Η Θεία Λειτουργία του αγίου Ιακώβου του αδελφόθεου

ΙΑΚΩΒΟΥ ΤΟΥ ΑΔΕΛΦΟΘΕΟΥ

Η ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ

                                            Υπέρ  αναπαύσεως των:

 Προκεκοιμημένων Ιακώβου αρχιερέως, και Ιακώβου φίλου ημών παλαιού

          Εισοδεύοντες

…Δεύρο τάλαινα ψυχή συν τη σαρκί σου, τω πάντων κτίστη εξομολογού

και απόσχου λοιπόν της πριν αλογίας και προσάγαγε Θεώ εν μετανοία δάκρυα.

     Πάνε χρόνια τώρα, που μεμνημένοι ουν φίλοι των ζωοποιών δώρων της φιλίας, και των αυτών παθημάτων εκμυστηρεύοντες, μου δώρισαν ένα μικρό βιβλιαράκι, που περιέχει την Θεία Λειτουργία του Αγίου Ιακώβου του Αδελφοθέου, εκδόσεις της Αποστολικής Διακονίας, έκδοση ενδεκάτη, σε επιστασία αρχιεπισκόπου Αθηνών Χρυσοστόμου.

Το σαράντα πέντε σελίδων αυτό βιβλιαράκι ποιητικής ζωής και πνοής ελπίδας για τους πιστούς, περιέχει την Θεία Λειτουργία του αγίου Ιακώβου του αδελφοθέου, που, είναι στην δική μας παράδοση αλλά και την εκκλησιαστική παράδοση και άλλων χριστιανικών εκκλησιών και ομολογιών, η πρώτη Αποστολική Λειτουργία από την οποία προήλθαν τα κατοπινά πρωτοχριστιανικά χρόνια οι Λειτουργίες του Μεγάλου Βασιλείου και του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου. Σε πολλά Πατριαρχεία ακόμα τελείται η Λειτουργία αυτή, παράλληλα φυσικά με την Λειτουργία του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου που καθιερώθηκε στα μετέπειτα χρόνια. Μέχρι τον ιβ΄ αιώνα, όπως αναφέρει στον εμπεριστατωμένο δισέλιδο πρόλογό του ο μακαριστός αρχιεπίσκοπος και επιστάτης της έκδοσης Χρυσόστομος, «εξηκολούθει αύτη να τελήται εν τη Εκκλησία μέχρι της επικρατήσεως της του Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου και ενιαχού πολύ μετ’ αυτήν, ως εν Αντιοχεία, εν Κύπρω, εν Αλεξανδρεία μέχρι του ιβ΄αιώνος, ανεπτύσσετο δογματικώς και τελετουργικώς και μετασχηματίζετο δια διαφόρων προσθηκών νέων ευχών, χωρίς όμως ν’ αποβάλλη τας πρώτας αυτής αποστολικάς βάσεις….».  

     Η Λειτουργία αυτή, περιέχει εκπληκτικής ποιητικής ανάσας μυστικές ευχές, που τις αναγιγνώσκει ο ιερέας και ο διάκονος κατά την τέλεσή της, καθώς επεύχονται μυστικώς ώστε, «το της γνώσεως ακήρατον φως» μετέχοντες οι συναθροισθέντες και τους πειρασμούς της κοσμικής απάτης αποφεύγοντες «ίνα καθαρεύοντες από παντός δόλου και πάσης υποκρίσεως ενωθώμεν αλλήλοις, τω της ειρήνης και της αγάπης συνδέσμω, βεβαιούμενοι τω της Σης θεογνωσίας αγιασμώ…».

Άνες, άφες, συγχώρησον, ο Θεός, τα παραπτώματα ημών, τα εκούσια, τα ακούσια, τα εν γνώσει και τα εν αγνοία, ανταπαντά υποψέλλνοντας ο λαός, καθώς δεν είναι άξιος να αντοφθαλμήσει την ιερή και πνευματική τράπεζα, πάνω στην οποία τελούνται τα άρρητα και τα μυστικά της ανθρώπινης ιστορικής αιματοβαμμένης πορείας. Παρακαλώντας εμμελώς, Πνεύμα άγιον επελεύσει επ’ αυτού και δύναμις υψίστου επισκιάσει αυτούς και τα πρόσωπα τα μετέχοντα της νοερής αυτής καθάρσεως και ψυχικής συνδιακονίας.

     Μία ακόμα «ιδιαιτερότητα» που έχει η πρώτη αυτή Θεία Λειτουργία είναι, ότι ενώ οι άλλες δύο τελειώνουν με την προτροπή «Δι’ ευχών των αγίων πατέρων ημών….», που για όσους δεν είναι άγευστοι της κοινωνίας των συναθροισθέντων σημαίνει, ότι από εδώ και πέρα αρχίζει η πραγματική Θεία Λειτουργία ως Κοινωνία Σχέσεων των ανθρώπων, η Λειτουργία του Ιακώβου του αδελφοθέου ολοκληρώνει τον τελετουργικό της μυστηριακό κύκλο, με την ρήση του  διακόνου «Απολύεσθε εν ειρήνη».

     Μια ρηματική ευχή η οποία θεωρώ έχει την δική της σημασία μέσα στον χρόνο τον μυστηριακό και τον ανθρώπινο κύκλο της ιστορίας. Η ακολουθία αυτή τελείται πια, μόνο στην εορτή του αγίου. Έτσι και εγώ συνήθεια παλιά, από τότε που μου προσφέρθηκε ως αντίδωρο φιλίας αυτό το βιβλιαράκι το διαβάζω άπαξ του έτους.

     Σήμερα, Κυριακή 23 Οκτωβρίου, είναι η εορτή του αγίου Ιακώβου του αδελφοθέου, και ενθυμούμενος με θέρμη τους δύο Ιακώβους που γνώρισα στο διάβα της ζωής μου, τον κυρό και δεύτερο μητροπολίτη Νίκαιας Ιάκωβο, και τον λαϊκό Ιάκωβο, έναν νεαρό Νικαιώτη, τον οποίον είχα γνωρίσει σε μία από τις επισκέψεις μου στο περιβόλι της Παναγίας και κάναμε για ένα διάστημα καλή παρέα, μέχρι τον αιφνίδιο θάνατό του, μελαγχολώντας για το αβέβαιο του βίου και το τυχαίο της ζωής των ανθρώπων, κατέφυγα και πάλι στην μυστική ανθοφορία του ποιητικού λόγου.

     Η Θεία Λειτουργία του αγίου Ιακώβου του αδελφοθέου, περισσότερο και από την επιστολή του που συναντάμε στα ιερά κείμενα, είναι ένας πλούσιος αμπελώνας μεθυστικών μυστικών ευχών, ένα μυριόπλουτο λιβάδι εύχυμων λέξεων, μυστικών ηδονικών πνευματικών αισθήσεων, εικόνων δοξαστικής θεϊκής  οντολογίας, συνυφασμένης με την αδαμιαία ανθρώπινη ιστορική περιπέτεια, που, σύμφωνα με την ορθόδοξη διδασκαλία ο άνθρωπος «πλάσμα μεν Θεού κατά φύσιν, υιός δε Θεού και θεός δια του Πνεύματος κατά χάριν». Μια διαρκή και κοπιώδη ανάβαση του ανθρώπου μέσα στην Ιστορία που σαρκώθηκε μέσα στα μυστήρια του ποιητικού λόγου, για να εκφράσει αυτό που δεν μπορεί με άλλον τρόπο να εκφραστεί, για να εκπληρωθεί μια πανανθρώπινη και πανάρχαια επιθυμία που δεν μπορεί με άλλον τρόπο να εκπληρωθεί. Ο ποιητικός λόγος είναι αυτός που εμπεριέχει τον όλο χαρακτήρα του ανθρώπου, είτε στην θετική του διατύπωση είτε στην αποφατική του κατηγοριοποίηση. Η υπέρβαση του, είναι η Χάρις που προέρχεται και πάλι από έναν Ποιητή.

     Ας απολαύσουμε τρείς από τας θεοστέπτους μυστικάς ευχάς. Ημείς γαρ οι ουχί ικανοί προς το νικάν τα αντιπίπτοντα…

• Κύριε ο Θεός ημών, ο κτίσας ημάς και αγαγών εις την ζωήν ταύτην, ο υποδείξας οδούς εις σωτηρίαν, ο χαρισάμενος ημίν ουρανίων μυστηρίων αποκαλύψεις, Συ ει ο θέμενος ημάς εις την διακονίαν ταύτην εν τη δυνάμει του Παναγίου Σου Πνεύματος ευδόκησον, Δέσποτα, γενέσαι ημάς διακόνους της καινής Σου διαθήκης, λειτουργούς των αχράντων Σου μυστηρίων και προσδέξαι ημάς προσεγγίζοντας τω αγίω Σου Θυσιαστηρίω, κατά το πλήθος του ελέους Σου, ίνα γενώμεθα άξιοι του προσφέρειν Σοι δώρά τε και θυσίας υπέρ τε εαυτών και των του λαού αγνοημάτων, και δος ημίν, Κύριε, μετά παντός φόβου και συνειδήσεως καθαράς προσκομίσαι Σοι την πνευματικήν ταύτην και αναίμακτον θυσίαν, ήν προσδεξάμενος εις το άγιον και υπερουράνιον Σου και νοερόν Θυσιαστήριον, εις οσμήν ευωδίας αντικατέπεμψον ημίν την χάριν του παναγίου Πνεύματος. Ναι, ο Θεός, επίβλεψον εφ ημάς και έπιδε την λογικήν ταύτην λατρείαν ημών, και πρόσδεξαι αυτήν, ως προσεδέξω Άβελ τα δώρα, Νώε τας θυσίας, Αβραάμ τας ολοκαρπώσεις, Μωσέως και Ααρών τας ιερωσύνας, Σαμουήλ τας ειρηνικάς, Δαβίδ την μετάνοιαν, Ζαχαρίου το θυμίαμα ως προσεδέξω εκ χειρός των αγίων Σου Αποστόλων την αληθινήν ταύτην λατρείαν, ούτω πρόσδεξαι και εκ χειρός ημών των αμαρτωλών τα προκείμενα δώρα ταύτα εν χρηστότητί Σου και δος γενέσθαι την προσφοράν ημών ευπρόσδεκτον, ηγιασμένην εν Πνεύματι αγίω, εις εξίλασμα των ημετέρων πλημμελημάτων και των του λαού αγνοημάτων και εις ανάπαυσιν των προκοιμηθεισών ψυχών, ίνα και ημείς οι αμαρτωλοί και ανάξιοι δούλοι Σου καταξιωθέντες αδόλως λειτουργείν τω αγίω Σου θυσιαστηρίω, λάβωμεν τον μισθόν των πιστών και φρονίμων οικονόμων, και εύρωμεν χάριν και έλεον εν τη ημέρα τη φοβερά της ανταποδόσεώς Σου της δικαίας και αγαθής.

Ετέρα μυστική ευχή

• Και τα περικείμενα τη ιερά ταύτη τελετή συμβολικώς αμφιάσματα των αινιγμάτων ανακαλύψας, τηλαυγώς ημίν ανάδειξον, και τας νοεράς ημών όψεις του απεριλήπτου Σου φωτός αποπλήρωσον, και καθάρας την πτωχείαν ημών παντός μολυσμού σαρκός και πνεύματος αξίαν απέργασθαι της φοβεράς ταύτης και φρικτής παραστάσεως, ότι υπερεύσπλαγχνος και ελεήμων Θεός υπάρχεις και Σοι την δόξαν αναπέμπομεν τω Πατρί και τω Υιώ και τω αγίω Πνεύματι, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων.

Μυστικώς ο ιερεύς εύχεται

• Σοι τω πεπληρωμένω πάσης ευωδίας και ευφροσύνης, Κύριε ο Θεός ημών, εξ ων δέδωκας ημίν, προσφέρομέν Σου το θυμίαμα τούτο, αναληφθήτω δη δεόμεθα ενώπιόν Σου εκ πενιχρών ημών χειρών εις το άγιον και υπερουράνιόν Σου Θυσιαστήριον, εις οσμήν ευωδίας, εις άφεσιν των αμαρτιών ημών και εις ιλασμόν του λαού Σου, χάριτι και οικτιρμοίς και φιλανθρωπία του μονογενούς Σου Υιού, μεθ’ Ου ευλογητός ει, συν τω παναγίω και αγαθώ και ζωοποιώ Σου Πνεύματι, νυν και αεί εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.

     Θα κλείσω το μικρό αυτό ποιητικό μνημόσυνο μνήμης των δύο κεκοιμημένων Ιακώβων, με ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίο του Vladimir Lossky, «Η Μυστική Θεολογία της Ανατολικής Εκκλησίας», μετάφραση πρεσβυτέρας Στέλλας Κ. Πλευράκη, Θεσσαλονίκη 2007. Εκκλησιαστικό Ίδρυμα «Ευαγγελιστής Μάρκος»

     Εις την ανθρωπολογίαν και τον ασκητισμόν τον απορρέοντα εξ αυτής, το όριον-αποτέλεσμα συγχύσεως μεταξύ προσώπου και φύσεως-το οποίον πρέπει να υπερπηδηθή, είναι το του ατόμου, του ιδιαίτερου όντος. Το πλήρωμα της φύσεως απαιτεί την τέλειαν ενότητα της ανθρωπότητος, εν μοναδικόν σώμα το οποίον πραγματοποιείται εν τη Εκκλησία το αυτοδύναμον πλήρωμα των προσώπων εκφράζεται εν τη ελευθερία των-ως προς πάντα φυσικόν χαρακτηρισμόν, πάντα ατομικόν χαρακτήρα-η οποία δημιουργεί εξ ενός εκάστου αυτών εν μοναδικόν ον μη έχον το όμοιόν του-μίαν πληθύν ανθρωπίνων υποστάσεων, αι οποίαι κατέχουν μίαν μόνην φύσιν. Εν τη ενότητι της κοινής φύσεως τα πρόσωπα δεν είναι μέρη, αλλ’ έκαστον είναι σύνολον, το οποίον ευρίσκει την τελείωσιν του πληρώματός του εις την μετά του Θεού ένωσιν….

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πρώτη γραφή σήμερα, Κυριακή του αγίου Ιακώβου του αδελφοθέου

Ο Πειραιάς ομνύει.