ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΠΑΡΕΡΓΑ 2022

 

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ  ΠΑΡΕΡΓΑ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 2022

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ

-1/1/2022. Τάσος Λειβαδίτης. Τα Χειρόγραφα του Φθινοπώρου

-9/1/2022. Πολυκριτική για τον ποιητή Τάσο Λειβαδίτη. [Βάσος Βαρίκας, Τάκης Μενδράκος, Αντρέας Καραντώνης, Βερονίκη Δαλακούρα….]

-12/1/2022, Πειραϊκά κληροδοτήματα. Αμαλία Καραλή

-18/1/2022. Πειραϊκά κληροδοτήματα. Βρασίδας Καραλής

-20/1/2022. Βρασίδας Καραλής Μια άποψη περί Νεοελληνικής Λογοτεχνικής Κριτικής

-23/1/2022. Βρασίδας Καραλής Το μετέωρο σώμα της Νεοελληνικής λογοτεχνίας

-27/1/2022. Δημήτρης Καπράνος Όταν το λιμάνι του Πειραιά έγινε κομμάτια από τους βομβαρδισμούς.

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ

-5/2/2022. Κορφολογώντας ποιητές και ποιήτριες από ανθολογίες.-Ανδρέας Ι. Κεραμίδας, Νεοελληνική Θρησκευτική Ανθολογία.

-11/2/2022. Το μωβ χρώμα της απουσίας

-13/2/2022. Ο Μωρίς Μπεζάρ συνομιλεί με τον Μάνο Χατζιδάκι.

-16/2/2022. Ανθούλα Δανιήλ. Παρουσιάζει το περιοδικό «ΑΝΤΙΘΕΤΑ ΡΕΥΜΑΤΑ»

-18/2/2022. Εργογραφία και Ανθολόγιο, Κριτικογραφία για το έργο της πεζογράφου Νατάσας Κεσμέτη

-23/2/2022. Λίγα ακόμα για τον ποιητή Τάκη Κ. Παπατσώνη

-28/2/2022. Ο Πειραιάς του Χθες ο Πειραιάς του Σήμερα. Άγγελος Βογάσαρης

ΜΑΡΤΙΟΣ

-2/3/2022. Ο Πειραιώτης ποιητής Αντώνης Ζαρίφης

-5/3/2022. Πειραϊκές απώλειες 2022. Μαρία Αδάμ. – Αγγελική Μαυροειδή.

-8/3/2022. Το Δελτίο (Περιοδικό) της Φιλολογικής Στέγης. Τεύχη 11/ 1965

-15/3/2025. Κατάλογος Εκδόσεων. Καταγραφή τευχών του περιοδικού Φιλολογική Στέγη.- Αφιέρωμα στις Χαμένες Πατρίδες.

-19/3/2022. Κώστας Ροδαράκης. «Η Ύδρα και άλλα ποιήματα»

-24/3/2022. Περιοδικό Φιλολογική Στέγη Νούμερο 52/4,5,6, 1990

-30/3/2022. Δημήτρης Κρασονικολάκης. Το περιοδικό «Διανοούμενος» 1929-1930

ΑΠΡΙΛΙΟΣ

-2/4/2022. Το περιοδικό Φιλολογική Στέγη. Β΄ Περίοδος 2004-2013

-7/4/2022. Νικόλαος Κουτσοδόντης, «Μόνον κανέναν μην μου φέρεις σπίτι». Το ποίημα ΠΕΡΑΙΑ

-10/4/2022. Νατάσα Κεσμέτη. «Ο άρχοντας της Μαντζουρίας». (διήγημα)

-17/4/2022. Δανάη Στρατηγοπούλου. «Πειραία αγάπη μου…»

-20/4/2022. Η Τελετουργία του πένθους. Πάσχα 2022. [Ποιήματα των Αλέξανδρου Ίσαρη, Βάλτερ Πούχνερ, αρχ. Στυλιανού Χαρκιανάκη, Ματθαίου Μουντέ, Δημήτρη Αγγελή, Θ. Κοτίνη].

-22/4/2022. Νάσος Βαγενάς, Δώδεκα αυτονόητες αλλά λησμονημένες θέσεις.

-25/4/2022. Μνήμη ποιητή Τάκη Σινόπουλου

ΜΑΪΟΣ

-1/5/2022. Μνήμη πολιτικού και ποιητή Αλέξανδρου Παναγούλη

-4/5/2022. Μνήμη ποιητή και εικαστικού, μεταφραστή Αλέξανδρου Ίσαρη

-8/5/2022. Ανδρέας Γ. Παπανδρέου. Ένας Οραματιστής πολιτικός

-12/5/2022. Το λογοτεχνικό περιοδικό «Η Λέξη» τεύχη 1- 205

-16/5/2022. Το περιοδικό «Πολιτιστική Πράξη»

-26/5/2022. Τόμας Μαν, «Τόνιο Κρέγκερ». Η νουβέλλα των διλημμάτων. [Η συνεργασία του Κώστα Ταχτσή με τον Αλέξανδρο Ίσαρη στην μετάφραση του «Τ. Κρέγκερ»]

ΙΟΥΝΙΟΣ

-1/6/2022. Ξενόγλωσσες Βιογραφίες για τον γερμανό συγγραφέα Τόμας Μαν

-5/6/2022. Νίκος Σπάνιας, Παναγιώτης Κ. Ενεπεκίδης…. Για τα βιβλία του Τόμας Μαν

-8/6/2022. Γκέοργκ Τράκλ- Έρμαν Έσσε. Ποιήματα. Μετάφραση Ανδρέας Αγγελάκης

-14/6/2022. Μνήμη Μαρίνας Λαμπράκη Πλάκα. [Ποιήματα της διευθύντριας της Εθνικής Πινακοθήκης Μ. Λ. Πλάκα]

-17/6/2022. Η Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα γράφει για τον Δημήτρη Πλάκα. -[ Ο Δημήτρης Πλάκας για τον Πειραιώτη ποιητή Ανδρέα Αγγελάκη]

-21/6/2022. Γερμανική Εξπρεσιονιστική Ποίηση

-26/6/2022. Ο γάλλος πεζογράφος Αντρέ Ζιντ για τον Τόμας Μαν

-29/6/2022. Μνήμη κοινή, ποιητών Ντίνου Χριστιανόπουλου- Σταύρου Βαβούρη

ΙΟΥΛΙΟΣ

-2/7/2022. Ο γερμανός συγγραφέας Έρμαν Έσσε 2/7/1877- 9/8/1962

-4/7/2022. Η ηθοποιός Ντίνα Κώνστα Σάμος 31/12/1938- 3/7/2022

-6/7/2022. Τρία άρθρα για τον Κωνσταντίνο Π. Καβάφη. [Νίκος Καρούζος, Ναπολέων Λαπαθιώτης, Ι. Σαρακηνός]

-8/7/2022. Τρία βιβλία για τον Ιταλό ποιητή, πεζογράφο και σκηνοθέτη Πιερ Πάολο Παζολίνι

-12/7/2022. Κριτικές και Βιβλιοπαρουσιάσεις του Εργογραφικού κύκλου του Γιώργου Χ. Μπαλούρδου.

-13/7/2022. Δύο ποιήματα του ποιητή και μεταφραστή Γεωργίου Στρατήγη

-16/7/2022. Η Πολωνή ποιήτρια Άννα Καμιένσκα. Το ποίημα «Ευχαριστώντας». Μετάφραση Νατάσα Κεσμέτη.

-18/7/2022. Πολωνοί Ποιητές και Ποιήτριες. Μετάφραση: Σωτήρης Ε. Γυφτάκης.

-20/7/2022. Ξένοι Ποιητές και Ποιήτριες γράφουν ποιήματα βασισμένα στην ΣΑΠΦΩ. [ Τζιάκομο Λεοπάρντι- Ράινερ Μαρία Ρίλκε- Μαρία Παυλίκοβσκα, Εφρέν Ρεμπολιέδο…

-21/7/2022. Η ποίηση της Μαντώς Κατσουλού και της Έλενας Κατσουλού

-22/7/2022. Νίκος Κάσδαγλης. Ο Μακάριος είναι νεκρός.

-24/7/2022. Οι Συγγραφείς στη Δικτατορία. [Κωστής Τριανταφύλλου και το περ. «Λωτός»]

-26/7/2022. Ο ποιητής Νίκος Καρούζος με τα μάτια του κριτικού Ευγένιου Αρανίτση

-28/7/2022. Ο γάλλος συγγραφέας Ανρί Τρουαγιά. «Το Σαράκι» ΧΧΙΙ [ από την τριλογία «Οικογένεια Ηγκλετιέρ»]

-31/7/2022. Ντάνης Φώτος. «Έρως Σωμάτων»

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ

-1/8/2022. Η ποίηση του ποιητή Γιάννη Δάλλα μέσα από το βλέμμα του ποιητή Ντίνου Χριστιανόπουλου. Ανθολόγιο.

-3/8/2022. Μνήμη Ανταίου Χρυσοστομίδη. Κάϊρο 15/2/1952-14/8/2015

-5/8/2022. Κατάλογος Ποιημάτων του ποιητή Ντίνου Χριστιανόπουλου

-10/8/2022. Το Καντηλάκι του Δεκαπενταύγουστου. Έξι ποιήματα του Ντίνου Χριστιανόπουλου

-15/8/2022. Το Κατά Ντίνο Χριστιανόπουλο Ευαγγέλιο. Μετάφραση του Κατά Ματθαίου Ευαγγελίου

-20/8/2022. Τα Βιβλία και τα Ανάτυπα των εκδόσεων της «Διαγωνίου» του Ν. Χριστιανόπουλου

-26/8/2022. Τα Ελληνικά Λαϊκά Παραμύθια και η Ζωοφιλία

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ

-3/9/2022. Ποιήματα και Παραμύθια για τα Γαϊδουράκια

-5/9/2022. Αντώνης Μυστακίδης- Μεσεβρινός

-14/9/2022. Η παρουσία της ποίησης του Γκέοργκ Τράκλ στην Ελλάδα. Μετάφραση: Ανδρέα Αγγελάκη

-17/9/2022. Τα πεζά ποιήματα του Γκέοργκ Τράκλ. Μετάφραση: Όλγα Βότση

-21/9/2022. Georg Trakl. Ποιητικό Ανθολόγιο

-29/9/2022. Η Ελληνική περιπέτεια του ποιητή Στέφαν Γκεόργκε

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ

-2/10/2022. Αλεξάνδρα Μπουφέα. 1^ο Λύκειο Βριλησσίων. «Η θέση της Γυναίκας στον σύγχρονο κόσμο»

-7/10/2022. Ιερά Μονή Φανερωμένης Σαλαμίνος

-13/10/2022. Φώτης Κόντογλου: Στη Φανερωμένη της Σαλαμίνος

-17/10/2022. Φώτης Κόντογλου, ένας ερημίτης πολυταξιδεμένος. Ο Νίκος Καρούζος για τον Φ. Κ.

-23/10/2022. Αναμνήσεις και λόγια Πειραιωτών για τον Φώτη Κόντογλου. [Γιάννης Τσαρούχης,  Βαγγέλης Αθανασόπουλος, Δημήτρης Φερούσης]

-28/10/2022. 28^η Οκτωβρίου 1940.[Μυρτιώτισσα.- Λιλή Πατρικίου- Ιακωβίδου]

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ

-5/11/2022. Οι Κυριακάτικες Επιφυλλίδες του Φώτη Κόντογλου στην εφημερίδα «Ελευθερία». «Τα Κυριακάτικα Θέματα»

-8/11/2022. Το πολιτιστικό περιοδικό της Σάμου «ΑΠΟΠΛΟΥΣ»

-13/11/2022. Αφιέρωμα του  περιοδικού «Πειραϊκά Γράμματα» του 1940 στα «Λουλούδια»

-18/11/2022. Οι Επιφυλλίδες του Φώτη Κόντογλου 1948-1965 στην εφημερίδα «Ελευθερία»

-24/11/2022. Τα Άρθρα του καθηγητή Ιωάννη Φ. Κακριδή στην εφημερίδα «Ελευθερία»

-28/11/2022. Πειραιάς. Μια βόλτα στο λιμάνι με τα μάτια και τη γραφή του Μίνωα Αργυράκη

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ

-4/12/2022. Μνήμη Φώτη Κόντογλου. Γράφουν Γιώργος Ιωάννου, Ματθαίος Μουντές, Νίκος Εγγονόπουλος, Ιωάννης Ν. Θεοδωρακόπουλος.

-8/12/2022. Βιβλιοκριτική για το βιβλίο της Ανθούλας Δανιήλ, «Ψηφιδωτό πρό πάντων»

-11/12/2022. Κώστας Μαυρόπουλος. Ένας Πειραιώτης μετρ της μόδας

-15/12/2022. Σεργιάνι στο Παλαμικό έργο. Μικρό Ανθολόγιο ποιημάτων του Κωστή Παλαμά.

-22/12/2022. Αφιέρωμα του περιοδικού «Γράμματα» στον Κωστή Παλαμά

-26/12/2022. Ο ποιητικός κόσμος της ποιήτριας και μεταφράστριας Παυλίνας Παμπούδη

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς

26 Φεβρουαρίου 2025.

ΥΓ. Έφυγε ένας σεμνός, σοβαρός, διακριτικός και ποιοτικός τραγουδιστής, ο Μανώλης Λιδάκης. Ερμήνευσε τραγούδια με ένα ήρεμο, βαθύ εσωτερικό πάθος. Η φωνή του χαρακτηριστική, άγγιζε τις ευαίσθητες χορδές της καρδιάς όσων τον άκουγαν.

Μάνος Χατζιδάκις: Δύο ποιήματα

 

ΔΥΟ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΜΑΝΟΥ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ

 

     Στο προηγούμενο σημείωμά μας, 22 Φεβρουαρίου 2025, σχολιάσαμε και παρουσιάσαμε το τελευταίο τεύχος του λογοτεχνικού περιοδικού Οδός Πανός τχ. 203/ 10,11,12, 2024, του πειραιώτη εκδότη και ποιητή, στιχουργού Γιώργου Χρονά. Το τελευταίο τεύχος του 2024 είναι Αφιερωμένο στον μεγάλο ρώσο χορευτή Ρούντολφ Νουρέγιεφ, με το οποίο ο εκδότης και οι φίλοι του περιοδικού, οι συνεργάτες του, συνεορτάζουν τα 43 χρόνια ευδόκιμης κυκλοφορίας του. Ενδιαφέρουσα σε θέματα η ύλη του τεύχους, την διαβάσαμε με ευχαρίστηση και ξεχωρίσαμε ορισμένα λογοτεχνικής φύσεως δημοσιεύματα που μας κέντρισαν το ενδιαφέρον, δίχως να παραβλέπουμε και τα υπόλοιπα κείμενα στα οποία δεν αναφερθήκαμε. Όπως παραδείγματος χάρη το αδημοσίευτο ποίημα του ποιητή Μιχάλη Κατσαρού «Τράπεζα Ελλάδος», σ. 53 μεταφερμένο από το Αρχείο του Γ. Χρονά. Στο ίδιο τεύχος, δημοσιεύεται και το κείμενο «Ο Χάρης Μεγαλυνός κοιμάται» σ.48-51 του εκδότη, ένα αποχαιρετιστήριο κείμενο στον επί μισό αιώνα φίλο και συνεργάτη του ποιητή Χάρη Μεγαλυνό ο οποίος έφυγε από κοντά μας για πάντα, στις 20 Μαϊου του 2024. Για την ποίηση του Χάρη Μεγαλυνού θα αναφερθούμε σε επόμενο σημείωμά μας.

     Παρουσιάζοντας το εορταστικό τεύχος, κάναμε μνεία στο πρώτο τεύχος της Οδού Πανός που κυκλοφόρησε τον Ιανουάριο του 1981. Το πρώτο τεύχος κλείνει την αυλαία του με δύο ποιήματα του Μελωδού των Ονείρων μας Μάνου Χατζιδάκι. «ΣΠΟΥΔΗ» και «ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΝΟΣΤΑΛΓΙΑΣ», σ. 91-92. Όπως γνωρίζουμε το περιοδικό Οδός Πανός έχει ψηφιοποιηθεί από το ΕΚΕΒΙ.

     Η αγάπη μας για την μουσική του Μάνου Χατζιδάκι, τα κείμενα και την ποίησή του, την δημόσια παρουσία και τον λόγο του, εξακολουθεί να παραμένει σταθερή και αμείωτη από τότε που ήρθαμε σε επαφή με το πολυσχιδές έργο του στα εφηβικά μας χρόνια. Ο Μάνος Χατζιδάκις είναι κατά κοινή ομολογία ένας από τους σύγχρονους πυλώνες του Νέου Ελληνισμού και του Νεοελληνικού Πολιτισμού. Αυτό είναι κάτι το αδιαμφισβήτητο έστω και αν έχουν περάσει τόσα χρόνια από την κοίμησή του, και τα μουσικά ακούσματα και οι τραγουδιστικές και μουσικές προτεραιότητες των Ελλήνων έχουν αλλάξει δραματικά. Από την άλλη, Εμείς οι Πειραιώτες οφείλουμε πολλά στον Μελωδό των Ονείρων μας. Είναι ο Μάνος Χατζιδάκις που έγραψε τους στίχους και συνέθεσε την μελωδία του θρυλικού τραγουδιού «Τα Παιδιά του Πειραιά» που ερμήνευσε η «τελευταία Ελληνίδα θεά» όπως την αποκάλεσαν Μελίνα Μερκούρη. Το διάσημο αυτό τραγούδι που ύμνησε και έκανε γνωστό στα πέρατα της οικουμένης το Λιμάνι του Πειραιά, την Πόλη μας, έχει μέχρι σήμερα-όπως έχει γραφτεί-εκτελεστεί σε πάνω από 120 διασκευές σε πολλές γλώσσες και χώρες. Το οξύμωρο του μουσικού αυτού φαινομένου, είναι ότι ο συνθέτης του δεν το «εκτιμούσε» και τόσο πολύ. Αλλά αυτό είναι άλλο θέμα, το ζητούμενο είναι, ότι δεν υπάρχει ένας δρόμος, μία πλατεία στον Πειραιά που να φέρει το όνομα του υμνητή του Μάνου Χατζιδάκι, ούτε και της Μελίνας Μερκούρη από όσο γνωρίζω. Ίσως είναι ευκαιρία, όπως ακούγεται, ότι η Δημοτική αρχή σκοπεύει να δώσει το όνομα του Μίκη Θεοδωράκη-και πολύ σωστά- στην πλατεία Κοραή, την πλατεία του Δημοτικού Θεάτρου στο κέντρο του Πειραιά, να λάβει το Δημοτικό Συμβούλιο και ο Δήμαρχος την διπλή απόφαση να μετονομάσει και μία άλλη πλατεία ή δρόμο της Πόλης με το όνομα του Μάνου Χατζιδάκι και της Μελίνας Μερκούρη. Με την κίνηση αυτή (έστω και με την παρέλευση τόσων ετών) θα αποδείξει η Πόλη  μας, ο Πειραιάς, ότι δεν λησμονεί τους ευεργέτες του, την σημαντική οφειλή απέναντι σε έναν Έλληνα που τον δόξασε παγκοσμίως και θα εξακολουθεί να τον δοξάζει.

Είναι αρκετά τα σημειώματα και τα κείμενα που έχουμε γράψει και δημοσιεύσει, αναρτήσει στα Λογοτεχνικά Πάρεργα, έχουμε μιλήσει και για τα ποιήματα του Μάνου Χατζιδάκι. Πρόσφατα, Απρίλιος του 2024 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις 24 γράμματα το βιβλίο του συγγραφέα και δισκογραφικού παραγωγού Κώστα Παπασπήλιου, «Για έναν μύθο θα σας πω…» -Στιγμιότυπα από τη ζωή του Μάνου Χατζιδάκι. Με πρόλογο του Ηλία Λιούγκου και επιμέλεια της Αμαλίας Τάτση, σελίδες 262, τιμή 16 ευρώ. Το βιβλίο αποτελείται από 89 μικρά στιγμιότυπα της μουσικής διαδρομής και ζωής του μεγάλου Έλληνα, και συνοδεύεται από πλούσιο φωτογραφικό υλικό. Την παρουσία του βιβλίου θα την κάνουμε σε επόμενο σημείωμά μας.

Στο παρόν σημείωμα αντιγράφουμε τα δύο ποιήματα του Μελωδού των Ονείρων μας- γνωστά στους αναγνώστες του περιοδικού από το 1981. Με την ελπίδα ότι θα τα χαρούν εκ νέου οι αναγνώστες των Λογοτεχνικών Πάρεργων όπως και Εμείς.

ΣΠΟΥΔΗ

Χρώμα σκοτάδι και νερό

τριγυρισμένο από μεγάφωνα

γεμάτο από νέους γυμνούς

που να χορεύουν αργά

πολύ αργά

μεσ’ στη στοά

υπνοβατώντας σε ρυθμούς

πανάρχαιους ιερούς

και στη σιωπή

στη μέση και στη λήθη αφιερωμένοι

γυμνοί ακροβάτες

χέρια και σώματα οριζόντια

που αναπτύσσονται στο δάπεδο

από δωμάτιο σ’ άλλο δωμάτιο

χωρίς τοίχο ή πόρτα ή ουρανό

μ’ ένα χαρτί μενεξεδί για ορίζοντα

έτοιμο να σκιστεί

για να μας φανερώσει άλλη εποχή

όνειρο και πληγή

παιχνίδι των ανέμων

--

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ  ΝΟΣΤΑΛΓΙΑΣ

Δεν νοσταλγώ το πάθος

έχω περίσσιο ακόμη

και θα έχω’

την δύναμη που είχα νοσταλγώ

να κουβαλώ το πάθος μου

στους δρόμους

στα καφενεία

και τη νύχτα στο κρεβάτι

                  ΜΑΝΟΣ  ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ

 

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς

24 Φεβρουαρίου 2025 

      

0δός Πανός Αφιέρωμα στον Ρούντολφ Νουρέγιεφ

 

Οδός  Πανός

εργοτάξιο εξαιρετικών αισθημάτων

έτος 43^ο, τχ. 203, Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2024, σ. 164

Αφιέρωμα στον  ΡΟΥΝΤΟΛΦ ΝΟΥΡΕΓΙΕΦ

 

     «Κλείνουμε το 43^ο έτος. Και μπαίνουμε με το περιοδικό Οδός Πανός στα καλύτερα σπίτια. Τα σπίτια Σας! Σας ευχαριστούμε.». σελ. 107

     Με αυτά τα λιτά αλλά ουσιαστικά ευχαριστήρια λόγια, κυκλοφόρησε το νέο τεύχος με αριθμό 203 της Οδού Πανός, το τελευταίο του 2024. 1981-2024 σαράντα τρία χρόνια ευδόκιμης, παραγωγικής κυκλοφορίας δεν είναι λίγα, ούτε εκδοτικά και λογοτεχνικά αμελητέα για ένα περιοδικό, λογοτεχνικών μάλιστα προδιαγραφών. Είναι πραγματικός άθλος, για όσους γνωρίζουν έστω και ελάχιστα από εκδόσεις και κυκλοφορίες περιοδικών, όχι ποικίλης ύλης ιλουστρασιόν σελίδων και της μόδας διαφημίσεων τα οποία έχουν μεγάλο τιράζ πωλήσεων μια και απευθύνονται σε πολυπληθέστερο και ετερόκλητο αναγνωστικό κοινό. Η σταθερή εκδοτική κυκλοφορία (ευκταία ανοδική) ενός λογοτεχνικού περιοδικού στην χώρα μας, με μικρό αναγνωστικό κοινό σε σχέση με άλλες πολυπληθέστερες και ανεπτυγμένες χώρες, χρειάζεται κότσια, υπομονή, οικονομική στήριξη, αντοχές και πολύ μα πάρα πολύ τρέξιμο. Αυτόν τον εκδοτικό άθλο τον κέρδισε η οδός Πανός με την δική της ποικιλία πνευματικής, καλλιτεχνικής και δημοσιογραφικής ύλης στην μέχρι σήμερα διαδρομή της. Αυξάνοντας σταδιακά τις σελίδες της, εμπλουτίζοντάς της, αποκτώντας νέους συνεργάτες, διευρύνοντας με επίκαιρα από την ελληνική και ξένη κοινωνική δημοσιότητα τα θέματά της. Φυσικά, όπως είναι εύλογο, αυτός ο επίμοχθος άθλος, δεν θα μπορούσε ίσως να επιτευχθεί αν αύξαναν τα έξοδα του περιοδικού, δηλαδή, το περιοδικό πλήρωνε τους συνεργάτες του για τα κείμενά και τα δημοσιεύματά τους, τα περιεχόμενά της. Η πρακτική αυτή, δεν συνηθίζεται στον ελληνικό χώρο της έκδοσης των περιοδικών και μάλιστα των λογοτεχνικών, αυτό το επαγγελματικό συγγραφικό αλισβερίσι εφαρμόζεται συνήθως στις εκδόσεις ένθετων περιοδικών των μεγάλων πολιτικών εφημερίδων. Στην εκδοτική «πιάτσα» όπως έχει παλαιότερα λεχθεί σε διάφορα έντυπα, υπήρχαν τίτλοι λογοτεχνικών περιοδικών των οποίων ο εκδότης τους ζητούσε χρήματα από έναν ποιητή ή πεζογράφο για να δημοσιεύσει το ποίημά του ή το διήγημά του. Αλλά σε ελεύθερης εμπορικής αγοράς συνθήκες,  περιβάλλον, ο όποιος συγγραφέας είναι «αναγκασμένος» να λειτουργήσει ανάλογα με τους κανόνες που επικρατούν, να τους αποδεχθεί ή να τους απορρίψει, πληρώνοντας από την μεριά του το τίμημα. Την έκδοση του περιοδικού οδός Πανός στην κυριολεξία, μετέφερε στους ώμους του ο Πειραιώτης ποιητής και εκδότης του, γεννημένος τον Οκτώβριο του 1948 στον Πειραιά από Αρκάδες γονείς, οποίος εμφανίστηκε στα γράμματα το 1973, ένας από τους ποιητές της Γενιάς του 1970. Ασφαλώς, η κοπιώδης αυτή πολύχρονη προσπάθειά του, δεν θα μπορούσε να υλοποιηθεί δίχως την συμπαράσταση φίλων και συνεργατών του συγγραφέων, παροδικών ή μόνιμων του περιοδικού και πάνω από όλα των χιλιάδων αναγνωστών του που σταδιακά αύξαναν. Ας μην εθελοτυφλούμε η Τέχνη σε όποια μορφή και είδος της, ο κάθε συγγραφέας χρειάζεται αναγνωστικό κοινό, τους θεατές και ακροατές της για να επιβεβαιώσει την ύπαρξή της. Δίχως κοινό η Τέχνη είναι αλειτούργητη και ακοινώνητη. Αν δεν ενδιαφέρει το κείμενο ενός συγγραφέα ή η έκδοση ενός περιοδικού, αυτά δεν μπορούν να επιβιώσουν στην εκδοτική ή κυκλοφοριακή τους πρόταση και πρόθεση. Δημιουργία, δημόσια έκδοση και παρουσίαση, αναγνωστικό «καταναλωτικό» κοινό πάνε μαζί.

     Ο κ. Γιώργος Χρονάς έπρεπε από την μεριά του, σαν ιδιοκτήτης μίας μικρής εκδοτικής μονάδας και ενός βιβλιοπωλείου να ισορροπήσει μεταξύ των εμπορικών εκδοτικών του αναγκών, επιβίωσής του σαν εκδότης-έκδοση περιοδικού, cd., βιβλίων δικών του σαν ποιητής αλλά και άλλων συγγραφέων τα οποία εξέδωσε από τον ομώνυμο τίτλο και τις εκδόσεις «σιγαρέτα» που ίδρυσε-, και, λογοτεχνικής και καλλιτεχνικής αποδοχής των φιλοδοξιών του από τον ευρύτερο ανταγωνιστικό συνήθως αθηναϊκό και πανελλαδικά πνευματικό και καλλιτεχνικά χώρου, λογίους, διανοουμένους, συγγραφείς, εκδότες οι οποίοι μεσουρανούσαν εκείνα τα χρόνια στο πολιτιστικό της Ελλάδας στερέωμα.

 Ήταν Ιανουάριος του 1981 όταν κυκλοφόρησε το 1^ο της τεύχος. «ΟΔΟΣ ΠΑΝΟΣ» Εργοτάξιο Εξαιρετικών Αισθημάτων- τρείς φορές το χρόνο. Τιμή τεύχους 120 δραχμές. Εκδότης- Διευθυντής, Αλληλογραφία, Γραφική επιμέλεια Γιώργος Χρονάς. Φωτοσύνθεση: Επτάλοφος ΑΒΕΕ. Τυπογραφείο: Άγγελος Ελεύθερος. Σελίδες 96, στο εξώφυλλο φωτογραφία του Γιώργου Τουρκοβασίλη. Κεντρική διάθεση: Εξάντας, Κωλέττη 11 Αθήνα. Το πρώτο τεύχος άνοιγε τις σελίδες του με μικρά κείμενα του αλεξανδρινού ποιητή Κωνσταντίνου Π. Καβάφη από το Αρχείο του καθηγητή Γιώργου Π. Σαββίδη. Ενώ ακολουθούσαν «Τρείς επιστολές» του ρώσου χορευτή Βάσλαβ Νιζίνσκυ σε μετάφραση Εύμολπου Συναδηνού. Στο οπισθόφυλλο υπήρχε διαφήμιση του νέου βιβλίου του εκδότη: «Ελληνορωμαϊκή πάλη» που θα κυκλοφορούσε στις 30 Μαρτίου από τις εκδόσεις «Ύψιλον». Το πρώτο τεύχος της οδού Πανός κλείνει την αυλαία των σελίδων του με δύο ποιήματα του Μελωδού των Ονείρων μας Μάνου Χατζιδάκι. «ΣΠΟΥΔΗ» και «ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΝΟΣΤΑΛΓΙΑΣ». Μας δηλώνει ο εκδότης στην εναρκτήρια παρουσία του στις σελίδες 90-91:

«Η οδός Πανός (17) στην αρχή ήταν μια κάμαρα 5χ3 κάπου στην Πλάκα του 1973. Το ενοίκιό της ήταν 800 δρχ. στην αρχή και 1.100 δρχ. όταν έφευγα για αλλού- το νοίκιασαν ακριβότερα σε πωλητές τουριστικών ενθυμίων.

    Η οδός Πανός είχεν υγρασία τον χειμώνα και δροσιά το καλοκαίρι. Το περιβάλλον της δεν άρεσε σε γιατρούς και νοσοκόμες, σε συμβολαιογράφους και δικηγόρους, σε νεαρούς που παραθέριζαν στην Μύκονο και στην Ύδρα. Άρεζε όμως σε γκαρσόνια και στρατιώτες, σε ναύτες και παιδιά του δρόμου και εταίριαζε στην πτώχεια μας.

     Τον Μάρτιο του 1979 η οδός Πανός έγινε εκπομπή για το Τρίτο Πρόγραμμα του Μάνου Χατζιδάκι- 16 εκπομπές με αυτόν τον τίτλο και 50 (παιγμένες και μη) με τίτλο το εκάστοτε θέμα της εκπομπής.

     Αυτό το περιοδικό-βιβλίο, που τώρα και στο εξής οδός Πανός θα λέγεται, θα περιέχει ό,τι ακριβό και πολύτιμο μέσα σε λάσπες και υγρασία, σκόνη και ψευδοροφές, η  οδός Πανός περιέχει και περισυνέλεξε. Θα είναι όπως το δάκρυ πάνω σε τζάμια καφενείων το χειμώνα, όπου τα χνώτα περαστικών ανδρών φτιάχνουν λέξεις ή υγρασία.»  

Η ξεκάθαρη αυτή «διακήρυξη» φανερώνει τις προθέσεις του εκδότη και κατά κάποιον τρόπο την ταυτότητα της οδού Πανός στο μέλλον. Η έκδοση, δεν σκόπευε να απευθυνθεί σε λογοτεχνικά σαλόνια, διανοούμενους και λογίους πέριξ και εντός της περιοχής του Κολωνακίου, μυημένους στην δυτικών θεωριών κουλτούρα (και θολούρα) ειδικούς αναγνώστες που πίνουν το καφεδάκι τους στο «Ντόλτσε» και συζητούν για αυτήν μεταξύ τους. Ήθελε να αγγίξει το αναγνωστικό ενδιαφέρον των ελλήνων βιβλιόφιλων σε κάθε υποβαθμισμένη, λαϊκή συνοικία και περιοχή ανά την επικράτεια. Να κεντρίσει την προσοχή του νεανικού κοινού, μαθητών και μη, των επαρχιακών πόλεων, να πιάσουν το περιοδικό στα χέρια τους να το ξεφυλλίσουν, να το διαβάσουν, ανεξάρτητα από το μορφωτικό τους επίπεδο, την οικονομική τους κατάσταση, την μικρή τους έφεση για ποίηση, πεζογραφία, μελέτη, την φτώχεια της ζωής τους. Η οδός Πανός ήταν μία άλλη εκδοτική μαρτυρία, το εγχείρημα μιάς άλλης φωνής η οποία θα μπορούσε να ακουστεί και να μπει σε κάθε σπίτι οποιασδήποτε ελληνικής οικογένειας, φτωχής, μικρομεσαίας, ευκατάστατης,  ανεξάρτητα του μορφωτικού της επιπέδου, και παράλληλα, να ενδιαφέρουν τα κείμενά της, ένα ειδικότερων γούστων κοινό. Ας φέρουμε στο νου μας τίτλους λαϊκών εντύπων τα οποία κυκλοφορούσαν την περίοδο αυτή, πέρα από τα «καθώς πρέπει» λογοτεχνικά περιοδικά. Η οδός Πανός αν δούμε συνολικά την ύλη των αρχικών τευχών της, υπήρξε ένα περιοδικό το οποίο εξέφραζε θα σημειώναμε τις Beat ομάδες των συγγραφέων και καλλιτεχνών. Δεν περιορίστηκε μέσα στα τείχη των καθαρόαιμων λογοτεχνικών περιοδικών τα οποία ήταν επικεντρωμένα στην δημοσίευση θεωρητικών κειμένων, σχολαστικών αναλύσεων, όχι εύπεπτων αναγνωστικά δημοσιευμάτων, η οδός Πανός έπιασε τους καλλιτεχνικούς σφυγμούς της νέας εποχής που ανέτειλαν, το τι επιθυμούσαν να εκφράσει με τα δημοσιεύματά της, τις μεταφράσεις τους οι νεότερες γενιές συγγραφέων και ηλικιακά να διαβάσουν αναγνώστες. Η ύλη της δεν έμεινε στα όρια των τομέων και τα είδη της λογοτεχνίας, παρουσίασε θέματα που αφορούσαν την σύγχρονη μουσική βιομηχανία και τα είδωλά της, ζητήματα προερχόμενα από το κινηματογραφικό στερέωμα, το θεατρικό παραδοσιακό και μοντέρνο σανίδι. Είχε καλλιτεχνικές και κοινωνικές ανταποκρίσεις από τα συμβαίνοντα στο εξωτερικό. Μικρές πινελιές σχολιασμού της κοινωνικής πραγματικότητας όπως τις κατέγραφε η ντόπια και διεθνής ειδησιογραφία του ημερήσιου τύπου στα ψηλά γράμματα. Οι κριτικές παρουσιάσεις βιβλίων ή καταγραφές νέων εκδόσεων ήσαν σταθερές, το ίδιο και οι σελίδες τεχνοκριτικής, οι παρουσιάσεις θεατρικών παραστάσεων. Εκατοντάδες τα γραμμένα στα ελληνικά ποιήματα, διηγήματα και οι μεταφράσεις ξένων ποιητών και πεζογράφων, ενώ δεν απουσίαζαν οι μελέτες και το δοκίμιο. Ο Πειραιώτης ποιητής και στιχουργός, εκδότης, προερχόμενος από μάλλον φτωχή πολυμελή οικογένεια της Αρκαδίας όπως μας εξομολογείται στην πρόσφατα εκδοθείσα Αυτοβιογραφία του, «Το όνομά μου είναι Γιώργος Χρονάς», εκδόσεις Οδός Πανός 2024, πριν την έκδοση του περιοδικού του, ήταν ήδη γνωστός με τις ποιητικές του συλλογές και βιβλία, «Βιβλίο 1» (1973), «Οι  λάμπες» (1974), «Τα μαύρα τακούνια» (1979), «Ελληνορωμαϊκή πάλη» και «Τελετές μοτοσυκλέτας» 1981, και από την συμμετοχή του στην θρυλική παράσταση των «Τρωάδων» του πειραιώτη εικαστικού Γιάννη Τσαρούχη στο θέατρο- πάρκιν της οδού Καπλανών στην Αθήνα, μεταφερμένη και στο Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά, και από την μελοποίηση στίχων του από τον μουσικοσυνθέτη Γιάννη Μαρκόπουλο. Όταν η οικογένειά του εγκαταστάθηκε στις ευρύτερες περιοχές του Πειραιά, το Πέραμα, την Νίκαια, (η οικογενειακή τους οικία βρίσκεται ακόμα απέναντι από το Κρατικό Νοσοκομείο επί της Πέτρου Ράλλη) ο νεαρός μαθητής Γιώργος Χρονάς φοίτησε στο γνωστό ιδιωτικό δημοτικό σχολείο του Αυγέρη (στο πλάι της εκκλησίας της Αγίας Σοφίας), στην Πειραϊκή συνοικία του 5^ου διαμερίσματος και κατόπιν, σε λύκειο πάλι περιοχής του Πειραιά. Σε αυτές τις συνοικίες κατοικούσε ο ποιητής και εκδότης περιοδικού Δημήτρης Γιατράκος, διέμενε για ένα διάστημα ο διηγηματογράφος Βελισάριος Μουστάκας, ήσαν οι οικογενειακές κατοικίες των καθηγητών και συγγραφέων Ηλία Κυζηράκου και Βρασίδα Καραλή, του γράφοντος, χώροι που περπάτησαν, έζησαν και περιέγραψαν οι πεζογράφοι Διονύσης Χαριτόπουλος και ο πειραιώτης Κώστας Μουρσελάς. Οι Πειραϊκές αναμνήσεις και μνήμες είναι έντονες, χαραγμένες από τα νεανικά και εφηβικά του χρόνια, κάτι που ο Γιώργος Χρονάς δεν παύει να επαναλαμβάνει με κάθε ευκαιρία. Στα πρώτα του βαδίσματα συμμετείχε στις πειραϊκές πολιτιστικές συγκεντρώσεις του  «Νώε» στον Πειραιά, εδώ κατεβαίνει συχνά από όταν μετακόμισε στην Αθήνα, σε αυτόν επιστρέφει με τους καλλιτέχνες φίλους του και παρέες, να τους δειπνήσει στο Μικρολίμανο, να τους ψυχαγωγήσει μουσικά σε κατάστημα στην Πλατεία Κοραή στο κέντρο της Πόλης. Είναι και ο ποιητής και εκδότης Γιώργος Χρονάς (βραβευμένος από τις Δημοτικές Αρχές) ένα από τα ενεργά και δημιουργικά πνευματικά μέλη της Πειραϊκής Λογοτεχνικής Σχολής.

 Ο ποιητής και εκδότης πέτυχε κάτι χωρίς υπερβολή θα γράφαμε «ακατόρθωτο», να κάνει τους αναγνώστες της οδού Πανός να μην βαριούνται όταν την κρατούν στα χέρια τους, να θέλουν να την διαβάσουν, να την  απολαύσουν ιδιαίτερα, τα συχνά μικρά ή εκτενή σε σελίδες λογοτεχνικά και καλλιτεχνικά της Αφιερώματα. Πλούσια και μεστά Αφιερώματα σε Έλληνες και Ξένους λογοτέχνες και καλλιτέχνες, που, ορισμένες φορές, όπως το απαιτούσε η μεγάλη ύλη που ανέμενε στο γραφείο του εκδότη ήσαν διπλά, και ανεξάρτητα το ένα από το άλλο.  Αυτό έκανε τα Αφιερώματα ελκυστικότερα αναγνωστικά. Ο Πειραιώτης εκδότης και βιβλιοπώλης κ. Γιώργος Χρονάς, σχεδίασε ένα περιοδικό- ας το επαναλάβουμε-το οποίο δεν απευθυνόταν μόνο και αποκλειστικά στους σταθερούς και επαρκείς αναγνώστες της λογοτεχνίας, τους συνεπείς βιβλιόφιλους και αγοραστές λογοτεχνικών εντύπων. Η οδός Πανός από το πρώτο τεύχος της κυκλοφορίας της μέχρι το παρόν τεύχος που κρατάμε στα χέρια μας και το χαιρόμαστε, σχεδιάστηκε σύμφωνα με τον οραματισμό του εκδότη της, ώστε να μπαίνει στα σπίτια κάθε ελληνικής οικογένειας, και κάθε έλληνας και ελληνίδα από όλη την Ελλάδα να μπορεί να το διαβάσει να συναντήσει στις σελίδες της κάτι που θα του κεντρίσει την περιέργεια, και φυσικά, να πωλείται σε τιμή ώστε να μπορεί να αγοραστεί από κάθε βαλάντιο. Αν εξαιρέσουμε ορισμένα ελάχιστα τεύχη της που εξαιτίας «κόπωσης» κάνουν κάπως «κοιλιά» η ύλη της και τα γραφόμενά της, σε γενικές γραμμές οι κρίσεις της, ότι τέλος πάντων, εκφράζει κάθε συνεργάτης της δεν ενοχλούν, δεν προκαλούν διαξιφισμούς και αντιδράσεις μεταξύ των λογοτεχνικών κύκλων. Το περιοδικό εντάσσεται και εξετάζεται μέσα στην σύνολη των νεότερων χρόνων παράδοση των νεοελληνικών γραμμάτων, και προσμετράτε η συνεισφορά της. Με την αναγγελία κυκλοφορίας κάθε τεύχους της στις εφημερίδες και τα περιοδικά προβάλλονται τα περιεχόμενά της και οι συνεργάτες της. Ανήκει επίσης στα περιοδικά που έχει αποδελτιώσει το ΕΚΕΒΙ. Περισσότερο μάλλον ενοχλούν ορισμένες δημόσιες κρίσεις και αντιδράσεις, εμπορικές μονομέρειες και καταλαλιές, και φανερές συγγραφικές κακιούλες του εκδότη σε άλλους ομοτέχνους του μεγαλόσχημους με τους οποίους συνεργάστηκε. Αρνητικές και αχρείαστες για δημοσίευση σελίδες της πρόσφατης εκδοθείσας Αυτοβιογραφίας του, των 36 εν είδη κινηματογραφικών πλάνων εξομολογητικής του αφήγησης, προσωπικών του ιδιαίτερων στιγμών και εμπορικών συναλλαγών (πχ. μερικοί χαρακτηρισμοί για τον Νίκο Αλέξη Ασλάνογλου, την Λούλα Αναγνωστάκη κ.ά. θα μπορούσαν να λείπουν). Στιγμές που δείχνουν την εμπορική πλευρά του εαυτού του και της ναρκισσιστικής προσωπικότητάς του σαν συγγραφέας, ενός λαϊκού παιδιού από τον Πειραιά ο οποίος κατά το κοινώς λεγόμενο «έφτυσε αίμα» για να ορθοποδήσει επαγγελματικά, να κρατήσει το μαγαζί του, τις εκδόσεις του, το περιοδικό του, όταν του έκλεισαν αρκετές πόρτες με δύναμη μπροστά στο πρόσωπό του όταν τις κτύπησε, έφαγε αρνήσεις και απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς, ξεσολιάστηκε στους δρόμους της πρωτεύουσας πουλώντας τα βιβλία των εκδόσεών του και την οδό Πανός, και δούλεψε για πολλά χρόνια ως ραδιοφωνικός παραγωγός στην δημόσια ραδιοφωνία πάντα με μπλοκάκι υπηρεσιών. Είναι ένας από τους πιο γνωστούς και παραγωγικούς λογοτέχνες της Γ΄ Μεταπολεμικής Γενιάς, γνωστής και ως Γενιά του 1970. Οι συνεντεύξεις του όχι με επιφανείς λογοτέχνες, προβεβλημένους αλλά με λαϊκές μορφές της καλλιτεχνικής και κοινωνικής πραγματικότητας, λαϊκά της μουσικής είδωλα, συζητήθηκαν και παραστάθηκαν στο θεατρικό σανίδι με επιτυχία. Για αυτό πιστεύουμε-αν δεν κάνουμε αναγνωστικό λάθος- ότι οι κατά καιρούς επιμέλειες έκδοσης έργων σημαντικών ελλήνων ποιητών που βοήθησε, οι εκδηλώσεις μνήμης πεζογράφων που επ’ αμοιβή οργάνωσε, διαβάζονται από τον αναγνώστη της Αυτοβιογραφίας του με μεγαλύτερη ευχαρίστηση παρά οι όποιες της «κλειδαρότρυπας» πληροφορίες που μας δίνει. Το περιοδικό του, οι εκδόσεις του, το πρωτογενές έργο του (έχει εκδώσει μέχρι σήμερα κάπου 30 τίτλους βιβλίων), οι στίχοι και τέλος η Αυτοβιογραφία του φανερώνουν την λαϊκή ματιά ενός Πειραιώτη ο οποίος βλέπει και αντιμετωπίζει, ανοίγει συζήτηση και απαντά στο κοινωνικό και πολιτιστικό περιβάλλον της εποχής που ζει, αποδέχεται το κυνικό και σκληρό παιχνίδι της αποδοχής του εντός του, και ταυτόχρονα το αρνείται. Η λαϊκότητα της ζωής και των ιδιαίτερών του συμπεριφορών και στιγμών για τις οποίες με ειλικρίνεια μας μιλά, έχουν κάτι από την Παζολινική δημόσια στάση ζωής του ιταλού καθηγητή, ποιητή, πεζογράφου και σκηνοθέτη. Απεχθάνεται τα λογοτεχνικά σαλόνια-αν και συνεργάστηκε και έφτιαξε φιλίες με σημαντικούς πνευματικούς παράγοντες της ελληνικής τέχνης σχέσεις, ενώ συναναστρέφεται και μιλά σαν ατίθασο, αντισυμβατικό, παιδί της λαϊκής πιάτσας, αναζητώντας την συντροφιά και την παρέα τους.

    Όπως και νάχει, και πέρα από τις δικές μας αναγνωστικές κρίσεις που ως παρατηρητές της καλλιτεχνικής του διαδρομής εκφράζουμε, η ιστορία τεσσάρων δεκαετιών κυκλοφορία της οδού Πανός, πέτυχε τον στόχο της δίνοντας ικανοποίηση στον ίδιο τον εκδότη, τους συνεργάτες του και την νέα ιδιοκτήτρια και εκδότριά του την κυρία Χριστίνα Χρονά. Αν δεν κάνουμε λάθος, είναι το μόνο λογοτεχνικό περιοδικό το οποίο εκδόθηκε σε έντυπη μορφή μετά την μεταπολίτευση δίχως να λάβει καμία οικονομική επιχορήγηση και εξακολουθεί να κυκλοφορεί. Είναι το μακροβιότερο λογοτεχνικό περιοδικό που έχουμε μέχρι σήμερα από το 1974 και δώθε. Δεν μιλάμε για την παραδοσιακή «Νέα Εστία» που κυκλοφορεί ακόμα από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα, όχι ασφαλώς στα παλαιότερα εκδοτικά δεκαπενθήμερά της, και μπορεί και ορισμένους άλλους τίτλους περιοδικών που δεν γνωρίζουμε ή δεν αγοράζαμε. Δεν συμπεριλαμβάνουμε τα σύγχρονα ηλεκτρονικά λογοτεχνικά περιοδικά που εμφανίστηκαν στο διαδίκτυο, ή ορισμένοι τίτλοι μετέτρεψαν την κυκλοφορία τους σε ηλεκτρονική. Ας κάνουμε με την ευκαιρία μία μικρή περιδιάβαση. Η σημαντική λογοτεχνική Επιθεώρηση το «Διαβάζω» που άρχισε την εκδοτική της πορεία λίγα χρόνια πριν την έκδοση της Οδού Πανός τερμάτισε την κυκλοφορία της εδώ και χρόνια, πάνω από 500 τεύχη. Το ίδιο και η καλαίσθητη «Η Λέξη», πάνω από 200 νούμερα. Το σε δύο περιόδους του «Το Δέντρο» και αρκετοί άλλοι έντυποι τίτλοι. Η «Ομπρέλα», Η «Ευθύνη», το «Τραμ», «η Ρέμβη», «Ο Χάρτης» εκδίδεται σε ηλεκτρονική μορφή, η «Διαγώνιος», «Ο Παρατηρητής», «Το Παραμιλητό», «Ο Ιχνευτής», η «Δομή», «η γραφή» η «Πνευματική πορεία», «Η πολιτιστική επιθεώρηση», «Ο κόσμος του Βιβλίου» τα «Γράμματα και οι τέχνες», το «πλανόδιον» ο "Εκηβόλος" και μια σειρά άλλων γνωστών λογοτεχνικών περιοδικών τα οποία κυκλοφόρησαν στην πρωτεύουσα μετά την μεταπολίτευση, ή μας έρχονταν από την Επαρχία και μεσουράνησαν στα Λογοτεχνικά μας πράγματα, ο κύκλος τους σταμάτησε, ακόμα και νεότεροι τίτλοι όπως το «Κ», «Ο Μολυβδοκονδυλοπελεκητής», το περιοδικό «Η Σύγκριση», τα «Ρεύματα», το εξαμηνιαίο η «Ποίηση», τα «Επτανησιακά Φύλλα» που είχε την επιμέλεια της έκδοσής του ο ποιητής Διονύσης Σέρρας, ο «Περίπλους», η «Υδρία». Νομίζω κυκλοφορούν ακόμα «Ο Πόρφυρας» και το «Εντευκτήριο». Δεν γνωρίζω την τύχη της «Νέας Πορείας», του «Φιλόλογου» ή της «Φιλολογικής», του «Μανδραγόρα», η της «Ηπειρωτικής Εστίας», αν εκδίδονται ακόμα τα «Νέα Σύνορα» για να περιοριστούμε σε ενδεικτικούς τίτλους που είχαμε από παλαιά υπόψη μας. Λογοτεχνικά Περιοδικά που έθρεψαν πνευματικά και καλλιτεχνικά τις γενιές των φιλότεχνων και φιλαναγνωστών μετά το 1974, προσδιόρισαν τα γούστα, την αισθητική μας, τα λογοτεχνικά μας κριτήρια και επιλογές. Ακόμα και όταν συνειδητοποιούσαμε ότι ορισμένα από αυτά ανήκαν σε κλειστές λογοτεχνικές παρέες και φιλικές ομάδες συγγραφέων. Η Οδός Πανός και ευτυχώς άντεξε, μέσα σε ένα δύσκολο εκδοτικά περιβάλλον, και έφτασε μέχρι τις ημέρες μας. Ημέρες που πολιτιστικό γεγονός θεωρείται μόνο ότι συμβαίνει και παράγει το Μουσικό στερέωμα η βιομηχανία του θεάματος. Τα σχέδια και οι εικαστικές παραστάσεις του πρόωρα χαμένου ζωγράφου και συνεργάτη του περιοδικού Οδός Πανός, Δημήτρη Λαλέτα κόσμησαν την έκδοση. Ο Πειραιώτης συγγραφέας και εκδότης Βιβλίων και cd. κ. Γιώργος Χρονάς ευτύχησε να έχει δίπλα του καλούς και πιστούς συνεργάτες οι οποίοι βρήκαν φιλοξενία στις ανοιχτές σελίδες του περιοδικού. Ορισμένοι από τους συνεργάτες του, οι νεότερες ηλικιακά συγγραφικές φωνές αναδείχθηκαν μέσα από τις σελίδες της, άλλοι εξέδωσαν τα βιβλία τους  από τον ομώνυμο εκδοτικό οίκο που ίδρυσε.

     Ο Γιώργος Χρονάς αποδείχθηκε κρατώντας το τιμόνι της ζωής του πάντα στιβαρά και πολλές φορές με σκληρότητα, ένας άξιος εργάτης του πνεύματος, ένας εργάτης της λογοτεχνικής και εμπορικών συνθηκών πιάτσας και όπως κάθε σκληρά εργαζόμενος για βιοποριστικούς λόγους συγγραφέας, που εργάστηκε στον ιδιωτικό τομέα, με μπλοκάκι υπηρεσιών, κατόρθωσε να κρατήσει όρθια την επιχείρησή του, να γίνουν αγαπητά τα βιβλία των εκδόσεών του, ορισμένοι τίτλοι ευπώλητοι και η Οδός Πανός να μακροημερεύσει αισίως.

     Στο παρόν τεύχος με νούμερο 203 του 2004, εορτάζει τα 43 χρόνια της έκδοσης, όπως ο Πειραιώτης ποιητής και εκδότης μας λέει στην σελίδα 3:

«Πρέπει να ήμουν μαθητής στις Σχολές Αυγέρη, στην Αγία Σοφία, στον Πειραιά, όταν μια μέρα μας έβαλαν σε σχολική αίθουσα στο ισόγειο, αφού σκέπασαν με μπλε χαρτί τα τζάμια της αίθουσας, για να παρακολουθήσουμε την προβολή μιας ταινίας με θέμα την έξοδο- φυγάδευση ενός χορευτή από την Σοβιετική Ένωση στη Δύση. Ήταν μια απίστευτα γυρισμένη ταινία όταν ο χορευτής Νουρέγιεφ ζήτησε άσυλο στη Δύση και δε γύρισε πίσω στην αγαπημένη του Πετρούπολη (Λένινγκραντ).

      Σ’ αυτό το τεύχος, 203, με το οποίο κλείνουμε το έτος 2024, και τα 43 έτη, περιέχουμε τον μάγο του χορού-Νουρέγιεφ. Ο Δημήτρης Τσίτουρας –παραγωγός και συλλέκτης του ομώνυμου βιβλίου του-μας έδωσε την άδεια και το υλικό γι’ αυτό το πρόσωπο και την σχέση του με την Ελλάδα. Με πλούσιο φωτογραφικό υλικό από την παρουσία του χορευτή στον τόπο μας, ως χορευτή και επισκέπτη. Από τον Νιάρχο έως τον Πέρι Εμπειρίκο και τον Δημήτρη Τσίτουρα βρέθηκε σε διακοπές και ξεκούραση στην πατρίδα μας. Ας μην ξεχνάμε πώς ο Νουρέγιεφ είχε πάντα τον Έλληνα Νίκο Γεωργιάδη στις εμφανίσεις του ενδυματολόγο και σκηνογράφο. Τον οποίο ονόμαζε-τον μεγαλύτερο της υφηλίου!»

Πειραιάς,

Γιώργος Χρονάς.

     Από την μεριά μας να συμπληρώσουμε ότι το τεύχος αφιέρωμα στον αίλουρο Ρώσο χορευτή Ρούντολφ Νουρέγιεφ είχαμε την τύχη να τον απολαύσουμε σε όλες του τις εδώ στο Ηρώδειο εμφανίσεις και ακόμα θυμόμαστε την μαγεία που  εξέπεμπε η χορευτική του παρουσία. Ορισμένες φορές εμείς οι νέοι της μεταπολίτευσης παθιαζόμασταν και διχαζόμασταν ανάμεσα στα Μπαλέτα του Μπολσόϊ και στα Μπαλέτα του 20^ου αιώνα του έτερου μάγου Μωρίς Μπεζάρ. Ενώ ευτυχήσαμε να παρακολουθήσουμε και τα Μπαλέτα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, και άλλα μοντέρνα χορευτικά σχήματα ή χορευτικών δρώμενων από την Ινδία. Όλα τα κείμενα του αφιερώματος είναι εξαιρετικά, από εκείνο της Ρωζίτας Σώκου (που έχει γράψει βιβλίο για τον Ρώσο χορευτή) έως του κριτικού της χορευτικής μαγείας και συγγραφέα Ανδρέα Ρικάκη. Ξεχωρίσαμε από την ύλη του τεύχους το καλογραμμένο και ωραίο κείμενο της Αγγελικής Πετροπούλου, «Το μπαρ του Απότσου, ο Ωντεν και οι Αμερικανοί «αυτοεξόριστοι» στη «Χαμένη Άνοιξη» του Στρατή Τσίρκα. Εξαιρετική ερευνητική, εξονυχιστική δουλειά. Μας άρεσε επίσης το κείμενο του Αλέξανδρου Π. Στεργιόπουλου, για την ποιήτρια «Μαρία Λαϊνά. Στον πυρήνα της ύπαρξης». Με ενδιαφέρον διαβάσαμε τα σοφά λόγια του Πειραιώτη μουσικού και στιχουργού Δήμου Μούτση, μια συγκλονιστική και εκ βάθους συνέντευξη αληθειών της μουσικής του μαρτυρίας και της στάσης του απέναντι στα ελληνικά μουσικά μας πράγματα. Ευχάριστα διαβάσαμε και «Ο Τίτος Πατρίκιος και η ιταλική τέχνη- Μια σύντομη προσέγγιση». Και όπως πάντα διαβάσαμε τις βιβλιοκριτικές και τις θεατρικές παρουσιάσεις και αναλύσεις.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς

22 Φεβρουαρίου 2025   

 

 

Γιώργος Δανιήλ

 

Γιώργος  Δανιήλ

Ένας Πειραιώτης ποιητής της διασποράς

      Ποιητής, μεταφραστής, δοκιμιογράφος, θεατρικός συγγραφέας, ερασιτέχνης φωτογράφος, ανθολόγος, κριτικός, ιδρυτής και εκδότης, εμψυχωτής του δίγλωσσου περιοδικού “The Amaranth” (The Amaranth bulletin of the Modern Greek Studies Program, University of Toronto) καθηγητής της κλασικής φιλολογίας, λατινιστής, δίδαξε στο τμήμα Κλασικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο στον Καναδά από το 1971 έως το 1991 όπου είχε εγκατασταθεί από το 1964. Ο Γιώργος Δανιήλ γεννήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου του 1938 στην Τραχήλα της Μεσσηνιακής Μάνης και έφυγε από κοντά μας στις 22 Ιουνίου του 1991 στην Αθήνα. Κηδεύτηκε με την συνοδεία λίγων στενών και αγαπητών του φίλων ποιητών, την Δευτέρα 24 Ιουνίου στο Κοιμητήριο της Καισαριανής. (1). Οι ανθολόγοι και γραμματολόγοι τον κατατάσσουν στην Δεύτερη Μεταπολεμική Ποιητική Γενιά. (2) Το πραγματικό του όνομα ήταν Γεώργος (Γεωργακάκος,- Γεωργακαράκος) (3) η μητέρα του ονομάζονταν Ελένη και ο πατέρας του Νικόλαος, η Μανιάτικη οικογένειά του εγκαταστάθηκε στον Πειραιά όταν ο ποιητής ήταν σε μικρή ηλικία. Σπούδασε κλασική φιλολογία στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο καθώς και ξένες γλώσσες, για μικρό διάστημα δίδαξε στην ιδιωτική εκπαίδευση πριν μεταναστεύσει (1964) στον Καναδά. Στα λογοτεχνικά γράμματα πολιτογραφήθηκε με το ψευδώνυμο Γιώργος Δανιήλ- George Thaniel, με αυτό το όνομα έγινε ευρύτερα γνωστός ως ποιητής, δοκιμιογράφος και μεταφραστής, το υιοθέτησε όταν έλαβε την καναδική υπηκοότητα και σταδιοδρόμησε επαγγελματικά ως καθηγητής στο Τορόντο, στην πλούσια, φιλόξενη, «παγωμένη» χώρα της Βορείου Αμερικής τον Καναδά. Ο καθηγητής και ποιητής Γιάννης Κουβαράς στο κριτικό και πληροφοριακά χρήσιμο δημοσίευμά του, ορθότερα στην αποχαιρετιστήρια γραφή στη μνήμη του, ένα μήνα από ότου ο Γιώργος Δανιήλ άνοιξε τα πανιά του για το αιώνιο ταξίδι τόσο νέος, τα νερά της Στυγός αθόρυβα τον άρπαξαν ξαφνικά και απότομα, στην πρωινή εφημερίδα «Η Καθημερινή» (στην σελίδα ΒΙΒΛΙΟ) Παρασκευή 26 Ιουλίου 1991, σελ. 6, «Ο αποχαιρετισμός του Γιώργου Δανιήλ. ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΠΟΙΗΤΗ ΚΑΙ ΚΡΙΤΙΚΟΥ ΠΟΥ ΠΕΘΑΝΕ ΠΡΟΣΦΑΤΑ» γράφει μεταξύ άλλων:

«….Η μεγαλύτερη ίσως προσφορά του Γιώργου Δανιήλ είναι ότι υπήρξε ο πνευματικός πατέρας χιλιάδων Ελληνόπουλων πρώτης και δεύτερης μεταναστευτικής γενιάς, μεταλαμπαδεύοντας την αγωνία και την αγάπη του για τη μητρική τους γλώσσα. Οργανώνει έδρα Νεοελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο, όπου διδάσκει ο ίδιος νεοελληνικά, και δημιουργεί αρχείο με μαγνητοφωνημένη τη φωνή σχεδόν όλων των μεγάλων Ελλήνων λογοτεχνών. Κυρίως όμως δημιουργεί «φυτώριο» δασκάλων, που διδάσκουν στα σχολεία της παροικίας.

     Παράλληλα ο Γιώργος Δανιήλ υπηρετεί την ποίηση διπλά: Εκτελωνίζοντάς, την αφ’ ενός (μεταφράζοντας δηλαδή στα αγγλικά Έλληνες ποιητές αλλά και μεταφέροντας επιτυχώς στη γλώσσα μας σπουδαία ξένα έργα) και αφ’ ετέρου γράφοντας ο ίδιος αξιόλογα ποιήματα.

    Ο Γιώργος Δανιήλ γεννήθηκε το 1938 στη Μάνη αλλά μεγάλωσε στον Πειραιά. Σπούδασε κλασική φιλολογία στη Φιλοσοφική Αθηνών, όπου είχε συμφοιτητή και φίλο τον Τάσο Γαλάτη, στον οποίο οφείλω τις σχετικές βιογραφικές πληροφορίες. Δίδαξε ένα χρόνο στο Λύκειο Μερόπης Μεσσηνίας και το 1964 μετανάστευσε στον Καναδά, όπου έμενε μονίμως. Εκπονεί το διδακτορικό του στα αγγλικά με θέμα «Ο θάνατος στον Βιργίλιο» και δημοσιεύει σε επιστημονικά περιοδικά μελέτες και θέματα κλασικής και λατινικής φιλολογίας.»

     Αυτό είναι σε γενικές γραμμές το ατομικό της σταδιοδρομίας του κεντρικό χνάρι που μας δίνει ο Γιάννης Κουβαράς, και μάλλον, στάθηκε «πλοηγός» για μεταγενέστερες αναφορές στον Πειραιώτη Γιώργο Δανιήλ. Στο ίδιο κείμενο- ο κριτικός Κουβαράς- αναφέρεται σε ορισμένες συλλογές του που ξεχωρίζει, και παρουσιάζει το σπονδυλωτό μελέτημα του Γιώργου Δανιήλ που κυκλοφόρησε λίγο πριν τον ξαφνικό θάνατό του: «Γιώργος Δανιήλ: Ανακομιδή. Μικρά κριτικά. Βιβλιοπωλείον της «Εστίας», Μάϊος 1991, σελ. 115.». Το δημοσίευμα στην «Καθημερινή» συνοδεύεται με μία ασπρόμαυρη φωτογραφία του ποιητή του 1980 στο Τορόντο.

      Στην μεγάλη αυτή χώρα, τον Καναδά, η οποία διαθέτει παραπάνω από δύο κύριες εθνικές της συγκρότησής της ταυτότητες-την αγγλική και την γαλλική- βρήκαν φιλοξενίας καταφύγιο χιλιάδες Έλληνες μετανάστες με τις οικογένειές τους οι οποίοι εγκατέλειψαν την Ελλάδα για καλύτερες συνθήκες ζωής, αναζητώντας ένα καλύτερο μέλλον για τους ίδιους και τα μέλη των οικογενειών τους στην Αμερικάνικη Ήπειρο. Είναι οι Έλληνες που ξενιτεύτηκαν για καλύτερη τύχη και συνθήκες ζωής αφήνοντας πίσω την φτωχή φαμελιά τους. Ήταν τα εκατοντάδες κύματα των ελλήνων μεταναστών από όλη την επικράτεια της χώρας τα οποία άφησαν πίσω τους την πληγωμένη και τραυματισμένη και οικονομικά κατεστραμμένη πατρίδα μας, μετά το τέλος του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου και τον επακολουθήσαντα εμφύλιο σπαραγμό. Μιά Ελλάδα πολλαπλώς λαβωμένη και με το εμφύλιο τραύμα ανοιχτό και ζέον, να αιμορροεί ασταμάτητα για αρκετές δεκαετίες. Το μεταπολεμικό πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό σκηνικό αλλά και το λαϊκό σώμα της χώρας ο ελληνικός λαός, ταλανιζόταν ασταμάτητα από τους εσωτερικούς του σκληρούς και απόλυτους κοινωνικούς και πολιτικούς διχασμούς και αποκλεισμούς. Η αγροτική και βιομηχανική παραγωγή της πατρίδας μας ήταν διαλυμένη, ο πλουτοπαραγωγικός της πλούτος είχε λεηλατηθεί από τις στρατιωτικές δυνάμεις του ξένου κατακτητή την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Πείνα, φτώχεια, θάνατοι, ανέχεια και κάθε μορφή ατομικής και συλλογικής εξαθλίωση, διαλυμένες υποδομές παραγωγής, πολιτικές και ιδεολογικές διαμάχες από άκρου εις άκρου διαμέλιζαν την Ελλάδα στα δύο, (χώριζαν τους Έλληνες) κάτι που ανάγκαζε μεγάλη και σημαντική μερίδα του Λαού να ξενιτευτεί, να μεταναστεύσει με όποιον τρόπο και μέσον, ευκαιρία μπορούσε. Η «πολυτραυματίας» χώρα και το πολιτικό της σύστημα μην έχοντας προλάβει να ενσωματώσει και να διαχειριστεί τα πολυπληθή προσφυγικά κύμα των ελλήνων εξόριστων, κατατρεγμένων και διωγμένων από τα πατρογονικά τους εδάφη Μικρασιατών Προσφύγων, να επουλώσει τις μεγάλες ανοιχτές πληγές και τα άλγη του ελληνικού ξεριζωμού του 1922 από τα εδάφη της Μικράς Ασίας, (αυτό το πρώτο εθνικό πένθος), του διχασμού μεταξύ Βασιλικών και Βενιζελικών, βρέθηκε αντιμέτωπη με έναν άλλον ιδεολογικό και πολιτικό, αλλά προπάντων κοινωνικό εσωτερικό διχασμό, κύρια αφορμή και αιτία των καινούργιων μεγάλων μεταναστευτικών ρευμάτων των Ελλήνων προς τις άλλες Ηπείρους. Ως ελπίδα σωτηρίας των ζωών τους. Τις μεταπολεμικές αυτές δεκαετίες η δυναμική της μετανάστευσης ακολούθησε αντίστροφη πορεία, δεν επέστρεφαν οι Έλληνες του εξωτερικού πίσω στην πατρίδα, αλλά, οι εγκατεστημένοι εντός της ελεύθερης γεωγραφικής επικράτειας της Ελλάδας Έλληνες έφευγαν με κάθε μέσο από την πατρίδα τους. Διώχνονταν πολλές φορές από τα γενέθλια χώματά τους αναζητώντας καλύτερη τύχη για τους ίδιους και τις οικογένειές τους. Διασκορπίζονταν στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα σαν τα αποδημητικά πουλιά, δίχως δυστυχώς επιστροφή. Βόρεια και Νότια Αμερική, Αφρικανική ήπειρο, Ασιατικές χώρες, την μακρινή Αυστραλία, τον Καναδά, την Ιαπωνία, τη Νότιο Αφρική. Το ελληνικό στοιχείο βρίσκεται διάσπαρτο σε εκατοντάδες κράτη, έθνη και περιοχές της υφηλίου από αρχαιοτάτων χρόνων. Ακόμα και μετά από εθνικές και άλλες επαναστατικές συγκρούσεις και πολιτικές το ξερίζωσαν από τα αλλοεθνή χώματα, όπως έγινε στην Κωνσταντινούπολη την δεκαετία του 1960, στην πολυπληθή χώρα Αίγυπτο μετά την επανάσταση του Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ και αλλού, ένα μικρό ελληνικό φύραμα έμενε λησμονημένο στα ξένα εδάφη να υπενθυμίζει το αποκεί πέρασμα του Ελληνισμού. Είναι οι απανταχού Έλληνες Οδυσσείς που παίρνουν τις τύχες στα χέρια τους και αλλάζουν την μοίρα τους, στρέφουν το πηδάλιο της ζωής τους για άλλες του βίου τους περιπέτειες λησμονώντας ή όχι συνήθως τον τόπο προέλευσής τους. Ρίχνοντας «μαύρη πέτρα πίσω τους» όπως λέει η γνωστή παροιμία. Αν συμπεριλάβουμε δε και τους Έλληνες αριστερούς των πρώην ανατολικών κομμουνιστικών κρατών οι οποίοι διώχθηκαν από την πατρίδα από τις νικηφόρες συντηρητικές δυνάμεις του εμφυλίου πολέμου ή αναγκάστηκαν να καταφύγουν στο «σιδηρούν παραπέτασμα», δίχως δικαίωμα επιστροφής μέχρι την δεκαετία του 1980 και την πτώση του Τείχους του Βερολίνου το 1989, τότε διαπιστώνουμε ότι εκτός Ελλάδος υπάρχει, ζει, δημιουργεί, ανθοφορεί και δραστηριοποιείται, εργάζεται και παράγει, μοχθεί στις άλλες χώρες και  ηπείρους μία ακόμα Άλλη Ελλάδα. Είναι των Ελλήνων οι Κοινότητες, το Ελληνικό πρεσβευτικό στοιχείο που εκπροσωπεί με όλη του την σωματική, ψυχική και πνευματική ικμάδα και ζωντάνια, υπερηφάνεια την διαχρονική Ιστορία και Παράδοση, τον Πολιτισμό και τα Γράμματα της Ελλάδας στο εξωτερικό. Είναι οι ελληνικές φωνές ίσως και μιάς άλλης «σύμμεικτων» προσμείξεων ελληνική γλώσσα. Μια και η ελληνική γλώσσα σαν μία από τις πανάρχαιες, αρχαίες ιστορικά γλώσσες, άλλοτε απογοητευμένα και κουρασμένα και άλλοτε ανανεωμένη και ελπιδοφορούσα «υποχρεώνεται» και αυτή στις καινούργιες ιστορικά εποχές και καιρούς, όπως και οι Έλληνες, να συνομιλήσει με άλλους λαούς, άλλα έθνη. Εξάλλου, είτε η μυθολογική της παράδοση είτε η κοινωνική της πραγματικότητα της έχει δείξει αυτό που δεν μπορεί να αποφύγει της εθνικής της μοίρας, την Οδυσσειακή της προσφυγιά. Φυγάδες Οδυσσείς οι Έλληνες, περίεργοι και πάντα ανικανοποίητοι, ανευλαβείς και ανέστιοι, καραβοκύρηδες και εξερευνητές. Μία από τις Ελληνικές πολυπληθείς κοινότητες που καρποφόρησαν στις διάφορες ηπείρους είναι και η ελληνική κοινότητα του Καναδά. Οι Έλληνες μετανάστες του Καναδά εδώ και δύο αιώνες εργαζόμενοι σκληρά, κάτω από δύσκολες συνθήκες διέπρεψαν και αναγνωρίστηκαν, ενσωματώθηκαν στην χιονοσκέπαστη χώρα, είτε ως επιστήμονες, είτε ως καθηγητές σε διάφορα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα, είτε ως τεχνίτες είτε ως εργάτες, είτε ως μαγαζάτορες και εστιάτορες, είτε ως λαντζέρηδες, είτε ως έμποροι ελληνικών προϊόντων, είτε μετέχοντες στην εκεί πολιτική σκηνή ως εκπρόσωποι των κοινοτήτων τους, της εθνότητάς τους, της Ελληνικής καταγωγή τους. Ελληνικές κοινότητες που διατήρησαν την γλώσσα τους, ανοίγοντας σχολεία, κράτησαν την πίστη τους χτίζοντας εκκλησίες, συνέχισαν τα πατροπαράδοτα ήθη και τα έθιμα της ελληνικής παράδοσής τους, διοργανώνοντας εορταστικές πανηγύρεις, τα μουσικά τους ακούσματα προσκαλώντας μουσικούς από την πατρίδα τους, τις δικές τους πατρογονικές συνήθειες ως μνήμη αναφοράς και προέλευσης. Είναι η πρώτη και δεύτερη και τρίτη γενιά Ελλήνων του εξωτερικού με σημαντικότατη συνεισφορά στον απανταχού Ελληνισμό και τα δίκαιά του, που δεν λησμόνησαν την γη των προγόνων τους, μεταφυτεύοντας τις ελληνικές ρίζες στους νέους τόπους εγκαταστάσεώς τους, όπως ασφαλώς πράττει και κάθε άλλος ταξιδιάρικος λαός που αναγκάζεται να ξενιτευτεί όπου γης. Οι μετακινήσεις και μεταναστεύσεις των λαών δεν σταμάτησαν ποτέ, πληθυσμιακές εθνότητες βρίσκονται σε μια διαρκή ροή μετανάστευσης, κάτι σύνηθες μέσα στην ιστορία της ανθρωπότητας, και πού, τόσο χαρακτηριστικά έχει απεικονίσει και καταγράψει η λογοτεχνία και έχει αφηγηθεί η γλώσσα. Οι λαοί εγκαταλείπουν τις χώρες και τα εδάφη καταγωγής και προέλευσής τους είτε λόγω φυσικών καταστροφών είτε πολεμικών επιχειρήσεων, είτε λόγω εμπορικών συναλλαγών είτε γιατί θέλουν να μιμηθούν τα ταξιδιάρικα πουλιά, διευρύνοντας τους ορίζοντές τους.

     Στην ιστορία των ελληνικών γραμμάτων δεν είναι λίγα τα ονόματα των Ελλήνων προερχομένων από τους διάφορους τομείς της Φιλολογίας και άλλων τομέων της Καλλιτεχνίας και της Επιστήμης τα οποία ξεχώρισαν, διέπρεψαν, άφησαν τα ίχνη τους, σταδιοδρόμησαν στις ΗΠΑ, παραδοσιακού συμμάχου της Ελλάδας, αλλά και στην γειτονική των ΗΠΑ μεγάλη δημοκρατική και φιλόξενη χώρα, τον Καναδά. Δεν γνωρίζω αν έχουν εκπονηθεί ειδικές στατιστικές εργασίες, αν έχουν δημοσιευτεί έρευνες για τους διαπρέψαντες Έλληνες συγγραφείς, λογίους, διανοουμένους, φιλόλογους, επιστήμονες, εικαστικούς στον Καναδά. Πόσοι Έλληνες ή Ελληνίδες με το έργο και τις μεταφράσεις τους, την διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας, την έκδοση δίγλωσσων λογοτεχνικών περιοδικών, βιβλίων τους, συνέβαλαν στην σύσφιξη των πολιτιστικών σχέσεων της Ελλάδας με τον Καναδά, των συγγραφέων των δύο χωρών. Στην γνωριμία του Καναδικού κοινού, των Καναδών λογοτεχνών με τις σύγχρονες νέες ελληνικές φωνές των συγγραφέων, τις ελληνικές σπουδές, τη νεοελληνική εννοώ και όχι την αρχαία ή βυζαντινή γραμματεία. Σποραδικά έχω διαβάσει δημοσιεύματα τα οποία μας μιλούν για την έλλειψη ενδιαφέροντος, αυτό επισημαίνει και σε σχόλιά του και ο Γιώργος Δανιήλ με τον οποίο ασχολούμαστε σε αυτό το σημείωμα. Την μεγάλη μερίδα του αναγνωστικού ενδιαφέροντος και των πολιτιστικών επαφών-όπως όλοι μας γνωρίζουμε, κρατούν παραδοσιακά οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Από την Καναδική πλευρά το ενδιαφέρον όπως φαίνεται δεν είναι και  τόσο μεγάλο. Δεν είναι-πέρα από τους πανεπιστημιακούς, κολεγιακούς κύκλους- γνωστές ποιες πολιτιστικές πρωτοβουλίες έχουν παρθεί, ποιες ομιλίες και συνέδρια έχουν γίνει, ποιές εκδόσεις, τι επαφές, από τους επίσημους φορείς ώστε να αυξηθεί  ή καλλιεργηθεί το ενδιαφέρον τους για τη νεοελληνική λογοτεχνία, τους σύγχρονους έλληνες συγγραφείς και τα έργα τους. Αν έχουν πραγματοποιηθεί Εκθέσεις βιβλίων παραδείγματος χάρη αλληλογνωριμίας των δύο φιλικών λαών. Αντίστοιχα ποια έργα και ποιοι συγγραφείς, ποιητές, πεζογράφοι, λόγιοι του Καναδά μεταφράστηκαν στα ελληνικά, πόσες φωνές είναι γνωστές στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό. Από τα δεκάδες κατά καιρούς ξεφυλλίσματα των ξένων μεταφρασμένων ανθολογιών, τα διαβάσματά μου, διαπίστωσα ότι υπάρχει μια πολύ μικρή μαγιά- εύκολα εντοπίσημη Καναδών ποιητών και πεζογράφων οι οποίοι μας είναι γνωστές, μεταφρασμένες. Φυσικά οι μεταφραστικές αυτές γνωριμίες μας είναι λίγες, δεν έχουν το εύρος και την αναγνωστική προτεραιότητα που παρουσιάζουν παραδοσιακά τα γράμματα και η συγγραφική παράδοση των ΗΠΑ στην χώρα μας. Όμως συνιστά η «αμφίδρομη» αυτή μικρή επικοινωνία και αλληλογνωριμία μας με τα Καναδικά γράμματα μια σταθερή γέφυρα, αν δεν λαθεύω μέχρι σήμερα. Δεν περιορίζονται οι όποιες πνευματικές και καλλιτεχνικές επαφές και ανταλλαγές μας στις κλειστές αίθουσες των ελληνικών φιλολογικών σχολών των ξένων ανωτάτων πνευματικών ιδρυμάτων, ή στις εκεί ελληνικές κοινότητες. Ο μπαλλαντοποιός και ποιητής Λέοναρντ Κοέν, η συγγραφέας Μάργκαρετ Άτγουιντ και το πρόσφατο Καναδικό λογοτεχνικό νομπέλ έστρεψαν ίσως την προσοχή μας στην Καναδική εθνική λογοτεχνική παράδοση. Μια σύγχρονη Καναδική λογοτεχνία η οποία όπως μας λέει ο Γιώργος Δανιήλ αγωνίζεται να απαγκιστρωθεί από τις βρετανικές επιρροές και να αποκτήσει την εθνική της συνείδηση.

      Ένας από τους γνωστούς Έλληνες φιλόλογους, ποιητές και μελετητές του προηγούμενου αιώνα, ο οποίος συνέβαλε στην γνωριμία του Καναδικού κοινού με τις ελληνικές σπουδές και έλληνες συγγραφείς υπήρξε και ο ποιητής και μεταφραστής Γιώργος Δανιήλ. Ο φιλόλογος ποιητής- ο οποίος πέρασε τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια στον Πειραιά, δεν ασχολήθηκε μόνο με το συγγραφικό έργο, μας έδωσε τις ερευνητικές του μελέτες για τον έλληνα φίλο του συγγραφέα εγκατεστημένου στον Καναδά Νίκο Καχτίτση (1926-1970), ιδιαίτερη επίσης περίπτωση έλληνα συγγραφέα ο οποίος και αυτός έφυγε νωρίς. Ο Δανιήλ, μέσω του δίγλωσσου περιοδικού που εξέδιδε στην διάρκεια της πανεπιστημιακής του καριέρας στο Τορόντο, τον «Αμάρανθο» (“The Amaranth”)  μετέφρασε έλληνες δημιουργούς περί τους 40 για τους Έλληνες σπουδαστές του αλλά, και τους Καναδούς αναγνώστες της λογοτεχνίας. Οι Ελληνικές Σπουδές στον Καναδά βρήκαν έναν άξιο εκπρόσωπό τους και συνεχιστή τους. Μέρος του αρχείου του κάπως λησμονημένου σήμερα, πρόωρα χαμένου Γιώργου Δανιήλ, απόκειται στο ΕΛΙΑ όπως μας λέει το λήμμα για τον ποιητή που υπογράφει ο κριτικός Αλέξης Ζήρας στο «Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» των εκδόσεων «Πατάκη».

    Ο ποιητής, δοκιμιογράφος και μεταφραστής Γιώργος Δανιήλ- με ρίζες από την Μάνη- δεν γεννήθηκε στον Πειραιά, μεγάλωσε όμως και πέρασε τα νεανικά και εφηβικά του χρόνια στην Πόλη μας, απόκτησε τις πρώτες του φιλικές συντροφιές, νεανικές αναμνήσεις, φοίτησε σε εκπαιδευτήρια του πρώτου λιμανιού, υπήρξε ένας διακεκριμένος λογοτέχνης που διαθέτει-κατά τις αντιλήψεις μας- τα γενικά προσδιοριστικά εχέγγυα με τα οποία με βεβαιότητα μπορούμε να τον συγκαταλέγουμε σε αυτό που θέλω να αποκαλώ Πειραϊκή Λογοτεχνική Σχολή. Είναι και ο Δανιήλ, ένας από τους εκπροσώπους της, έστω και αν στην θεματογραφία της ποίησής του δεν συναντάμε το πρώτο λιμάνι της χώρας. Μία του ποιητική πάντως συλλογή, εκδόθηκε στον Πειραιά το 1959, «Η αργυρή βροχή» και σχολιάσθηκε θετικά από τον ποιητή και κριτικό πειραιώτη Στέλιο Γεράνη, από τις σελίδες του πειραιώτικου λογοτεχνικού περιοδικού, το «Περιοδικό μας». Εντάσσοντας τον νέο ποιητή στην Πειραιώτικη παράδοση. Να υπενθυμίσουμε ότι, η Μανιάτικη κοινότητα του Πειραιά είναι πολυπληθής και αρκετά δραστήρια σε σχέση με άλλες πληθυσμιακές ομάδες διαφόρων γεωγραφικών περιοχών της Ελλάδας που έχουν εγκατασταθεί στο ιστορικό Πόρτο Λεόνε από τον 19^ο αιώνα. Οι ασχολούμενοι με τα ελληνικά γράμματα γνωρίζουν ότι το Μανιάτικο στοιχείο που καλλιεργεί και παράγει πνευματικά και καλλιτεχνικά, οι συγγραφείς με καταγωγή από την Μάνη είναι πολλοί, και έχουν παράσχει και εξακολουθούν να παράγουν σημαντικό έργο. Ορισμένοι εξ αυτών κατοίκησαν ή κατοικούν ακόμα στην γνωστή περιοχή του Πειραιά. Δεν διακρίθηκαν οι Μανιάτες, μόνο στην λαϊκή στιχουργία και ποίηση, βλέπε Μανιάτικα Μοιρολόγια, αλλά και στην λόγια ποίηση και πεζό λόγο. Δίχως ασφαλώς να αγνοούμε και τις άλλες πληθυσμιακές ομάδες συγγραφέων και καλλιτεχνών που έλκουν την καταγωγή τους από την Κρήτη, την Ύδρα, τις Σπέτσες, την Κάρπαθο, τα νησιά των Κυκλάδων, τα Επτάνησα, διάφορες τοποθεσίες του Μωριά (κάτω από το αυλάκι), την Ήπειρο, και φυσικά τον Μικρασιατικό προσφυγικό πληθυσμό. Φτωχές, εργατικές οικογένειες που εγκαταστάθηκαν εντός των ορίων των πέντε διαμερισμάτων του Δήμου, (και των όμορων Δήμων, Δραπετσώνα, Πέραμα, Νίκαια, κλπ.) απόκτησαν πειραϊκή συνείδηση και από την ίδρυση του Πειραιά σε Δήμο καλλιέργησαν τα γράμματα και τις τέχνες, ανέδειξαν συγγραφείς, βιβλία Πειραιωτών, κυκλοφόρησαν περιοδικά και εφημερίδες, οργανώθηκαν σε φιλολογικά σωματεία, πνευματικά σχήματα. Ο ποιητής Γιώργος Δανιήλ υπήρξε ένας με ρίζες Μανιάτικες Πειραιώτης, ο οποίος συμπεριλαμβάνεται και αυτός ως ένα επιφανές μέλος εκπρόσωπος της Πειραϊκής Λογοτεχνικής Σχολής και Παράδοσης, τόσο οι παλαιότερες γενιές των Πειραιωτών λογοτεχνών όσο και οι νεότερες τον θεωρούν αναπόσπαστο μέλος τους. Πέραν του γεγονότος ότι σήμερα τουλάχιστον στον Πειραιά από όσο γνωρίζω δεν μιλάει κανείς για το έργο του. Ξεχάστηκε στους γρήγορους ρυθμούς των καιρών και αυτός όπως και τόσοι άλλοι.

    Πρωτοεμφανίστηκε στα γράμματα με την μικρή ποιητική συλλογή «Κύκλος» που εκδόθηκε στην Αθήνα το 1957 σε λίγα αντίτυπα. Έκτοτε, και για μία τριακονταετία ο ποιητής μας πρόσφερε από το εξωτερικό και το εσωτερικό τον έμμετρο και τον πεζό λόγο του, τις μεταφράσεις του, τις μελέτες του. Κατά τις επισκέψεις του κατ’ έτος στην Ελλάδα-την περίοδο των εργασιακών του ενασχολήσεων στο πανεπιστήμιο του Τορόντο στον Καναδά- διατηρούσε ή σύναπτε φιλικές πνευματικές σχέσεις και επαφές με έλληνες λογοτέχνες των οποίων το έργο μετέφραζε και διέδιδε στο εξωτερικό μέσω του περιοδικού του. Συνεργάστηκε επίσης και με άλλα, γνωστά ονόματα μεταφραστών όπως ο Κίμων Φράιερ, ο Δανιήλ Σαχάς κλπ. Γνωστά μας πρόσωπα τα οποία μετέφραζαν εκείνες τις εποικοδομητικές συγγραφικά δεκαετίες έλληνες ποιητές (βραβευμένους, βλέπε Γ. Σεφέρης) και διέδιδαν με τις μεταφράσεις το έργο τους. Ας θυμηθούμε ορισμένες περιπτώσεις όπως του καθηγητή Μάριου Βύρωνα Ραϊζη, εκείνη του ποιητή και εκδότη Νάνου Βαλαωρίτη, του ποιητή και εκδότη Ντίνου Σιώτη, του ποιητή και μεταφραστή Νίκου Σπάνια και άλλων, γνωστών κυρίως στους ξένους πανεπιστημιακούς κύκλους. Έλληνες συγγραφείς που γνώρισαν την ελληνική γλώσσα πέραν των μικρών της γραφής και ομιλίας της ορίων της, διοργάνωναν ομιλίες, συνεστιάσεις, έκαναν συνέδρια παρουσιάζοντας τα ελληνικά γράμματα, έλληνες λογοτέχνες στην Αμερικάνικη Ήπειρο, αναζητούσαν χορηγούς για τις εκδόσεις τους. Είναι ίσως η «χρυσή εικοσαετία» 1960-1970 της ελληνικής λογοτεχνίας στην μεγάλη αμερικανική ήπειρο και  γενικότερα στον αγγλοσαξονικό κόσμο. Οι «τυχεροί» εκδοτικά και μεταφραστικά έλληνες λογοτέχνες της Α΄, της Β΄, και της Γ΄ (Γενιά του 1970) Ελληνικής Μεταπολεμικής Γενιάς, μετά την Γενιά του 1930.

   Χρήσιμες αλλά χαρακτηριστικές πληροφορίες για το άτομο και τις προσωπικές αγάπες του Γιώργου Δανιήλ (για την φωτογραφία, τις ταξιδιωτικές περιπλανήσεις) διαβάζουμε ακόμα, στον επικήδειο αποχαιρετισμό του από τον ποιητή Χρίστο Ρουμελιωτάκη, στο «Μνήμη Γιώργου Δανιήλ» βλέπε περιοδικό «Πλανόδιον» τεύχος 15/ Δεκέμβριος 1991, σελίδες 284-285. Ο Χρίστος Ρουμελιωτάκης μας λέει τα εξής για την αλλαγή του επιθέτου του: «…Το όνομά του ήταν Γιώργος Γεωργακαράκος του Νικολάου και της Ελένης. Το Γιώργος Δανιήλ το χρησιμοποίησε ως φιλολογικό ψευδώνυμο και αργότερα το πήρε όνομα κανονικό με διοικητική απόφαση. Το έχω αλλάξει, μου είπε μιά μέρα χαμηλόφωνα, σα να μου εμπιστευόταν ένα μυστικό.». Ενώ για την αγάπη του για την φωτογραφία και την χαρά του να απαθανατίσει στο φακό έλληνες λογοτέχνες και ελληνικά τοπία γράφει: «Τα ταξίδια και η φωτογραφία ήταν μέρος αναπόσπαστο της ζωής του. Η Κρήτη, η Κέα, ο Άθως, η Θεσσαλονίκη, η Ρώμη, η λίμνη της Μελισσάνης του έδωσαν αφορμές για ωραίες ποιητικές παρατηρήσεις- ένα μεγάλο μέρος των Επιθέτων έχει αφετηρία τα ταξίδια του», σ. 285. Στο ίδιο τεύχος ο εκδότης του περιοδικού και ποιητής Γιάννης Πατίλης, σ. 286 αποδίδει στα ελληνικά το ποίημα «Μούρειες Συναντήσεις» συνοδευόμενο από έναν εύστοχο σχολιασμό του. Το ποίημα αυτό ο Γιώργος Δανιήλ το έγραψε στα αγγλικά και δημοσιεύτηκε στο τελευταίο τεύχος του περιοδικού “The Amaranth” το 1988. Σημαδιακό της δικής του εξόδου από την ζωή που ήλθε τόσο ξαφνικά και γρήγορα. Ενώ, στο προηγούμενο τεύχος του περιοδικού «Πλανόδιον», με αριθμό 15/ Ιούνιος 1991, στις σελίδες 122-125 διαβάζουμε το τελευταίο δημοσίευμα του Γιώργου Δανιήλ, «Μια μαρτυρία Για τον Νίκο Δ. Καρούζο (1926-1990)». Ο Γιώργος Δανιήλ έφυγε το τρίτο δεκαήμερο του Ιουνίου του 1991, (22/6) έτσι μπορούμε με κάποια σιγουριά να σημειώσουμε ότι είναι το τελευταίο του δημοσίευμα.

Αντιγράφουμε την Απόδοση του ποιητή Γιάννη Πατίλη

            Μούρειες Συναντήσεις

ΤΩΡΑ που της δεκαετίας μου της πέμπτης

το παλίμψηστο που ακόμη λίγο χρώμα συγκρατεί

χάνεται σιωπηλά στο βάθος του ορίζοντα-

μες απ’ αυτήν την Μούρεια αψίδα

στο Κένσινγκτον του Λονδίνου

ατενίζω το στοιχείο μου, νερό

που αντανακλά χρησμούς από ασήμι

πάνω από το χλωμό απόγευμα του Αυγούστου.

Στο χέρι μου κρατώ μιά μηχανή

κι όμως είναι ο Χρόνος, ο αθέατος φωτογράφος

που με φωτογραφίζει με την άκρη του ματιού του

δώδεκα χρόνους πίσω στρέφοντάς με

σ΄ εκείνο το ομοίως χλωμό απόγευμα του Οντάριο

στην Πινακοθήκη, στών θαυμασίων του Μούρ την αίθουσα

όταν η αθέατη ενός φίλου μηχανή

με πήρε μπροστά σ’ ένα άλλο έργο γλυπτικής

μιάς κάποιας Σφίγγας

που με την πάρθεια μετωπικότητά της

ταπείνωσε το βλέμμα μου.

Δεν μπόρεσα τότε το αίνιγμα να λύσω

δέν μπορώ τώρα τους χρησμούς ν’ αποκρυπτογραφήσω,

όμως εδώ, μπρός απ’ αυτήν την πέτρινη αψίδα

με των συνεστραμμένων της οστών το σχήμα

πύλη προς τα παλάτια του Θαλή

από την νέα εξοστρακίστηκα εικόνα

πριν καν προλάβω ο ίδιος να ποζάρω

κι από απόσταση που θα την ονομάσω ευμενή

είδα τη Σφίγγα να γίνεται Γοργόνα.

[Το παραπάνω κρυπτικό ποίημα δημοσιεύτηκε από τον Γιώργο Δανιήλ στα αγγλικά στο τελευταίο τεύχος του The Amaranth, το 1988. Με τον πικρό απόηχο από τον θάνατό του ακόμη μέσα μας, θέλουμε να διαβάζουμε αυτό το ποίημα- μέσω της «οστέινης» πύλης του Μούρ και του βασιλείου του Θαλή-σαν μιά οραματική υποτύπωση της επιστροφής του ποιητή όχι στα σκοτεινά νερά της Στύγας (όπως ίσως να τα ξορκίζει έτσι ασυνείδητα), αλλά στα άμνια ύδατα, τα μυστικά και λαμπερά, της καθαρής δημιουργίας.  Γ. Π.].

      Ακόμα και σήμερα που συντάσσω αυτό το σημείωμα Στη Μνήμη του Πειραιώτη ποιητή με εντυπωσιάζει, και θυμάμαι ότι η δική μας γενιά των νέων φιλότεχνων, μετά την μεταπολίτευση, Γενιά του 1980, συνάντησαν παλαιούς Πειραιώτες λογοτέχνες και πρόσωπα ασχολούμενα με τα Πειραϊκά Γράμματα τα οποία θυμούνταν και ανέφεραν το όνομα του Γιώργου Δανιήλ, παρά το γεγονός ότι από το 1964 είχε εγκατασταθεί στον μακρινό Καναδά και στις εδώ επισκέψεις του δεν συναναστρέφονταν με Πειραιώτες λογοτέχνες. Ας μας επιτραπεί να μνημονεύσουμε δύο ονόματα από τον Πειραιά που μας είχαν μιλήσει για την περίπτωσή του. Τον ποιητή Στέλιο Γεράνη και τον ποιητή και μεταφραστή Ανδρέα Αγγελάκη. Ο γράφων, έχοντας ακούσει το όνομά του σε συζητήσεις αλλά και από κουβέντες από τον ελληνοαμερικανό δάσκαλο της ποίησης, μεταφραστή Κίμωνα Φράϊερ, (Kimon Friar) ήρθε σε επαφή με την ποίησή του οφείλει να ομολογήσει κάπως παράξενα και άτακτα χρονικά. Η πρώτη γνωριμία μας με τον ποιητικό του λόγο έγινε από δύο «ιδιαίτερους» τίτλους συλλογών του, που συναντούσε κανείς σε παλαιοπωλεία. Σαν αγοραστής τευχών του περιοδικού «Ιδεοδρόμιο» του συγγραφέα και εκδότη Λεωνίδα Χρηστάκη, γνώριζα τις εκδόσεις «Ο Κούρος». Αυτά τα μακρόστενα ολιγοσέλιδα ασπρόμαυρα (δεκαεξασέλιδα) ποιητικά φυλλάδια (;), με ποιήματα ελλήνων και ελληνίδων ποιητών και ποιητριών ή με μεταφρασμένους αμερικανούς Μπητ (beat) ποιητές. Το πρώτο της σειράς αν θυμάμαι καλά ήταν «Το Μαρούλι» του Γιώργου Δανιήλ, με αυτά τα ποιήματα άρχιζε η σειρά του ποιητικού «Κούρου» που κυκλοφόρησαν στην Αθήνα το 1976. Φυσικά, η απειρία των νιάτων μας έκανε να το προσέξουμε και αναζητήσουμε χαμογελώντας και κάπως αμήχανα για το τι θα έγραφε η ποίηση αυτή με τον περίεργο για συλλογή τίτλο της. Όπως και με μια άλλη του ποιητική συλλογή με τίτλο οι «Πρόκες», που είχαν κυκλοφορήσει στο εξωτερικό πρωτύτερα, το 1968 στο Μόντρεαλ του Καναδά. Την συναντήσαμε σε παλαιοπωλείο στο Μοναστηράκι χρόνια αργότερα και την διαβάσαμε με αμηχανία μεν αλλά μας άρεσε δε. Η μικρή κιτρινισμένη και κάπως ξεθωριασμένη συλλογή ήταν «καρφιτσωμένη» στον τοίχο, ενδεχομένως εξαιτίας του τίτλου της από τον παλαιοπώλη. Στην πόλη του Τορόντο στον Καναδά ο Δανιήλ είχε εκδώσει το 1974 και την συλλογή του «Το δοχείο». Κάπως ασυνήθιστοι τίτλοι για συλλογές, ίσως και προκλητικοί, (αλλά, ας θυμηθούμε τίτλο βιβλίου του ποιητή Νίκου Φωκά, «παρτούζα» πάλι καλά)  ποιήματα με την δική τους θεματική και συμβολισμό, ελεύθερης στιχουργικής και ρυθμολογίας, εικόνες ομιχλώδεις, λόγος πυκνός, συνοπτικός, συμπεριληπτικός μέσα στην περιρρέουσα ποιητική ατμόσφαιρα της αναρχίζουσας και πολυδιασπαμένης εποχής που τα πάντα γύρω μας θέλαμε να τα μετατρέψουμε σε Ποίημα, να εκφραστούμε μέσω της ποίησης, και όλοι μας διαβάζαμε ότι έπεφτε στα χέρια μας δίχως να ενδιαφερόμασταν για σχολές, ρεύματα, επιδράσεις, ποιητικούς χαρακτηρισμούς, κριτικές αποτιμήσεις ή αξιολογήσεις. Χαριτολογώντας μετά από πέντε δεκαετίες θα σημειώναμε ότι εκείνα τα πρώτα μεταπολιτευτικά χρόνια όλοι έγραφαν και δημοσίευαν, είχαν κρυμμένο μέσα στην μέσα τσέπη του μπουφάν τους ένα χαρτί με το τελευταίο ποίημα που έγραψαν για να το δείξουν με την πρώτη συνάντηση ευκαιρία στα φιλικά τους πρόσωπα, και ακόμα, όλοι και όλες είχαν παράσημα αντιχουντικών δράσεων, των δημοκρατικών τους επαναστατικών επιλογών που ως δια μαγείας εμφανίστηκαν μετά την πτώση της χούντας και ανέβηκε ο αγωνιστικός τους πυρετός. Δεν ήταν εύκολο να ξεχωρίσεις αν εμείς οι νέοι, τα ταξίδια της φαντασίας μας, τα επαναστατικά φορτισμένα οράματά μας, οι ελεύθερες ζωές μας που ανέτειλαν κάπως απότομα, ήσαν πιο «τρελούτσικες» ή τα ποιήματα και τα πεζά, οι εκατοντάδες συγγραφικές μπροσούρες που αφειδώς και μετά μανίας διαβάζαμε τότε. Αυτή ήταν η εκδοχή της πολιτιστικής μας επανάστασης και όχι η άλλη του μεγάλου σχιστομάτη τιμονιέρη.

Αυτή ήταν η πρώτη επαφή μας με τον ποιητικό λόγο του Γιώργου Γεωργακαράκου/ Γεωργακάκου, (δες σημείωση για το επίθετό του) γνωστού με το φιλολογικό ψευδώνυμο Γιώργος Δανιήλ. Η άλλη επαφή μας με τα ποιήματά του, ήρθε από έναν ποιητή και εκδότη περιοδικού, του γνωστού Τάσου Κόρφη (και αυτό ψευδώνυμο). Αγόραζα ένα ολιγοσέλιδο λογοτεχνικό περιοδικό που εξέδιδε την «Ανακύκληση», σε μία πρόσκλησή του εκδότη στο σπίτι του και γνωριμίας μας, μαζί με το περιοδικό του μου χάρισε και μία ποιητική συλλογή που εξέδωσε σε δεύτερη έκδοση, ενός ποιητή και δοκιμιογράφου από τον Πειραιά (του Γ.Δ.) όπως έλεγε ο πεπειραμένος εκδότης και ανθολόγος. Η συλλογή είχε και αυτή έναν όχι συνηθισμένο τίτλο, ήταν τα Ποιήματα της περιόδου 1968-1983 «Τα Επίθετα» των εκδόσεων «Πρόσπερος», Αθήνα 1984. Πολύ καλή ποιητική συλλογή και πολύ ωραία ποιήματα. Συνήθως οι κατά καιρούς ανθολόγοι του Γ. Δανιήλ από αυτήν την συλλογή ερανίζονται ποιήματά του, επιλέγουν προς δημοσίευση. Κατόπιν έπεσε στα χέρια μας η συλλογή του που κυκλοφόρησε από τα «Τραμάκια»/ «Εγνατία» του Γιώργου Κάτου στην Θεσσαλονίκη, «Τα Αδιέξοδα και τα Τερπνά» 1980. Μικρής φόρμας πυκνού ύφους και νοήματος ποιήματα, ενός συμβολισμού περισσότερου βατού, και μια γλώσσα, χρήση ενός λεξιλογίου όχι ίσως και τόσο «εξεζητημένων» λέξεων. Λέξεων με φορτία μεγάλης συμβολιστικής, της μυθολογίας βαρύτητας. Η ποίησή του στις τελευταίες αναθεωρημένες συλλογές του δίχως να εγκαταλείπεται ο πλούτος της εικονοποιίας της, διατηρεί όσο γίνεται τις ρίζες της κρυπτικότητάς της και των κάπως αφηρημένων νοηματικών της υποδηλώσεων αλλά διαβάζεται πιο άνετα, είναι πιο κατανοήσιμη. Παράλληλα με την εκδοτική και συγγραφική του ποιητική περιπέτεια έχουμε και τα βιβλία με τα δοκιμιακά δημοσιεύματά του «Ανακομιδή» Μικρά Κριτικά από τις εκδόσεις «Εστία» 1991, ένας ενδιαφέρον τόμος στον οποίο μας εκθέτει τις απόψεις και θέσεις του για διάφορους έλληνες λογοτέχνες, έργα τους, την ελληνική γλώσσα και λογοτεχνικά ρεύματα και ποιητικά είδη όπως το Σονέτο. Μεγάλες αγάπες του Γιώργου Δανιήλ ο Γιώργος Σεφέρης, ο Οδυσσέας Ελύτης, ο Κωνσταντίνος Π. Καβάφης, ο Κώστας Βάρναλης, ο Επαμεινώνδας Χ. Γονατάς, και φυσικά, ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης και ο Νίκος Καχτίτσης. Για τον πρώτο μας έγραψε στα αγγλικά μελέτη του ενώ για τον δεύτερο, εργάστηκε ερευνητικά και έφερε στο φως της δημοσιότητας άγνωστα πρωτότυπα κείμενά του, ανέκδοτες επιστολές του και έγραψε εισαγωγή για το έργο του. Βλέπε την σημαντική του δουλειά Γιώργος Δανιήλ, «Ο Λεπιδοπτερολόγος της αγωνίας. Νίκος Καχτίτσης» Εισαγωγή στη Ζωή του. Ανέκδοτες Επιστολές. Πρωτότυπα Κείμενα, εκδόσεις Νεφέλη 1981. Όπως μας πληροφορεί ο αναστηλωτής Γιώργος Δανιήλ, ο Νίκος Καχτίτσης «γεννήθηκε κάτω απ’ το ζώδιο των Ιχθύων, στις 26 Φεβρουαρίου 1926, στη Γαστούνη της Ηλείας, και πέθανε στην Πάτρα, στις 25 Μαϊου 1970.» Έφυγε όπως σημειώνει από την ίδια αρρώστια που έφυγε ο Δημήτριος Καπετανάκης, οξεία λευχαιμία. Ο Δανιήλ συνέχισε να εργάζεται πάνω στο έργο του Καχτίτση, πέντε χρόνια μετά το 1986, από τις εκδόσεις της «Εστίας» κυκλοφορεί το βιβλίο του «Αίγλη και Άγχος». Το έργο του Νίκου Καχτίτση 1926-1970. Το βιβλίο περιλαμβάνει Μελέτες, Ανέκδοτα Κείμενα και Εικόνες, ενός Έλληνα πεζογράφου που διέμενε στον Καναδά, (άγνωστου στο ευρύ κοινό), τα έργα του επανεκδόθηκαν από τις εκδόσεις «Στιγμή» ενώ κυκλοφόρησαν και αρκετά αφιερωματικά τεύχη λογοτεχνικών περιοδικών στη μνήμη του. Ασχολήθηκε και με το εικαστικό έργο του Γιώργου Σικελιώτη. Δυστυχώς η δημοσίευση στον Καναδά του εικαστικού του κειμένου στο περιοδικό που εξέδιδε (1982), συνέπεσε χρονολογικά με την έκδοση από τις εκδόσεις «Ερμής», Αθήνα 1982, των «Κριτικών για το έργο του Γιώργου Σικελιώτη (1975-1980)", ώστε το βιβλίο ήταν αδύνατο να συμπεριλάβει την καλογραμμένη τεχνοκριτική του. Παρουσίασε και τον ζωγράφο Στάθη Τραχανατζή. Ο Δανιήλ μας άφησε και ένα βιβλίο του με τα «Θεατρικά» του Πέντε μονόπρακτα το οποίο κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Δωδώνη 1991. Το βιβλίο περιέχει τα μονόπρακτα: Απόδειπνο μικρό- Ο κυρ Αντώνης- Το λαχείο- Βυζαντινός περίπατος- Επιστροφή. Το πρώτο από αυτά «Απόδειπνο μικρό» μονόπρακτο σε τέσσερεις σκηνές είχε πρωτοδημοσιευθεί στο περιοδικό «Θέατρο» τχ. 44-45/5,6, 1975 του Κώστα Νίτσου. Για την έκδοση βλέπε και εφημερίδα «Η Εποχή» 3/11/1991.Δημοσίευσε ακόμα μικρές του μελέτες για διάφορους έλληνες λογοτέχνες σε διάφορα λογοτεχνικά, πολιτικά και θεατρικού ενδιαφέροντος περιοδικά, εφημερίδες και αφιερωματικούς τόμους, όπως το: «Διαβάζω», «Η Λέξη». «Το Δέντρο», το «Θέατρο», η «Ευθύνη», οι «Τομές», ο «Χάρτης», η «Ανακύκληση», «Ο Πόρφυρας», το «Τράμ», «Ο Πολίτης», το «Πλανόδιον», «Η Καθημερινή», «Καινούργια Εποχή», «Φιλολογική Πρωτοχρονιά». Τα μελετήματά του για τον ποιητή Γιώργο Σεφέρη και τον πεζογράφο από την Θεσσαλονίκη Νίκο Γαβριήλ Πεντζίκη είναι αριθμητικά τα περισσότερα. Για τον Γιώργο Σεφέρη δημοσιεύει τρία κείμενα, βλέπε εφημερίδα «Η Καθημερινή» και τα περιοδικά «Το Δέντρο» και «Διαβάζω». Για τον Οδυσσέα Ελύτη γράφει στο περιοδικό «Ο Χάρτης». Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι «Επτά νότες του για τον Κωνσταντίνο Καβάφη» στο περιοδικό «Η Λέξη». Για τον «Άτταλο τον Γ΄» του Κώστα Βάρναλη δημοσιεύει στον τόμο του «Νεοελληνικού Λόγου», τον υπερρεαλιστή ποιητή και μεταφραστή Ε. Χ. Γονατά στην «Ανακύκληση» και άλλους έλληνες λογοτέχνες. Καταπιάστηκε με την περίπτωση του πεζογράφου Γιώργου Β. Μακρή στο «Διαβάζω», παρουσίασε στο περιοδικό που εξέδιδε την ποιητική συλλογή του ποιητή Νάσου Βαγενά, «Τα γόνατα της Ρωξάνης», βλέπε «Για τον Βαγενά». Κριτικά κείμενα, εκδόσεις Αιγαίον, Λευκωσία 2001. Από τις εκδόσεις της «Εστίας» έξι μήνες πριν τον θάνατό του, Δεκέμβριος 1990, κυκλοφόρησε η μετάφρασή του, του μυθιστορήματος της Καναδέζας πεζογράφου και ποιήτριας Μάργκαρετ Άτγουντ, «Η Ανάδυση» (1972). Η Καναδέζα πεζογράφος μας είναι γνωστή και από το μυθιστόρημά της «Η ιστορία της πορφυρής δούλης» από τον Παύλο Μάτεσι. Το 1983 όπως μας λένε οι πληροφορίες κυκλοφόρησε στο εξωτερικό μια επιλογή από τις ποιητικές του συλλογές σε μετάφραση του E. Phinney, με τίτλο  “Beyond the Moment Selected Poems 1960-1976”.

Ο βίος του ποιητή Γιώργου Δανιήλ υπήρξε σύντομος, αλλά συγγραφικά παραγωγικός, οι εργασίες, τα βιβλία του προσέχθηκαν και σχολιάσθηκαν θετικά από έλληνες κριτικούς σε διάφορα έντυπα, αν και, το όνομά του συνδέθηκε περισσότερο με την παρουσία και το έργο του Νίκου Καχτίτση. Κριτικά σημειώματα για τα βιβλία του διαβάζουμε από τους: Αλέξη Ζήρα, Αλέξανδρο Αργυρίου, Μιχάλη Γ. Μερακλή, Ανθούλα Δανιήλ (στα Γράμματα και Τέχνες για «Τα Επίθετα»), Γιάννη Κουβαρά, Δημήτρη Αγγελάτο (στο Βήμα, για το «Αίγλη και Άγχος»),  για το ίδιο στο περιοδικό «Ευθύνη». Στέλιο Γεράνη (στο «Περιοδικόν μας»), Δημήτρη Κ. Παπακωνσταντίνου (στη Νέα Εστία για «Τα Επίθετα»), Για «Τα Επίθετα» στο «Εξόνυχος» στη «Η Λέξη». Αντώνη Φωστιέρη ( στις Τομές για το «Δοχείο»), Ηλία Κεφάλα, Άλκη Θρύλο (Καινούργια Εποχή για τον «Κύκλο»), Βάϊου Παγκουρέλη κλπ. Μνεία στο έργο του διαβάζουμε και στους ιστορικούς της ελληνικής λογοτεχνίας, Αλέξανδρο Αργυρίου, Μιχάλη Γ. Μερακλή. Λίνο Πολίτη, Μάριο Βίττι και Κώστα Θρακιώτη. Τρία χρόνια πριν την εκδημία του κυκλοφόρησε στον Καναδά το δίγλωσσο βιβλίο του «Κληματίδες», Τορόντο 1989. Ο τόμος περιλαμβάνει 40 μεταφράσεις σύγχρονων ελλήνων λογοτεχνών από τον Γιώργο Δανιήλ. Από όσο γνωρίζω, δεν είναι πολλές οι ποιητικές Ανθολογίες οι οποίες περιλαμβάνουν ποιήματά του. Ξεχωρίζει η ξενόγλωσση του Κίμωνα Φράιερ και η ελληνόγλωσση ανθολογία του ποιητή Ανέστη Ευαγγέλου, «Η Δεύτερη Μεταπολεμική Ποιητική Γενιά (1950-1970), Ανθολογία. Εισαγωγή: Γιώργος Αράγης, εκδόσεις «Παρατηρητής», Θεσσαλονίκη 1994. Ποίημά του διαβάζουμε και στην Ανθολογία Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του Σπύρου Κοκκίνη. Ακόμα, Ποιήματά του δημοσιεύονται στο «πλανόδιον» τεύχος 7/ Καλοκαίρι 1988. Στην «Καινούργια Εποχή» Χειμώνας 1976 «Η Τομή» για την Γυναικεία ποίηση. Στα «Αιολικά Γράμματα» τχ. 41/ 9,10, 1977, Το «Ραδιόφωνο στην «Κίχλη» του Γιώργου Σεφέρη». Το ίδιο αναδημοσιεύεται στη «Φιλολογική Πρωτοχρονιά» τ. 36/1979. Στον «Παρνασσό» τ.17/1975 για «Προσανατολισμοί στην Κίχλη του Γιώργου Σεφέρη». Για την «Η Κίχλη του Σεφέρη και ο Ezra Pound» στον «Νεοελληνικό Λόγο» του 1973. Την επόμενη χρονιά στο ίδιο περιοδικό δημοσιεύει την «Βιβλιογραφία Νίκου Καχτίτση». Το μακροσκελές ποίημά του με τίτλο «Σκηνική δοκιμή στη Μηθύμνα με αίσιο χορικό τέλος» διαβάζουμε στη «Λέξη» τχ. 110/7,8, 1992. Τέλος, έχουμε την συμμετοχή του με την ανακοίνωσή του, «Αμερικάνικες Τύχες» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, στον τόμο Εταιρεία Ευβοϊκών Σπουδών. «Πρακτικά Α΄ Διεθνούς Συνεδρίου για τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη» Σκιάθος 20-24/9, 1991 εκδόσεις Δόμος 1996. Συμμετέχει επίσης με ανακοίνωσή του «Οι σύγχρονοι Έλληνες Ποιητές της Διασποράς (Βόρειος Αμερική). Μια θεματική Προσέγγιση» στα Πρακτικά του Πέμπτου Συμποσίου Ποίησης. Κοινωνία και Ποίηση, Πανεπιστήμιο Πατρών 5-7/7, 1985, εκδόσεις Γνώση.

     Όπως αναφέραμε παραπάνω, τα πνευματικά και συγγραφικά ενδιαφέροντα του Γιώργου Δανιήλ απλώνονται σε διάφορα είδη και κατηγορίες: ποίηση, θέατρο, μετάφραση, μελέτες, ανθολογήσεις, κριτικές, εκδόσεις ξενόγλωσσου περιοδικού, διδασκαλία, μεταφράσεις. Στην χώρα μας  από τους Καναδούς δημιουργούς είναι γνωστός ο καναδοεβραίος τραγουδοποιός και ποιητής Λέοναρντ Κοέν.  Αποτιμώντας την σύνολη προσφορά του Γιώργου Δανιήλ στα νεοελληνικά γράμματα στο εξωτερικό, θα γράφαμε ότι είναι ουσιαστική και εποικοδομητική. Δίδαξε και διέδωσε την ελληνική γλώσσα, μετέφρασε έλληνες ποιητές, σχολίασε και σύνθεσε μικρές μελέτες για την παρουσία τους, έφτιαξε την φωνοθήκη με την λαλιά τους, έγραψε στα αγγλικά για τον λατίνο ποιητή Βιργίλιο. Έδειξε στους Καναδούς δημιουργούς με τις δουλειές του ότι η χώρα του, η Ελλάδα, έχει εθνική κουλτούρα, ότι οι έλληνες δημιουργοί δεν ακολουθούν αποκλειστικά και μόνο τα ξένα αγγλοσαξονικά ρεύματα, αυτά της Βορείου Αμερικής. Ο ποιητής Γιώργος Δανιήλ-όπως και άλλοι έλληνες λογοτέχνες του εξωτερικού ήταν δίγλωσσος, γι’ αυτό και έχουμε και στις δύο γλώσσες- ελληνικά, αγγλικά, τα κείμενά του. Αν δεν κοβόταν νωρίς το νήμα της ζωής του ο Γιώργος Δανιήλ, είχε να προσφέρει πολλά ακόμα στην ελληνική λογοτεχνία. Τα Πειραϊκά Γράμματα, η Πειραϊκή Λογοτεχνική Σχολή στο πρόσωπό του βρήκε έναν ακόμα άξιο εκπρόσωπό της.

        Γιώργος Δανιήλ, Η Αργυρή Βροχή, Πειραιάς 1959

      «Διαβάζω για πρώτη φορά στίχους του νέου πειραιώτη ποιητή κ. Γιώργου Δανιήλ, όχι χωρίς κάποιαν έκπληξη. Και τούτο γιατί ο κ. Δανιήλ κινείται σ’ ένα άλλο ποιητικό χώρο που δεν τον συναντάμε συχνά στα κείμενα των νέων πειραιωτών ποιητών. Στην «Αργυρή Βροχή» δεν υπάρχουν συναισθηματικοί γλυκασμοί, παρά ένας πνευματικός τόνος, μια αναζήτηση ουσίας, ένα πάθος που κάνει, παρά τις έκδηλες συμπάθειες του ποιητή, να ακούγεται ευδιάκριτα η δική του προσωπική φωνή».

            Στέλιος Γεράνης, περιοδικό «Το περιοδικόν μας» τχ. 13-14/ 7,8, 1959, σ. 26

Σημειώσεις:

1., Για τον θάνατο του Γιώργου Δανιήλ, διαβάζουμε στην εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ» Τρίτη 25/6/1991.

«Πέθανε ξαφνικά, ενώ βρισκόταν για διακοπές στην Αθήνα, ο ποιητής Γιώργος Δανιήλ, 55 χρονών. Ο Γ. Δανιήλ ήταν καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο και βρισκόταν για διακοπές στην Αθήνα. Η κηδεία του έγινε χθες σε στενό κύκλο από το Νεκροταφείο Καισαριανής.».

Επίσης, για τον τελευταίο αποχαιρετισμό στον Πειραιώτη καθηγητή και ποιητή εγκατεστημένο στο Τορόντο του Καναδά, το ύστατο κατευόδιο του, ο ποιητής και πολιτευτής, συνομήλικός του, ο Χρίστος Ρουμελιωτάκης δημοσιεύει έναν συγκινητικό και ευαίσθητο εξόδιο αποχαιρετισμό, «Γιώργος Δανιήλ» στο λογοτεχνικό περιοδικό «πλανόδιον», τχ. 15/ Δεκέμβριος 1991, σ.284-285 στο οποίο ήταν συνεργάτης ο Πειραιώτης Γιώργος Δανιήλ. Στο ίδιο τεύχος του «πλανόδιου» που εξέδιδε ο ποιητής Γιάννης Πατίλης κάτω από τον γενικό τίτλο «Μνήμη Γιώργου Δανιήλ», που στεγάζει το δισέλιδο κείμενο του Χ. Ρ. ο εκδότης του περιοδικού Γ. Πατίλης αποδίδει στα ελληνικά το ποίημα «Μούρειες Συναντήσεις» του Γιώργου Δανιήλ συνοδευόμενο από εύστοχες παρατηρήσεις. Σελίδα 286. Αντιγράφουμε από τον Χ. Ρουμελιωτάκη:

«Πώς να μιλήσεις για ένα φίλο που ενώ εσύ τον περιμένεις επισκέπτη στο σπίτι σου αυτός είχε ήδη περάσει στην αντίπερα όχθη; Κι όμως είναι κάτι που γίνεται. Ένας ένας οι φίλοι μας ανοίγουν την πόρτα και φεύγουν ένθα ουκ έστι πόνος ού λύπη ού στεναγμός αλλά βεβαίως και ούτε η χαρά της επιστροφής στη γενέθλια γη, η συνάντηση με τους φίλους, η ποίηση και πάλι η ποίηση που είναι για σένα τρόπος ζωής.  Κάθε χρόνο σχεδόν ο Γιώργος Δανιήλ επέστρεφε στην Ελλάδα από τον Καναδά, όπου είχε αράξει «προσωρινά» τα τελευταία είκοσι επτά (27) συναπτά έτη περιμένοντας την ημέρα της οριστικής επιστροφής. Και έβλεπε τους φίλους του και έβγαζε φωτογραφίες και γυρνούσε τα νησιά και σχημάτιζε αποθέματα για το χειμώνα.

     Έτσι γίνηκε και φέτος. Ένα τηλεφώνημα μου γνωστοποίησε την άφιξή του και την πρόθεσή του να συναντηθούμε, όπως κάθε φορά, και να τα πούμε, όπως κάθε φορά. Αισθανόταν όμως κάποιο πόνο, από κάποιο σπόνδυλο, ίσως, και θα έμενε λίγες μέρες στο κρεβάτι. Μετά, ίσως το Σαββατοκύριακο, θα τα λέγαμε από κοντά.

     Το Σαββατοκύριακο όμως δεν τα είπαμε. Ένα τηλεφώνημα του Κώστα Μαυρουδή πρώτα και ένα άλλο του Δημήτρη Γιακουμάκη μετά μου αναγγείλανε τον θάνατό του. Οξεία νεφροπάθεια, είπαν οι γιατροί. Τον έβαλαν επειγόντως στον τεχνητό νεφρό και εκεί δεν άντεξε. Και δεν είχε υποπτευθεί ποτέ οποιαδήποτε σχετική πάθηση.

     Έτσι λίγοι φίλοι και συγγενείς και λίγα λόγια του απορημένου Πέτρου Γλέζου, της Εθνικής Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών, τον συνοδεύσαμε τη Δευτέρα 24 Ιουνίου στο νεκροταφείο της Καισαριανής. Ανάμεσά τους οι Δαμιανός Κοκκινίδης, Τάσος Γαλάτης, Τάσος Καπερνάρος, Κώστας Μαυρουδής, Γιάννης Πατίλης.

            Τον είχα γνωρίσει στο σπίτι του Δημήτρη Δούκαρη, στην «Ακαδημία του Σαββάτου», όπου τον είχε «εισαγάγει» ο ποιητής Τάσος Γαλάτης, συμφοιτητής του τότε στη Φιλοσοφική και φίλος του ως το τέλος. Είχε εκδώσει τότε την πρώτη του, ολιγοσέλιδη ποιητική συλλογή, τον Κύκλο, με ποιήματα χαμηλόφωνα, κι όπως τα βλέπω τώρα, πολύ κοντά στον συμβολισμό.

            Ήταν, όπως τον αναπολώ τώρα, ένα μάλλον σιωπηλό παιδί που μετείχε σπανίως στις συζητήσεις και χαμογελούσε μ’ ένα τρόπο που έδειχνε πώς σε κατανοούσε αλλά αυτός είχε τις δικές του επιλογές. Ήταν αυτή η στάση που αργότερα τη συνάντησα στα Επίθετα.

Αυτός εδώ λιθοβολεί/

κι αυτός εκεί/

λιθοβολείται/

ο άλλος πάλι/

κάθεται/

μετράει/

τις πέτρες.

            Είχε γεννηθεί στην Τραχήλα της Μεσσηνίας το έτος 1938. Το όνομά του ήταν Γιώργος Γεωργακαράκος του Νικολάου και της Ελένης. Το Γιώργος Δανιήλ το χρησιμοποίησε ως φιλολογικό ψευδώνυμο και αργότερα το πήρε όνομα κανονικό με διοικητική απόφαση. Το έχω αλλάξει, μου είπε μιά μέρα χαμηλόφωνα, σα να μου εμπιστευόταν ένα μυστικό.

            Δεν ξέρω ποιά μοίρα ή ποιά σύμπτωση τον οδήγησαν στον Καναδά. Όλοι όμως ξέρουμε πώς εκεί, στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο, έστησε ένα προκεχωρημένο φυλάκιο του ελληνισμού. Δίδαξε νέα ελληνικά, έφτιαξε ένα αρχείο- φωνοθήκη με τις φωνές Ελλήνων λογοτεχνών, εξέδωσε το περιοδικό The Amaranth, όπου καταχωρούσε κείμενα συγχρόνων Ελλήνων λογοτεχνών μεταφρασμένα από τον ίδιο στην αγγλική γλώσσα και την ποιητική ανθολογία Κλιματίδες, με ποιήματα στην ελληνική και την αγγλική 40 Ελλήνων ποιητών…..».

            Στις σελίδες Μνήμης για τον Πειραιώτη Γιώργο Δανιήλ δημοσιεύεται φωτογραφία του ποιητή (1980) και φωτό του εξωφύλλου της πρώτης του ποιητικής συλλογής «ΚΥΚΛΟΣ» Ποιήματα, Αθήνα 1957. Η  ποιητική συλλογή εκδόθηκε ιδίοις αναλώμασι σε 300 αντίτυπα και έκανε αίσθηση. Ο τίτλος της συλλογής ανακαλεί στη μνήμη συγγενικό τίτλο έργου του έλληνα κριτικού και ποιητή, μεταφραστή Κλέων Παράσχου. Συμπληρωματικά να αναφέρουμε το εξής: Στο προηγούμενο τεύχος του περιοδικού «πλανόδιον» τχ. 14/ Ιούνιος 1991, και στις σελίδες «Πλανόδιον/ Αναφορές-Σχόλια», αφιερωμένες στον ποιητή «Για τον Νίκο Καρούζο» που είχε φύγει την προηγούμενη χρονιά, ο Γιώργος Δανιήλ δημοσιεύει το εξομολογητικό του κείμενο: «Μια μαρτυρία Για τον Νίκο Δ. Καρούζο (1926-1990)», σ. 122-125. Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο Γιώργος Δανιήλ έφυγε από κοντά μας το Καλοκαίρι του 1991, θα λέγαμε με τις ανάλογες επιφυλάξεις, ότι αυτή πρέπει να είναι η τελευταία του δημοσίευση σε ελληνικό έντυπο. Ο Γιώργος Δανιήλ προβαίνει σε μία μικρή των αναμνήσεών του αναδρομή στο πότε (1956/1957) και πού, πρωτοσυνάντησε τον ποιητή Νίκο Δ. Καρούζο («στην «Ακαδημία του Σαββάτου»- έτσι έλεγε ο Δημήτρης Δούκαρης τις σαββατιάτικες φιλολογικές συγκεντρώσεις που οργάνωνε στο υπερώο του της Νέας Ιωνίας…»), μας αναφέρει ακόμα τα ελάχιστα γράμματα και κάρτ ποστάλ του Καρούζου προς τον ίδιο. Μας λέει ακόμα την κρίση του: «… Μου φαινόταν τόσον απολιτικός, τόσον εξαϋλωμένος.». Ο Δανιήλ μας μιλά ακόμα για την προσπάθεια αναζήτησης Καναδού εκδότη ώστε να εκδοθούν οι μεταφραστικές του εργασίες πάνω στα ποιήματα του Νίκου Δ. Καρούζου και της Ελένης Βακαλό. Η επιθυμία του δεν βρήκε ανταπόκριση. Μνημονεύει μεταφραστές με τους οποίους συνεργάζονταν όπως ο γνωστός Κίμων Φράιερ, ενώ με πικρία επισημαίνει την αδιαφορία του Καναδικού αναγνωστικού κοινού και των επίσημων φορέων για την μετάφραση και γνωριμία του με την ελληνική ποίηση και τους έλληνες ποιητές, ακόμα και για τον Έλληνα Νομπελίστα ποιητή Οδυσσέα Ελύτη δεν δόθηκε η πρέπουσα σημασία. Όπως χαρακτηριστικά γράφει: «…. Έτσι ο χώρος για την έκδοση μεταφράσεων είναι σχεδόν ανύπαρκτος. Ακόμα και η βράβευση του Ελύτη με το Νομπέλ πέρασε απαρατήρητη  απ’ τα καναδέζικα media, ενώ συχνά γράφουν ή μιλούν στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση για την Νάνα Μούσχουρη, που ανήκει στην κατηγορία των «στάρ».»….  

2., Για την Λογοτεχνική Γενιά στην οποία κατατάσσεται ο πειραιώτης ποιητής Γιώργος Δανιήλ, ένας από τους σημαντικούς εκπρόσωπους της Πειραϊκής Λογοτεχνικής Σχολής, βλέπε:

α) – Τον τόμο του ποιητή Ανέστη Ευαγγέλου, «Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΓΕΝΙΑ (1950- 1970). Ανθολογία. Εισαγωγή: Γιώργος Αράγης, εκδόσεις Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη, 1994. Σημαντική δουλειά και προσδιοριστική στα ερμηνευτικά της συμπεράσματα για τους επόμενους μελετητές. Άξιος λόγου ο Πρόλογος και φυσικά η Εισαγωγή του Γιώργου Αράγη. Ο Θεσσαλονικιός ανθολόγος Ανέστης Ευαγγέλου μας δηλώνει ότι δύο ποιητές από τον Πειραιά, (ο Αγγελάκης και ο Δανιήλ) δεν πρόλαβαν να απαντήσουν με πληροφορίες που χρειάζονταν η έκδοση. Βλέπε σ. 21. Και οι δύο ποιητές και μεταφραστές της Πειραϊκής Λογοτεχνικής Σχολής έφυγαν την ίδια χρονιά πρώτος ο Αγγελάκης. Στην Εισαγωγή του ο Γιώργος Αράγης, στην «δεύτερη κατηγορία», σ. 34 αναφέρει ονομαστικά τον Γ. Δ. Αντίθετα με τον Ανδρέα Αγγελάκη, που διαβάζουμε κριτικές θέσεις για το έργο του στις σελίδες 42-43. Από τις 45 ποιητικές φωνές από διάφορα γεωγραφικά διαμερίσματα της Ελληνικής επικράτειας και μία από την Κύπρο, δύο έχουν άμεση σχέση από τον Πειραιά. Ο Ανδρέας Αγγελάκης και ο Γιώργος Δανιήλ. Ο  26^ος στην σειρά ανθολογούμενος Γιώργος Δανιήλ, ανθολογείται με τα εξής ποιήματα, σελίδες 351-363: Οι ποιητικές μονάδες είναι, [ΤΟΥΣ ΝΕΚΡΟΥΣ ΜΟΥ ΤΟΥΣ ΤΙΜΩ]- [ΣΤΗ ΣΚΥΡΟ, ΝΗΣΟ ΜΥΘΙΚΗ]- [ΤΟ ΓΚΡΙΖΟ ΑΕΡΟΠΛΑΝΟ]- [ΠΟΛΛΑ ΤΑ ΩΡΑΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ] – [Ω… ΤΑ ΠΟΔΗΛΑΤΑ] από τη συλλογή (Οι πρόκες, 1968). –Ο,ΤΙ ΠΕΡΑΣΕ,- ΑΣΕ ΤΙΣ ΙΔΕΕΣ,-Ο ΚΛΑΥΣΙΓΕΛΩΣ, -ΟΙ ΛΑΒΙΔΕΣ, -ΔΕ ΖΟΥΜΕ ΜΟΝΟΙ, -ΜΗ, -ΤΑ ΦΑΕΙΝΑ ΟΡΟΣΗΜΑ,- ΣΤΟ ΓΡΑΦΙΚΟ ΛΙΜΑΝΙ,- Ο ΠΟΙΗΤΗΣ,- Η ΖΩΗ.  Από τη συλλογή του (Τα επίθετα, 1968-1980, 1980). Όπως διαπιστώνουμε το ανθολογικό επίκεντρο εστιάζεται σε δύο κύριες ποιητικές του συλλογές. Ο Γιώργος Δανιήλ, επεξεργάζονταν τα ποιήματά του συχνά και αναθεωρούσε στίχους και στροφές του ποιητικού του λόγου. Η ποιητική του έκφραση άλλαζε από αναθεώρηση σε αναθεώρηση.

Εδώ οφείλουμε να διευκρινίσουμε ότι παρά το γεγονός ότι εντάσσουμε λόγω κατοίκησης τον Γιώργο Δανιήλ στην Πειραϊκή Λογοτεχνική Σχολή, δεν έχουμε συναντήσει ποιήματά του που η θεματολογία τους να αναφέρεται στον Πειραιά και τις περιοχές του, την ατμόσφαιρά του, όπως π.χ. το ποιητικό σώμα του Ανδρέα Αγγελάκη και άλλων Πειραιωτών ποιητών.  

β) -Την παρουσίασή του από τον ποιητή και μεταφραστή Γιώργο Βέη, «Γιώργος Δανιήλ», σελ. 408-415.. Στον ΣΤ΄ τόμο «Η Ελληνική Ποίηση»- Ανθολογία. Γραμματολογία, Επιμέλεια Κώστα Γ. Παπαγεωργίου, «Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΓΕΝΙΑ», εκδόσεις Σοκόλη 2002.  Ανθολογείται με τα εξής ποιήματα: [- Οι χαμηλόφωνοι ποιητές.- Δεν προχωρώ.- Τα στοιχεία.- Η κατάρα.- Ο χρόνος.- Καλυβιανή.- Αθωνικά στάσιμα Ι, ΙΙ, ΙΙΙ.- Αθήνα- Πάτρα, 1970.- Θεσσαλονίκη, 1979 μ.Χ.] Τα ποιήματα που ανθολογούνται προέρχονται από την Β΄ συμπληρωμένη έκδοση της συλλογής του «Τα Επίθετα». Ανάμεσα στις 45 αντρικές και γυναικείες ποιητικές και πεζογραφικές φωνές που παρουσιάζονται από διάφορους μελετητές, τρείς προέρχονται από την Πόλη μας. Ο Γιώργος Δανιήλ, ο Ανδρέας Αγγελάκης και η Ρούλα Κακλαμανάκη. Στην Εισαγωγή του τόμου σχετικά με την «λογοτεχνική δεκαετία του 1960» και, το πολυσέλιδο κείμενο του επιμελητή για την «Δεύτερη Μεταπολεμική Γενιά» δεν μνημονεύεται ξεχωριστά ο Γιώργος Δανιήλ. Μνεία του ονόματός του μαζί με άλλα γίνεται στην σελίδα 16. Η κριτική συνολικά παρουσίασή των συλλογών του, γίνεται με μία «αμφίσημη» κριτική ματιά του αποτελέσματος. Αρνητική η πρώτη περίοδος θετική η δεύτερη. Μάλλον, αν δεν λαθεύω ακολουθείται η ερμηνευτική οπτική του Γιώργου Αράγη.

3., Οφείλουμε να επιστήσουμε την προσοχή των αναγνωστών και ερευνητών στο εξής: Το Γιώργος Δανιήλ όπως γνωρίζουμε είναι ψευδώνυμο του επιθέτου, Γιώργος Γεωργακάκος. Ορισμένοι ή μπορεί και από τυπογραφικό λάθος το αναφέρουν ως Γεωργακαράκος. Ο συγγραφέας και ερευνητής Κυριάκος Ντελόπουλος στο βιβλίο του «ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΆ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ ΨΕΥΔΩΝΥΜΑ» Νέα Τρίτη επεξεργασμένη, με προσθήκες και συμπληρώσεις έκδοση, εκδόσεις Εστία, Αθήνα 2005, σελ. 47 και σελ.184 δίνει το επίθετο ΓΕΩΡΓΑΚΑΚΟΣ. Το ίδιο επίθετο υιοθετεί και ο κριτικός Αλέξης Ζήρας, σελ. 455 του λήμματος του Λεξικού Πατάκη. Ο ποιητής και κριτικός Γιώργος Βέης στην δική του παρουσίαση και ανθολόγηση των εκδόσεων Σοκόλη, γράφει: ΓΕΩΡΓΑΚΑΡΑΚΟΣ, σελ. 408. Το ίδιο επίθετο όπως είδαμε παραπάνω αναφέρει και ο φίλος του ποιητής Χρίστος Ρουμελιωτάκης στο κείμενό του στο «πλανόδιον». Τα παραπάνω γράφονται για να δηλώσουν πόσο εύκολα είναι να γίνουν παρανοήσεις και να μεταφέρεται κάποιο λάθος (όχι ορθογραφικής φύσεως από τον ένα συγγραφέα στον άλλον.) Το ποιο ήταν το πραγματικό του επίθετο ας το διερευνήσουν άλλοι.               

4., Το Θεατρικό «Πέντε Μονόπρακτα», που εκδόθηκε από τις εκδόσεις Δωδώνη, Αθήνα 1991, περιλαμβάνει τα: -Απόδειπνο μικρό./ -Ο κυρ Αντώνης./ -Το λαχείο./ -Βυζαντινός περίπατος./-Επιστροφή.

5., Το μελέτημα ΑΙΓΛΗ ΚΑΙ ΑΓΧΟΣ. ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΚΑΧΤΙΤΣΗ 1926-1970. Μελέτες, Ανέκδοτα Κείμενα, Εικόνες, εκδ. Βιβλιοπωλείο της Εστίας, 1986, είναι αφιερωμένο «Στον Ε. Χ. Γονατά». Το σπονδυλωτό δοκιμιακό ΑΝΑΚΟΜΙΔΗ. ΜΙΚΡΑ ΚΡΙΤΙΚΑ, εκδ. Βιβλιοπωλείο της Εστίας, 5, 1991,είναι αφιερωμένο «Του Σάκη Θ.».

Τέλος, υπήρξε μέλος των επιστημονικών ενώσεων Classical Association of Canada, The American Philological Association και The Modern Greek Studies Association of America.

            ΣΤΗ ΣΕΛΗΝΗ

Πότνια σελήνη

Κάποτε μεταλλείο φαντασίας

των χημικών τώρα κώνων

τροφή.

            ΜΗ

Μη φείδου χρόνου

λάθος το ‘πε ο Χείλων

ξοδεύου

με την έλπιση του ανθού.

            ΦΕΥΓΩ ΤΩΡΑ

Και τώρα εγώ θ’ αναχωρήσω σε ταξίδι

χτενίζω ήδη τα μαλλιά μου με τα δάχτυλα

συστρέφω τα γρανάζια μου

τους γερανούς σηκώνω απ’ τα λιμάνια

διαπραγματεύομαι με τα πουλιά

κάνω παρέα μ’ όλα τα στοιχειά.

            ΜΗΝΥΜΑ

Σε διαβάζω

μαζί σου συνουσιάζομαι

θα βγει καρπός.

            ΤΑ ΕΣΩΤΕΡΑ

Αδένες ενδοκρινείς

αγεωμέτρητα όνειρα

τρελλά καμιόνια της φαντασίας

σκηνώματα τανυσίπτερων πόθων.

            ΜΑΡΟΥΛΙ

Μαρούλι

πράσινη χαρά

με τα πολλά επιστρώματα

πρίν απ’ την τρυφερή καρδιά σου.

            ΕΚΕΧΕΙΡΙΑ ΣΤΟ ΕΠΟΣ

Τούτα τα ψυγεία

είναι σπουδαιότεροι απ’ τον Όμηρο,

είπε

και χάθηκε στο διάδρομο

του Πρότυπου Νοσοκομείου-

θα τον εγχείριζαν στη φτέρνα.

 

Άνετα τώρα ξαπλωμένος ο Αχιλλέας

χωρίς μετεγχειρητικές επιπλοκές

βλέπει στην τηλεόραση

τον Πόλεμο της Τροίας.

 

Ακόμα μια βδομάδα δυό βδομάδες

Μέσα στο σπίτι με τους καναπέδες.

 

Εκεχειρία στο έπος.

            ΑΠΟΜΥΘΟΠΟΙΗΣΗ

Κάτω απ’ τη φλούδα της γης

που λένε πώς πλέει

κάλιο το κιαροσκούρο του Ομήρου

παρά η φλεγόμενη μάζα

που ξεμυτίζει πότε πότε στα ηφαίστεια.

Γέρνουν οι μύθοι

σαν τα πέταλα λουλουδιών

κι’ η σελήνη κι’ αυτή

πορθημένη.

            ΤΟΥΣ ΠΕΘΑΜΕΝΟΥΣ

Τους πεθαμένους

λέει ο Ομάρ,

δεν τους ξεθάβουμε

σαν το χρυσάφι

ο πεθαμένος

δε σηκώνει

επιδιόρθωση

ας τον να λιώσει.

            ΤΟ ΣΩΜΑ ΣΟΥ

Το σώμα σου

γυρεύει

ένα λιμάνι

στην αμάχη,

ας μην είναι

κι ερωτική.

--

*Η ειρωνεία του Καβάφη είναι ένας διπρόσωπος Ιανός, ένα μέσο αποκάλυψης των άλλων και απόκρυψης του ίδιου, ένα πολυβόλο κι ένα δεκανίκι, που τελικά, όμως αποφλοιώνεται ως τον σοφό μαζί και αθώο πυρήνα της.

*Όπως η γραφή, έτσι και η πρόσληψη της ποίησης πρέπει να βασίζεται σε μια ισορροπία ανάμεσα στην κυριολεξία και τη μεταφορά.

*Ο Σεφέρης είναι συχνά σκοτεινός, αλλά ποτέ υπερρεαλιστικός, και η εικόνα των στίχων του δεν είναι απλό επινόημα.

*Ο τελευταίος μοντέρνος για μένα ήταν ο Camus.

*Στον Πεντζίκη, η θεώρηση της ιστορίας δεν ανακαλεί αυτή την αίσθηση φθοράς και χάους που βρίσκουμε σε πολλούς μοντέρνους συγγραφείς. Η αντίληψη που έχει ο Πεντζίκης για το χρόνο θυμίζει την κίνηση των κυμάτων ανάμεσα στην ανοιχτή θάλασσα των ονείρων και τις ακτές της πραγματικότητας. Το ονειρικό του ύφος εκφράζει όχι μόνο τις κορυφές των κυμάτων μα και το δάρσιμο του  βυθού.

*Στον Σεφέρη η θλίψη είναι, κατά κανόνα ένα ναδίρ. Είναι σαν να ‘χει κάνει ο ποιητής την κάθοδό του στον Άδη κι έχει μείνει εκεί περιμένοντας διαταγές, απ’ τη συνείδησή του ή απ’ αλλού- δεν έχει σημασία. Αντίθετα, η αριστοκρατική θλίψη του Ελύτη είναι ένα άλλου είδους, ένα μεταφυσικό ζενίθ.

*Ο Κάλας είναι, μου φαίνεται, εκείνος απ’ τους υπερρεαλιστές που δεν έπαψε ποτέ να παίζει νεανικά με την τέχνη του στίχου.

*Με τα φτερά της γλώσσας πετούσαν οι αρχαίοι ρήτορες, με τα ράμφη της γλώσσας ασελγούσαν.

*Ο Σαίντ- Εξυπερύ είπε πώς οι λέξεις μοιάζουν με χελώνες που με δυσκολία κάνουν έρωτα μεταξύ τους.

*Δίχως να’ με πεσιμιστής, μην τρομάξεις με τούτο που θα σου πω, ότι ούτε ο Σωκράτης, ούτε ο Χριστός, ούτε η Πέμπτη συμφωνία του Μπετόβεν ή ο Ελ Γκρέκο κατόρθωσαν να κάνουν την ανθρωπότητα καλύτερη.

*Η τέχνη είναι μια πλούσια αρρώστια που προσβάλλει μόνο τους φτωχούς, χωρίς αυτό να σημαίνει πώς όλοι οι φτωχοί είναι καλλιτέχνες.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς

Τσικνοπέμπτη

20 Φεβρουαρίου 2025.