτόν τον καιρό

σίδερο, κεραυνό και φωτιά.

--

Ήμασταν τρείς,

τώρα κανέναν άλλον δε βλέπω

κι αισθάνομαι τα χέρια μου

πότε άδεια, πότε βαρειά.

Βασιλείς τότε προς τον βασιλέα

του κόσμου, τώρα κανείς

δε βασιλεύει με βεβαιότητα.

Σκοτάδι βαρύ. Ποιος μ’ οδηγεί;

Δίχως συντροφιά,

δίχως άστρο κανένα πηγαίνω.

Μόνη προσφορά, η μεγάλη που γνωρίζω,

συμφορά της στέρησής Του.

Τι να προσφέρω σημάδι ευλαβείας

κι’ υποταγής; Εμείς, άνθρωποι

της παράφορης τούτης εποχής,

τι μπορούμε, δικό μας, ευτυχείς

να Του δώσουμε; Είναι ανάγκη

να βρούμε την προσφορά.

Τίποτα δεν προσφέρει της ψυχής μας

ο τόσος αγώνας.

Χρυσόν, λίβανον και σμύρναν

άλλοτε, δώρα απλά.

Μας παιδεύει η ασυμπλήρωτη προσφορά.

Τώρα που πορεύομαι στο σκοτάδι,

χωρίς τη χαρά των δώρων, μονάχος,

δεν έχω παρά τον εαυτό μου να δώσω.

--

Εν συντριβή βαδίζοντα.

ΖΩΗ ΚΑΡΕΛΛΗ, ΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ, τόμος δεύτερος(1955-1973), β΄ έκδοση, εκδόσεις Οι εκδόσεις των Φίλων 1994, σ.36

Η ΣΠΗΛΙΑ

Ησυχία γύρω

Ποιόν δαίμονα θ’ αντιμετωπίσω πάλι;

Κρυφά τα νοήματα που με περιτριγυρίζουν

Κλείνω τις πόρτες μου

κι ανοίγω ένα φεγγίτη στη σπηλιά μου

όπου κατέφυγα αναζητώντας

υψιπετείς διαδρομές της φαντασίας

Ελπίζω να ξεγλιστρήσω απ’ τις δαγκάνες

που με κρατούν σφιχτά

κι εμποδίζουν τις αποκρυπτογραφήσεις

--

Θολό τοπίο και στη σελίδα μου

ενώ πασχίζω ν’ ακουμπήσω

μέσα στην ομίχλη αυτή

σε κάποιο βραχίονα να με σηκώσει

το άγγιγμά του να διαπεράσει τις ίνες μου

--

ο χώρος να φωτίσει από μητρικό χαμόγελο

να με γεμίσει υποσχέσεις.

ΧΑΡΑ ΧΡΗΣΤΑΡΑ, ΠΟΙΗΜΑΤΑ(1981-2008), εκδόσεις Μανδραγόρας 2009, σ.188

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ

Και η Παναγιά θυμότανε

Και μόνη της μιλούσε:

--

Τούτο το σήμερα

είναι η δική μου ώρα’

Σε κρατούσα θαμπωμένη

από τη λάμψη Σου τη νιογέννητη

σάρκα μου ακόμη

το χιόνι εξαφτέρυγα λευκά

κινούσε ήχους πλάγιους στον αγέρα

και ούτε οι κακοί

ούτε το πνεύμα

μα ούτε και η ψυχή Σου

μπορούσαν να σε πάρουν μακριά

να σε χωρίσουν από μένα.

Ο κόσμος Σου ήμουν Εγώ.

--

Έπειτα το ‘νιωσα

τόσες Γραφές να πληρωθούν

μέσα στο λίγο χρόνο

και η Μεγάλη Θυσία

παραμόνευε το μερτικό της το ταμένο.

--

Παράμερα Σε λάτρευα

λαχτάρα μου ν’ αγγίξω

τον χιτώνα Σου τον άχραντο.

--

Τώρα εδώ στον άλλο κόσμο

σκύβω πάντα ν’ ακούω

τη δέηση της αγάπης

που δε γνωρίζει σύνορο.

ΙΩΑΝΝΑ ΤΣΑΤΣΟΥ, ΠΟΙΗΜΑΤΑ, εκδόσεις Εκδοτική Αθηνών 1988, σ. 290

ΚΑΤΑΝΥΚΤΙΚΟ

Κάμαρα σιωπηλή-το φως

βυζαντινό και λίγο’

φωλιάζω μέσα του’ τάχα από ποιόν

να θέλω να ξεφύγω;

--

Η μικρή Παναγιά

με το ρόδινο πρόσωπο

μέσα από μια παλιά εικόνα στάζει επάνω μου

την τρυφερή της χάρη.

Με ιμάτιο λευκό και γαλανό

μες στην αγκάλη της ο νηπίος Χριστός

και πάνωθέ τους ένας ουρανός χλωμός γεμάτος

ανερμήνευτη θλίψη.

--

Κοιτάζοντάς την

σιγά-σιγά κουρνιάζω στον εαυτό μου

σε ειρήνη

βαθιά γλυκύτατη παραδίνομαι

συνεπαίρνομαι

σε Παραδείσου ευτυχισμό

σα να ήταν έτσι από πάντοτε

ασφαλισμένη νιώθοντας υπέροχα

ανυποψίαστη καθώς

στη μήτρα μέσα της μητέρας

τότε

που δεν ήξερα τα μαχαίρια σκληρά-δεν ήξερα

τα οδυνηρά σκοτάδια αυτού του κόσμου

και τους εγκρεμούς.

ΛΕΝΑΣ ΠΑΠΠΑ, ΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ (1956-1992), εκδόσεις Αρμός 1994, σ. 290

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ

Χριστούγεννα. Νύχτα βαθιά και το φεγγάρι

μες απ’ τον ουρανό που αναγαλλιάζει,

στων δέντρων τα γυμνά κλαριά

στολίδια ατίμητα ταιριάζει.

Κι αρχίζει και με τέχνην αραδιάζει

στ’ ακρόκλωνα-για του Χριστού τη χάρη-

σειρά σειρά μαργαριτάρι!

--

Φεγγάρι, φεγγαράκι, έλα και στόλισε

την κρύα, την άδεια κάμαρή μου,

το μοναχό παιδί μου

μεγάλωσε και πάει στην ξενιτιά.

Μα εμένα απόψε η σκέψη μου γυρίζει στα παλιά

τα χρόνια, και τ’ αναζητά η καρδιά μου

και το ποθεί, μικράκι ως ήτανε

το μοναχό παιδί μου.

--

Ώ! Έλα, ως να το είχα εδώ κοντά μου,

μια μυστική να κάνουμε γιορτή.

Φεγγάρι, φεγγαράκι,

φέξε μου για να βγάνω απ’ το κουτί

όλα τα παιχνιδάκια τα παλιά,

κι απ’ τη λησμονημένη τη γωνιά

των Χριστουγέννων το δεντράκι.

…Να οι στρατιώτες, να και το καράβι,

Να το ναυτάκι μέσα στη βαρκούλα.

--

-Ώ! πως για σένα ο πόθος μου ξανάβει!

Πού βρίσκεσαι, παιδιάτικη καρδούλα;-

Σε κράζει ο  καραγκιόζης, δες, ακόμα

γελάει με το πλατύ του στόμα,

κι ο άγγελος με τα φτερά απλωμένα,

έτοιμος για ταξίδια ονειρεμένα!

Καλώς τον και τον γέρον Άϊ-Βασίλη,

με το κρυφό χαμόγελο στα χείλη.

--

Φεγγάρι, φεγγαράκι, εσύ το φως σου,

και εγώ θα του κρεμάσω την καρδιά μου…

Μα τι σιγή βαθιά! Στην κάμαρά μου

καμιά κραυγή χαράς δεν αγρικιέται.

Ώ χιλιοφιλημένο μου χεράκι,

χεράκι που μεγάλωσες, κι ωστόσο

πάντα μικρό σε βλέπω εγώ, χεράκι

φτιαγμένο από βελούδο κι από χνούδι

αγγελικιάς φτερούγας, ώ χεράκι,

που είσαι και δεν είσαι πουθενά,

έλα στην μυστικιάν ετούτην ώρα,

έλα να μάσεις τα παλιά σου δώρα,

έλα και σάλεψε τα παγωμένα φύλλα

σα μια πνοή, σα μιάν ανατριχίλα,

κι ύστερα κρύψου με τ’ αστέρι της Αυγής

ανάμεσα Θανάτου και Ζωής.

ΜΥΡΤΙΩΤΙΣΣΑΣ ΑΠΑΝΤΑ, πρόλογος Τάσου Αθανασιάδη, εισαγωγή Αντρέα Καραντώνη, εκδόσεις Alvin Redman Hellas Αθήνα 1965, σ. 69               

Άβυσσος άβυσσον επικαλείται εις φωνήν των καταρρακτών σου’ πάντες οι μετεωρισμοί σου και τα κύματά σου επ’ εμέ διήλθον…»

                          Από τους Ψαλμούς του Δαυϊδ

Προς σε Ορθρίζω

Φάτνη της Ποιήσεως

Παρθένα Μαριάμ του ελέους των ψυχών

Άχραντη προσφυγοπούλα των μπουμπουκιών της πίστης

και της γραφής

βασανισμένων κορμιών

ζωγραφισμένη σε σκοτεινές κατακόμβες

αγαλλίασης των βλεμμάτων

σε τρούλους αστροφτέρωτης πνοής

που σκέπουν την πρώτη αναγίαστη γύμνια

του ανθρώπου

Άστρο φωτεινό ανεπίστρεπτο

οδηγός

μιας ελπίδας ανύμφευτης ουράνιας ευωδίας

στα σύγχρονα πολεμικά λημέρια του Κόσμου μας

που φωτίζει πολεμοχαρείς συνειδήσεις άρνησης

Μικρά ζώα χουχουλιάζουν δίπλα  στο θείο βρέφος

ζεσταίνοντας με τις ανάσες τους

την εγγύηση της σωτηρίας

Βοσκοί

προσεύχονται κατανυκτικά στον σταυρό που λάμπει πάνω απ’ το σπήλαιο

κι ο Ιωσήφ

με το βλέμμα στραμμένο στο υγρό της ξενιτιάς χώμα

μετράει τα ίχνη του νέου Παιδίου

που φυτρώνουν πασχαλιές στο βάδισμά του

Οι Μάγοι

προσκυνούν την πολιούχο Βηθλεέμ

των αρχοντονιών του πολέμου

Και οι Άγγελοι δοξολογώντας

την Ειρήνη

το ιερό φάσγανο του θανάτου

κρατούν στα χέρια τους

Στα σκοτεινά

παραμονεύει η Σφίγγα

της προσφυγιάς Μοίρας μας

υφαίνοντας με χρυσό, σμύρνα και λίβανο

την νέα ισημερία της Ιστορίας.

Το μέλλον

άχρονες στιγμές δοξασμένης ήττας

     Ευαγγελίζου χαράν μεγάλη ετέχθην σήμερον ο Σωτήρ, ψάλλει ο υμνωδός αιώνες τώρα και μαζί του, οι απανταχού με κατάνυξη πιστοί. Οι καμπάνες των εκκλησιών συνοδεύουν με τον γλυκόηχο ήχο τους το λυτρωτικό κοντάκιο του Ρωμανού του Μελωδού, Η Παρθένος Σήμερον.. Το υπέρθεο φως του κόσμου γεννάται υπό της Παρθένου σε μια ταπεινή φάτνη, τυλιγμένο μέσα στα σπάργανα της ελπίδας των ανθρώπων. Τον φωτίζουν τάστρα του ουρανού, τον ζεσταίνουν οι αναπνοές των προβάτων, τον συντροφεύουν άγγελοι εξάγγελοι με τις ανοιγμένες φτερούγες τους, ποιμένες αγραυλούντες απορούν για το μυστήριο τούτο. Ο πατήρ της Μητρός γνώμη υιός εγένετο.

Δοξαστικοί ύμνοι των ανθρώπων δοξολογούν Στήσον πάντα τα Σα. Και το εν ανθρώποις ευδοκία.

Ο ιαμβικός κανόνας του Ιωάννου του μοναχού συμπληρώνει: Ήνεγκε γαστήρ ηγιασμένον Λόγον, σαφώς αφλέκτω ζωγραφισμένω βάτω μιγέντι μορφή τη βροτησία Θεόν. Ως τόκω γαστρί παρθενική κατέβης υετός Χριστέ, και ως σταγόνες εν γη στάζουσαι.

     Εκατοντάδες οι δοξαστικοί στίχοι των ποιητών στο μυστήριο γεγονός της γέννησης. Η ποίηση και η πίστη τίκτουν. Γεννούν θαύματα που εικονίζουν τις τύψεις και τα βάσανα ανθρωπίνων ψυχών, ελπίδες και ανατάσεις συνειδήσεων τσακισμένων προσώπων. Η λέξη τέχνη προέρχεται από τη ρίζα τεκτ, από όπου παράγονται οι λέξεις τέκνον, τοκετός, γέννημα, τόκος, το ρήμα τίκτω. Η τέχνη είναι μια κυοφορία, μια γέννα της ανθρώπινης φαντασίας, των αισθημάτων του, των ονείρων του ανθρώπου. Του ανθρώπου που ατενίζει το αινιγματικό σύμπαν, που ερμηνεύει το φαινόμενο του θανάτου, που μιμείται την ομορφιά της φύσης. Η τέχνη είναι δημιουργία, μαστοριά, νέα ανάπλαση της σιωπηλής ύλης. Επιδέξιο τέχνασμα της γλώσσας, των χρωμάτων, της σμίλης, των ήχων. Είναι σύλληψη, επιδεξιότητα, ανέσπερο φως.

Πάμπολλα τα ποιήματα των ποιητών και ποιητριών που στάθηκαν στο θαύμα της θείας γέννησης. Όπου ο ουρανός και η γη, σήμερον ηνώθησαν, τεχθέντος του Χριστού, ψέλνει ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός. Ο βροτωθείς Χριστός κυοφόρησε τα φτερά της φαντασίας δημιουργών και καλλιτεχνών που απεικόνισαν με δέος την νέα παράβαση. Τον θείο αυτόν παλμό της ενσαρκώσεως ύμνησαν δεητικά ποιητές και ποιήτριες όπως ο Κωστής Παλαμάς, στην Φλογέρα του Βασιλιά του και σε άλλες του ποιητικές συνθέσεις, ο επτανήσιος Γεράσιμος Μαρκοράς με δοξαστικό τρόπο, με χαμηλόφωνο τόνο ο Στέφανος Μαρτζώκης, ο φαναριώτης Ηλίας Τανταλίδης, ο σμυρνιός Στέλιος Σπεράντζας, ο καθαρευουσιάνος Αχιλλέας Παράσχος, ο βασανισμένος ποιητής της στάνης Στέλιος Κρυστάλλης, ο αθηναίος Γεώργιος Δροσίνης, η χαρμόσυνη φωνή του Ιωάννη Πολέμη, η θρησκευτική του Μιλτιάδη Μαλακάση, ο πρωταθείς για νόμπελ Σωτήρης Σκίπης, ο λυρικός και κριτικός Τέλος Άγρας, η βροντερή φωνή του Άγγελου Σικελιανού και η χριστιανική του Γεωργίου Βερίτη. Ο μοντερνιστής Τάκης Παπατσώνης αλλά και η αριστερή Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη, και η ηπειρώτισσα Χρυσάνθη Ζιτσαία. Και ακόμα, εκατοντάδες άλλες αντρικές και γυναικείες ποιητικές φωνές ύμνησαν και δοξολόγησαν το γεγονός της θείας γέννησης πέρα από τον βαθμό ή την θερμότητα της πίστης τους. Οι θρησκευτικές ελληνικές ανθολογίες, τα λογοτεχνικά περιοδικά, τα αμιγώς εκκλησιαστικά και θρησκευτικά έντυπα, έχουν δημοσιεύσει δεκάδες ποιήματα γνωστών και λιγότερων γνωστών επώνυμων μας ποιητών και ποιητριών. Αλλά και η δημοτική μας παράδοση είναι γεμάτη από στιχουργήματα των καλλενδιστών, των μικρών ή μεγάλων που γυρνούν τις ημέρες αυτές από σπίτι σε σπίτι και λένε τα Κάλαντα. Υπάρχουν τόσες παραλλαγές, όσα και τα μέρη της ελλάδος. Τα ήθη και τα έθιμα του δωδεκαημέρου είναι πάρα πολλά και ποικίλλουν από τόπο σε τόπο. Αλλά και σε μονές και μοναστήρια, σε εκκλησιές και ξωκλήσια συναντά κανείς εικόνες βυζαντινής τεχνοτροπίας που απεικονίζουν το γεγονός. Ο Διονύσιος ο εκ Φουρνά από τους παλαιότερους και ο κυρ Φώτης Κόντογλου από τους νεότερους μας διδάσκουν τον τρόπο της εικονογράφησης της θείας γέννησης. Ποιος δεν συγκινείται με την Προσκύνηση των Μάγων του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, ποιος δεν μένει έκπληκτος από το ψηφιδωτό της γέννησης της μονής του Οσίου Λουκά, την περίτεχνη εικονογραφία της γέννησης της Μονής Βαρλαάμ των Μετεώρων, ή την πιο λιτή έκφραση της Μονής της Καισαριανής. Στεκόμαστε με σεβασμό μπροστά στο ζωγραφικό θαύμα που μας φανερώνουν οι Κρητικές εικόνες, αλλά και τα ανάγλυφα ξυλόγλυπτα της γοτθικής περιόδου. Δεν μας αφήνουν αδιάφορους όμως, ούτε τα Ρωσικά τρίπτυχα που παριστάνουν στιγμές από το γεγονότα αυτά. Στον δυτικό κόσμο οι απεικονίσεις των γεγονότων της γέννησης από γνωστούς και φημισμένους, καταξιωμένους ζωγράφους είναι συνεχείς και ανάγονται στις απαρχές σχεδόν της δυτικής θρησκευτικής τέχνης. Η αισθητική τέρψη είναι μεγάλη παράλληλη με την θρησκευτική συγκίνηση.

Κυκλοφορούν δεκάδες μελέτες και περιοδικά που αναφέρονται στο πως πρωτίστως οι εικαστικές τέχνες και η γλυπτική, η ξυλογραφία και η τέχνη της μαρμαρογλυπτικής απαθανάτισαν τα θρησκευτικά δρώμενα ανά τους αιώνες. Έχουν εκδοθεί επίσης, δεκάδες βιβλία λαογραφίας που αναφέρονται σε ήθη και έθιμα των ημερών αυτών.

Στο σημείωμα αυτό έκανα μικρή μνεία από την γυναικεία θρησκευτική ποίηση.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς, 25 Δεκεμβρίου 2017

ΥΓ. Στις ειδήσεις της δημόσιας τηλεόρασης αναφέρθηκε το εξής. Τα εμπορικά μαγαζιά που είχαν την μεγαλύτερη εμπορική κίνηση τις ημέρες αυτές των αργιών που παρέμειναν ανοιχτά, ήσαν τα μαγαζιά που πωλούν γυναικεία καλλυντικά. Ο δε Σάντα Κλάους επιτέλους πέρασε με το έλκηθρό του και πάνω από την χώρα μας.

Δικαιούμαστε ως έλληνες να είμαστε υπερήφανοι και για την αισθητική μας και για τον τουρισμό μας.          

    

       

                      

ΕΛΛΗΝΕΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΕΣ

ΣΥΝΗΓΟΡΙΑ ΥΠΕΡ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΡΙΩΝ

   Μετά την μεταπολίτευση του 1974 στον ελληνικό εκδοτικό χώρο, άνθησε για μεγάλο χρονικό διάστημα η έκδοση ποιητικών συλλογών και ανθολογιών. Έλληνες ποιητές και Ελληνίδες ποιήτριες μπορούσαν με ευκολία να εκδώσουν τα ποιήματά τους και να δουν τα βιβλία τους στις προσθήκες ακόμα και των μεγαλύτερων και γνωστότερων βιβλιοπωλείων του κέντρου της Αθήνας-δες το βιβλιοπωλείο των εκδόσεων της Εστίας στην οδό Σόλωνος-αλλά και της περιφέρειας. Δημιουργήθηκαν νέοι εκδοτικοί οίκοι π.χ.-Τα Τραμάκια-οι οποίοι εξέδιδαν μόνο ποιητικές συλλογές παλαιότερων ή νεότερων ποιητών και ποιητριών. Θυμάμαι ακόμα την υπερβολική απάντηση του κυρού φιλόλογου και ανθολόγου  Ρένου Αποστολίδη, ο οποίος σε όλες τους τις συνεντεύξεις επαναλάμβανε με «στόμφο» όταν τον ρωτούσαν για τις επανεκδόσεις των Ανθολογιών του ότι: «ψάχνουμε να βρούμε νέους ποιητές οι οποίοι ακόμα και να έχουνε κάτω από το μαξιλάρι τους κρυμμένα ποιήματα τους ζητάμε να μας τα στείλουν…»

       Σε αυτήν την πλούσια περίπου εικοσαετία για τον ποιητικό λόγο, μεταφράστηκαν στον τόπο μας πλήθος ξένων ποιητικών συλλογών ή ποιητών από όλα σχεδόν τα μέρη της υφηλίου, ιδιαίτερα όμως από τον Ευρωπαϊκό και Αμερικάνικο χώρο όπως ήταν αναμενόμενο, μια και η Ελλάδα, μια μικρή βαλκανική και περιφερειακή υπανάπτυκτη χώρα της μεσογείου με τις μικρές της δυνάμεις αλλά τον πανάρχαιο αρχαίο και βυζαντινό πολιτισμό της φιλοδόξησε και πέτυχε με την αξία της να γίνει μέλος της τότε ΕΟΚ αλλά και πριν κλείσει η δεκαετία του 1970 είχαμε κερδίσει το δεύτερο Νόμπελ Λογοτεχνίας με το ποιητικό έργο του Οδυσσέα Ελύτη.

         Γιαυτό, ανεξάρτητα από την σημερινή μας πνευματική και οικονομική πτώχευση, οφείλουμε πολιτική ευγνωμοσύνη στους δύο κυρίαρχους ηγέτες της εποχής εκείνης, τον Κωνσταντίνο Καραμανλή τον πρεσβύτερο τον επονομαζόμενο και Εθνάρχη-της Νέας Δημοκρατίας-που με όλες του τις δυνάμεις και πολιτικές γνωριμίες βοήθησε και πέτυχε η χώρα μας να γίνει μέλος των ισχυρών ευρωπαϊκών κρατών, καθώς και μετέπειτα στον Ανδρέα Παπανδρέου-του ΠΑΣΟΚ-που συνέχισε την διακυβέρνηση της χώρας με το ίδιο πρόσημο εξωτερικής πολιτικής του προκατόχου του και διεύρυνε κατά κάποιον τρόπο τα όρια των εξωτερικών συνεργασιών της χώρας με την προσέγγιση της ομάδας των Αδεσμεύτων. Για την ιστορία, οφείλουμε να επαναλάβουμε ότι η τότε ηγετική ομάδα του Κομουνιστικού Κόμματος Εσωτερικού όπως ονομάζονταν είχε φιλοευρωπαϊκή πολιτική,-καμία σχέση με τους σημερινούς πολιτικούς αλμπάνηδες και σαλτιμπάγκους-καθώς και ορισμένα μικρότερα πολιτικά κόμματα όπως ήταν το ΚΟΔΗΣΟ του Γιάγκου Πεσματζόγλου και άλλοι μικρότεροι σχηματισμοί.

    Μέσα σ’ αυτήν την ρευστή πολιτική κατάσταση εκείνων των δεκαετιών, που η χώρα έκανε τα δειλά της βήματα για ν’ απαλλαγεί από το στρατιωτικό δικτατορικό άγος της επταετίας, άνθισε και παρήχθη ο ποιητικός λόγος ελλήνων και μεταφρασμένων ξένων ποιητών. Ανατρέχοντας ο φιλαναγνώστης στις Ελληνικές Γραμματολογίες, στις διάφορες Ανθολογίες και τις Ιστορίες της Ελληνικής Λογοτεχνίας, στα Λογοτεχνικά κυρίως περιοδικά και σε έντυπα και στις λογοτεχνικές σελίδες των ημερήσιων ή εβδομαδιαίων εφημερίδων, θα συναντήσει δημιουργούς (ποιητές, πεζογράφους, δοκιμιογράφους κλπ.) όλων των γνωστών μας καθιερωμένων Ιστορικών Σχολών και Γενεών οι οποίοι με μεράκι και όχι χωρίς κόπο, ανάλογα με τις σπουδές τους και τις ξένες γλώσσες που γνώριζαν στην εποχή τους μετέφραζαν από το πρωτότυπο ξένους ομοτέχνους τους. Ποιητές που αγάπησαν και τους επηρέασαν και θέλησαν να τους γνωρίσουν στους συμπατριώτες τους που αγαπούσαν τον ποιητικό λόγο. Μέσα σ' αυτό το γενικό και εύφορο μεταφραστικό κλίμα των ελλήνων δημιουργών συναντάμε και μεταφράσεις ποιητών από δεύτερη γλώσσα, δηλαδή, μεταφράζονταν ποιητές κυρίως από τις δύο πιο συνηθισμένες και γνωστές γλώσσες τα Αγγλικά ή τα Γαλλικά, που έχουν μεταφραστεί για το αγγλόφωνο ή γαλλόφωνο αναγνωστικό κοινό και παράδοση έργα Ιαπώνων ποιητών, Κινέζων, Περσών από τον χώρο της άπω ανατολής, Ρουμάνων ποιητών, Βουλγάρων, Ούγγρων, Τσεχοσλοβάκων, Γιουγκοσλάβων από τον χώρο των Βαλκανίων, Σοβιετικών (τότε), Ρώσων από την χώρα του Μεγάλου Πέτρου και του Αλεξάντερ Πούσκιν, Νορβηγών ποιητών, Σουηδών και Φιλανδών από τις Σκανδιναβικές επικράτειες, Ισπανών και Πορτογάλων ποιητών από την Ιβηρική χερσόνησο, Ολλανδών, Βέλγων, Γερμανών από την κεντρική Ευρώπη, Εβραίων και Παλαιστίνιων αλλά και Αρμενίων δημιουργών. Ποιητών από την Αφρικανική Ήπειρο και μεγάλων ποιητών της Νοτίου Αμερικής. Ποιητών της Ιαπωνίας και της Κίνας, με τα μαγευτικά τους Χάϊ-Κου κλπ.

     Με τις μεταφραστικές αυτές εργασίες των ελλήνων δημιουργών το ελληνικό αναγνωστικό κοινό διαχρονικά και σταθερά μπόρεσε να έρθει σε επαφή με τον ή την ξενόγλωσσο δημιουργό της αρεσκείας του, να βαδίσει πάνω στα δικά του ποιητικά βήματα, να γνωρίσει τον κόσμο του, τα οράματά του, τις ιδέες και τις σκέψεις του, τα ρεύματα και τις σχολές, τις τεχνοτροπίες της πατρίδας των, και το έργο πολλών από αυτών να το ξαναμεταφράσουν οι νεότερες γενιές των ελλήνων δημιουργών.
Μας έγινε γνωστός ο ποιητικός λόγος του Δάντη, του Βιγιόν, του Ρεμπώ, του Έλιοτ, του Γκαίτε του Μπόρχες, του Ουϊτμαν, του Ρουμί, του Χικμέτ, της Αχμάτοβα, του Λόρκα, του Πεσσόα, του Νερούντα, του Μαγιακόφσκι, του Μοντάλε, του Ζαν Ζουβ, του Ουγγαρέττι, της Πλάθ, του Πάουντ, του Ρίλκε, του Σίλλερ, του Μαίτερλινγκ, του Πονζ, της Νοάιγ, της Μανσούρ, του Κήτς, του Μπλέηκ και του Γέητς, του Μπωντλαίρ και του Μαλλαρμέ και εκατοντάδων άλλων παγκόσμιων δημιουργών, ποιητών, δοκιμιογράφων, πεζογράφων που το συγγραφικό τους έργο πέρασε τα όρια της πατρίδας τους και της δικής τους μητρικής γλώσσας.

Οι σημαντικότεροι και πιο καταξιωμένοι έλληνες ποιητές των προηγούμενων αιώνων καταπιάστηκαν συστηματικά και με την μετάφραση ξένων παγκόσμιων ποιητών, ορισμένοι από τους οποίους, ενέταξαν μέσα στις ποιητικές τους συλλογές ή παράλληλα με τα δικά τους ποιήματα, πρόσθεσαν και ποιήματα ξένων ποιητών που μετέφραζαν. Γνωστές ενδεικτικά αναφέρω μας είναι οι μεταφραστικές εργασίες του Κωστή Παλαμά, του Κώστα Καρυωτάκη, του Μιλτιάδη Μαλακάση, του Άγγελου Σημηριώτη, του Γεωργίου Στρατήγη, του Λορέντζου Μαβίλη, του Γεράσιμου Μαρκορά, του Γεράσιμου Σπαταλά, της Μυρτιώτισσας, του Κώστα Βάρναλη, του Άγγελου Δόξα, του Θάνου Κριμπά, του Κλέωνος Β. Παράσχου, του Άρη Δικταίου, του Νίκου και της Ρίτας Μπούμη-Παππά, του Νίκου Προεστόπουλου, της Λίνας Κάσδαγλη, της Ρένας Καρθαίου, του Τάσου Κόρφη, της Ζωής Καρέλλη, της Όλγας Βότση, του Νίκου Καζαντζάκη, του Γιάννη Ρίτσου, του Μήτσου Παπανικολάου, του Ρήγα Καππάτου, του Κούλη Αλέπη και πολλών άλλων από τους παλαιότερους. Η συμβολή επίσης των συγγραφέων και ποιητών της Γενιάς του 1930 είναι σημαντική και στον τομέα αυτόν. Οι νομπελίστες μας ποιητές Γιώργος Σεφέρης και Οδυσσέας Ελύτης επίσης. Ο ποιητής Τάκης Σινόπουλος, ο θεσσαλονικιός ποιητής Τάκης Βαρβιτσιώτης, ο Άρης Αλεξάνδρου, ο Νίκος Σπάνιας, ο Μηνάς Δημάκης, ο Όμηρος Μπεκέ, ο Κώστας Ε. Τσιρόπουλος, ο Παναγιώτης Ε. Χατζηγάκης, και άλλοι της πρώτης και δεύτερης μεταπολεμικής γενιάς μετέφρασαν σημαντικούς αλλόγλωσσους δημιουργούς. Από τους νεότερους, της γενιάς του 1970 και μετέπειτα, αλλά και τους πολύ πρόσφατους,-από την γενιά του Ιδιωτικού Οράματος και τους σημερινούς ποιητές και ποιήτριες του διαδικτύου-μας είναι γνωστές και προσέχθηκαν οι μεταφράσεις ξένων ποιητών από τους: Ανδρέα Αγγελάκη, Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ, Γλυκερία Παπαγεωργίου, Μερόπη Οικονόμου, Τάκη Μενδράκου, Κώστα Ιωάννου, Δέσπω Καρούσου, Δημοσθένη Κούρτοβικ, Σάκη Σερέφα, Βίλκη Αντωνιάδη, Ευριπίδη Γαραντούδη, Αλέξανδρου Ίσαρη, Γιώργου Κοροπούλη, Χριστόφορου Λιοντάκη, Αμαλίας Τσακνιά και Σπύρου Τσακνιά. Επίσης των: Στέφανου Ροζάνη, Τάσου Δενέγρη, Αργύρη Χιόνη, Βασίλη Λαλιώτη, Κώστα Κουστουρέλη, Γιάννη Λειβαδά, Άρη Μπερλή, Γιώργου Καραβασίλη, Ηλία Κυζηράκου, Αλέξη Ζήρα, Ε. Χ. Γονατά, Βαγγέλη Αθανασόπουλου, Γιώργο Μπρουνιά, Αλέξη Τραϊανού, Βασίλη Καραβίτη, Μαρία Υψηλάντη, Γιάννη Βαρβέρη, Έκτορα Κακναβάτου, Φοίβου Ι. Πιομπίνου, Κυριάκου Γ. Σαμέλη, Χάρη Βλαβιανού, Νάσου Βαγενά, Γιώργου Μπλάνα, Αντώνη Φωστιέρη, Κώστα Ασημακόπουλου, Φίλιππου Δ. Δρακονταειδή, της Αλεξάνδρα Σωτηρίου του Γεωργίου Σ. Έξαρχου, της Ελένης Ι. Ιωαννίδου, του Γιάννη Αντίοχου και πάρα πολλών άλλων αξιόλογων μεταφραστών. Οφείλουμε να μνημονεύσουμε και τον πειραιώτη θεατράνθρωπο Μάριο Πλωρίτη και άλλων συγγραφέων όπως ο ανθολόγος Σωκράτης Λ. Σκαρτσής, πέρα από τον χώρο της ποίησης που με αφοσίωση και συνέπεια μας γνώρισαν τις προσωπικές τους ποιητικές αγάπες και επιρροές. Όλοι τους, έσκυψαν με σεβασμό πάνω στο έργο και τον ποιητή ή την ποιήτρια που μετέφραζαν και έδωσαν τον καλύτερο ποιητικό τους εαυτό, ανεξάρτητα του βαθμού επιτυχίας της μεταφραστικής τους προσπάθειας, της μεταγραφής τους ή της απόδοσής τους στα ελληνικά όπως πολλοί και πολλές άπιστοι και ξενομερίτες της ποίησης αναφέρουν,-αντί της λέξεως μετάφραση. 
«Οι άπιστοι αυτοί μεταφραστές είναι από μιάν άλλη άποψη και οι πιστότεροι» όπως μας είπε ο Κωστής Παλαμάς, που συναδελφώνουν ποιητικές συνειδήσεις διαφορετικών γλωσσών και στήνουν γέφυρες για να ενώσουν διαφορετικές ποιητικές παραδόσεις. Αντιλήψεις και ευαισθησίες ανθρώπινων φωνών και ονείρων. Είναι οι άπιστοι αγαπημένοι μας σύντροφοι που υποτάσσουν τα εσωτερικά μυστικά της ξένης ποιητικής γλώσσας και την ανυπότακτη μουσικότητά της στην δική τους μητρική γλωσσική μετρική και ρυθμική αγάπη.

     Οι νεότεροι, που ασχολήθηκαν και θήτευσαν και εξακολουθούν να εργάζονται πάνω στον ποιητικό λόγο, τους οφείλουν σεβασμό και εκτίμηση και όχι απαξίωση και λησμοσύνη, άρνηση και θάψιμο, γιατί, με τις δικές τους μεταφραστικές προσπάθειες κατόρθωσαν και οι ίδιοι να γίνουν κοινωνοί του έργου ή μέρος αυτών των ξένων δημιουργών έστω και από δεύτερο χέρι. Δεν βγήκαμε από το κεφάλι του πατέρα των Θεών και των ανθρώπων του Δία όπως η θεά της Σοφίας η Αθηνά, αλλά γίναμε «γνώστες» και «έμπειροι» αναγνώστες πατώντας πάνω στις σκυμμένες πλάτες των παλαιότερων ηλικιακά δημιουργών που μόχθησαν για να μεταφέρουν στην γλώσσα μας το έργο των ξένων συγγραφέων, έστω και αν συνήθως ή πολλές φορές διαβάζουμε το έργο αυτό ή αποσπάσματα ποιητικών συνθέσεων αλλόγλωσσων, με τα γυαλιά του έλληνα δημιουργού-μεταφραστή που το μεταφράζει, αναπλάθει, διασκευάζει, αναζητώντας ομοιότητες και αναλογίες, αντιστοιχίες και κοινές αισθητικές καταβολές, ή ακόμα και κοινές ποιητικές περιέργειες. Οργανικά ποιητικά υλικά που άντεξαν στον ποιητικό χρόνο και δημιούργησαν τις βάσεις για ενδοκειμενικές ποιητικές συνομιλίες. Τεχνικούς μηχανισμούς της γλώσσας και αυτά τα ακατανόητα στους πολλούς γλωσσικά της και υφολογικά φαντάσματα της μέρας.

     Γράφω αυτές τις απόψεις-ίσως λανθασμένες-σαν μια Συνηγορία υπέρ των Μεταφραστών,-επαγγελματιών ή ερασιτεχνών-και χωρίς να πιστεύω ότι δεν πρέπει να υπάρχει ο απαραίτητος μεταφραστικός απογαλακτισμός από τις προηγούμενες γενιές, δηλαδή, να «κόβει» κάθε γενιά τον ομφάλιο γλωσσικό λώρο από τις προηγούμενες αλλά να μην λησμονεί τι οφείλει στους παλαιότερους, σε όλους αυτούς και αυτές αυτόχθονους δημιουργούς που άφησαν τα μεταφραστικά τους ίχνη στον ελληνικό ποιητικό λειμώνα.

Ακόμα θυμάμαι έντονα, στα προσωπικά μου αναγνωστικά χρόνια τις πολλές συζητήσεις πάνω σε θέματα μετάφρασης των ελλήνων ποιητών στην αγγλική γλώσσα με τον δάσκαλο Κίμωνα Φράιερ, έναν έμπειρο και γνώστη άνθρωπο των γραμμάτων μεταφραστή και δημιουργό. Και πάλι για την ιστορία αναφέρω ότι ο Κίμων Φράϊερ έλεγε πάντα με παράπονο, ότι θα πρέπει να δίνεται και ένα Νόμπελ στους μεταφραστές όχι μόνο στους δημιουργούς. Ορισμένες συζητήσεις είχα επίσης την χαρά να κάνω με τον δάσκαλο Γιάννη Ρίτσο, τον παλαιό φίλο ποιητή Σωκράτη Ζερβό, την ποιήτρια Νανά Ησαϊα και ορισμένους άλλους από τους παλαιότερους, όπως ο Ηλίας Κυζηράκος και η ευαίσθητη και ευγενική Λίνα Κάσδαγλη.

     Οι καιροί παρήλθαν και οι χρόνοι της ζωής μας άλλαξαν δραματικά, αλλιώς αισθάνονται, ερμηνεύουν και παρατηρούν τα ποιητικά πράγματα οι νεότεροι από εμάς τους παλαιότερους, άλλες οι αξιολογικές πνευματικές τους αναφορές και επισημάνσεις. Η αδιαφορία και η αχαριστία, η απαξίωση και η απάρνηση του έργου και του μόχθου των παλαιότερων δεν είναι ίδιον μόνο των ελλήνων και ελληνίδων που δεν ασχολούνται με τον ποιητικό λόγο, αλλά και της μικρής εκείνης μερίδας που ακόμα ασχολείται με αυτόν ή εξακολουθεί να εκδίδει βιβλία ή μεταφράζει. Σαν μια οφειλή της γενιάς μου προς τους παλαιότερους δημιουργούς-μεταφραστές, καταθέτω αυτό το σημείωμα.

     Το τέλος της πολιτικής από τους σύγχρονους πολιτικούς και τους πολίτες ψηφοφόρους, επέφερε και το τέλος του ποιητικού λόγου. Θεωρώ ότι ο ποιητικός λόγος από την εποχή των Επών του παππού μας Ομήρου ήταν πρωτίστως λόγος πολιτικός στην ευρύτερή του σημασία και συμβολισμό. Ένας λόγος πολιτικής ή μεταφυσικής οντολογίας που αντικατόπτριζε τις ζωές των ανθρώπων. Η ποιητική λαλιά ανά τους αιώνες και σ' όλη την υφήλιο υπήρξε η ανθρώπινη βιωματική διασπάθιση της συμπαντικής σιωπής. Μιας σιωπής που ποιητικά βρυχάται για άλλους ο Θεός και για άλλους ο Κρόνος.

Οι Τιτάνες της ποίησης.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς, 23 Δεκεμβρίου 2017

Ξαναδιαβάζοντας το βιβλίο της παλαιάς ιταλίδας δημοσιογράφου και συγγραφέως Οριάνας Φαλλάτσι, Γράμμα σ’ ένα παιδί που δεν γεννήθηκε ποτέ, εκδόσεις Πάπυρος 1976, μετάφραση Έρης Κανδρή.

Ευχαριστώ επίσης τον ποιητή Νάσο Βαγενά που είχε την καλοσύνη να μου στείλει το καινούργιο του βιβλίο. 
Νάσου Βαγενά, ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΕΡΗΜΙΤΕΣ και άλλα ποιήματα. Από τις εκδόσεις ΤΑ ΦΥΛΛΑΔΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΣΠΩΜΕΝΗΣ υπό την διεύθυνση του Σωτήρη Σελαβή. Φυλλάδιο Τέταρτο.

Περιλαμβάνει παλαιότερες και νέες μεταφράσεις του ποιητή και μεταφραστή των εξής ποιητών:

Χόρχε Λουϊς Μπόρχες, Ο ΕΡΩΤΕΥΜΕΝΟΣ

Χόρχε Λουϊς Μπόρχες, Σ’ ΕΝΑΝ ΣΑΞΟΝΑ ΠΟΙΗΤΗ

Χόρχε Λουϊς Μπόρχες, ΙΩΑΝΝΗΣ 1, 14

Χόρχε Λουϊς Μπόρχες, Σ’ ΕΝΑΝ ΓΗΡΑΙΟ ΠΟΙΗΤΗ

Χόρχε Λουϊς Μπόρχες, Σ’ ΕΝΑΝ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΙΑ ΝΕΟΣ

Χόρχε Λουϊς Μπόρχες, ΕΜΑΝΟΥΕΛ ΣΒΕΝΤΕΝΜΠΟΡΓΚ

Ρόμπερτ Φρόστ, ΣΤΑΜΑΤΩΝΤΑΣ ΣΤΟ ΔΑΣΟΣ ΕΝΑ ΧΙΟΝΙΣΜΕΝΟ ΒΡΑΔΥ

Μάσσιμο Μπεττελόννι, DANSE MACABRE

Μάσσιμο Μπεττελόννι, ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΑ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΥ

Άννα Αχμάτοβα, REQUIEM 1,5,8

Ρίτσαρντ Μπερενγκάρτεν, ΜΑΥΡΟ ΦΩΣ Α΄

Τζιάκομο Λεοπάρντι, ΤΟ ΑΠΕΙΡΟ

Ρίτσαρντ Μπερενγκάρτεν, ΜΑΥΡΟ ΦΩΣ Β΄

Γουίλλιαμ Μπάτλερ Γέητς, ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΕΡΗΜΙΤΕΣ

Γουίλλιαμ Μπάτλερ Γέητς, Ο ΓΑΤΟΣ ΚΑΙ Η ΣΕΛΗΝΗ

Μπέρτολτ Μπρέχτ, ΟΤΑΝ ΗΡΘΑΝ

Ντέηβιντ Ρίκς, ΜΙΛΑ ΣΙΓΑ

Ιόσιφ Μπρόντσκι, ΙΘΑΚΗ

Αμίρ Όρ, ΟΙ ΒΑΡΒΑΡΟΙ

ΟΙ ΒΑΡΒΑΡΟΙ

Δεν περιμέναμε μάταια τους βαρβάρους

Δεν συναχτήκαμε μάταια στις πλατείες.

Οι άρχοντες μας μάταια δεν φόρεσαν

τις λαμπερές επίσημες στολές τους

και τα πολύτιμά τους δαχτυλίδια

γράφοντας ύμνους για να τους υποδεχτούν.

Μάταια δεν γκρεμίσαμε τους ναούς μας,

μάταια δεν υψώσαμε ναούς νέους

για τους δικούς τους άξεστους θεούς.

Κι όπως έπρεπε, κάψαμε τα βιβλία μας

πού δεν έλεγαν τίποτε σ’ αυτούς.

--

Καθώς ήταν γραφτό, οι βάρβαροι ήρθαν

και δέχτηκαν από τα χέρια του βασιλιά μας

της πόλης τα κλειδιά.

--

Όμως φορούσαν τα δικά μας ρούχα

κι οι νόμοι τους οι δικοί μας ήταν νόμοι.

Κι όταν αρχίσαν να μας προστάζουν στη γλώσσα μας

δεν ξέραμε πώς βρεθήκαν στη χώρα μας

χωρίς να τους πάρουμε μυρωδιά.

ΥΓ 1. Δεν ταιριάζει απόλυτα το ποίημα αυτό στην πολιτική και πολιτειακή ηγεσία του τόπου μας; Σε εμάς τους ψηφοφόρους;

ΥΓ 2. Αντί να εκφωνεί αυστηρές ανακοινώσεις ο κύριος πρόεδρος της ελληνικής δημοκρατίας στους ξένους, που ούτε τον ακούνε ούτε τον λαμβάνουν υπόψη τους, μήπως θα όφειλε να στρέψει τις λεκτικές του κορώνες στους κυβερνήτες μας, που έχοντας απολέσει κάθε είδους πολιτικό και ηθικό πλεονέκτημα, λαμβάνουν τέτοιου είδους σκληρά αντικοινωνικά και εργασιακά μέτρα;

ΥΓ 3. Πιστεύει αλήθεια ο φιλόσοφος κύριος Στέλιος Ράμφος, ότι κατάλαβε κανείς τίποτα από τα λεγόμενά του στην ομιλία του στο πολιτικό συνέδριο της πολιτικής παράταξης που παρευρέθηκε; Δεν αντιλήφθηκε ο έμπειρος φιλόσοφος και ιστορικός αναλυτής με την μεγάλη συγγραφική του παράδοση και πείρα, ότι οι πλείστοι των παρευρισκόμενων βαριόντουσταν, χασμουριόντουσταν, έφευγαν, μιλούσαν μεταξύ τους, μιλούσαν στα κινητά τους, δεν κατανοούσαν τι έλεγε; Και ο ίδιος τους έκανε παρατηρήσεις. Τι γύρευε πολιτικά να αποδείξει; Η ομιλία του, καθώς και η ομιλία του γνωστού ηθοποιού κυρίου Μαρκουλάκη στο διαδίκτυο.

Απέσβετο το Λάλων της πολιτικής και της τέχνης Ύδωρ.          

 Σημείωση: Δεν γνωρίζω τι έγινε, ή τι ο ακατανόμαστος και αδαής, δηλαδή εγώ, ή τι πάτησα και φανερώθηκε αυτός ο κατάλογος μεταφράσεων ξένων ποιητικών συλλογών. Τον άφησα όπως είναι για να μην κάνω περισσότερες τεχνικές-μπιπ-πάνω στο σημείωμα.

Β

-Νάσος Βαγενάς,

 Η πτώση του Ιπτάμενου, εκδ. Στιγμή 1989

-Ιωάννης Βασιλείου,

 Ασιατικά Ποιήματα, εκδ. Εστία χ.χ.

-Γιάννης Βαρβέρης,

 Σα μουσική τη νύχτα. Γαλλικά ποιήματα αποχαιρετισμού, εκδ. Κέδρος 2007

-Κώστας Βάρναλης,

 Κινέζικα Τραγούδια, εκδ. Λωτός 1992,

-Ελένη Βαροπούλου,

 Ορφέας και Ευρυδίκη στην ποίηση του 20 αιώνα, Μέγαρο Μουσικής 1997

-Δημήτρης Βαρούτσης,

 Αθηναίκά Γράμματα, Αθήνα 1957

-Γιώργος Βερίτης,

 Άπαντα, εκδ. Δαμασκός 1982

-Βασίλης Βιτσαξής,

 Σύγχρονη Ινδική Ποίηση, εκδ. Εστία χ.χ.

-Θεόφιλος Βορέας,

 Ρυθμοί Αθανάτων, τόμος Α, Αθήνα 1935

Γ

-Ειρήνη Μίσσιου-Γιαννακοπούλου,

 Έξι και Δέκα Σούστα, εκδ. Ι. Γαλαίος 1989

-Κώστας Γιαννουλόπουλος,

 Ανθολογία Συγκεκριμένης Ποίησης, εκδ. Νεφέλη 1985

-Φοίβος Γκικόπουλος,

 Μορφές και Τάσεις της Ιταλικής Ποίησης στον 20^ο αιώνα, εκδ. University Studio Press 1989

Δ

-Ελένη Δαμβουνέλλη,

 Η αζαλέα (μεταγραφές), εκδ. Δόμος 1979

-Ελένη Δημητρίου,

 Ρώσσοι Λυρικοί, Αθήνα 1982

-Άρης Δικταίος,

 •Ανθολογία Παγκόσμιας Ποιήσεως, εκδ. Γεωργίου Φέξη 1960

 •Μεγάλες Στιγμές της Ποιήσεως, εκδ. Δωδώνη 1967

 •Ανθολογία της Βελγικής Ποιήσεως, (ΙΙ), εκδ. Γεωργίου Φέξη 1969

 •Δεκατρείς Αιώνες Γερμανικής Ποίησης, εκδ. Δωδώνη 1977

Ε

-Γιωζέφ Ελιγιά,

 Ποίηση, εκδ. Δωδώνη χ.χ.

-Οδυσσέας Ελύτης,

 Δεύτερη Γραφή, εκδ. Ίκαρος 1976

-Ίβαρ Έμαν,

 17 Φωνές από τη Σουηδία, εκδ. Τεκμήριο 1979

Ζ

-Γεώργιος Ζαλοκώστας,

 Έργα, εκδ. Ι. Σιδέρης χ.χ.

-Αντώνης Ζέρβας,

 Εκ του Γαλλικού. Εκλογή Μεταφράσεων, εκδ. Μελάνι 2003

Η

-Μαρία Ηλιού,

 Κογκολέζικα, εκδ. Ερμής 1981

Θ

-Κωνσταντίνος Θεοτόκης,

 Ινδικά Μεταφράσματα, εκδ. Κείμενα  1988(Φίλιππος Βλάχος)

Ι

-Βασίλης Ιωακείμ,

 11 ποιήματα. Ειρηνικός Λόγος, εκδ. Κανάλι 14-Αθήνα 1980

-Ανδρέας Ιωάννου,

 Επιλογή από το έργο 10 Αμερικανών Ποιητών, εκδ. Χαλκίδα 1958

Κ

-Περικλής Π. Καίσαρης,

 Δημοτικά Τραγούδια της Ανατολής, Αθήνα 1974

-Ρούλα Κακλαμανάκη,

 Σύγχρονη Ουγγρική Ποίηση, εκδ. Φόρμα 1991

-Γιάννης Καμπύσης,

 Άπαντα, εκδ. Πηγή 1972 (Γιώργου Βαλέτα)

-Ρήγας Καππάτος,

 •Τα Εκατό Ωραιότερα Ερωτικά Ποιήματα της Ισπανικής Γλώσσας, εκδ.Εκάτη 2000

 •16 Λατινοαμερικάνοι Ποιητές, εκδ. Καραβία 1980

-Γιώργος Καραβασίλης,

 •Η Γυναίκα των Νερών στη λυρική ποίηση, εκδ. Δελφίνι 1994

 •Σαπφούς Σάπφειροι. Ανθολογία Γυναικείας Ομοφυλοφιλικής Ποίησης, εκδ. Γαβριηλίδης 2001

-Βασίλης Καραβίτης,

 Συγκομιδή. Σύγχρονοι ξένοι ποιητές, εκδ. Γνώση 1988

-Πάνος Καραγιώργος,

 Πανόραμα Αγγλικής Ποίησης, εκδ. Τυπωθήτω 2005

-Στ. Καρακάσης,

 Ανθολογία Γαλλικής ποιητικής πρόζας, εκδ. Δίφρος 1967

-Κώστας Καρυωτάκης,

 •Ποιητικές μεταφράσεις, εκδ. Γραφή 1980

 •Οι μεταφράσεις του Κ. Γ. Καρυωτάκη,(πρόλογος Ζήσιμος Λορεντζάτος) εκδ.

   Το Ροδακιό 1994

-Στέλιος Κάτσικας,

 3 Ιταλοί Ποιητές, εκδ. Αιγόκερως 1982

-Ξενοφών Α. Κοκόλης,

 Στιχάκια του Φλαμένκο, εκδ. Στιγμή 1989

-Νίκος Κοντογούρης,

 Ανθολογία Ψυχεδελικής ποίησης, εκδ. Art Nonvear 1988

-Θωμάς Κοροβίνης,

 Οι Ασίκηδες-Τούρκικη Λαϊκή Ποίηση, εκδ. Εξάντας 1991

-Έφη Κορομηλά,

 Σκιές στο Φως, εκδ. Νεφέλη 2008

-Γιώργος Κοροπούλης,

 Περί των Γάμων Υδραργύρου και Θείου, εκδ. Ύψιλον 2001

-Ντίνος Κουγκουλός,

 Ανθολογία Γερμανικών Ποιημάτων και Αφορισμών, εκδ. Δωδώνη 2000

-Ρήγας Κούπας,

 Η Έλξη των Ομωνύμων. Ανθολογία Ομο-Ερωτικών Ποιημάτων, εκδ. Οδυσσέας 2005

-Δημοσθένης Κούρτοβικ,

 Σύγχρονη Φιλανδέζικη Ποίηση, εκδ. Πλέθρον 1986

-Ηλίας Κυζηράκος,

 Σημερινή Ποίηση απ’ όλο τον Κόσμο, Αθήνα 1971

Λ

-Βασίλειος Λαζανάς,

 Τα Ερωτικά των Γάλλων Ποιητών, εκδ. Ενάλιος 1997

-Μαρία Λαϊνά,

 Ξένη Ποίηση του 20^ου αιώνα, εκδ. Λωτός 1989

-Γιάννης Λειβαδάς,

 •Χάικου, εκδ. Εκδόσεις της Λίμνης 1995

 •Ανθολογία Ιαπωνικής Ποίησης, εκδ. Ροές 2002

-Γιάννης Λειβαδίτης,

 Ποιητές του Κόσμου, Τρίπολη 2007

-Χριστόφορος Λιοντάκης,

 Ανθολογία Γαλλικής Ποίησης. Από τον Μπωντλαίρ έως…, Καστανιώτη 1988/2001

Μ

-Λορέντζος Μαβίλης,

 Άπαντα, εκδ. Μαρή 1967

-Αντώνης Μαϊλλης,

 Ο Δράκοντας της Νήσου Ρόδου,(Σίλλερ) εκδ. Συλλογές 1986

-Μιλτιάδης Μαλακάσης,

 Άπαντα, εκδ. Alvin Redman 1964

-Λάμπρος Μάλαμας,

 Ιταλική Ποίηση. Ανθολογία, εκδ. Ελεύθερο Πνεύμα χ.χ.

-Γεράσιμος Μαρκοράς,

 •Άπαντα, εκδ. Πηγή 1951

 •Ποιήματα, εκδ. Ίδρυμα Κώστα και Ελένη Ουράνη 1988

-Ηλίας Ματθαίου,

 •Ανθολογία Ισπανικής Ποίησης του 11-12 αιώνα, εκδ. Γνώση 1983

 •Ποίηση Ισπανόφωνης Αμερικής, εκδ. Γνώση 1987

-Τάκης Μενδράκος,

 Μικρό Ανθολόγιο, εκδ. Καστανιώτη 1998

-Κωστής Μοσκώφ,

 Αραβική Ποίηση 20 αιώνας, εκδ. Καστανιώτη 1994

-Ευάγγελος Ν. Μόσχος,

 Παράλληλοι Ρυθμοί, εκδ. Αστήρ 1998

-Αλέξανδρος Μπάρας,

 Προσεγγίσεις στη Γαλλική Ποίηση, εκδ. Πρόσπερος 1986

-Όμηρος Μπεκέ,

 Ανθολογία Κινέζων Ποιητών, εκδ. Καραβία 1968

-Μυρτιώτισσα (Θεώνη Δρακοπούλου),

 Παιδική Ανθολογία, τόμοι 2, (ο δεύτερος τόμος) Αθήνα 1930

Ν

-Γ. Νίκας,

 Ξένοι Λυρικοί, εκδ. Ποταμός 2003

-Αθανάσιος Β. Νταουσάνης,

 Η Ποίηση της μαύρης Αφρικής, εκδ. Ροές 1992

-Ντούσκο Νανέφσκι,

 Το Μαύρο Αηδόνι Γιουγκοσλαβικής Μακεδονίας, εκδ. Αίμος 1977

Ο

-Μερόπη Οικονόμου,

 •Αγγλική Μεταφυσική Ποίηση (1600-1950), εκδ. Καραβία 1975

 •Κινέζικη Ποίηση, Κώδικας 1985

 •Ανθολογία Άγγλων Ποιητών Εμπνευσμένων από την Ελλάδα, εκδ. ΣΠΔΩΒ 1986

Π

-Ρίτα Μπούμη-Νίκος Παππάς,

 Νέα Παγκόσμια Ποιητική Ανθολογία, τόμοι 6, εκδ. Διόσκουροι χ.χ.

-Κωστής Παλαμάς,

 Άπαντα , τόμοι 16, εκδ. Μπίρης χ.χ.

-Στέφανος Αλκ. Παϊπέτης,

 Τα Τραγούδια του κόσμου που αλλάζει, εκδ. Περί Τεχνών 2004

-Βασίλης Παπαγεωργίου,

 Σύγχρονοι Σουηδοί Ποιητές, εκδ. Εγνατία 1979 και Ευθύνη 1988

-Κλέων Παράσχος,

 Ανθολογία της Ευρωπαϊκής και Αμερικάνικης Ποίησης, εκδ. Σιμεωνίδης 1962

-Σπήλιος Πασαγιάννης,

 Άπαντα, εκδ. Πηγή 1965

-Ιάκωβος Πολυλάς,

 Άπαντα, εκδ. Νίκας 1959

-Νικόλαος ο Ποριώτης,

 Ξένη Λύρα τραγουδά ξένα με..., Αθήνα 1925

-Λάμπρος Πορφύρας,

 Άπαντα, εκδ. Ι. Βασιλείου 1982

-Γιώργος Πράτσικας,

 Το τρίπτυχο μιας Εποχής(Ουγκώ-Ζολά-Συμβολισμός), Αθήνα 1961

Ρ

-Μάριος Βύρων Ραϊζης,

 Οι Μεταφυσικοί Ποιητές της Αγγλίας, εκδ. Gutenberg 1998

-Άλκης Ράφτης,

 Η Εργασία στην Ποίηση, εκδ. Πολύτυπο 1984

Σ

-Ζωή Σαβίνα,

 Χάικου-Παγκόσμια Ανθολογία, εκδ. 5+6-Αθήνα 2002

-Αντρέα Σέλινγκερ,

 Η Ελιά 86 κείμενα για ένα δέντρο, εκδ. νήσος 2005

-Σάκης Σερέφας,

 Αλλόγλωσσα ποιήματα για τη Θεσσαλονίκη, εκδ. Κέδρος 1997

-Διονύσης Σέρρας,

 Η Ζάκυνθος στην Ελληνική και Ξένη Ποίηση, εκδ. Περίπλους 1994

-Γιώργη Σημηριώτη,

 Γαλλική Ανθολογία, εκδ. Χρυσή Δάφνη 1954

-Ιακώβ Σιμπή,

 Μια Ανθολογία της Ισραηλινής ποίησης, εκδ. Σ. Πατάκη 1996

-Γιάννης Σουλιώτης,

 Ανθολογία Πορτογαλικής Ποίησης, εκδ. Ροές 2008

-Νίκος Σπάνιας,

 •Ποιητική Ανθολογία από τον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο, εκδ. Εγνατία 1980

 •Μεταφράσεις 1941-1971, εκδ. Νέα Υόρκη 1972

-Γεράσιμος Σπαταλάς,

 Ανθοδέσμη από την Ρώμη και την Ιταλία, εκδ. Ι. Σιδέρης χ.χ.

-Μιχαήλ Στασινόπουλος,

 Ποιήματα-Δύο Εποχές, εκδ. Εστία 1979

-Δημήτρης Σταύρου,

 Νέγροι Ποιητές, εκδ. Θεμέλιο 1966

-Αντώνης Στέμνης,

 26 Κουβανοί ποιητές, εκδ. Αντιπαράλληλα 1982

-Νίκος Στρατάκης,

 Ποιηταί της Γαλλίας, Αθήνα 1949

-Δώρα Στυλιανίδου,

 Η Κλασική Παράδοση των Χάικου, εκδ. Εκάτη 2001

-Αγνή Σωτηροπούλου,

 Νέοι Γάλλοι Ποιητές, εκδ. Τυπογραφείο Μαυρίδης 1954

-Αλεξάνδρα Σωτηρίου,

 Ανθολογία Ιαπωνικής Λογοτεχνίας, εκδ. Μέδουσα 1997

Τ

-Αγκόπ Τζελαλιάν,

 Αρμένικη Ανθολογία, εκδ. Χαμασκαίν 1982

-Αλέξης Τραίανός,

 •Ανθολογία Νέγρων Ποιητών, εκδ. Εγνατία 1973

 •Μεταπολεμική Αμερικάνικη Ποίηση, εκδ. Αγροτικές Συνεταιριστικές Εκδόσεις 1979

-Αντώνης Τριφύλλης,

 Σύγχρονη Γερμανόφωνη Ποίηση, εκδ. Πλέθρον 1983

-Αμαλία Τσακνιά,

 Κινέζικη Ποίηση, εκδ. Πλέθρον 1982

-Δημήτρης Τσαλούμας,

 Σύγχρονη Αυστραλιανή Ποίηση, εκδ. Νέα Πορεία-Θεσσαλονίκη 1985

-Κωνσταντίνος Τσάτσος,

 Ποιήματα άλλων καιρών και άλλων τόπων, εκδ. Οι Εκδόσεις των Φίλων 1980

-Τ. Τσιχλάκης,

 Ινδικά Ποιήματα, Αθήνα χ.χ.

Υ

-Γιάννης Υφαντής,

 Ο Κήπος της Ποίησης, εκδ. Σ. Πατάκης 2000

Φ

-Ρώμος Φιλύρας,

 Άπαντα, εκδ. Γκοβόστη χ.χ.

-Ανδρέας Φουσκαρίνης.

 Άνθη Εσπερίας Α΄, εκδ. Αχαϊκές Εκδόσεις 1994

Χ

-Ντίνος Χριστιανόπουλος,

 Εντευκτήριο, εκδ. Διαγώνιος 1989

-Γιώργος Χριστογιάννης,

 Νορβηγοί Ποιητές (1900-1985), εκδ. Εστία 1985

-Γιώργος Ζ. Χριστοδουλίδης,

 Η Ελλάδα στην Ξένη Ποίηση, εκδ. Παρασκήνιο 2005

-Ηλίας Χρόνης,

 Η Ευρωπαϊκή Μούσα στον 19^ο  αιώνα, εκδ. Τυπογραφείο Μαυρίδης 1997

-Δάφνη Χρονοπούλου,

 Όνειρο Μέσα σε όνειρο, εκδ. Βιβλία των Μουσών 1987

------  ------  ------

-Νάσος Βαγενάς-Τάκης Καγιαλής-Λαμπ. Πόλκας-Ν. Ταραράς-Γ. Φραγκόγλου

 Νεότερη Ευρωπαϊκή Λογοτεχνία.-Ανθολογία Μεταφράσεων, εκδ. ΟΕΔΒ 1998

-Ε. Χ. Γονατάς-Δ, Παπαδίτσας,

 •Πρώτη Ύλη 1. Ποιητικά Κείμενα, Αθήνα 1959

 •Πρώτη Ύλη 2. Ποιητικά Κείμενα, Αθήνα 1961

-Ελένη Ιωαννίδου-Γιώργος Έξαρχος,

 Κλασική Ιαπωνική Ποίηση, εκδ. Καστανιώτη 1998

-Άνι Τσικοβάνι-Δημήτρης Νόλλας,

 Ανθολογία Γεωργιανής Ποίησης, εκδ. Καστανιώτη 2002

-Υπερρεαλισμός Α΄ 63 χρόνια, εκδ. Γκοβόστη 1989

-Αμερικάνικη Ποίηση (Ανθολογία 1888-1977), περιοδικό Γράμματα τχ.6/3,5,1977

-Βροχή θανάτου. Ποιήματα για τον Πόλεμο, (Γιώργος Χριστοδουλίδης: επιμέλεια), Διάφοροι μεταφραστές, εκδ. Παρασκήνιο 1999

-Το φιλί. Λόγια Ερωτευμένων και Ρομαντικοί Πίνακες, εκδ. Παπαδόπουλος 1998(;)

-Γερμανοί Ποιηταί, 1749-1921, εκδ. Καλλιτεχνικαί Εκδόσεις Μ. Πεσματζόγλου 1922

-Μυστική Γνωστική Ποίηση, (Διάφοροι μεταφραστές) , εκδ. Διαστάσεις 1985

-Με τον τρόπο του Κωνσταντίνου Καβάφη, 26 Ξένα Ποιήματα, εκδ. Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας-Θεσσαλονίκη 1999

-Τετράδιο τόμος Α (1-3)/1945, εκδ. Ελληνικό Λογοτεχνικό Αρχείο 1981

-περιοδικό Διαβάζω τχ. 310/28-4-1998, Γαλλική ποίηση, τα τελευταία 60 χρόνια

-Παγκόσμιος Ανθολογία Εικονογραφημένη, περιοδικό τεύχος 10 των Γιώργη Σημηριώτη και Λέων Κωνσταντινίδη

(μεταφράζουν οι: Κ. Εμμανουήλ-Μ. Παπανικολάου-Αιμιλία Δάφνη-Ρίτα Μπούμη Παππά-Τέλος Άγρας-Τάκης Μπαρλάς-Κώστας Καρυωτάκης-Μιχαήλ Στασινόπουλος –Α. Σκιαδαρέση-Γιώργος Κοτζιούλας-Λ. Καρανικόλας)