ΠΕΙΡΑΙΚΕΣ ΑΠΩΛΕΙΕΣ 2022

 

ΠΕΙΡΑΪΚΕΣ  ΑΠΩΛΕΙΕΣ

«Όχι ολόκληρος δεν θα πεθάνω,

η ψυχή σαν μύχια λύρα διαλαλεί ότι

το λείψανό μου θα έχει επιζήσει

και τη φθορά θα ξεφύγει»

     Η πόλη του Πειραιά τα τελευταία χρόνια ένα-ένα, αργά και σταθερά, ή ξαφνικά, χάνει τα παιδιά της. Τους πρεσβευτές της Πόλης στα πέρατα της Οικουμένης και στους σταθμούς των Καιρών στην Παγκόσμια Ιστορία. Τα φτωχά και υπερήφανα Πειραιωτόπουλα, αγόρια και κορίτσια, είτε κυοφορήθηκαν μέσα στα σπλάχνα της, είτε εγκαταστάθηκαν με τις οικογένειές τους στα πέντε διαμερίσματα του πρώτου Λιμανιού. Άνθισαν, έλαμψαν, μεγαλούργησαν, σταδιοδρόμησαν, χάραξαν τα ίχνη των θερμών και φιλόξενων χειρονομιών του βίου τους, στο κάπως κακοτράχαλο έδαφός του. Πλημμύρισαν με ένδοξες σελίδες την Βίβλο της Πειραϊκής Ιστορίας και Παράδοσης, των Γραμμάτων και των Τεχνών, της Ναυτοσύνης. Η προσωπικότητα και ο χαρακτήρας τους διαπλάστηκε, σχηματίστηκε, διαμορφώθηκε από τα χώματά της, ενώ παράλληλα, «έντυσαν» το γυμνό σώμα της Πόλης- από το 1835 που έγινε αυτόνομος Δήμος- με τους οραματισμούς και τα όνειρά τους, τις φιλοδοξίες και επιδιώξεις τους, τους σκοπούς και τις εμπειρίες τους, την εργατικότητά τους και την καπατσοσύνη τους. Η Πόλη, ο Χρόνος και Όλοι Εμείς οι Πειραιώτες στην μέση, ζώντες και τεθνεώτες, ένα μεγάλο πολύχρωμο ανθρώπινο υφαντό που σκέπει την Πόλη και διαχέεται στην θαλάσσια ατμόσφαιρά της. Οι Πειραιώτες «έγκλειστοι», ύφαναν και επέκτειναν την ιστορία της, εμπλούτισαν τον τοπικό στοχασμό της, περιπλανήθηκαν στα φτωχικά σοκάκια της εικονογραφώντας τα με πινελιές ζωής και ονείρου. Έπαιξαν στους στενούς δρόμους της, περπάτησαν στις λεωφόρους της, χουχούλιασαν στις κρυψώνες των Μακρών Τειχών της, καλλιέργησαν την πνευματική και καλλιτεχνική Γραμματεία της. Συνομίλησαν με το αρχαιολογικό παρελθόν της, άγγιξαν με τα μάτια της ψυχής τους το ιστορικό είδωλο της πόλης του Πειραιά, μαγεμένοι από τα θαμπωτικά ηλιοβασιλέματά της. Διαμόρφωσαν τις κοινωνικές και εργασιακές συνθήκες ζωής των οικισμών της, αρχιτεκτόνησαν την αισθητική του χώρου της, οικοδόμησαν τον «πλούτο» της, της έδωσαν την φυσιογνωμία της. Γαλήνευσε η ψυχή τους ακούγοντας τους άγριους  παφλασμούς των κυμάτων να χτυπούν με δύναμη πάνω στα βράχια των ακτογραμμών της. Με δυό λόγια, «επένδυσαν» τα μύχια και ιερά της ύπαρξής τους στην Πόλη, της πρόσφεραν ακέραια, αυθεντικά, αθόρυβα ή θορυβώδη την ικμάδα των επίγειων εφήμερων χρόνων τους. Καλλιγράφησαν την κοινή προβολή ανθρώπων και πόλης στο Χρόνο.

    Σαν ένα παλαιοπωλείο κοινών αναμνήσεων μοιάζει η σύγχρονη ζωή μας, εμάς των παλαιών πειραιωτών, (της γενιάς του 1980) των πειραιωτών της γενιάς μου που πρόλαβαν να ζήσουν και να γνωρίσουν από κοντά τον παλαιό Πειραιά και τους ανθρώπους του. Στα σκονισμένα από το χρόνο ράφια του συγκρατούνται αναμνήσεις και εικόνες, γνωριμίες και χαρούμενες στιγμές, μυρωδιές και αισθήσεις, αφές και παραστάσεις, καλλιτεχνικές εκδηλώσεις και διαβάσματα. Ατέλειωτες συζητήσεις και διαξιφισμοί, ταβερνοπαρέες και απογευματινές βεγγέρες. Καλοκαιρινά λιοπύρια και μεθυστικές σκιές που σβήνουν πάνω στην Πειραϊκή θάλασσα και την γλαυκή ατμόσφαιρά της. Τρεχαλητά της μνήμης και της σκέψης πεταρίσματα μιάς πειραϊκής νεότητας στην απεραντοσύνη της αιωνιότητας. Η φαντασία περιπλανιέται σε συναντήσεις προσώπων της πειραϊκής επικράτειας και η μνήμη συγκρατεί γνωριμίες λογοτεχνών, ποιητών, διανοούμενων αλλά, και απλών καθημερινών εργαζόμενων πειραιωτών. Πειραιώτες και Πειραιώτισσες, άτομα κοινών εμπειριών και βαδισμάτων που διεγείρουν την μνήμη, πρόσωπα που έχουν σαλπάρει για τον άλλο προορισμό και εξακολουθούν να σαλπάρουν μέχρι και σήμερα. Μην μας λησμονήσετε φωνάζουν τα Πειραϊκά γλαροπούλια που πετούν πάνω από τα ιστορικά- μυθικά βράχια της Πόλης.

Σαν από ανοιχτό παράθυρο μέσα στον Χρόνο παρακολουθώ τους Πειραιώτες και τις Πειραιώτισσες που γνώρισα από κοντά, συνομίλησα, να με χαιρετούν και να μου ζητούν σαν τελευταία «χάρη», να κοινοποιήσω την φυγή τους. Εκτεθειμένος στις προσωπικές υποσχέσεις συγκρατώ το λυγμό της απώλειας και μένοντας απροστάτευτος στο μοιραίο και τυχαίο της ανθρώπινης ύπαρξης, καταγράφω – όταν ενημερώνομαι-τους χαμούς, με το βλέμμα να στρέφεται από το παρελθόν στους περαστικούς σύγχρονους πειραιώτες οι οποίοι αγνοούν ή αδιαφορούν για τους παλαιότερους που πότισαν αυτά τα χώματα με τον ιδρώτα, τον μόχθο, την παιδεία, το φρόνημά τους. Τον έρωτα για την Πόλη. 

Δύο γυναικείες υπάρξεις έφυγαν πριν λίγες μέρες από κοντά μας. Δύο πειραϊκές υπάρξεις οι οποίες η κάθε μία στον τομέα της επαγγελματικής τους σταδιοδρομίας κόσμησαν την Πόλη μας, αφήνοντας πίσω τους ίχνη πολιτισμού, ευγένειας, αξιοπρέπειας, ήθους, πνευματικής καλλιέργειας, συγγραφικής δημιουργίας. Πρώτη έφυγε η Αγγελική Μαυροειδή (Πειραιάς 25/6/1945-Πειραιάς 22/2/2022). Άφησε την τελευταία της πνοή στο 401 Στρατιωτικό Νοσοκομείο ύστερα από ιατρικές επιπλοκές της υγείας της. Την Αγγελική Μαυροειδή οι παλαιότεροι, την θυμούνται σαν εργαζόμενη και συνεργάτης του Παύλου Πέτσα, ιδιοκτήτη της τοπικής εφημερίδας «Η Φωνή του Πειραιώς». Όταν επισκεπτόσουν την εφημερίδα για να πεις μία καλημέρα ή να αφήσεις  προς δημοσίευση ένα κείμενό σου ή να πάρεις ένα φύλλο της, συναντούσες στο μικρό Γραφειάκι της οδού Νοταρά μια πάντα περιποιημένη μικροκαμωμένη γυναίκα. Μια πειραιώτισσα κοκέτα και σικάτη, πάντα καλοχτενισμένη και καλοντυμένη, με τα λουστραρισμένα γυναικεία υποδήματά της και την μυρωδιά του διακριτικού γυναικείου αρώματος να απλώνεται στο μικρό χώρο. Η Αγγελική σε υποδέχονταν με το ζεστό της χαμόγελο και τον ευγενικό της λόγο. Άνοιγε κουβέντα μαζί σου και σου μιλούσε για πράγματα και πρόσωπα του Πειραιά που γνώριζε μια και «ξόδευσε» την ζωή της μεγαλώνοντας και εργαζόμενη εντός των ορίων της Πόλης. Ζούσε με την αδερφή της Κατερίνα σε ένα ωραίο διαμέρισμα στο κέντρο της Πόλης. Η Αγγελική Μαυροειδή, εργάζονταν για πάνω από 30 χρόνια (32) στην εφημερίδα. Συνταξιοδοτήθηκε αν θυμάμαι σωστά το 2004. Στον εκδότη της «Φωνής του Πειραιώς», την είχε συστήσει ο πειραιώτης δημοσιογράφος ναυτιλιακών θεμάτων και ανταποκριτής του αθηναϊκού τύπου, που έφυγε και αυτός πριν λίγους μήνες από κοντά μας Γιάννης Φύτρας. Είχαν δημιουργήσει μία «εταιρεία» ισολογισμών. Η Αγγελική ήταν από τα πρόσωπα που δεν σε άφηναν αδιάφορο. Επιλεκτική στις προτιμήσεις της, ήταν ενημερωμένη για τα καλλιτεχνικά και πολιτιστικά δρώμενα της πόλης τα οποία παρακολουθούσε είτε μαζί με την αδερφή της είτε συντροφιά με φιλικά της πρόσωπα από τον Πειραιά. Όλοι οι λογοτέχνες και διανοούμενοι του Πειραιά που συνεργάζονταν με την εφημερίδα, την γνώριζαν, την αγαπούσαν και συνομιλούσαν ευχάριστα μαζί της.  Μια ακόμα πειραϊκή ανθρώπινη εμπειρία έκλεισε τον επίγειο κύκλο της. Η δεύτερη πειραιώτισσα η οποία μας άφησε, πριν λίγες μέρες, είναι η καθηγήτρια, ποιήτρια και μεταφράστρια Μαρία Αδάμ (Πειραιάς 4/3/1938-Πειραιάς 28/2 (;)-1/3 (;)/2022. Η εξόδιος ακολουθία έγινε στον ιερό ναό της Αγίας Τριάδος Πειραιά 2/3 ενώ η ταφή της έγινε στην περιοχή Λυκοποριά της Κορινθίας όπου διέμενε με τον μαθηματικό σύζυγό της Μοσχίδη και την κόρη τους. Η Μαρία Αδάμ ήταν γνωστή ποιήτρια και καθηγήτρια του Πειραιά. Σταδιοδρόμησε εργαζόμενη σαν καθηγήτρια σε φροντιστήρια του Πειραιά, Την γνωρίσαμε να ανήκει στο εκπαιδευτικό προσωπικό της  Ελληνογαλλικής Σχολής Jeanne d’ Arc στην οδό Ελευθερίου Βενιζέλου στην πόλη μας. Η Μαρία Αδάμ πέρα από τις επαγγελματικές της δραστηριότητες, διακόνησε από τα τέλη της δεκαετίας του 1950 την ελληνική ποίηση. Το 1958 στον Πειραιά και στα τυπογραφικά καταστήματα του Στέφανου Ν. Ταρασόπουλου στο Φάληρο (ένα φημισμένο τυπογραφείο της εποχής του, που, μεταξύ άλλων, και ο ποιητής Γιώργος Σεφέρης τύπωσε συλλογή του), εκδίδει την ποιητική της συλλογή «ΩΡΕΣ» σελίδες 32 σε τριακόσια αντίτυπα.  Ενώ 19 χρόνια αργότερα, Αθήνα 1977 από τις εκδόσεις και το τυπογραφείο του Κώστα Κουλουφάκου, «Διογένης» κυκλοφορεί η δεύτερη ποιητική της συλλογή «ΜΕΤΕΣΤΙ», σελίδες 40. Ποιήματα και μικρές της μελέτες διαβάζουμε στο περιοδικό «Φιλολογική Πρωτομαγιά» τχ.1/5,1959, σ.46, στο περιοδικό «Το Περιοδικό μας» τχ. 12/6,1959, σ.283. στους «Νέους Σταθμούς» Ιούλιος 1959, σ. 272. Στον τόμο 36/1979, σ. 325 της «Φιλολογικής Πρωτοχρονιάς», στο περιοδικό «Φιλολογική Στέγη» τχ. 27/Καλοκαίρι 1980, σ.368 και αλλού.  Έχει ασχοληθεί με επιτυχία, με μεταφράσεις έργων του Ερρίκου Ίψεν. Βλέπε «Το Σπίτι της Κούκλας». Το έργο παραστάθηκε σε διασκευή και σκηνοθεσία της Ρούλας Πατεράκη το 1990. Η Μαρία Αδάμ υπήρξε ένα διακριτικό πρόσωπο παρά του ότι συμμετείχε στα Πειραϊκά κοινά και τα πολιτιστικά πράγματα της πόλης μας, κατά τακτά διαστήματα. Ήταν γνωστή και αγαπητή στους πειραιώτες που ασχολούνται με τα πειραϊκά γράμματα. Την γνώρισα το 2004 και είχε την καλοσύνη να μου φωτοτυπήσει την πρώτη της ποιητική συλλογή. Έπειτα από δική της πρόσκληση παρακολουθήσαμε μαζί, διάλεξη του πειραιώτη σουρρεαλιστή ποιητή Έκτορα Κακναβάτου στην Ελληνογαλλική Σχολή. Είχαμε συναντηθεί αρκετές φορές και τηλεφωνηθεί, συνομιλώντας για τις κοινές μας αγάπες. Την ποίηση και το θέατρο, ιδιαίτερα του Νορβηγού Ερρίκου Ίψεν του οποίου το έργο γνώριζε καλά. Ενδιαφέρον άτομο και διακριτικό, εσωστρεφές. Η ποίησή της (για την οποία θα μιλήσουμε σε άλλο σημείωμα) κινείται μέσα σε ένα υπαρξιακό κλίμα, και είναι, «ιδιαίτερα» ερμητική.

     Ας είναι καλοτάξιδες οι δύο αυτές Πειραϊκές φωνές, της Αγγελικής Μαυροειδή και της Μαρίας Αδάμ και να είναι βέβαιες ότι η εμβέλεια της επίγειας παρουσίας τους δεν θα λησμονηθεί. Τουλάχιστον από τους παλαιότερους Πειραιώτες.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς, Σάββατο 5 Μαρτίου 2022

ΥΓ. Αυτές τις μέρες τα ελληνικά γράμματα και ο χώρος των εικαστικών τεχνών έχασαν έναν σημαντικό και σπουδαίο εκπρόσωπό τους. Τον ποιητή, μεταφραστή και εικαστικό Αλέξανδρο Ίσαρη.