ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

ΦΩΣ ΙΛΑΡΟ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΕΩΣ ΦΩΣ

         

               «ΟΣΟ ΥΠΑΡΧΕΙ ΠΟΙΗΣΗ  θα επισκέπτεται τον άνθρωπο ο Θεός».

                         Percy Bysshe Shelley(4/8/1792-8/7/1822)

Στις 21 Μαρτίου, θα εορταστεί και στην χώρα μας η Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης. Όπως ανέφερα και στο προηγούμενο σημείωμα, οι επέτειοι αυτοί, κατά την γνώμη μου, στους σημερινούς δολοφονικούς, άνομους και αντιποιητικούς καιρούς, που όλοι μας βιώνουμε, μοιάζουν κάπως, σαν τα κοινά μνημόσυνα στις εκκλησίες, που οι ιερείς, βιάζονται να τα τελειώσουν στα γρήγορα, για να εκφωνήσουν τον δεκάρικο κηρυγματικό τους λόγο. Και αν οι τεθλιμμένοι συγγενείς και φίλοι σταθούν τυχεροί, και δεν έχουν στη διαπασών οι ψάλτες τα μικρόφωνά τους, κάτι μπορεί να ακουστεί, από τους ιερούς ποιητικούς ύμνους και τροπάρια που αναπέμπονται εις μνήμη των κεκοιμημένων και των ψυχών τους, αν όχι, ο τζερτζελές των φωνών και των ψαλτών, είναι πρώτο τραπέζι πίστα. Πράγμα που αναγκάζει τις ψυχές ζώντων και τεθνεώτων, όπου φύγει-φύγει.

Θέλω να πω με τα παραπάνω, ότι σε αυτούς τους αδιάφορους και αντιανθρώπινους καιρούς, τους σκληρούς καιρούς, τους καιρούς που η ανθρώπινη ζωή κοστίζει λιγότερο και από ένα χαρούπι, που ο θάνατος πρυτανεύει και καιροφυλακτεί σε κάθε στιγμή του βίου όλων μας, όχι μόνο από φυσικά αίτια, αλλά, κυρίως, από τις άνομες και δολοφονικές ενέργειες των διπλανών μας, και που ο νομικός και πολιτικός πολιτισμός των σημερινών κοινωνιών στέκεται αρωγός μόνο στην πλευρά των ανθρώπων που εκφέρουν την δολοφονική βία και την καταστροφή γύρω τους, ενώ από την άλλη πλευρά, την πλευρά των θυμάτων, μένουν μόνο τα παραπάνω μνημόσυνα, τι να εκφράσει ο ποιητικός λόγος. Ο δημόσιος λόγος των ποιητών και ποιητριών; Τι μπορεί να κομίσει στις συνειδήσεις των ανθρώπων, όλων μας. Πως και σε ποιο βαθμό μπορεί να σταθεί παρηγορητικός στις ψυχές των ανθρώπων, όταν ο σημερινός βίος όλων μας, με τα εκατοντάδες τυχαία και μη αδιέξοδά του, υπερβαίνει την όποια συγκινητική παραμυθία της ποίησης. Και οι μυστικοί αναβαθμοί του ποιητικού λόγου, δεν αντικατοπτρίζουν πλέον, τις καθόλου τραγικές καταβασίες της σημερινής ζωής μας.

 Ίσως κάνω λάθος, αλλά, καλύτερα να εορτάζεται επιλεκτικά, Η Παγκόσμια Ημέρα της Ποίησης, μέσω SMS, παρά να κοινοποιείται ο ποιητικός λόγος σε αδιάφορες συνειδήσεις και παγωμένες ψυχές ανθρώπων μη ακουώντων.

     Πριν είκοσι ένα χρόνια, το 1996, από τις εκδόσεις Ύψιλον, κυκλοφόρησε ένα καλαίσθητο βιβλιαράκι με κόκκινο εξώφυλλο. ΣΕΛΛΕΫ, «ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ», Percy Bysshe Shelley, “A Defence of  Poetry, 1821.” Το βιβλίο αυτό του άγγλου ρομαντικού ποιητή, μεταφέρθηκε στην γλώσσα μας σε μια εξαιρετική απόδοση της ποιήτριας και συντρόφου του νομπελίστα ποιητή Οδυσσέα Ελύτη, Ιουλίτα Ηλιοπούλου. Πριν την απόδοση του κειμένου του άγγλου ποιητή, προηγείται ένας «επιλύχνιος» λόγος για την ποίηση, της ποιήτριας Ιουλίτας Ηλιοπούλου με τίτλο, ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ, ΔΙΑΛΟΓΟΣ. Ο Διάλογος, αναφέρεται στην παράλληλη σύγκριση θεωρητικών απόψεων και θέσεων για την ποίηση, του Πέρσυ Μπυς Σέλλεϋ με αυτών του Οδυσσέα Ελύτη.

 Όμορες φωνές ποιητικών εμπειριών, παρά την χρονική απόσταση και την διαφορετική εθνική παράδοση των δύο ποιητών. Παράλληλοι δρόμοι συγκίνησης, κοινές  θερμοκρασίες ποιητικής έκφρασης, παρόμοιες αισθημάτων ψηλαφίσεις, ρυθμικές συγγένειες και καταστάσεις, ενδοκειμενικές συνομιλίες που ο χρόνος της ποίησης γεφυρώνει το χάσμα του ιστορικού χρόνου της απόστασης. Ποιητική αλληλενέργεια θα σημειώναμε, μεταξύ ενός άγγλου ρομαντικού ποιητή που χάθηκε πολύ νέος, και ενός έλληνα δασκάλου της ποίησης του ελληνικού λόγου. Παραπλήσιες ποιητικές αλληλουχίες αισθημάτων, τουλάχιστον σε ένα μέρος του έργου του Οδυσσέα Ελύτη, κοινή αξιοποίηση αισθητικών εικόνων, διαδοχικά παράλληλα στρώματα ποιητικής ευαισθησίας, που ο κάθε ποιητής στον καιρό του, μας άφησε κοινή παγκόσμια παρακαταθήκη. Μετέχοντες και οι δύο στην διαχρονική και παγκόσμια μυσταγωγία της αλήθειας του ποιητικού λόγου. Κοινοί θεωρητικοί στοχασμοί και σκέψεις. Η Ποιητική βίωση και τα συγγραφικά συνεπακόλουθα ίχνη της γλώσσας, με τις μαγευτικές της εικόνες και τους μουσικούς της ρυθμούς, την ελευθερία του λόγου της και την ευσυνειδησία των προθέσεών της, την σκοτεινότητα και φωτεινότητα των εμπειριών των ανθρώπων και της ζωής τους, που αντικατοπτρίζει με τους στίχους της, στάθηκε κοινό ορόσημο αναφοράς για τους δύο αυτούς μύστες του ποιητικού λόγου. Το κοινό ποιητικό άρωμα μέντας της ζωής τους. Η κοινή ποιητική αρμπαρόριζα των ευαισθησιών τους. Ταυτίσεις και αναγνωρίσεις ποιητικών διαδρομών και οραμάτων, δύο δημιουργών, που με σεβασμό και έναν τόνο απροσποίητης χαράς, η ποιήτρια Ιουλίτα Ηλιοπούλου, μας παρουσιάζει χωρίς να φοβάται την σύγκριση, μάλλον το αντίθετο. Η ποιητική δυναμική, η εν κινήσει αρμονική ισορροπία διαλόγου των δύο ποιητών, φανερώνεται αβίαστα και με άνεση. Το άσπιλο βλέμμα τους προσανατολίζεται μέσα στην ιστορία σε κοινά ιδεώδη ζωής, σε ταυτόσημες διαχρονικές προθέσεις αναζήτησης μέσα στην τέχνη. Το σκληρό και ακανθώδες επικάρπιο της ζωής θρυμματίζεται, με την δυναμική της ποιητικής τους δημιουργίας και του λόγου τους, και μας φανερώνεται ο συντροφικός διάλογος του Φάνη με τον Υπερίωνα.

     Ας διαβάσουμε ομού, αυτήν την κοινή των δύο ιεροφαντών ποιητών παγκόσμια λιτανεία του ποιητικού λόγου, εννοώ το κείμενο ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ, ΔΙΑΛΟΓΟΣ, που η ποιήτρια Ιουλίτα Ηλιοπούλου μας εκθέτει, πριν την μετάφραση του κειμένου του Πέρσυ Μπυς. Σέλλεϋ, για την ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ, και ας εορτάσουμε νοερά την ημέρα που της έχουν αφιερώσει.

Θα αρχίσω την αντιγραφή από την απαραίτητη Σημείωση που η ποιήτρια μας δίνει στην τελευταία σελίδα 91, του βιβλίου. Το κείμενο που προηγείται της μετάφρασης, καταλαμβάνει τις σελίδες 7-18.

Το βιβλίο έχει 94 σελίδες, οι διαστάσεις του είναι 18,5Χ11 και η τιμή του όταν εκδόθηκε ήταν 1870 παλαιές δραχμές.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Η Υπεράσπιση της Ποίησης γράφτηκε στα 1821, όταν ο Σέλλεϋ ήταν 29 χρονών. Αφορμή στάθηκε ένα κείμενο του Τόμας Λάβα Πήκοκ-The Four Ages of Poetry-κεντρικός άξονας του οποίου ήταν η διαπίστωση ότι όσο ο πολιτισμός προχωρεί, τόσο η ποίηση παρακμάζει. Ο Σέλλεϋ απάντησε αμέσως με ένα κείμενο που ξεφεύγει από τα δόκιμα όρια της πραγματείας, για να γίνει μια εκ βαθέων εξομολόγηση της πίστης του ποιητή στην τέχνη του. Το δεύτερο μέρος που αναγγέλλει ο συγγραφέας δεν γράφτηκε ποτέ, ενώ το πρώτο τελικά δημοσιεύτηκε πολύ μετά το θάνατό του, στα 1840.

     Η μετάφραση προσπάθησε να κρατηθεί κοντά στο πνεύμα του συγγραφέα μάλλον παρά στο τυπικό της γλώσσας του.

ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ, ΔΙΑΛΟΓΟΣ

Εάν υπάρχει κάτι να προηγείται της ζωής, αυτό θα πρέπει να είναι ο Θεός και η Ποίηση. Και αυτήν, μ’ έναν εντυπωσιακά σύγχρονο τρόπο, έρχεται να υπερασπιστεί ο Σέλεϋ.

     Δεν απολογείται με το ρομαντισμό που η εποχή του διαθέτει, δεν απαντά μόνον στον Πήκοκ, ζητώντας να αποκαταστήσει την αλήθεια, παρά κτίζει μεθοδικά και με αυξανόμενο παλμό, που μόνον ο έρωτας εν θερμώ επιτρέπει, το διαρκές πρόσωπο της ποίησης, αυτό που επάνω του ταυτίζει τα χαρακτηριστικά της η κάθε εποχής αληθινή ποίηση.

     Οδηγώντας τις έννοιες στις στοιχειακές, τις αρχετυπικές τους μορφές ο Σέλλεϋ, διεξέρχεται τους αναβαθμούς που η σκέψη και ο χρόνος έγραψαν, για να δει μέσα στις πιο ανεπτυγμένες μορφές της εποχής του (και της δικής μας, εμείς) την ποίηση ως απόλυτη αξία, ως τη διαρκέστερη και πλέον πραγματική πραγματικότητα του ανθρώπου.

     Η παρερμηνεία όμως ελλοχεύει όπως το ψέμα σε κάθε αλήθεια. Κι είναι φορές που μοιάζει να μην έχουμε απαντήσει ακόμη σε πλείστα όσα ερωτήματα θέτει ο Σέλλεϋ, να μην έχουμε εκτιμήσει τις έννοιες, να μένουμε κρατούμενοι μιας ατελεύτητης συναισθηματικής υπερχείλισης ή ενός απλού ταχυδρομείου μηνυμάτων που κατά καιρούς θεωρείται η ποίηση. Φαίνεται σαν να μην έχουμε αποσαφηνίσει την ειδοποιό διαφορά ανάμεσα στην ποίηση και σ’ έναν ευρύ κύκλο γεγραμμένων πλησίον κι ολόγυρά της. Ακόμη και όσοι γράφουμε, και όσοι υπερασπιζόμαστε την αλήθεια, ακόμη και ο ίδιος ο Σέλλεϋ, που η ποίησή του δεν πρόλαβε ίσως να πραγματώσει τη θεωρητική του σκέψη.

Είναι όμως αυτός που θα μας οδηγήσει πίσω στην αφετηρία της τέχνης του λόγου, εκεί που η ποίηση γίνεται η πιο καίρια διαδικασία του ποιείν, του συνθέτειν, του γεωμετρείν, του ευλαβείσθαι εντέλει τη ζωή.

     Έννοιες όπως θρησκεία, νομοθεσία, γλώσσα, ηθική, έν, φαντασία, διανοητική δύναμη, συναντώνται και διαπλέκονται στις πλέον καθαρές τους μορφές για να υπερασπιστούν το δικαίωμα στην ομορφιά και την τελειότητα, το δικαίωμα της ποίησης, το δικαίωμα της ζωής. Γιατί το ίδιο είναι. Ένα ισχυρό μέσον προσδιορισμού και δράσης μέσα στη ζωή είναι η ποίηση, αυτό το διαρκώς γυμνό σπαθί της αστραπής. Και τώρα πιά ξέρουμε: ό,τι σώσεις στην αστραπή καθαρό στο αιώνα θα διαρκέσει.

     Στην τέχνη η ροή αναστρέφεται και η κίνηση δεν είναι σχεδόν ποτέ ευθεία. Το βέλος του χρόνου τρέχει μπροστά και πίσω για να κτυπήσει την πιο καθαρή φλέβα νερού. Οι κοντινοί μας είναι φορές πού μοιάζουν απελπιστικά ξένοι και η μόνη αλήθεια έρχεται να δέσει άρρηχτα στην ίδια φράση φωνές πού ανάμεσά τους μπορεί να περνούν αιώνες.

     Για τον Σέλλεϋ και τον Ελύτη μιλώ, πού η θεωρητική τους σκέψη εντυπωσιακά φαίνεται να ταυτίζεται, έτσι που να διακρίνει κανείς καθαρά πώς η ποίηση δεν επιδέχεται κανέναν χρονικό ή άλλο επιθετικό προσδιορισμό, πώς είναι μία, και είναι εκεί όπου η ζωή δεν φορά καμιά προσποίηση, όπου ο λόγος γίνεται αποκαλυπτικός του μυστηρίου της.

     Μας λείπει η ποίηση, η ποίηση της ζωής, γράφει ο Σέλλεϋ, και αυτό ήταν ανέκαθεν το ζητούμενο: ο τρόπος, δηλαδή, να οδηγήσει η ποίηση αλλιώς τη ζωή, προς την κατεύθυνση του Αγαθού που αυτή πραγματώνει, αξιοποιώντας το μέρος εκείνο το άγνωστο, την ακαριαία στιγμή της ζωής, την ακατάβλητη δύναμη πού δεν συνειδητοποιήσαμε. Όλες οι εποχές με την ίδια ανάγκη, σ’ όλες τις εποχές με την ποίηση.

     Ο Σέλλεϋ γράφει σε καιρούς ρομαντικούς, όπου το ιδεώδες υπερίπταται πάνω απ’ τους τόνους των λέξεων, καιρούς πού γι’ αυτό ίσως μπορούν να καταστρατηγήσουν τη λογική, να αποδεσμεύσουν δυναμικά χαμένα και μη μετρήσιμα μέσα στην ένταση του αισθητισμού τους να κινήσουν τις ανενεργούς δυνάμεις της φαντασίας προς μια διαρκέστερη αλήθεια.

     Η εποχή μας, απ’ την άλλη μεριά, βγαίνοντας σχεδόν ηττημένη από την ελευθερία πού της αποκάλυψε ο υπερρεαλισμός, υπέταξε τη φαντασία στην υπηρεσία της λογικής, για να υπολογίζει επ’ άπειρον και μεθοδικά ποσά δύναμης διανοητικής και μη, να συλλέγει ποικιλόχρωμες πληροφορίες από παντού, ενώ απογύμνωσε τον εαυτό της από τη δυνατότητα να υπάρξει αυθεντικά, μέσα στα φυσικά της γνωρίσματα, και δι’ αυτών να οδηγηθεί πέραν.

     Εκεί που ζήτησε ο Ελύτης να φθάσει διατρέχοντας ανάποδα την ιστορία ως τις πηγές της ζωής, τις πηγές του θαύματος. Εκεί που ο λόγος δεν περιγράφει αλλά γράφει αλλιώς τη ζωή. Γιατί Poetry is indeed something divine, γιατί είναι από μέντα και από λόγια του Ιωάννου η ποίηση.

     Σ’ έναν τέτοιο διάλογο δεν έχει νόημα να παρεμβάλλεται άλλος κανείς. Θα σημειώσω μόνον:

ΣΕΛΛΕΫ

Η γλώσσα των ποιητών είναι ζώσα μεταφορά, επισημαίνει τις μέχρι πρίν ακατανόητες σχέσεις των πραγμάτων, τις καθιστά αιώνιες, έως ότου οι λέξεις πού τις αναπαριστούν με το πέρασμά του χρόνου γίνουν σημεία αναλογιών, κατηγορίες ιδεών…

--

Ο ποιητής μετέχει στο αιώνιο, το απέραντο και το ένα. Στη σκέψη του χρόνος, τόπος και αριθμός δεν υφίστανται.

--

Σκοπός [του ποιητή] δεν είναι να θεωρεί μόνον το παρόν ως έχει… αλλά μέσα στο παρόν να διακρίνει το μέλλον. Οι σκέψεις του δεν είναι παρά οι σπόροι των λουλουδιών και των καρπών του μέλλοντος χρόνου.

--

Το ποίημα είναι καθολικό, εμπεριέχει το σπέρμα μιάς αναλογίας, προς κάθε τι πού είναι δυνατόν να υπάρξει, σε όλες τις πιθανές παραλλαγές της ανθρώπινης φύσης.

--

Ένας άλλος καθρέφτης ικανός να ξανακάνει ωραίο εκείνο πού έχει φθαρεί, είναι η ποίηση.

--

Η ποίηση αφαιρεί απ’ τα πράγματα το πέπλο της συνήθειας. Αποκαλύπτει την κρυμμένη τους ομορφιά, που αυτή είναι η απώτατη ουσία του κόσμου.

--

Για να είναι κανείς αγαθός με τη βαθύτερη έννοια, θα πρέπει να μπορεί να φαντάζεται με ένταση και πληρότητα.

--

Η ποίηση δρά επί της αιτίας…. Γιατί η ποίηση είναι το σπαθί της αστραπής πού δεν μπαίνει ποτέ στη θήκη.

--

Η ποίηση από το ένα μέρος και το συμφέρον του ατόμου από το άλλο, είναι ο Θεός και ο Διάβολος του κόσμου.

--

Γιατί η ποίηση είναι η τέλεια και ακριβής στιγμή, ο ροδαμός των πραγμάτων.

--

…. Δημιουργεί ανάλογα για μας μιάν άλλην ύπαρξη μέσα στην ύπαρξή μας. Γινόμαστε κάτοικοι ενός άλλου κόσμου, που μπροστά του ο πραγματικός μοιάζει χαώδης.

--

Ο νούς βρίσκεται σ’ ένα δικό του χώρο και μπορεί να φτιάξει «έναν Παράδεισο από Κόλαση ή μια Κόλαση από Παράδεισο». Η ποίηση μας απαλλάσσει από την κατάρα να είμαστε δέσμιοι των τυχαίων γεγονότων του περιβάλλοντος.

--

Οι ποιητές είναι ιεροφάντες μιας ακατανόητης έμπνευσης… Είναι οι ίδιες τους οι λέξεις ικανές να εκφράζουν ακόμη κι εκείνο πού βρίσκεται πέραν απ’ ό,τι ο νους συλλαμβάνει.

ΕΛΥΤΗΣ

Το φαινόμενο της γλώσσας…. δεν είναι διόλου το άθροισμα μερικών λέξεων-συμβόλων των πραγμάτων, αλλά μια ηθική δύναμη πού η ανθρώπινη διάνοια την κινητοποιεί ωσάν να προϋπάρχει απ’ τα πράγματα.

--

Ο αληθινός ποιητής δεν καταδέχεται να περισσολογεί, να ζωγραφίζει, να ξαναθυμίζει. Κάνει ορατό το αόρατο, αισθητό το νοούμενο, πραγματικό το μη πραγματικό…

--

Έχει τον καιρό να ακολουθήσει η πραγματικότητα. Προηγουμένως, είναι ανάγκη να πλασθεί απ’ την σκέψη. Μια σκέψη πού, αν τη σπάσεις, η χούφτα σου θα γεμίσει από σπόρια συγκινήσεων, ευαισθησιών, ανατάσεων, δακρύων.

--

Ένα ποίημα, όπως το νοούμε σήμερα… ξεπερνάει τη ζωή…. παρουσιάζει δηλαδή πολύ περισσότερες αναλογίες με ένα οποιοσδήποτε φυσικό φαινόμενο.

--

Το «ωραίο» και η «αλήθεια» γίνεται να διαρκούν και να παραμένουν αναλλοίωτα μόνο μέσ’ από τη μαγεία, που είναι η τέχνη του μεταμορφώνεσθαι.

--

Έχει πάντα περισσότερα να μας πεί ένα παρθένο μάτι πού μόλις επέστρεψε από τον γύρο των γνωστών μας πραγμάτων.

--

Είναι μάλιστα αυτή η εξαγνιστική δύναμη της τέχνης που τονώνει τόσο την πίστη μας στον ηθικό προορισμό.

--

Η ποίηση έπρεπε να εκφράζει την αιχμή, ν’ αποτελεί ένα είδος προκεχωρημένο φυλάκιο μέσα στην ανεξερεύνητη περιοχή της ζωής, να προηγείται από τις άλλες τέχνες στην αποτύπωση της ευαισθησίας.

--

[Εκείνο που πρέπει να γίνεται] είναι η αντιδουλικότητα, η αδιαλλαξία, η ανεξαρτησία. Η Ποίηση είναι το άλλο πρόσωπο της Υπερηφάνειας.

--

Γιατί η ακριβής στιγμή είναι η δικαιοσύνη και τίποτε άλλο.

--

…. Αλλά η ποιητική κατάσταση είναι μια τρίτη κατάσταση που δεν υπόκειται στις αντιφάσεις και τις διακρίσεις της καθημερινής ζωής.

--

Κι όμως, από το τι είναι στο τι μπορεί να είναι, περνάς μια γέφυρα πού σε πάει, ούτε λίγο ούτε πολύ, από την Κόλαση στον Παράδεισο. Και το πιο παράξενο: έναν Παράδεισο φτιαγμένον από τα ίδια υλικά πού είναι φτιαγμένη ακριβώς και η Κόλαση.

--

Ο ποιητής δείχνει. Και η ορατότητα μεγαλώνει, εντείνεται, λαμπικάρει τόσο περισσότερο όσο το κάθε στοιχείο βρίσκει την ακριβή του θέση μέσα σ’ ένα σύνολο πού κάνει τα επίπεδα να συγκλίνουν, και να καταλήγουν στη μία και διαρκή λάμψη.

    Και συνεχίζει η ποιήτρια Ιουλίτα Ηλιοπούλου:

Γιατί η ποίηση είναι η ατελεύτητη φορά προς το φως το φυσικό που είναι ο λόγος και το φως το Άκτιστον που είναι ο Θεός.

      Κι αν δεν μπορείς να μπεις δύο φορές στον ίδιο ποταμό, μπορείς όμως μες στη διαύγεια των νερών να δεις τα στιλπνά βότσαλα που κρύβουν στο βυθό αιώνες τώρα την αλήθεια.

     Ο πιο καινούργιος τρόπος γνώσης είναι ο πιό παλιός. Είναι η Ποίηση: το δικαίωμα του ανθρώπου σε μια ζωή πέραν του συμφέροντος, των συμβάσεων και της ανάγκης. Σε μια ζωή πραγματική, χωρίς προσποίηση, άνευ ορίων και όρων.

     Με την αντιγραφή αυτή, αξίζει να αναφέρουμε ότι, πράγματι η ποιήτρια Ιουλίτα Ηλιοπούλου, πέτυχε τον αισθητικό της γλώσσας στόχο της και κατόρθωσε να μας μεταφέρει το θεωρητικό πνεύμα και την ποιητική ευαισθησία του άγγλου ρομαντικού. Επειδή, και πολύ σωστά, η Ιουλίτα Ηλιοπούλου, δεν φορτώνει το κείμενο με σημειώσεις και παραπομπές, δεν θέλησα και από την μεριά μου, να κάνω το ίδιο όσον αφορά, τις σκέψεις και τις θεωρητικές θέσεις του Οδυσσέα Ελύτη, και που τις συναντούμε μέσα στο έργο του ή τα κατά καιρούς λόγια του. Το κείμενο του Σέλλεϋ, αναδεικνύεται μέσα στην σύνολη φωτεινότητά του, χωρίς τα φιλολογικά βαρίδια που θα εμπόδιζαν μάλλον την αναγνωστική του πορεία. Ο λόγος του ποιητή, είναι «για την υπεράσπιση της ποίησης» και αυτό, επιτεύχθηκε. Η συγκίνηση είναι άμεση, καθώς και ο διαχωρισμός που κάνει ο άγγλος ποιητής μεταξύ της λογικής και της ποιητικής ευαισθησίας. Επίσης, είναι ενδιαφέρον ότι ο Σέλλεϋ καθώς υμνεί τους ποιητές συμπεριλαμβάνει με αυτούς και ζωγράφους, όπως ο Μιχαήλ Άγγελος και ο Ραφαήλ μεταξύ των άλλων καλλιτεχνών. Το βάρος όμως της δικής του πρόθεσης είναι η εξύμνηση της Ποίησης και των Ποιητών, που, τους θεωρεί: «Οι ποιητές είναι οι ανεπίσημοι νομοθέτες του κόσμου», μια άποψη που μας έρχεται από το ιστορικό παρελθόν. Τελειώνει σχετικά η μελέτη αναφέροντας τα εξής:

«Οι ποιητές είναι ιεροφάντες μιάς ακατανόητης έμπνευσης, καθρέφτες μιας γιγαντιαίας σκιάς που το μέλλον ρίχνει πάνω στο παρόν. Είναι οι ίδιες τους οι λέξεις, ικανές να εκφράζουν ακόμη κι εκείνο που βρίσκεται πέραν απ’ ό,τι ο νους συλλαμβάνει, οι σάλπιγγες είναι που ηχούν στη μάχη αγνοώντας τη δύναμη που εμπνέουν. Η επιρροή η αόρατη που χωρίς να κινείται τα πάντα κινεί.

     Οι ποιητές είναι οι  ανεπίσημοι νομοθέτες του κόσμου».

Μια θέση που εκφράζει με τον δικό του τρόπο, και ο Οδυσσέας Ελύτης.      

Αναγκαία σημείωση. Το κείμενο της ποιήτριας καθώς και η μετάφραση είναι γραμμένα στο πολυτονικό. Η άνω στιγμή, εξαιτίας δικής μου τεχνικής του Η/Υ αδυναμίας, έχει αντικατασταθεί από το (,). Οι παράλληλες συμπαρουσιάσεις των απόψεων του Σέλλεϋ με εκείνες του Ελύτη, στο βιβλίο γίνονται του μεν άγγλου ποιητή στην αριστερή σελίδα, του δε Ελύτη στην δεξιά. Εδώ, γίνεται ξεχωριστά χωρίς νομίζω να χάσουν την αυτοτέλειά τους ή την δυναμική τους λειτουργικότητά. Προσπάθησα να τα παραβάλλω όπως στις σελίδες του βιβλίου, αλλά η δική μου, και πάλι τεχνική άγνοια, δεν το κατόρθωσε. Έτσι ακολούθησα την κάθετη παρουσίαση.

     Κλείνω αυτήν την ποιητική παράθεση των ιεροφαντών ποιητών, με μια ερώτηση. Πριν μερικά χρόνια, σε δημοσκόπηση από φορείς του βιβλίου στον ελληνικό χώρο, δηλώθηκε ότι: «το πενήντα της εκατό των ελλήνων δεν έχει ανοίξει ένα βιβλίο στην ζωή του». Άραγε, πόσο ποσοστό από το υπόλοιπο πενήντα της εκατό,-τώρα που θα εορταστεί η Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης-έχει ανοίξει έστω και ένα βιβλίο Ποίησης; Όχι σχολικό ασφαλώς.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς, 18 Μαρτίου 2017

3 συν μία ημέρες πριν τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Ποίησης.

Υ. Γ. Ένα μικρό ημιχόριο από το ποιητικό δράμα HELLAS του Πέρσυ Μπυς Σέλλεϋ. Τα χορικά του Σέλλεϋ, είναι από τα πιο σπουδαία ποιητικά διαμαντάκια της αγγλικής ποίησης.

SEMICHORUS

Through the sunset of Hope

Like the shapes of a dream

What Paradise islands of glory gleam!

Beneath Heaven’s cope,

Their shadows more clear float by-

The sound of their oceans, the light of their sky,

The music and fragrance their solitudes breathe

Burst, like morning on dream, or like Heaven on death,

Through the walls of our prison;

And Greece which was dead is arisen!