ΤΟ ΚΗΡΥΚΕΙΟ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

ΤΟ ΚΗΡΥΚΕΙΟ ΜΕ ΤΑ ΠΕΡΙΠΛΕΓΜΕΝΑ ΦΙΔΙΑ

ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

«Σπρώχνουμε ο ένας τον άλλον στον γκρεμό: Ο αφανισμός μας είναι αναπόφευκτος, γιατί κανείς δεν μας συγκρατεί και ο όχλος μας παρασέρνει»

Σενέκας, Επιστολές στον Λουκίλιο

     Σε τρείς μέρες, θα εορτάσουμε και στην χώρα μας την Παγκόσμια Ημέρα της Ποίησης, ταυτόχρονα, η σύγχρονή μας καθημερινότητα, έχει γίνει τόσο αντιποιητική και αβάσταχτη, που είναι ακατόρθωτο για να μην γράψω σχεδόν αδύνατο να την ερμηνεύσεις ή να την εικονογραφήσεις ποιητικά. Και τι να αποτυπώσει ένας ποιητής από την επίκαιρη μας σύγχρονη δολοφονική και υστερική πραγματικότητα. Τι να εορτάσει; Την τραγικότητα της ζωής ή το μνημόσυνό της;

Από τις ειδήσεις των ημερών:

-έλληνας πατέρας δολοφόνησε το μικρό κοριτσάκι του και ύστερα αυτοκτόνησε.

-έλληνας ειδικός φρουρός στην Βόρειο Ελλάδα, δολοφονεί εν ψυχρώ ταξιτζή.

-άλλος έλληνας, μανιακός δολοφόνος στην Κηφισιά σκοτώνει αναίτια άλλον οδηγό ταξί.

-ορθόδοξος αρχιμανδρίτης, δολοφονήθηκε και ληστεύτηκε από δύο αλλοδαπούς-πακιστανούς, που προσπάθησε να τους συμπαρασταθεί, ενώ εκείνοι, αμέσως μετά το έγκλημά τους, διέφυγαν στην πατρίδα τους.

-ασύλληπτος παραμένει ο δράστης του εγκλήματος της γυναίκας στο χώρο στάθμευσης στο Μαρούσι.

-νεαρός παρασέρνει και σκοτώνει σε τροχαίο-χάνοντας την ζωή του και ο ίδιος- τον έφηβο συνόδηγό του, καθώς και κυοφορούσα μητέρα, με το άλλο μικρό παιδί της στην εθνική.

-άλλος ανήλικος νεαρός χωρίς δίπλωμα-που αφήνεται ελεύθερος-παρασέρνει και σκοτώνει σε τροχαίο ανήλικο κοριτσάκι.

Και ο κατάλογος των δολοφονιών αθώων και ανυπεράσπιστων πολιτών, και κακουργηματικών πράξεων είτε από ημεδαπούς είτε από αλλοδαπούς, συνεχίζεται ακάθεκτος, παρασέρνοντας στον αφανισμό και την καταστροφή εκατοντάδες σύγχρονες μας ζωές. Αυτή είναι η σχεδόν καθημερινή, σύγχρονή μας σκληρή πραγματικότητα. Οφείλουμε να είμαστε ρεαλιστές, θα αντιτάξει κάποιος, σε αυτόν τον Κόσμο, οφείλουμε να ζήσουμε και να δημιουργήσουμε. Σύμφωνοι, και το οραματικό κύκνειο άσμα του ποιητικού λόγου μέσα στην Ιστορία, που αντικαθρεπτίζει και ίσως ταυτόχρονα εξαγνίζει την ίδια την ζωή και τα αδιέξοδά της, ποιος θα το εκφράσει, ποιος θα έχει τον τελικό λόγο; Ο Θεός ή ο Ποιητής; Ή κανένας από τους δύο. Ή μήπως μόνο η Ιστορία;

Ζούμε και βιώνουμε την αλλαγή ενός Πολιτισμού, που η κορωνίδα της Φύσης όπως έγραφαν οι παλαιότεροι, δηλαδή το ανθρώπινο όν, είτε ως εικόνα ενός μεταφυσικού Θεού, είτε ως τυχαίο του DNA κληρονομικό γεγονός που μας αποδεικνύει η Επιστήμη, δεν έχει πλέον καμία αξία. Και φυσικά, ούτε οι αρχές και οι θεσμοί που αυτός ο πολιτισμός πρεσβεύει. Το ανθρώπινο όν-ή τουλάχιστον ένα μεγάλο μέρος από αυτό παγκοσμίως, έχει περιβληθεί έναν Ηράκλειο χιτώνα της φλόγας και της αυτοκαταστροφής, του εκδικητικού μίσους και της πανούργας ιδιοφυΐας του, που περιτυλίγει συνεχώς το καθόλου Σώμα της Ανθρωπότητας μέσα στην Ιστορία, όχι με την μυστική δύναμη κάποιας ανώτατης μεταφυσικής αρχής, αλλά με τις πολλαπλές δυναμικά καταστροφικές ενέργειες της ανθρώπινης φύσης. Βιώνουμε όλοι μας μέσα στην Ιστορική πορεία των Καιρών μας, πιστοί και άπιστοι, ποιητές και μη, γράφοντες ή αδιάφοροι προς τις τέχνες, την δραματική απόληξη των αρχέγονων υπερφυσικών αιτιών, που δομούσαν την ζωή των ανθρώπων. Ποιητικών Μεταφυσικών Αιτιών, που οργάνωναν κοινωνίες, δημιουργούσαν πολιτεύματα, οικοδομούσαν παραδόσεις, προσανατόλιζαν ελπίδες, προσέφεραν οικουμενικές παραμυθίες. Με δυό λόγια, σχημάτιζαν την αναγκαία της ζωής ασπίδα, και έδιναν σκοπό ζωής στο ανθρώπινο ον.

     Η Ποίηση, έντεχνη ή ανώνυμη, ήταν η διατηρητέα θεσμική μαγεία του βίου των ανθρώπων, έστω και ασυναίσθητα, με πολλές κοινωνικές και μεταφυσικές παραμέτρους. Έκανε τους ανθρώπους, κάθε φύλου και φυλής, κάθε εθνότητας και θρησκείας, κάθε εποχής, να μετέχουν σε αυτόν τον «αθώρητο κόσμο» που τόσο εύστοχα, μας γράφει ο ποιητής Ράινερ Μαρία Ρίλκε. Ή πρόσφερε την δυνατότητα σε έναν σλάβο «αμαρτωλό», τον Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, να γράψει «Το έγκλημα και τιμωρία», και σε έναν άλλον ιρλανδό ποιητή, που αστόχησε στο παιχνίδι της ζωής του, να γράψει την «Εκ Βαθέων» εξομολόγησή του, όπως ο Όσκαρ Ουάιλντ. Ο Κόσμος όμως, οικειοθελώς απομαγεύτηκε, έτσι ο άνθρωπος, έμεινε έρημος και μόνος μέσα στον σκοτεινό της συνείδησής του λαβύρινθο. Έμεινε με οδηγό-συντροφιά του το περιστέρι του θανάτου, «Το περιστέρι ροβολώντας τον αγέρα, σκίζει με φλόγα πυρωμένου τρόμου…», που έγραψε ο άγγλος ποιητής Τόμας Στερν Έλιοτ, στα "Τέσσερα κουαρτέτα του". Επιβεβαιώνοντας όχι τον αρχαίο Περσέα με την αστραφτερή ασπίδα της ποίησής του πανοπλία, αλλά, τον γεμάτο αστραπές λόγο του φιλόσοφου Φρειδερίκου Νίτσε, που έλεγε, ότι ο Θεός είναι νεκρός, που σημαίνει, η Ποιητική Ψυχή του Κόσμου είναι πλέον νεκρή. Γιατί αν Εν αρχή ην ο Λόγος, τότε, Εν αρχή ην η Ποίηση. Όμως ο άνθρωπος, επέλεξε την αναμονή του Γκοντού, από την ταραχώδη ισορροπία της μαγείας του ποιητικού λόγου.

Γιαυτό θεωρώ, και ίσως να κάνω λάθος, ότι είναι άκαιρο να εορτάζουμε την Ημέρα της Ποίησης. Τι να εορτάσεις, τον γύρω σου καθημερινό θάνατο ή την απομάγευση της ζωής;

     Επιλέγω, καθώς το ποιητικό πολυκάντηλο της Φύσης, ο Ήλιος, αρχίζει αργά και σταθερά να ανατέλλει, να αναφέρω 21 γενικά ενδεικτικά μελετήματα για τον ποιητικό λόγο και την λογοτεχνία γενικότερα. Γνωστά μελετήματα, που μεταξύ των εκατοντάδων άλλων που κυκλοφορούν από έλληνες και ξένους δημιουργούς στο εμπόριο, είναι θεωρητικές σκαλωσιές για να γνωρίσει κανείς, το τι είναι το ποιητικό φαινόμενο και ποιες οι τεχνικές του και όχι μόνο. Η αλφαβητική αναφορά δεν έχει αξιολογικό χαρακτήρα, απλά ο αριθμός αντιπροσωπεύει την ημερομηνία που θα εορταστεί η ημέρα της ποίησης.

• ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΕΩΣ ΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ, πρακτικά του συμποσίου Θεωρία της λογοτεχνίας στον ευρωπαϊκό χώρο 21-24/11,1991. Επιμέλεια-Εισαγωγή: Κάριν Μπόκλουντ-Λαγοπούλου, πρόλογος: Τζίνα Πολίτη, εκδ. παρατηρητής 1995

• ΠΕΡΙ ΠΟΙΗΣΕΩΣ, ΚΕΙΜΕΝΑ, Eugenio Montale-Umberto Saba-Giuseppe Ungaretti-Salvatore Quasimodo, εισαγωγή- μετάφραση-σχόλια Νίκος Αλιφέρης, εκδ. Άγρα 2005

• Δημήτρης Γιατρομονωλάκης-Παναγιώτης Ροϊλος, ΠΡΟΣ ΜΙΑ ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΗ ΠΟΙΗΤΙΚΗ, εκδ. Αλεξάνδρεια 2005  

• Harold Bloom, Η ΘΡΑΥΣΗ ΤΩΝ ΔΟΧΕΙΩΝ, πρόλογος-μετάφραση Γιάννης Σκαρπέλος, εκδ. Πλέθρον 1998

• Νάσος Βαγενάς, Η ΕΣΘΗΤΑ ΤΗΣ ΘΕΑΣ, εκδ. στιγμή 1988

• Χάρης Βλαβιανός, ΠΟΙΟΝ ΑΦΟΡΑ Η ΠΟΙΗΣΗ; εκδ. Πόλις  2007

• Ηλίας Βουτιερίδης, Ο ΡΥΘΜΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ, εκδ. Διεθνούς Επικαιρότητας 1971

• Αγορή Γκρέκου, Η ΚΑΘΑΡΗ ΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, εκδ. Αλεξάνδρεια 2000

• Μαξ Ζακόμπ, ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ Σ’ ΕΝΑ ΝΕΟ ΠΟΙΗΤΗ, μτφ. Αντώνης Φωστιέρης, εκδ. Καστανιώτη 1984

• Διονύσης Καψάλης, ΤΑ ΜΕΤΡΑ ΚΑΙ ΤΑ ΣΤΑΘΜΑ-ΔΟΚΙΜΙΑ ΓΙΑΑ ΤΗ ΛΥΡΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ, εκδ. Άγρα 1998

• Μανώλης Λαμπρίδης, Παλαιά και Νέα Ποίηση, εκδ. Ύψιλον 1981

• Βύρων Λεοντάρης, ΚΕΙΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ, εκδ. Νεφέλη 2001

• Μήτσος Λυγίζος, ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΣΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ, εκδ. Δωδώνη 1976

• Stephane Mallarme, ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΗ, επιλογή Αλέξης Ζήρας, εκδ. Πλέθρον 1983

• Σερ Χέρμπερ Ρηντ, Η ΜΟΡΦΗ ΣΤΗΝ ΜΟΝΤΕΡΝΑ ΠΟΙΗΣΗ, μτφ. Μανώλης Χαιρετάκης, εκδ. Γρηγόρης 1970

• Φρήντριχ Σίλλερ, ΠΕΡΙ ΑΦΕΛΟΥΣ ΚΑΙ ΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΕΩΣ, μτφ. Παναγιώτης Κονδύλης, εκδ. στιγμή 1985

• Robert Scholes, ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ, μτφ. Αριστέα Παρίση, εκδ. Κωνσταντινίδη 1986

• Σωκράτης Σκαρτσής, ΔΕΚΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ, εκδ. παρατηρητής-Θεσσαλονίκη 1990

• Τσβετάν Τοντόροφ, ΠΟΙΗΤΙΚΗ, μτφ. Αγγέλα Καστρινάκη, εκδ. Γνώση 1989

• Κίμων Φράϊερ, ΤΑ ΠΕΤΡΙΝΑ ΜΑΤΙΑ ΤΗΣ ΜΕΔΟΥΣΑΣ, εκδ. Κέδρος 1981

• Θανάσης Χατζόπουλος, ΑΝΑΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΙ ΣΤΗΝ ΣΙΩΠΗ, εκδ. Πόλις 2002

     Αυτοί είναι οι 21 ενδεικτικοί θεωρητικοί, δοκιμιακών μελετημάτων αναβαθμοί για την Ποίηση και την οργανική λειτουργία της μέσα στην ζωή μας και όχι μόνο. Που αξίζει να τα μελετήσουμε, όσοι ασχολούμαστε με τον ποιητικό λόγο, και όσοι γράφουν ποίηση, τώρα που θα εορταστεί η Ημέρα της. Όμως, ο Homo Poeticus, όσο απαισιόδοξος και αν είναι ο ίδιος από την φύση του σαν άτομο, και γράφει Μπαλάντες για τους άδοξους ποιητές, το ποιητικό φαινόμενο, φέρει μέσα του το σπέρμα της αισιοδοξίας και της αναγέννησης. Γιαυτό, κλείνω την μικρή αυτή αναφορά, με τον αισιόδοξο λόγο ενός ποιητή, ιστορικού, φιλόσοφου και πολιτικού, του Παναγιώτη Κανελλόπουλου. Του οποίου στα 1959 οι εκδόσεις και το βιβλιοπωλείο της Εστίας κυκλοφόρησαν ένα μικρό βιβλιαράκι με τον γενικό τίτλο «ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΑ στη νεοελληνική ζωή», Δεύτερη έκδοση Κένταυρος 1989.

Τελειώνοντας την περιεκτική και ουσιαστική αυτή ομιλία του στο εξωτερικό, για τα ελληνικά πνευματικά πράγματα της εποχής του, αναφέρει τα εξής:

     «Και ήρθε η ώρα να φθάσω στις τελευταίες μου παρατηρήσεις. Ποια τάχα κατεύθυνση επικρατεί σήμερα στην ελληνική πνευματική ζωή, στο μυθιστόρημα ή στην καθαρή ποίηση, στη φιλοσοφία ή στο ελεύθερο δοκίμιο, στο θέατρο ή στην κριτική;

     Ευτυχώς, καμιά. Καμιά ειδική κατεύθυνση δεν πάει να κλείσει τους αναρίθμητους δρόμους, που είναι και πρέπει να ‘ναι ανοιχτοί για το πνεύμα. Το καλύτερο σημείο στη σημερινή πνευματική ζωή της Ελλάδας είναι ακριβώς αυτό. Σ’ άλλες εποχές- στην Αναγέννηση ή στο δέκατο όγδοο αιώνα ή ακόμα στη ρομαντική περίοδο του δέκατου ενάτου-η μονομέρεια δεν ήταν μονομέρεια κι έτσι δεν ήταν διόλου βλαβερή. Ήταν μάλιστα αναγκαία. Δε δέσμευε, αλλά ελευθέρωνε. Σήμερα, αντίθετα, όποια και να ‘ταν η κατεύθυνση που θα κυριαρχούσε στην πνευματική ζωή μιας χώρας, θα ‘ταν πιεστική, ανασταλτική, τυραννική. Βρισκόμαστε πέρα κι από το κλασικό και το ρομαντικό πνεύμα, πέρα κι από το νατουραλισμό και το συμβολισμό ή τον εξπρεσιονισμό, πέρα και από την τυπική ιδεοκρατία και τον τυπικό υλισμό, πέρα και από την ιστοριοκρατία και τον υπαρξισμό. Έχουμε περάσει απ’ όλες αυτές τις εμπειρίες και τις ζούμε μέσα μας, είτε ενωμένες, πράγμα σπάνιο που οδηγεί σ’ έναν πνευματικό πανθεϊσμό, είτε σε αντιφάσεις που είναι πολύ συνειδητές. Έχει γίνει μια τέτοια συνειδητοποίηση των πάντων που η επιστροφή σε μια οποιαδήποτε από τις στάσεις αυτές του πνεύματος, μια επιστροφή που θα πήγαινε ν’ αποκλείσει όλες τις άλλες, είναι αδύνατη ή, αν θα ‘ταν δυνατή, θα ‘ταν μια φοβερή τυραννία. Το μέλλον θα δείξει  αν μπορεί να επιζήσει το πνεύμα, ως ποίηση και ως μουσική, ακόμα και ως φιλοσοφία, ύστερ’ από την τόση συνειδητοποίηση των πάντων. Πιστεύω ότι μπορεί. Αλλά θα χρειαστούν μεγάλοι, οδυνηροί και ηρωικοί αγώνες της ανθρώπινης ψυχής….».

     Και αυτήν την τωρινή και μελλοντική ψυχή των ανθρώπων, που χουχουλιάζει μέσα σε κάθε σώμα, και θα φέρει την επαναστατική αλλαγή του μέλλοντος, οφείλουμε να την προφυλάξουμε με όποιον τρόπο μπορούμε από αδίστακτους δολοφόνους σωμάτων του παρόντος χρόνου στην χώρα μας. Ας είναι αυτοί, οι παράπλευρες απώλειες ζωής της δικαιοσύνης.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Κυριακή, 19 Μαρτίου 2017.

Για μια Ποίηση, που δεν θα εκφράζει την εθνική και κοινωνική μας ηττοπάθεια.