ΜΑΡΓΚΕΡΙΤ ΓΙΟΥΡΣΕΝΑΡ

ΜΑΡΓΚΕΡΙΤ ΓΙΟΥΡΣΕΝΑΡ

Βρυξέλλες Βέλγιο 8/6/1903- νησί Μάουντ Ντέζερτ ΗΠΑ 17/12/1987

 Στον Αντώνη Ερωδιάδη, μνήμη Παρισινή

     Nec certam sedem, nec propriam faciem, nec munus ullum peculiar tibi dedimus, o Adam, ut quam faciem, quae munera tute optaveris, ea, pro voto, pro tua sentential, habeas et possideas. Definita ceteris natura intra praescriptas a nobis leges coercetur. Tu, nullis angustis coercitus, pro tuo arbitrio, in cuius manu te posui, tibi illam praefinies. Medium te mundi posui, ut circumspiceres inde commodious quicquid est in mundo. Nec te caelestem neque terrenum, neque mortalem neque immortalem facimus, ut tui ipsius quasi arbitrarius honorariusque plastes et fictor, in quam malueris tute formam effingas…

     Πίκο ντε λα Μιραντόλα, Oratio de hominis dignitate  

     Το λατινικό απόσπασμα του Πίκο ντε λα Μιράντολα, το οποίο προτάσσει η γεννημένη στο Βέλγιο, γαλλίδα συγγραφέας, και, πρώτη γυναίκα ακαδημαϊκός στην Γαλλία, στο βιβλίο της «Η ΑΒΥΣΣΟΣ» θεωρώ ότι εκφράζει την ίδια σαν προσωπικότητα και τους χαρακτήρες των ηρώων της, σαν συγγραφέα.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

Α.  ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ

-ΑΔΡΙΑΝΟΥ ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ,

Animula vagula, blandula,

Hospes comesque corporis,

Quoe nunc abibis in loca

Pallidula, rigida, nudula,

nec, ut soles, debis iocos…

     P. Aelius HADRIANUS, Imp.

μτφ. Ιωάννα Δ. Χατζηνικολή, επιμέλεια: Γιώργου Σταματίου, εκδ. Χατζηνικολή 1976- MEMOIRES D’ HADRIEN.

Περιέχει:

Animula Vagula Blandula

Varius Multiplex Multiformis

Tellus Stabilita

Saeculum Aureum

Disciplina Augusta

Patientia

Σημειωματάριο

Σημειώσεις

Τ’ Απομνημονεύματα του Αδριανού είναι μια μυθιστορηματική βιογραφία του Ρωμαίου Αυτοκράτορα με σπάνια ιστορική θεμελίωση και ο ωραιότερος ύμνος που γράφτηκε ποτέ για τον τόπο μας.

-Η ΑΒΥΣΣΟΣ,

μτφ. Ιωάννα Δ. Χατζηνικολή, εκδ. Χατζηνικολή 1980 (L’ Oeuvre au Noir)

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: Ο ΠΛΑΝΗΤΑΣ ΒΙΟΣ

Ο μεγάλος δρόμος

Τα παιδικά χρόνια του Ζήνωνα

Οι χώρες του καλοκαιριού

Η γιορτή στη Ντρανούτρ

Η αναχώρηση από τη Μπρύζ

Φήμες

Ο θάνατος του Μύνστερ

Οι Φούγκερ της Κολωνίας

Η συζήτηση στο Ίνσμπρουκ

Η σταδιοδρομία του Ερρίκου Μαξιμιλιανού

Τα τελευταία ταξίδια του Ζήνωνα

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ: Ο ΣΤΑΤΙΚΟΣ ΒΙΟΣ

Η επιστροφή στη Μπρύζ

Η άβυσσος

Η αρρώστια του Προσευχητή

Οι αταξίες της σάρκας

Ο περίπατος στους αμμόλοφους

Η φάκα

ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ: Η ΦΥΛΑΚΗ

Η κατηγορία

Μια ωραία κατοικία

Η επίσκεψη του κληρικού

Το τέλος του Ζήνωνα

Σημείωμα της συγγραφέως

-ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ,

Μτφ. Δεν αναφέρεται μεταφραστής ή μεταφράστρια, εκδ. Χατζηνικολή 1980 (Nouvelles Orientalles)

*το βιβλίο είναι αφιερωμένο στον ποιητή Ανδρέα Λ. Εμπειρίκο

* σε συζήτηση που είχα παλαιότερα με την εκδότρια Ιωάννα Χατζηνικολή, μου είχε πει, ότι η μετάφραση ήταν δική της. Στην αξέχαστη αυτή εκδότρια και μεταφράστρια, οφείλω και την γνωριμία μου με την Μαργκερίτ Γιουρσενάρ. Μόνο προσωπικό αγκαθάκι, από εκείνα τα ωραία νεανικά χρόνια, η κάπως αρνητική κριτική στάση της μεταφράστριας και εκδότριας για την προσωπική ερωτική ζωή της Γιουρσενάρ, όσον αφορά, τις σχέσεις της με τις γυναίκες. Είχαμε κάνει αρκετές συζητήσεις πάνω σε αυτό το θέμα τότε.

* ο παλαιός φίλος Α. Ε. για να σπάσω την παγερή βιβλιογραφική αυτή μνεία, μόλις είδε να κρατώ στα χέρια μου στα γαλλικά, την πρώτη έκδοση του μυθιστορήματος «Τα Απομνημονεύματα του Αδριανού», μου λέει, το θέλω. Και του το έδωσα. Φιλοξενήθηκα, στο μικρό, ζεστό κουκλίστικο σπιτάκι του στο Παρίσι, για ένα περίπου μήνα, στην περιοχή της Μον Μαρτ. Την ίδια χρονική περίοδο, βρίσκονταν στη Γαλλία και ο άλλος παλαιός φίλος, ο ποιητής και μεταφραστής κυρός Σωκράτης Ζερβός, και αν θυμάμαι καλά,(ή μόλις είχε επιστρέψει στην Ελλάδα) και ο άλλος παλαιός φίλος, ο πεζογράφος και μεταφραστής της ιαπωνικής γλώσσας Τάκης Ευαγγελίδης. Αξέχαστα χρόνια, αλησμόνητα διαβάσματα, θαυμάσιες ανθρώπινες γνωριμίες, και πολλές μα πάρα πολλές παντός είδους εμπειρίες ζωής.

Περιέχει:

Πως εσώθηκε ο Βάνγκ Φό

Το χαμόγελο του Μάρκο

Το γάλα του θανάτου

Ο τελευταίος έρωτας του πρίγκιπα Ζένγκι

Ο άνθρωπος που ερωτεύτηκε τις Νεράϊδες

Η Παναγιά η Χελιδονού

Η χήρα Αφροδισία

Η αποκεφαλισμένη Κάλι

Το τέλος του Μάρκο Κράλιεβιτς

Η θλίψη του Κορνήλιου Μπέργκ

Post-scriptum

-ΑΛΕΞΗΣ,

μτφ. Ιωάννας Δ. Χατζηνικολή, εκδ. Χατζηνικολή 1980 (Alexis ou le Traite du Vain Combat)

* Το βιβλίο διαπραγματεύεται με διακριτικότητα, σοβαρότητα και στοχαστική διάθεση, το θέμα της αντρικής ομοφυλοφιλίας. Μια γραφή με έντονη την θερμοκρασία της ευαισθησίας και της τρυφεράδας, που μας θυμίζει, ένα αναλόγου περιεχομένου και θεματολογίας μυθιστόρημα, αυτό της ελληνίδας μυθιστοριογράφου Αμαλίας Μεγαπάνου.

-Η ΧΑΡΙΣΤΙΚΗ ΒΟΛΗ,

μτφ. Κατερίνας Ζαρόκωστα, εκδ. Χατζηνικολή 1980 (Le Coup de Grace)

Από τον Πρόλογο: «Η Χαριστική Βολή, γράφτηκε το 1938 στο Σορρέντο. Είναι ένα σύντομο μυθιστόρημα που διαδραματίζεται την εποχή του πολέμου του 1914, και στη συνέχεια της ρώσικης Επανάστασης. Δημοσιεύτηκε τρείς μήνες πριν την αρχή του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, το 1939, άρα είκοσι περίπου χρόνια από το επεισόδιο στο οποίο αναφέρεται….».

-Με ανοιχτά τα μάτια, συζητήσεις με τον Matthieu Galey,

μτφ. Μανώλη Πεταλά, εκδ. Ι. Δ. Χατζηνικολή 1981 (Les yeux ouverts),

Περιεχόμενα

Μια παιδική ηλικία

Ένας πατέρας

Μία παιδεία

Περί επιδράσεων

Περί ποιημάτων και προοπτικών

Αλέξης

Για τον έρωτα

Ευρυδίκη και Μαρκέλλα

Χρήματα

Από τη λογοτεχνία στο πάθος

Όνειρο και ναρκωτικά

Από την Ανατολή στην πολιτική

Μία παρένθεση

Ένα νησί στην Αμερική

Ένα μπαούλο και ένας αυτοκράτορας

Μία «άβυσσος»

…. Και οι προεκτάσεις της

Στα πέριξ των μυθιστορημάτων

Η τέχνη της μετάφρασης

Στις πηγές της ύπαρξης

Ένα επάγγελμα σαν του βιοτέχνη

Η μοναξιά για να φαινόμαστε χρήσιμοι

Συγγραφείς και σοφοί

Πώς να είμαστε άγιοι όταν ο Θεός θα έχει πεθάνει

Περί ρατσισμών

Και ο φεμινισμός

Ένας συγγραφέας μέσα στον αιώνα του

Μια πολιτική για το αύριο

Η συμπάθεια μέσω της ευφυϊας

Με ανοιχτά τα μάτια

Βιβλιογραφία  

-ΚΡΙΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΑΒΑΦΗ,

μτφ. Γιώργος Π. Σαββίδης, εκδ. Χατζηνικολή 1981 (Presentation critique de Constantin Cavafy, Gallimard 1958/1978)

Από τη ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΤΟΥ ΜΕΤΑΦΑΣΤΗ

     Τούτη η μετάφραση του θαυμαστού δοκιμίου της Μαργαρίτας Γιουρσενάρ, (που χρησιμεύει και ως εισαγωγή στην γαλλική μετάφραση των 154 «κανονικών» ποιημάτων του Κ. Π.  Καβάφη), πραγματοποιήθηκε με την ευγενική συγκατάθεσή της, και χάρη στην προτροπή της Νίκης Μαραγκού, την ενθάρρυνση της Ιωάννας Χατζηνικολή και την κριτική της Τζένης Μαστοράκη. Βασίζεται στο πιθανώς οριστικό κείμενο της έκδοσης του 1978, που μολονότι χρονολογημένο 1939-1958, σε πολλά του σημεία διαφέρει αισθητά από το κείμενο της έκδοσης του 1958 (καθώς και της αναδημοσίευσης του 1962). Ο μεταφραστής, που και πού, διόρθωσε σιωπηρά κάποιες αβλεψίες κάθε άλλη παρέμβασή του στο κείμενο ή στις υποσημειώσεις δηλώνεται με αγκύλες……

-ΕΥΛΑΒΙΚΕΣ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ,

μτφ. Ιωάννα Δ. Χατζηνικολή, εκδ. Χατζηνικολή 1982(Souvenirs Pieux).

Περιεχόμενα

Ο τοκετός

Ο γύρος των πύργων

Δυό ταξιδιώτες στο δρόμο για την αμετάβλητη περιοχή

Φερνάντ

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Από την σημείωση της Γιουρσενάρ: «… Ακόμη και αν η ιστορική αλήθεια δεν γίνει σεβαστή, κανείς δεν θα μπορούσε να σας ψέξει γι’ αυτό. Δεν είναι εξάλλου εύκολο να αποδοθεί η αλήθεια, γιατί μέσα σ’ αυτόν τον φαύλο κύκλο των αντιφατικών συναισθημάτων με τις πολλαπλές αλληλεπιδράσεις, δεν τολμώ να προσδιορίσω αυτό που είναι αίτιο και αυτό που είναι αιτιατό».

     Παρατηρήσεις σαν κι αυτήν δίνουνε σιγουριά σε κάθε βιογράφο, κάθε ιστορικό και επίσης κάθε μυθιστοριογράφο που αναζητά μια πολύμορφη, ασταθή, άπιστη, φορές λυπηρή και σε πρώτη όψη σκανδαλώδη αλήθεια, αλλά που δεν πλησιάζεται χωρίς να δοκιμάζουμε για τα αδύνατα ανθρώπινα πλάσματα συχνά κάποια συμπάθεια, και πάντοτε λύπη.»

-ΦΩΤΙΕΣ,

μτφ. Ιωάννα Δ. Χατζηνικολή, εκδ. Χατζηνικολή 1981 (Feux, Πλον 1957/Γκαλλιμάρ 1974)

Περιεχόμενα

Φαίδρα ή η απόγνωση

Αχιλλέας ή το ψέμα

Πάτροκλος ή το πεπρωμένο

Αντιγόνη ή η επιλογή

Λέαινα ή το μυστικό

Μαρία η Μαγδαληνή ή η σωτηρία

Φαίδων ή ο ίλιγγος

Κλυταιμνήστρα ή το έγκλημα

Σαπφώ ή η αυτοκτονία

-ANNA, SOROR…,

μτφ. Ιωάννα Δ. Χατζηνικολή, επιμέλεια: Γιώργου Π. Σαραφιανού, εκδ. Χατζηνικολή 1983 (Anna Soror, Gallimard 1981)

«Το ότι η αιμομιξία υπάρχει στην κατάσταση μιας πανταχού παρούσας δυνατότητας μέσα στις αισθήσεις του ανθρώπου, σαγηνευτική για τους μεν, σκανδαλώδης για τους δε, το αποδείχνουν οι μύθοι, οι θρύλοι, οι σκοτεινοί δρόμοι των ονείρων, οι στατιστικές των κοινωνιολόγων και τα «ψιλά» των εφημερίδων. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι γρήγορα έγινε για τους ποιητές το σύμβολο όλων των σεξουαλικών παθών που τόσο περισσότερο βίαια γίνονται, όσο πιο επιτακτικά, κολάσιμα και κρυφά είναι. Στην πραγματικότητα, το να ανήκουν οι εραστές σε δύο εχθρικά «κλαν» όπως ο Ρωμαίος και η Ιουλιέττα, σπάνια γίνεται στους πολιτισμούς μας αισθητό σαν ένα ανυπέρβλητο εμπόδιο, με την ευκολία του διαζυγίου από την άλλη μεριά, η κοινή πια μοιχεία έχει χάσει μεγάλο μέρος από το γόητρό της, ο έρωτας ανάμεσα σε δύο πρόσωπα του ιδίου φύλου έχει ως ένα βαθμό βγει από την κατάσταση του λαθραίου. Μόνη η αιμομιξία παραμένει ανομολόγητη και είναι σχεδόν αδύνατο να αποδειχθεί και εκεί που υποπτευόμαστε ότι υπάρχει. Είναι κόντρα στις ακτές τις πιο απόκρημνες που χυμάει πιο μανισμένο το κύμα».

-ΤΟ ΣΤΕΦΑΝΙ ΚΑΙ Η ΛΥΡΑ,

μτφ. Ιωάννα Χατζηνικολή, εκδ. Χατζηνικολή 1983 (La Couronne et la Lyre, Gallimard 1979)

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

ΑΠΌ ΤΟΝ ΤΥΡΤΑΙΟ ΩΣ ΤΟΝ ΕΜΠΕΔΟΚΛΗ

ΤΡΑΓΩΔΙΑ-ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΙ ΝΕΑ ΑΤΤΙΚΗ ΚΩΜΩΔΙΑ

ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΑ ΣΤΟΝ ΛΟΥΚΙΑΝΟ

ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΟΡΦΙΚΟΥΣ ΥΜΝΟΥΣ ΩΣ ΤΟΝ ΔΑΜΑΣΚΙΟ

Αντί επιλόγου ΜΕΡΙΚΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΧΡΟΝΩΝ

Σημειώσεις

Συνοπτική Βιβλιογραφία

* Όπως αναγράφεται στις σελίδες του βιβλίου, η ογκώδης αυτή ανθολογία αρχαίας ελληνικής ποίησης 694 σελίδων, αυτή η δίγλωσση έκδοση, είναι ένας τεράστιος ανθολογικός, συγγραφικός, και μεταφραστικός μόχθος που πραγματοποιήθηκε από την γαλλίδα συγγραφέα Μαργκερίτ Γιουρσενά κατά την διάρκεια των ερευνητικών της και των μυθιστορηματικών της εργασιών, που αρχίζει από τα τέλη της δεκαετίας του 1940. Το βιβλίο αυτό, που μετέφερε στα ελληνικά η μεταφράστρια και εκδότρια Ιωάννα Χατζηνικολή, αποτελεί έναν πραγματικό συγγραφικό άθλο, συγκέντρωσης, ταξινόμησης, επεξεργασίας, μετάφρασης στα γαλλικά και, ιστορικού και φιλολογικού σχολιασμού των κειμένων και των συγγραφέων από την γαλλίδα Μαργκερίτ Γιουρσενάρ. Μας αποκαλύπτει το τεράστιο κλασικό εύρος της παιδείας της, την εξοικείωσή της με τους συγγραφείς και τα κείμενα, το άνοιγμα της βεντάλιας των ενδιαφερόντων της, που, ταυτίζεται εν μέρει, και με αυτό του Αυτοκράτορα Αδριανού, τις παράλληλες μεταφραστικές της ασχολίες, που πραγματοποιήθηκαν, σε τακτά ή άτακτα χρονικά διαστήματα του βίου της, ή κατά την σχόλη μεταξύ ενός έργου που τελείωσε και την αρχή ενός νέου. Κάτι, που θυμίζει την άποψη του φιλοσόφου και πολιτικού Κωνσταντίνου Τσάτσου, ο οποίος έγραφε ότι: «Κατά την διάρκεια της προσωπικής μου σχόλης, όταν οι άλλοι λύνουν σταυρόλεξα, εγώ μεταφράζω ξένους ποιητές». Έτσι και η Γιουρσενάρ, το μεγαλύτερο μέρος του μεταφραστικού της αυτού άθλου, τον έπραξε μεταξύ των συγγραφικών της κενών. Αργότερα συνειδητοποίησε τον μεγάλο όγκο των μεταφραστικών της εργασιών και τον συγκέντρωσε σε ένα τόμο, ώστε, να μας παραδοθεί η σημαντική εργασία στους αναγνώστες. Οι μεταφράσεις των αρχαίων κειμένων και ποιημάτων, έγιναν μόνο για τις ανάγκες των δικών της εργασιών και ερευνών, όπως η ίδια αναφέρει. Και αυτό, το καθαρά προσωπικό μεταφραστικό εγχείρημά της, είναι που έχουμε την αγαθή τύχη να απολαύσουμε και εμείς οι έλληνες με την βοήθεια της μεταφράσεως του στα ελληνικά, των σχολίων της και των απόψεών της. Τα ποιήματα ανθολογούνται κυρίως, από την γνωστή μας Παλατινή Ανθολογία, από το Ανθολόγιο του Στοβαίου και άλλα γνωστά μας αρχαία έργα. Στην αριστερή σελίδα παρατίθεται το αρχαίο κείμενο και στην δεξιά το γαλλικό της μετάφρασης. Ανάλογα με την ενότητα των ανθολογούμενων κειμένων υπάρχει και κατατοπιστική εισαγωγή καθώς και σχολιασμός τους, που συνδέει την αρχαία αυτή σοφία με έργα μεταγενέστερων και σύγχρονων δημιουργών. Έτσι, το χάσμα του χρονολογικού «σεισμού» για να θυμηθούμε και τον εθνικό μας ποιητή, Διονύσιο Σολωμό, γέμισε με μεταφραστικά ποιητικά άνθια από την Γιουρσενάρ, όχι μόνο για τους αναγνώστες του έργου της, αλλά παγκοσμίως. Η τεράστια αυτή προσπάθεια ορισμένων ευρωπαίων συγγραφέων, δεν μας δείχνει μόνον την μεγάλη αγάπη που έτρεφαν οι γάλλοι αυτοί πνευματικοί δημιουργοί για την κλασική και βυζαντινή ελληνική περίοδο της ελληνικής ιστορίας, αλλά και, την διεθνοποίηση του ελληνικού πνεύματος και της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας, από μη «φυλετικά» έλληνες δημιουργούς και καλλιτέχνες, όπως υπήρξαν μεταξύ άλλων και ο Ζακ Λακαριέρ, ο Ροζέ Μιλλιέξ, ο Αντρέ Μαλρώ, ο Ζαν Κοκτώ, ο Μωρίς Μπεζάρ. και πάρα πολλοί άλλοι παλαιότεροι και νεότεροι γάλλοι δημιουργοί και στοχαστές. Ευρωπαίοι διανοούμενοι που, από την εποχή του ρομαντικού Ιωάννη Βίνκελμαν και του λόρδου Μπάυρον, έως την Ζακλίν ντε Ρομιλύ και τον σερ Στήβεν Ράνσιμαν, έθεσαν τις βάσεις του νεότερου σύγχρονού μας ελληνικού πνευματικού διαφωτισμού. Για άλλη μία φορά διαπιστώνουμε ότι, ο ποιητικός λόγος ενώνει τα θραύσματα της παράδοσης ενός λαού με τους άλλους λαούς, εκεί, που η πολιτική, οι θρησκευτικές δογματικές δοξασίες και οι διπλωματικές αγκυλώσεις κρατούν τα χάσματα ανοιχτά.

Αναφέρεται στον κολοφώνα του ογκώδους αυτού βιβλίου: Η ΜΕΓΑΛΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΣ ΓΙΟΥΡΣΕΝΑΡ «ΤΟ ΣΤΕΦΑΝΙ ΚΑΙ Η ΛΥΡΑ» ΜΕ ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΤΗΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΣ ΤΙΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΣΤΑ ΓΑΛΛΙΚΑ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΠΡΩΤΟΤΥΠΑ. ΚΥΚΛΟΦΟΡΗΣΕ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΚΟΣΜΟ ΣΤΗΝ ΠΛΗΡΗ ΜΟΡΦΗ ΤΗΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΧΑΤΖΗΝΙΚΟΛΗ ΤΟΝ ΔΕΚΕΜΒΡΗ ΤΟΥ 1986 ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΣΕ 1000 ΑΝΤΙΤΥΠΑ. Η ΙΩΑΝΝΑ ΧΑΤΖΗΝΙΚΟΛΗ ΜΕΤΕΦΡΑΣΕ ΚΑΙ ΕΠΙΜΕΛΗΘΗΚΕ ΤΗΝ ΒΟΗΘΗΣΑΝ ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΠΗΓΩΝ Η ΕΛΕΝΑ ΠΑΤΡΙΚΙΟΥ ΣΤΗ ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΣΤΑ ΜΟΝΤΑΖ Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΛΥΒΙΔΑΣ ΚΑΙ Ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΖΑΧΑΡΟΔΗΜΟΣ ΣΤΟΙΧΕΙΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΣΕΙΣ ΦΩΤΟΚΥΤΑΡΟ ΕΠΕ…. Η αναφορά αυτή γίνεται, σαν μια οφειλή στην κοπιώδη προσπάθεια των ανθρώπων που εργάστηκαν για την άρτια έκδοσή της ανθολογίας στα ελληνικά.

* Το 1985 από τον εκδοτικό οίκο κυκλοφόρησε και ένα δεύτερο βιβλίο σε 2000 αντίτυπα που περιλαμβάνει μόνον τα σχόλια της Γιουρσενάρ χωρίς τα μεταφρασμένα ποιήματα. Η έκδοση αναφέρει σαν έκδοση το 1983 και γράφει τα εξής: «Σ’ αυτή την έκδοση, γιατί θα υπάρξει και άλλη πολύ μεγαλύτερη αφού θα περιλαμβάνει τα αρχαία ελληνικά κείμενα αντικρυστά με τις γαλλικές μεταφράσεις τους δημοσιεύονται όλα αυτά τα λιγόλογα ή μακροσκελή σημειώματα, στην ουσία όλη αυτή η τεράστια εργασία που έχει κάνει η Γιουρσενάρ γύρω από την αρχαία ποίηση».

Είτε στην μία έκδοση είτε στην άλλη, η αναγνωστική ευφροσύνη είναι μεγάλη.          

-ΣΑΝ ΤΟ ΝΕΡΟ ΠΟΥ ΚΥΛΑΕΙ. Ένας αφανής άνθρωπος. Ένα ωραίο πρωινό,

μτφ. Ιωάννα Χατζηνικολή, εκδ. Χατζηνικολή 1987 (Comme l’ eau qui coule)

Στην γαλλική έκδοση του βιβλίου, Σαν το νερό που κυλάει, περιλαμβάνει τρείς νουβέλες. Η πρώτη είναι η Anna Soror, που κυκλοφορεί αυτοτελώς από τον ίδιο εκδοτικό οίκο.

-ΑΡΧΕΙΑ ΤΟΥ ΒΟΡΡΑ- Ο ΛΑΒΥΡΙΝΘΟΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΙΙ,

μτφ. Ιωάννα Χατζηνικολή, εκδ. Χατζηνικολή 1988 (Archives du Nord, Gallimard 1977)

     -Τυδείδη, μεγάθυμε, τίη γενεήν ερεείνεις:

     Οίη περ φύλλων γενεή, τοίη δε και ανδρών.

          Ιλιάδα, Ζ, 145-146

ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ

Η νύχτα των χρόνων

Το δίκτυο

ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ

Ο νεαρός Μισέλ-Σαρλ

Οδός Μαραί

How many roads must a man walk down

Before he’s called a man?...

How many years can a mountain exist,

Before it’s washed in the sea?...

-The answer, my friend, is blowin’ in the wind,

The answer is blowin’ in the wind.

     Bob Dylan

Πόσους δρόμους πρέπει ένας άνθρωπος να τραβήξει

Ώσπου να τον πεις άνθρωπο…

Πόσα χρόνια πρέπει ένα βουνό να αντέξει

Ώσπου να το πάρει η θάλασσα;…

-Την απάντηση, φίλε μου, τη σαρώνει ο άνεμος

Την απάντηση τη σαρώνει ο άνεμος.

ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ

Ανάγκη

* Η Γιουρσενάρ όπως γνωρίζουμε, στα βιβλία της, παραθέτει δεκάδες αποσπάσματα ή μικρές ρήσεις, από τα έργα άλλων ομότεχνών της από όλο το φάσμα της παγκόσμιας καλλιτεχνίας. Εδώ, προτάσσει μεταξύ των κεφαλαίων δύο ρήσεις, μία από την Ιλιάδα του Ομήρου και, απόσπασμα από το γνωστό σε όλος μας στίχο-ποίημα, του φετινού βραβευμένου με το Νόμπελ Λογοτεχνίας, αμερικανού μπαλλαντοποιού Μπόμπ Ντύλαν. Ένα γνωστό και αγαπημένο σε όλους μας τραγούδι.

- Ο  ΓΥΡΟΣ ΤΗΣ ΦΥΛΑΚΗΣ,

μτφ. Νίκος Δομαζάκης, εκδ. Ζατζηνικολή 1991, (Le tour de la prison Gallimard 1991)

* Ο μεταφραστικός άθλος που μας καταθέτει ο κύριος Νίκος Δομαζάκης, όπως και αυτός της εκδότριας Ιωάννας Χατζηνικολή όσον αφορά το σύνολο έργο της Μαργαρίτας Γιουρσενάρ, δεν θα ήταν άστοχο αν τον συγκρίναμε, με εκείνον του κυρού Παύλου Ζάννα όσον αφορά την μετάφραση του έργου του γάλλου συγγραφέα Μαρσέλ Προύστ, «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο». Δύσκολο εγχείρημα, ανυπέρβλητες δυσκολίες, πολλά μεταφραστικά αδιέξοδα, μεγάλη και στέρεα ιστορική παιδεία και επάρκεια, που οι μεταφραστές έφεραν σε πέρας με μεγάλη επιτυχία. Η γλώσσα δεν μπουκώνει, δεν έχει νοηματικούς υφάλους που δυσκολεύουν την ανάγνωση, αποφεύγει να συσκοτίσει ακόμα περισσότερο τα σημεία εκείνα του πρωτοτύπου που από την θεματική τους επεξεργασία είναι σκοτεινά. Οι επιπλέον πληροφορίες που αναφέρονται είναι αρκετά διαφωτιστικές της ελληνικής ανάγνωσης. Οι μεταφραστικές εργασίες που επιτέλεσαν και οι γυναίκες μεταφράστριες των εκδόσεων Χατζηνικολή της Γιουρσενάρ, μας δείχνουν την ευσυνειδησία τους, την εργατικότητά τους, την εμπειρία τους όσον αφορά τα «μυστικά» της γαλλικής γλώσσας, τα υφολογικά «παιχνίδια» της συγγραφέως, αλλά και την διαρκή εναγώνια περιπέτεια της ελληνικής γλώσσας, όποτε χρειάζεται ν' αποδώσει στα δικά της χωράφια τέτοιας υφής έργα. Αν εξαιρέσουμε τις μεταφραστικές εργασίες του συγγραφέα Φίλιππου Δρακονταειδή που μετέφρασε φιλοσοφικά κείμενα (Μονταίνιος), αλλά και τις μεταφράσεις φιλοσοφικών αμιγώς κειμένων του συγγραφέα Κωστή Παπαγιώργη στην γνωστή μας Φιλοσοφική Σειρά, οι λογοτεχνικές μεταφράσεις της Μαργκερίτ Γιουρσενάρ από όλο το ανθρώπινο μεταφραστικό επιτελείο των εκδόσεων Χατζηνικολή, θεωρώ ότι είναι ένα σημαντικό γεγονός στον χώρο της μετάφρασης στην εποχή μας. Οι μεταφράσεις τους, δεν είναι απλά άξιες λόγου και αναφοράς, αλλά και δούλεμα της ελληνικής γλώσσας παράλληλα. Μας φανερώνουν τις δυνατότητες και τις επαρκείς δυνάμεις της ελληνικής γλώσσας όταν έρχεται αντιμέτωπη με μια άλλη γλώσσα με συγγενική ή όχι παράδοση. Καθώς ζυμώνονται οι εσωτερικές αρχές και αξίες, τα αδιόρατα μυστικά της ελληνικής γλώσσας που κρύβει στα σπλάχνα της, στην προσπάθειά της να αποδώσει με όση δυνατή επάρκεια αντέχει, μια άλλη γλωσσική φωνή με τα δικά της μυστικά και μαρτυρίες, και μάλιστα, όταν και αυτή η πρωτότυπη γλώσσα, ενδιαφέρεται για τα πολιτισμικά φαινόμενα και καλλιτεχνικές μαρτυρίες ζωής και παράδοσης μιας άλλης χώρας, όπως είναι η Ιαπωνική παράδοση. Ένα διαπολιτισμικό ταξίδι γραφής και γλωσσικής περιπέτειας

Περιεχόμενα

Ι. Μπασό ο οδοιπόρος

II. Από τον ένα ωκεανό στον άλλο

III. «Η Ιταλίδα στο Αλγέρι»

IV. Μπλε, άσπρη, ροζ, γκέι

V. Ο αιώνιος Αέρας και το αιώνιο Νερό

VI. Τόκυο ή Έντο

VII. Οι σαράντα εφτά Ρονίν

VIII. Ευτυχία, δυστυχία

IX. Καμπούκι, Μπουνράκου, Νο

X. Το σπίτι του μεγάλου συγγραφέα

XI. Πρόσωπα με σινική μελάνη

XII. Ιερά άλση και μυστικοί κήποι

XIII. Το καμαρίνι του ηθοποιού

XIV. Οι «Μικρές Γωνιές» και οι Ξακουστές Τοποθεσίες

Ταξίδια στον χώρο και ταξίδια στον χρόνο

Σημειώσεις

-ΜΙΣΙΜΑ Ή ΤΟ ΟΡΑΜΑ ΤΟΥ ΚΕΝΟΥ,

μτφ. Ιωάννα Χατζηνικολή, εκδ. Χατζηνικολή 1991 (Michima ou la vision du vide, Gallimard 1980)

Από την αρχή του μελετήματος:

«Είναι πάντα δύσκολο να κρίνουμε έναν μεγάλο σύγχρονο συγγραφέα: μας λείπει η απαιτούμενη απόσταση. Ακόμα δυσκολότερα τον κρίνουμε όταν ανήκει σ’ έναν πολιτισμό διαφορετικό από τον δικό μας, απέναντι στον οποίο η έλξη του εξωτισμού, ή η δυσπιστία μας γι’ αυτόν παίζει έναν ρόλο. Αυτές οι πιθανότητες παρανόησης αυξάνονται όταν, όπως στην περίπτωση του Μισίμα, τα στοιχεία της δικής του κουλτούρας και τα δυτικά στοιχεία, που με δίψα απορρόφησε, με άλλους λόγους, για μας, το κοινό και το ξένο, αναμειγνύονται στο κάθε του έργο σε αναλογίες που διαφέρουν και με αποτέλεσμα και επιτυχία που ποικίλλουν….»

Και από το τέλος του έργου:

«Δύο αντικείμενα, λείψανα ήδη ημιανόργανων κατεστραμμένων δομών, που όταν περάσουν από τη φωτιά δεν θ’ αφήσουν παρά ανόργανα κατάλοιπα και στάχτες, ούτε καν θέμα για στοχασμό αφού μας λείπουν τα αναγκαία για έναν στοχασμό δεδομένα. Δύο ναυάγια που ξέβρασε ο Ποταμός της Δράσης, που το πελώριο κύμα του άφησε μια στιγμή να στεγνώσουν πάνω στην άμμο, που θα τα παρασύρει ξανά.»

-Η ΣΜΙΛΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ, ΔΟΚΙΜΙΑ,

μτφ. Νίκου Δομαζάκη-Ιωάννα Χατζηνικολή, εκδ. Χατζηνικολή 1993 (Les Temps, ce grand sculpteur, Gallimard 1983)

Περιεχόμενα

Ι. Πάνω σε μερικές γραμμές του Βέδα του Αιδέσιμου[μεταφρ. Ν. Δομαζάκη]

ΙΙ. Σιξτίνα[μεταφρ. Ν.Δ.]

ΙΙΙ. Ύφος και γλώσσα στο ιστορικό μυθιστόρημα[μεταφρ. Ν. Δ.]

IV. Η σμίλη του χρόνου[μεταφρ. Ν. Δ.]

V. Πάνω σ’ ένα όνειρο του Ντύρερ [μεταφρ. Ν. Δ.]

VI. Η ευγένεια της αποτυχίας [μεταφρ. Ν. Δ.]

VII. Ζώα με γούνα [μεταφρ. Ν. Δ.]

VIII. Φωσφορισμοί κι αντικατοπτρισμοί [μετάφραση Ιωάννα Χατζηνικολή]

IX. Πάνω σε ερωτικά και μυστικιστικά θέματα της Γκιτά Γκοβίντα [μεταφρ. Ν. Δ.]

X. Εορτολόγιο: [μεταφρ. Ν. Δ.]

   1. Σχόλια στο περιθώριο των Χριστουγέννων

   2. Σκηνές του Πάσχα: μια από τις ωραιότερες ιστορίες του κόσμου

   3. Φωτιές του άι-Γιάννη

   4. Ημέρες των Νεκρών

XI. Τις γνωρίζει αν το πνεύμα του κτήνους καταβαίνη κάτω εις την γην [μεταφρ. Ν. Δ.]

XII. Αυτή η αποτρόπαιη ευκολία του να πεθαίνεις [μεταφρ. Ν. Δ. ]

XIII. Η Ανδαλουσία ή οι Εσπερίδες [μεταφρ. Ν. Δ. ]

XIV. Οππιανός ή Τα Κυνηγετικά [μετάφραση Ιωάννα Χατζηνικολή]

XV. Ένας πολιτισμός με στεγανά διατοιχίσματα [μεταφρ. Ν. Δ. ]

XVI. Προσεγγίσεις του Ταντρισμού [μεταφρ. Ν. Δ. ]

XVII. Γραμμένο σ’ έναν κήπο  [μεταφρ. Ν. Δ. ]

XVIII. Μνημόσυνα:

Εις μνήμην της Ζαν ντε Βιετινγχόφ [μετάφραση Ιωάννα Χατζηνικολή]

Εις μνήμην του Ζαν Σλουμπερζέ [μεταφρ. Ν. Δ.]

Εις μνήμην του Ζακ Μαζουί [μεταφρ. Ν. Δ.]

Βιβλιογραφικό σημείωμα [μεταφρ. Ν. Δ]

* Το Βιβλιογραφικό σημείωμα των πρώτων δημοσιεύσεων των κειμένων αυτών της Μαργκερίτ Γιουρσενάρ συνέταξε ο Υβόν Μπερνιέ

* Σημείωμα του μεταφραστή. Ο τίτλος του δοκιμίου και ολόκληρης της συλλογής, προέρχεται από την Ωδή στην Αψίδα του Θριάμβου του Βίκτωρος Ουγκώ [A l’ art de triomphe, Les voix interieurs, IV.]

-Τι; Η Αιωνιότητα,

Ο ΛΑΒΥΡΙΝΘΟΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΙΙΙ,

μτφ. Ιωάννα Δ. Χατζηνικολή, εκδ. Χατζηνικολή 1997 (Quoi? (L’ Eternite, Gallimard 1988).

Περιεχόμενα

Το μαγγανοπήγαδο των ημερών

Νεκρομαντεία

 Ένας κόκκος λιβάνι

Το χρυσό τρίποδο

Ο σπαραγμός

Πίστη

Ψίχουλα από τα παιδικά χρόνια

Ψίχουλα του έρωτα

Η γη που τρέμει (1914-1915)

Η γη που τρέμει (1916-1918)

Τα μονοπάτια μπερδεύονται.

Σημείωση του Καναδού Υβόν Μπερνιέ.

     * Στον Υβόν Μπερνιέ η Γιουρσενάρ, ανέθεσε στη διαθήκη της, την αποστολή να ταξινομήσει τα αμερικάνικα αρχεία της που έχουν μεταφερθεί στο σύνολό τους στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ

-ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΙΦΥΛΑΞΗ ΤΗΣ ΕΞΑΚΡΙΒΩΣΗΣ,

μτφ. Νίκου Δομαζάκη, Τερέζα Βεκιαρέλλη, Βάσα Σολωμού-Ξανθάκη, εκδ. Χατζηνικολή 1997- Sous benefice d’ inventaire, Gallimard 1962/1978.

Περιεχόμενα

Τα πρόσωπα της ιστορίας στην Αυγούστειο Ιστορία

Τα Τραγικά του Αγρίππα ντ’ Ομπινιέ

Επίσκεψη στο Σενονσό

Το σκοτεινό μυαλό του Πιρανέζι

Σέλμα Λάγκερλεφ, επική αφηγήτρια

Ουμανισμός και ερμητισμός στον Τόμας Μαν

* Και, Υ.Π. Η Κριτική παρουσία στον Κωνσταντίνο Καβάφη, που περιλαμβάνεται στο πρωτότυπο σ’ αυτή τη συλλογή, έχει δημοσιευθεί από τις «Εκδόσεις Ι. Χατζηνικολή» σε ιδιαίτερο τόμο και σε μετάφραση του εκλειπόντος Γιώργου Π. Σαββίδη.

* Στο έργο αυτό, συναντάμε στην μεταφραστική «παρέα», και την συγγραφέα Βάσα Σολωμού-Ξανθάκη. Είναι το μόνο βιβλίο, που βλέπουμε την συμμετοχή της.

-Ο Οβολός του Ονείρου,

μτφ. Τερέζα Στ. Παναγιώτου, εκδ. Χατζηνικολή 2002- Denier du Reve, Gallimard 1971

(…Η φασιστική Ρώμη του 1933 συναντά εδώ την πόλη όπου ξεδιπλώνεται αέναα η ανθρώπινη περιπέτεια. Μυθιστόρημα που κατέχει σημαντική θέση στο έργο της Μ. Γ. ο Οβολός του Ονείρου έχει το επιπλέον προνόμιο να αποτελεί για την εποχή του ένα από τα πρώτα γαλλικά βιβλία που αντιμετώπισαν κατάματα την υποβόσκουσα πραγματικότητα που βρισκόταν κρυμμένη πίσω από τη πομπώδη βιτρίνα του φασισμού)

-ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΕ ΦΙΛΟΥΣ ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΟΝΟ,

παρουσίαση, επιμέλεια, σχόλια: MICHELE SARDE και JOSEPH BRAMI, με τη συνεργασία της ELYANE DEZON-JONES, μτφ. ΤΕΡΕΖΑ Σ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ, εκδ. Χατζηνικολή2004-Lettres a ses amis et quelqes autres, Gallimard, 1995.

* Το βιβλίο περιλαμβάνει την αλληλογραφία των ετών 1909-1987. Σχεδόν ένας αιώνας πνευματικής δημιουργίας και συνεχούς παρουσίας της γαλλίδας δημιουργού, στα κοινωνικά και καλλιτεχνικά κοινά. Περιέχει επίσης, ευρετήριο, (πολύ σημαντική δουλειά), παραλήπτες των επιστολών, έργα της Γιουρσενάρ που αναφέρονται μέσα στα γράμματα, και σημειώσεις της μεταφράστριας.

* Οι επιμελητές Μισέλ Σαράντ και Ζοζέφ Μπραμί γράφουν: Αφιερώνουμε την εργασία μας στη μνήμη της Γκρέις Φρικ που υπήρξε η πρώτη αρχειοθέτης της Μαργκερίτ Γιουρσενάρ  

- ΘΕΑΤΡΟ Ι,

μτφ. Τερέζα Σ. Παναγιώτου, εκδ. Χατζηνικολή 2005 (Theatre I, Callimard 1971)

Ο τόμος περιλαμβάνει τρία θεατρικά έργα:

-ΤΑ ΤΟΥ ΚΑΙΣΑΡΟΣ ΤΩ ΚΑΙΣΑΡΙ, έργο σε τρείς πράξεις 1961

Προτάσσεται το κείμενο «ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΕΝΟΣ ΘΕΑΤΡΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ»,

* Το έργο είναι η θεατρική εκδοχή του μυθιστορήματος της Γιουρσενάρ, Ο Οβολός του Ονείρου. Πράγμα που μας φανερώνει, την σταθερή και διαρκή επεξεργασία των γραπτών της μέχρις ότου η συγγραφέας πετύχει την ολοκλήρωση του προσώπου του κειμένου της.

- Η ΜΙΚΡΗ ΓΟΡΓΟΝΑ

Δραματικό του Ντιβερτισμάν, βασισμένο στο ομώνυμο παραμύθι του Χανς Κρίστιαν-Αντερσεν 1942

Προτάσσεται το κείμενο «ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΕΝΑ ΝΤΙΒΕΡΤΙΣΜΑΝ ΚΑΙ ΠΡΟΣ ΤΙΜΗΝ ΕΝΟΣ ΜΑΓΟΥ»

* Και σ' αυτό το θεατρικό, που είναι μια ελεύθερη μεταγραφή ενός γνωστού παραμυθιού του Δανού παραμυθά Χανς Κρίστιαν-Άντερσεν από ένα μουσικό όργανο, όπως το ντιβερτισμάν, η Γιουρσενάρ, πειραματίζεται σε νέες μορφές κατάθεσης των απόψεών της. Ο πειραματισμός της δημιουργού είναι συνεχής και από όλους σχεδόν τους χώρους της τέχνης, και την βοηθούν να αποδώσει αρτιότερα τις σκέψεις της και να ολοκληρώσει την μορφή και την εικόνα των κειμένων της.

Τέλος, έχουμε το μονόπρακτο του 1930,-ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΣΤΟ ΒΑΛΤΟ

Και σε αυτό, προηγείται ένα σύντομο «ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΓΙΑ ΤΟΝ «ΔΙΑΛΟΓΟ ΣΤΟ ΒΑΛΤΟ»

-ΘΕΑΤΡΟ ΙΙ,

μτφ. Ιωάννα Δ. Χατζηνικολή, Μετάφραση σχολείων Τερέζα Σ. Παναγιώτου, εκδ. Χατζηνικολή 2005 (Theatre II, Gallimard 1971)

-ΗΛΕΚΤΡΑ Ή Η ΠΤΩΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΩΠΕΙΩΝ

* Στο συγκλονιστικό αυτό αρχαιόθεμο θεατρικό έργο, μας εισαγάγει ένας κατατοπιστικός Πρόλογος της ίδιας της συγγραφέως, έχοντας ως μότο, σκέψεις του ποιητή Σάρλ Μπωντλαίρ για την γνωστή οικογένεια των Ατρειδών. Η Γιουρσενάρ έχει υπόψη της τόσο την Ηλέκτρα του Σοφοκλή όσο και του Ευριπίδη, αλλά όπως διακρίνουμε, και σύγχρονων συγγραφέων που διαπραγματεύονται το αιώνιο θέμα της Ηλέκτρας, το θέμα της Μητροκτονίας και των εσωτερικών συγκρούσεων μέσα στον Οικογενειακό Οίκο.

-ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΑΛΚΗΣΤΗΣ,

Που ακολουθεί, είναι ένα θεατρικό μονόπρακτο στο οποίο η Γιουρσενάρ διαπραγματεύεται τον γνωστό Μύθο της Άλκηστης. Μεταξύ σκιών και ανθρώπινων συμπεριφορών, χειρονομιών και γλωσσικών αποτυπώσεων, η γαλλίδα δημιουργός χτίζει ένα θεατρικό όνειρο με μαγευτικό τρόπο. Προηγείται το κείμενό της ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΑΛΚΗΣΤΗΣ.

-ΠΟΙΟΣ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΤΟΝ ΜΙΝΩΤΑΥΡΟ ΤΟΥ;

ΙΕΡΟ ΝΤΙΒΕΡΤΙΣΜΑΝ ΣΕ ΔΕΚΑ ΣΚΗΝΕΣ

* Και πάλι, προηγείται το κείμενο ΟΨΕΙΣ ΕΝΟΣ ΘΡΥΛΟΥ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΝΟΣ ΕΡΓΟΥ. Εδώ η Γιουρσενάρ με θεατρικό τρόπο μας μιλά για τα διάφορα επεισόδια της περιπέτειας του αρχαίου ήρωα Θησέα, και φυσικά, την ιστορία του Μινώταυρου. Όπως βλέπουμε και σε αυτό το θεατρικό έργο, η Μαργκερίτ Γιουρσενάρ, κολυμπώντας μέσα στα δικά της νερά της αρχαίας ιστορίας, επαναδιαπραγματεύεται είτε τα ίδια τα αρχαία μυθολογικά ή ιστορικά θέματα, είτε αυτά έχουν αποδοθεί από ένα μουσικό όργανο, και την εντύπωση που αυτό αφήνει όχι μόνο στο αυτί του ακροατή, αλλά την συνείδησή του. Η Γιουρσενάρ αναπλάθει με σύγχρονο τρόπο τους παλαιούς μύθους κάτω από το πρίσμα της ψυχανάλυσης και των κανόνων της που άρχισαν να διαμορφώνονται στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, μέσα σε αυτή την ατμόσφαιρα, έζησε και διαμόρφωσε την σκέψη της. Οι παλαιοί πολιτισμικοί μύθοι, οι παλαιοί συγγραφικοί ιδεότυποι της κλασικής γραμματείας, επανερμηνεύονται κάτω από το πρίσμα των σύγχρονών της επιστημών. Τα ιερά αυτά πρόσωπα, αποτελούν τους νέους αναβαπτισμένους ρόλους της σκηνής αλλά και της ίδιας της ζωής. Το παιχνίδι των προσωπείων των ρόλων που θεμελιώθηκε με τον ιταλό θεατρικό συγγραφέα Λουϊτζι Πιραντέλλο, διαμόρφωσε το κλίμα ώστε η θεατρική σκηνή να πειραματιστεί με νέες προθέσεις και φιλοδοξίες. Η Γιουρσενάρ, επαναλαμβάνω, σκηνοθετεί καθώς γράφει τα έργα της, μετατρέποντας τα γραφτά της σε θεατρική σκηνή πάνω στην οποία κινούνται και εκθέτουν τις διάφορες απόψεις τους οι ρόλοι, οι ανθρώπινοι χαρακτήρες που σχηματίζουν ένα ονειρώδες θέαμα που γεφυρώνει το παρελθόν με τον παρόν. Η μυθιστορηματική γραφή μετατρέπεται σε θεατρική σκηνή. Η ποίηση είναι κοινή και στις δύο περιπτώσεις. Σαν τους αρχαίους έλληνες τραγικούς, που οι ίδιοι έγραφαν και σκηνοθετούσαν το έργο τους, πολλές φορές, ερμηνεύοντας και τους ρόλους.

     Η γαλλίδα συγγραφέας με το μεγάλο της ταλέντο, την γυναικεία της ευαισθησία και το συγγραφικό και υφολογικό της τάλαντο, έδωσε μια άλλη διάσταση στον ρόλο του συγγραφέα, του πρόσφερε κατά την γνώμη μου, τον ρόλο του επικού δημιουργού, αυτόν που είχαν οι αρχαίοι τραγικοί. Σίγουρα γνωρίζουμε μέσα στο διάβα των αιώνων, ότι πολλοί δημιουργοί από όλες τις μορφές της Τέχνης, διαπραγματεύτηκαν τους αρχαίους παγκόσμιους και οικουμενικούς ιστορικούς μύθους, τα ίχνη τέτοιων προσπαθειών είναι διάσπαρτα μέσα στην παγκόσμια γραμματεία. Όμως το προσωπικό βάδισμα της Γιουρσενάρ πάνω στα βαθειά βήματα των αρχαίων που αναμετρούνται τόσο με την προσωπική τους Μοίρα, όσο και με την Μοίρα της παράδοσής τους, ίσως, μόνο αυτή η γυναικεία γραφίδα κατόρθωσε να μας το επαναφέρει στην επιφάνεια. Μπορεί η αγγλίδα πεζογράφος Βιρτζίνια Γούλφ, ή η Τζέην Ώστιν για να αναφέρω δύο από τα γνωστότερα ονόματα των καιρών μας, να είναι οι σύγχρονες στιλίστριες του πεζού λόγου και της θεματολογίας των μοντέρνων καιρών, η γυναικεία γραφή όμως της Μαργαρίτας Γιουρσενάρ, ενώνει το αρχαίο παρελθόν με το σύγχρονο παρόν σ' ένα κοινό πλαίσιο αναφορών, αυτό των αιωνίων μεταφυσικών ερωτημάτων, για την Ζωή, για τον Θάνατο, για τις μορφές και την υφή του Έρωτα, για την Ιστορία που γίνεται μυθοπλασία και για την μυθοπλασία που μας οδηγεί στο αληθινό πρόσωπο της ιστορίας. Όλα σε ένα γαϊτανάκι ρόλων πάνω σε μια σκηνή, ενός συνεχούς ανανεωμένου θεάματος ζωής και τέχνης.        

- ΤΑ ΟΝΕΙΡΑ ΚΑΙ ΟΙ ΜΟΙΡΕΣ,

μτφ. Νίκος Δομαζάκης, εκδ. Χατζηνικολή 2008 (Les songes et les sorts, Gallimard 1991, πρώτη έκδοση Μπερνάρ Γκρασέ 1938)

* Το βιβλίο αρχίζει με μια ρήση του αρχαίου έλληνα φιλοσόφου Ηράκλειτου.

Η κλασική παιδεία της Μαργκερίτ Γιουρσενάρ, γνωρίζουμε ότι ήταν μεγάλη και σε βάθος. Γνώριζε καλά, τόσο την αρχαία ελληνική γραμματεία όσο και την λατινική. Πολλά από τα μυθιστορηματικά της θέματα, τα θεατρικά της, τους τίτλους κειμένων της, τα ερανίζεται από την αρχαία ιστορία αλλά και την μεσαιωνική επίσης. Το έργο της, καθώς και τα δοκίμιά της, είναι διάσπαρτα από σκέψεις, ρήσεις, λόγια, αποσπάσματα, απόψεις, θέσεις, αποφθέγματα, κείμενα αρχαίων συγγραφέων. Οι τεράστιες γνώσεις της, και τα πνευματικά της αποθέματα, κατατέθηκαν και στο έργο της «Το Στεφάνι και η Λύρα» και στις δύο εκδόσεις του που έχουμε στα ελληνικά. Οι μελέτες και οι κρίσεις της έχουν και επιστημονική βαρύτητα και ιστορική τεκμηρίωση, πέρα φυσικά από την συνεχή της καλλιέργεια στο ιστορικό μυθιστόρημα. Η Γιουρσενάρ στο θέμα αυτό, φέρνει στο νου μας την σπουδαία ελληνίδα Ζακλίν ντε Ρομιλύ. Αλλά η Γιουρσενάρ, πειραματίζεται και αναδεικνύει και άλλα σύγχρονά της θέματα, όπως αυτό της αιμομιξίας (του έρωτα μεταξύ αδερφών), της ομοφυλοφιλίας, και άλλα. Όλα με μαεστρία συγγραφική, λεπτότητα γραφής, διακριτικότητα, ύφος καθαρό, υφαίνει στον αργαλειό της συγγραφικής της τέχνης τα ερωτήματά της, τους σχολιασμούς και τους προβληματισμούς της. Η Μαργκερίτ Γιουρσενάρ, σκηνοθέτησε συστηματικά και μεθοδικά το έργο της και τη ζωή της με μεγάλη επιτυχία. Είναι η μοναδική σκηνοθέτης όλων των συμβάντων, τόσο των κειμένων της όσο και της ίδιας της ζωής της. Αυτή η αρμονική συνύπαρξη στο πολύχρωμο υφαντό της πολύπλευρης γραφής της, ιστορικών γεγονότων, βιογραφικών αναφορών, ανεξάντλητων πληροφοριών που δένουν σε ισορροπία με τις σκέψεις της, θρυλικών γεγονότων, κοινωνικών συμβάντων, στοιχείων από την παράδοση της Άπω Ανατολής, σύγχρονών της συγγραφικών και ποιητικών καταθέσεων, μυθοπλαστικών παραθέσεων, αρχαίων σκέψεων και στάσεων ζωής, πανανθρώπινων ιδεών, και άλλα, συνυφαίνονται με όνειρο, φαντασία και ανυπέρβλητη χάρη, στις θερμές και υγρές ευαισθησίας δημιουργικές συνθέσεις των γραπτών της, τις εσωτερικές της εξομολογήσεις που συνυπάρχουν αρμονικά με τους κεντρικούς και περιφερειακούς πυρήνες των μύθων της, με τις διαρκείς ανοιχτές συνομιλίες που συνεχώς διεξάγει με πρόσωπα τόσο του αρχαίου κόσμου-κυρίως- όσο και των συγχρόνων της, με τις ιδέες, τις σκέψεις τους τα γραπτά τους. Το κουβάρι της ιστορικής πνευματικής παράδοσης της δυτικής σκέψης ξετυλίγει με ευλάβεια, αγάπη και ιστορική ευσυνειδησία η Γιουρσενάρ, όπως ο Αλεξανδρινός ποιητής Κωνσταντίνος Καβάφης, αναπλάθοντας σαν γραφιάς της ελληνιστικής περιόδου, την παγκοσμιότητα και οικουμενικότητα του ελληνικού πνεύματος. Αυτή η ψιλοβελονιά της γραφής της, αυτό το λεπτό συνεχές κοίταγμα των ιστορικών γεγονότων με την σύγχρονή της πραγματικότητα, αυτό το κέντημα των χαρακτήρων και των εσωτερικών συγκρούσεων των ανθρώπων, θυμίζει επίσης, τις ατέλειωτες σταυροβελονιές, τις λεπτομερείς περιγραφές του έργου του Μαρσέλ Προύστ. Μόνο που ο Μαρσέλ Προύστ φορά δεκάδες μάσκες στους ήρωές και τις ηρωίδες του, ενώ η Γιουρσενάρ, δανείζεται τα ιστορικά προσωπεία για να φανερωθεί το πρόσωπο, να αναδειχτεί ο εσωτερικός χαρακτήρας του προσώπου σε όλο του το δραματικό μεγαλείο, την τραγικότητά του αλλά, και την ιστορικότητα της μεγαλοσύνης του, που φτάνει μέχρι τις μέρες μας είτε αυτούσιο είτε παραλλαγμένο και μας συγκινεί ακόμα. Δεν είναι τυχαίο επίσης, ότι ασχολήθηκε και με το έργο του ιάπωνα συγγραφέα Γιούκιο Μισίμα. Η ανάλυση του έργου και της προσωπικότητά του, μας δείχνει την ευρύτητα της παιδείας και των ενδιαφερόντων της καθώς και τις συνεχείς συνομιλίες της, σαν ένα διαρκές μνημόσυνο φωνών και σκέψεων, ιδεών και ανθρωπίνων χαρακτήρων, παραστάσεων και εμπειριών ζωής. Συμπληρωματική σύνθεση του μεγάλου της συγγραφικού ψυχαναλυτικού καμβά.             

     Τοις εγρηγορόσιν ένα και κοινόν κόσμον είναι, των δε κοιμωμένων έκαστον εις ίδιαν αποστρέφεσθαι.

          Ηράκλειτος ο Εφέσιος

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Σημείωμα του εκδότη

Πρόλογος

ΤΑ ΟΝΕΙΡΑ ΚΑΙ ΟΙ ΜΟΙΡΕΣ

Τα οράματα μέσα στον καθεδρικό ναό

Η καταραμένη λιμνούλα

Ο δρόμος κάτω απ’ το χιόνι

Οι ξεριζωμένες καρδιές

Το πτώμα μέσα στη χαράδρα

Τα κλειδιά της εκκλησίας

Το γαλάζιο νερό

Το νησί των δράκων

Η δεντροστοιχία με τους αποκεφαλισμούς

Το γαλάζιο παιδί

Τα κεριά μέσα στον καθεδρικό ναό

Το συμπόσιο των ζώων

Τα άγρια άλογα

Ο άνεμος στα χόρτα

Η λιμνούλα μέσα στην εκκλησία

Το σπίτι των χλωμών γυναικών

Ο δρόμος το σούρουπο

Οι ζαρντινιέρες

Η λεπρή

Το καμένο σπίτι

Η κοπέλα που κλαίει

Ο έρωτας και οι λινές ταινίες

ΦΑΚΕΛΟΣ

Παράθεμα για «Τα όνειρα και οι μοίρες»

Σημειώσεις για τα όνειρα

Σημειώσεις που προορίζονταν να προστεθούν σον πρόλογο

Προσχέδιο «Όνειρα»

Περί της φύσεως του ονείρου

Τελευταίες σημειώσεις

Αφηγήσεις ονείρων

ΠΟΙΚΙΛΑ ΕΓΓΡΑΦΑ

Σχέδια σημειώσεων και παρατηρήσεις

Περί μιας ονειρολογικής μεθόδου

Περιεχόμενα

- Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΕΡΩΤΑΣ ΤΟΥ ΠΡΙΓΚΙΠΑ ΖΕΝΓΚΙ, Διήγημα,

Μετάφραση από τα γαλλικά: Τζίνα Στεπανιάν, εκδ. το ΟΚΤΑΣΕΛΙΔΟ του Μπιλιέτου 57-58, Μπιλιέτο 2007, Παιανία, Μάρτιος-Ιούνιος 2007. Υπεύθυνος έκδοσης: Βασίλης Δημητράκος

*Όπως και στην παρούσα έκδοση των μικρών αλλά ωραίων εκδόσεων από την Παιανία, του Μπιλιέτου, με αυτό το παλαιό άρωμα ευαισθησίας, δεν καταγράφω την γαλλική έκδοση μια και δεν αναφέρεται, το ίδιο έπραξα και για τις εκδόσεις της Ιωάννας Χατζηνικολή. Όπου δεν υπήρχε-αν και γνώριζα την πρώτη γαλλική έκδοση-δεν την ανέφερα. Διατήρησα τα αναφερόμενα στοιχεία των εκδόσεων και την ορθογραφία τους.

ΜΕΛΕΤΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ

-Εύα Νικολαϊδου,

ΜΙΑ ΕΥΛΑΒΙΚΗ ΑΝΑΜΝΗΣΗ-Η Μαργκερίτ Γιουρσενάρ εξομολογείται στην, Εύα Νικολαϊδου,

μτφ. Εύα Νικολαϊδου, διόρθωση: Γιώργος Τσελώνης, εκδ. Ελληνικά Γράμματα 2008

Περιεχόμενα

Πρόλογος

Η συνάντηση

Η ερμηνεία μιας ζωής

Κάποιες σκέψεις της Μαργκερίτ Γιουρσενάρ για τον Αδριανό από συνεντεύξεις και διαλέξεις

Γράμματα σε φίλους

Βιογραφικό της Μαργκερίτ Γιουρσενάρ

Βίλα Μαργκερίτ Γιουρσενάρ

Βιβλιογραφία για τη Γιουρσενάρ

     (Η Βιβλιογραφία είναι ξενόγλωσση).

-Josyanne Savigneau,

Marguerite Yourcenar-ΜΑΡΓΚΕΡΙΤ ΓΙΟΥΡΣΕΝΑΡ, Η ΕΠΙΝΟΗΣΗ ΜΙΑΣ ΖΩΗΣ,  μτφ. Ιωάννα Χατζηνικολή, εκδ. Χατζηνικολή 1990/1992( Marguerite Yourcenar-L’ invenyion d’ une vie, Gallimard 1990)

Περιέχει τα εξής κεφάλαια:

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΟ ΟΝΟΜΑ

Κεφ. 1. Το παιδί και οι υπηρέτριες

Κεφ. 2. «Δεν ξέρω αν αγαπούσα εκείνον τον κύριο»

Κεφ. 3. Πρώτες μαθητείες

Κεφ. 4. Υ υπογεγραμμένη, Μαργκερίτ Γιουρσενάρ

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΣ

Ο ΠΛΑΝΗΤΑΣ ΒΙΟΣ

Κεφ. 1. Ο νομαδισμός της καρδιάς και του πνεύματος

Κεφ. 2. Το ανέφικτο πάθος

Κεφ. 3. Η Γκρέις και η Χαριστική Βολή

ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟΣ

Η ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ

Κεφ. 1. Τα μαύρα χρόνια

Κεφ. 2. Ο πειρασμός της κοινοτοπίας

Κεφ. 3. Ξαναβρίσκοντας τον Αδριανό

Κεφ. 4. Πετίτ Πλαιζάνς

Κεφ. 5. Η αρχή της διασημότητας

Κεφ. 6. Η ισορροπία

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ

ΔΡΟΜΟΙ ΠΟΥ ΔΙΑΚΛΑΔΩΝΟΝΤΑΙ

Κεφ. 1. Ο οικειοθελής εγκλεισμός

Κεφ. 2. Η Άβυσσος και οι συγκρούσεις

Κεφ. 3. Η δημόσια αναγνώριση

Κεφ. 4. Γιουρσενάρ, όνομα Μαργκερίτ

Κεφ. 5. Το κλεισμένο πιάνο

ΜΕΡΟΣ ΠΕΜΠΤΟ

Η ΝΟΜΑΣ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ

Κεφ. 1. Αναδρομή στο χρόνο

Κεφ. 2. Τα παραπατήματα και το «ζοφερό μυθιστόρημα»

Κεφ. 3. Το τελευταίο ταξίδι

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

Το σονέτο που έγραψε η Μαργκερίτ Γιουρσενάρ για την γκουβερνάντα της Καμίλ Ντεμπόκ τα Χριστούγεννα του 1915

Διάγνωση της Ευρώπης

«Τι ανοίγει για μια στιγμή κάποιες διεξόδους»

«Εις εαυτήν»

Ο τελευταίος φόρος τιμής στην Μαργκερίτ Γιουρσενάρ

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ

Την χρονολογική βιβλιογραφία της συγγραφέως συνέταξε η Valerie Cadet

«Η σύνταξη λοιπόν μιας βιογραφίας της Γιουρσενάρ δε σημαίνει μόνο ανασύσταση των πραγματικών γεγονότων και των σωστών ημερομηνιών μιας ζωής, που η ηρωίδα της δεν έπαψε να σημειώνει τη διαδρομή της, αλλά, και κυρίως, χάραξη της πορείας μιας ελευθερίας που στο πέρασμα του αιώνα ξέφυγε από όλες τις συμβατικότητές του-κοινωνικές, οικογενειακές και λογοτεχνικές. Η ανασύσταση της εκπληκτικής αυτής ύπαρξης σημαίνει ότι φωτίζουμε μ’ ένα ολωσδιόλου καινούριο φως τη γένεση ενός έργου, μοναδικού στη σύγχρονη λογοτεχνία. Μέχρι το τέλος, η Μαργκερίτ κράτησε τον πρωταγωνιστικό ρόλο του μεγάλου μυθιστορήματος που επινόησε, της ζωής της, και αυτό το ανέκδοτο μυθιστόρημα της Μαργκερίτ Γιουρσενάρ έγραψε η Ζοζιάν Σεβινιώ».  

-Κριστιάν Ντυμαί Λβοβσκι,

Το τελευταίο ταξίδι της Μαργκερίτ Γιουρσενάρ. Φωτογραφίες του Saddri Derradji,

Μετάφραση από τα Γαλλικά: Γιάννης Στρίγκος, εκδ. Χατζηνικολή 2003 (La promesse du Seuil. Un voyage avec Marguerite Yourcenar, ACTES SUD 2002),

Β.  ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ

• εφ. Το Βήμα 23/3/1980

Μαργκερίτ Γιουρσενάρ: Η κίνηση των ιδεών…, είναι μια ψευδαίσθηση!

• περ. η λέξη τχ. 5/6,1981, μτφ. Μαρία Θ. Φωστιέρη

ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ Ή ΤΟ ΕΓΚΛΗΜΑ

• εφ. Το Βήμα 27/2/1983, συνέντευξη στην Ολυμπία Τσίπηρα

Μια περιπλάνηση 80 ετών στον χώρο και τον χρόνο. Μαργαρίτα Γιουρσενάρ.

• εφ. Τα Νέα 26/7/1986

Μαργκερίτ Γιουρσενάρ: Οι ποιητές σκότωσαν την ποίηση…

• περ. η λέξη τχ. 94/5,1990, μτφ. Άννα Άγγελου Σικελιανού

Marguerite Yourcenar: WILDE RUE BEAUX ARTS

• περ. η λέξη τχ. 102/3,4,1991, μτφ. Μαρία Φωστιέρη

Marguerite Yourcenar: Η ΜΙΚΡΗ ΣΕΙΡΗΝΑ (Θεατρικό κείμενο βασισμένο στο παραμύθι του Χανς- Κρίστιαν Άντερσεν)

• περ. Ευθύνη τχ. 239/11,1991, μτφ. Χρύσα Σπυροπούλου

Μαργκερίτ Γιουρσενάρ: ΦΕΜΠΟ ΝΤΕΛ ΠΟΤΖΙΟ

• εφ. Τα Νέα 27/10/1995

ΜΑΡΓΚΕΡΙΤ ΓΙΟΥΡΣΕΝΑΡ: «Ο Καραγκιόζης είναι προεπαναστατικός»

Γ. ΑΡΘΡΑ

Ανωνύμως

• εφ. Ακρόπολις 25/1/1981

Η Ελληνολάτρης Μαργκερίτ Γιουρσενάρ. Πως μια «άσημη» λογοτέχνις έγινε η πρώτη Γαλλίδα «Αθάνατη». Τα βιβλία της μιλούν για τον θάνατο με.. αισιοδοξία!

• εφ. Απογευματινή 15/12/1979

Ακαδημαϊκός γίνεται η γυναίκα που αγάπησε το Αιγαίο και τον Καβάφη

• εφ. Η Εβδόμη 17/1/1988

Η μοναχική κυρία που υπήρξε πρώτη «αθάνατη»

• εφ. Ελευθεροτυπία 23/3/1980

Η κίνηση των ιδεών είναι καθαρή χίμαιρα χωρίς νόημα ο πόλεμος των δύο φύλων

• εφ. Ελευθεροτυπία 1/3/1983

Μια γιορτή για τη Γιουρσενάρ. Υπό το νέφος του «πραξικοπήματος»

• εφ. Ελευθεροτυπία 24/9/1989

Μαργκερίτ Γιουρσενάρ. Η οριστική φωτογραφία….

• εφ. Ελευθεροτυπία 23/3/1990

Μελίνα-«Γιουρσενάρ»

• εφ. Ελευθεροτυπία 24/3/1991

“La Tour de la Prison”

• εφ. Ελευθεροτυπία 18/7/1992

Σε Γαλλικό Φεστιβάλ. Ελλάδα και Γιουρσενάρ

• εφ. Ελευθεροτυπία 6/10/2000

Για τη Γιουρσενάρ

• εφ. Έθνος 19/12/1987

Έφυγε μια μεγάλη των γραμμάτων

• εφ. Τα Νέα 6/6/1974

Η Γιουρσενάρ αντικρύζει με δέος το σύγχρονο κόσμο. Κυριαρχούν η γενοκτονία, η βία κι’ η απάτη

• εφ. Τα Νέα 24/1/1981

Μ. Γιουρσενάρ: «Μυστήριο»… εβδομήντα οκτώ χρονών!

• εφ. Τα Νέα 2/3/1982

ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΣ

• περ. Επίκαιρα τχ. 594/20/12/1979

Μια γυναίκα στην Ακαδημία

• περ. Γυναίκα τχ. 1106/5,1994

Πολύτιμες ψηφίδες

• περ. Gay τχ. 1/5,1988

Ανθρωπίστρια του 20^ου αιώνα

Β

• Νικηφόρος Βρεττάκος, εφ. Ελευθεροτυπία 31/12/1976

Με αφορμή του «ΑΔΡΙΑΝΟΥ ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ», της Μ. Γιουρσενάρ- Αυτοί που δεν διεφθάρησαν από την εξουσία

Γ

• Χαρά Μπακονικόλα-Γεωργοπούλου,

Πτυχές του Ευρωπαϊκού δράματος, εκδ. Επτάλοφος 2003, («Το Είναι και το φαίνεσθαι στην Ηλέκτρα της Marguerite Yourcenar)

Δ

• Κωνσταντίνος Θ. Δημαράς, εφ. Το Βήμα 16/11/1976

ΑΔΡΙΑΝΟΥ ΜΝΗΜΗ

• Κωνσταντίνος Θ. Δημαράς, εφ. Το Βήμα 16/11/1979

ΑΡΧΑΙΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

• Κωνσταντίνος Θ. Δημαράς, εφ. Το Βήμα 13/2/1981

ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΥΟΥΡΣΕΝΑΡ

Κ

• Αριστομένη Καλκαβούρα, εφ. Κυριακάτικη 1/3/1998

Η Γιουρσενάρ με κινέζικα χρώματα. Τα «Διηγήματα της Ανατολής» της Μαργκερίτ Γιουρσενάρ ενέπνευσαν τον κινέζο ζωγράφο Πέι Ζανγκ Γιανγκ

• Ειρήνη Κοντογεωργίου, εφ. Κυριακάτικη 5/11/2000

Η συγγραφέας ως μοντέλο

Μ

• Τατιάνα Μιλλιέξ, εφ. Ελευθεροτυπία 22/2/1981

Κι ο αγώνας θα συνεχίζεται

• Γιάννης Μπακούρος, περ. Πολιτικά Θέματα 1-7 Ιανουαρίου 1988

Μαργαρίτα Γιουρσενάρ

Π

• Μαίρη Παπαγιαννίδου, εφ. Το Βήμα 19/1/1992

Το μυστικό συμβόλαιο της Γιουρσενάρ με την Ελλάδα

Ρ

• Μαρία Ρεζάν, εφ. Η Καθημερινή 22/1/1981

Ο Καβάφης, η Ελλάδα και η Ευρώπη στη Γαλλική Ακαδημία…-Σήμερα, με τη Μαργκερίτ Γιουρσενάρ

Χ

• Ελένη Χαλκούση, εφ. Ελευθεροτυπία 7/5/1980

Δύο μεγάλες νίκες της γυναίκας

• Μικέλα Χαρτουλάρη: ρεπορτάζ, εφ. Τα Νέα 8/7/1997

Τολμηρή εξομολόγηση της Μαργκερίτ Γιουρσενάρ. Σαρκικό παιχνίδι στα 11. Αυτοβιογραφία-κλειδί. Αποκοιμήθηκα ευχαριστημένη που με βρήκε ωραία

• Ιωάννα Χατζηνικολή, περ. Περίγραμμα τχ. 31-32/1992

Συνέντευξη της Ιωάννας Χατζηνικολή στον Ηρακλή Παπαλέξη για την MARGUERITE YOURCENAR. «Η YOURCENAR κοίταζε τους ανθρώπους μέσα στα μάτια… Ήταν ένα σφουγγάρι που τράβαγε μέσα του τη ζωή» 

• Γ. Χουρμουζιάδης,

Πάθη και Τρόπαια, εκδ. Καλέντης 1987

Ω

• Ωτοβλεψίες, εφ. Τα Νέα 29/11/1979

Μνήμη Αυτοκράτορος ΑΔΡΙΑΝΟΥ

• Διαβάζω τχ. 81/, Αφιέρωμα

ΔΙΑΦΟΡΑ

Από 7-13 Απριλίου 2001 στον μικρό χώρο του ΑΛΕΚΤΟΝ, Σφακτηρίας 23 στην περιοχή του Κεραμεικού, παρουσιάστηκε το έργο της Γιουρσενάρ, ΜΑΡΙΑ ΜΑΓΔΑΛΗΝΗ η Σωτηρία.

Την σκηνοθεσία την είχε η Άννα Σωτρίνη, η μετάφραση ήταν της Ιωάννας Χατζηνικολή, τα Σκηνικά και τα Κοστούμια της Άννας Μαχαιριανάκη, η Μουσική του Γιάννη Δροσίτη, οι φωτισμοί του Κώστα Μπαμπούλα

βοηθός σκηνοθέτης ήταν η Αναστασία Πανταζοπούλου. Τους δύο ρόλους ερμήνευσαν η Χριστίνα Φραγκιαδάκη και η Αναστασία Πανταζοπούλου. Στην παράσταση, εκτίθεντο και εικαστικά και φωτογραφικά έργα. Οι στίχοι των τραγουδιών ήσαν της Άννας Σωτρίνης.

Το έργο, είχε παρασταθεί το 1989 σε σκηνοθεσία Σταύρου Τσακίρη με τη Μυρτώ Παράσχη, και

Το 1994 σε σκηνοθεσία του Κωστή Τσώνου, με την Ρουμπίνη Βασιλακοπούλου στον ομώνυμο ρόλο.

Για τις θεατρικές παραστάσεις των έργων της δες:

Α. Ελένη Γκίνη, Μαρία η Μαγδαληνή ή η σεβάσμια πόρνη. Φωτοτυπία με κείμενο, που μοιράστηκε μαζί με το μονόφυλλο πρόγραμμα

Β. Αδριανός Γεωργίου, περ. Ραδιοτηλεόραση τχ. 1630/12-5-2001

Γ. Σπύρος παγιατάκης, εφ. Η Καθημερινή 13/3/1994

Δ. Γιώργος Βιδάλης, εφ. Ελευθεροτυπία 29/5/1992, συνέντευξη με τον Θωδ Εσπίρι που σκηνοθετεί την «Μικρή Σειρήνα»,

Ε. εφ, Η Εποχή 17/5/1992

Στ. Βασίλης Ρουβάλης, εφ. Ελευθεροτυπία 1/9/2003

Ζ. Γιάννης Φραγκούλης, εφ. Εξόρμηση, Φωτιές στο Πανελλήνιο

Η. εφ. Έθνος 8/2/1994, «Φωτιές» από έρωτα

Θ. Δέσποινα Σαββοπούλου, περ. Διπλό Τηλέραμα τχ. 883/5-2-1994

Ι. εφ. Τα Νέα 19/5/1992, έργο της Γιουρσενάρ από το «ΝΕΟ ΘΕΑΤΡΟ»

Κ. εφ, Κέδρος 8/2/1994, Οι «Φωτιές» στο «Πανελλήνιο»

Λ. περ. Ραδιοτηλεόραση τχ. 1571/25-3-2000, Γιουρσενάρ στη Θεσσαλονίκη

Μ. Γιώργος Δ. Κ. Σαρηγιάννη, εφ. Τα Νέα 1/9/2003, Μ’ ένα σπασμένο κιονόκρανο

Ν. Βασίλης Αγγελικόπουλος, εφ. Η Καθημερινή 2/9/2003, Ο Αδριανός ήρθε στο Ηρώδειο

Ξ. Βας. Ρου, εφ. Ελευθεροτυπία 29/8/2003, Ο Ιταλός ηθοποιός Τζ. Αλμπερτάτσι στο Ηρώδειο ως Αδριανός

Ο. περ. Αθηνόραμα τχ. 172/23-8-2003, Ένας φωτισμένος ηγεμόνας

Διάφορες βιβλιοαναφορές

• Δημοσθένης Κούρτοβικ, Ημεδαπή εξορία, εκδ. Opera 1991

• Περ. Τομές τχ. 62-63/7,8,1980

• εφ. Τα Νέα 8/11/1980, Κώστας Σταματίου β/β

• Εφ. Ελευθεροτυπία 29/9/1990

• περ. Νέα Εστία τχ. 1288/1-3-1981

• εφ. Η Εποχή 7/9/2003, Μ. Θεοδοσοπούλου, Η Γιουρσενάρ, ο Θεοτοκάς και ο Μουσολίνι

• εφ. Η Εποχή 25/5/2008, Μ. Θεοδοσοπούλου, Ενυπνιογράφοι και καταγραφείς ονείρων

• εφ. Η Εποχή 19/4/1992, Μ. Θεοδοσοπούλου, Από την πραγματικότητα στη μυθιστορία

• περ. Εντευκτήριο τχ. 3/6,1988, Νίκος Ξανθιώτης β/β.

• εφ. Η Καθημερινή 10/3/1988, Μισέλ Φάϊτς β/β.

• εφ. Ελεύθερος Τύπος 28/9/1997, Μισέλ Φάϊς, Η Αιωνιότητα της καταγωγής

• περ. Το Τέταρτο τχ. 3/7,1985, Στάθης Τσαραγκουσιάνος β/β

• εφ. Έθνος 3/1/1988, Κώστας Τσαούσης Μνήμη Γιουρσενάρ

• εφ. Το Βήμα 24/8/1997, Λώρη Κέζα β/β

• εφ. Το Βήμα 4/8/1996, Λώρη Κέζα, Βιογραφίες ή αδιακρισίες; β/β

• εφ. Κυριακάτικη 20/12/1992, Ν. Ντ-ς, Η «υπόγεια» σχέση Γιουρσενάρ-Εμπειρίκου β/β

• εφ. Το Βήμα 4/1/2004, Λώρη Κέζα, Η Μαργκερίτ και η Ταγγέρη β/β

• εφ. Ο Ριζοσπάστης 11/1/2004, Το ταξίδι β/β

• εφ. Η Αυγή 27/1/1993, Σ. Π., Η βιογραφία της Γιουρσενάρ β/β

• εφ. Τα Νέα 26/10/1991, Η ζωή μου είναι ένα γυμνό κορίτσι

• εφ. Η Καθημερινή 18/11/1993, β/β Η βιογραφία μιας αθάνατης

• εφ. Η Αυγή 5/1/1992, Η Ελλάδα της Γιουρσενάρ

• εφ. Το Βήμα 30/9/1990, β/β

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΦΩΤΙΕΣ

• Ανάμεσά μας υπάρχει κάτι περισσότερο από ένας απλός έρωτας: υπάρχει μία συνενοχή

• Μοναξιά… Δεν πιστεύω όπως πιστεύουν, δεν ζω όπως ζουν, δεν αγαπώ όπως αγαπούν. Θα πεθάνω όπως πεθαίνουν.

• Πλάι σου, στο αεροπλάνο, δεν φοβάμαι πια τον κίνδυνο. Δεν πεθαίνουμε παρά μόνοι…

• Είναι μητέρα: έχει παιδιά όπως θα είχε τύψεις.

• Ο έρωτας είναι μια τιμωρία. Τιμωρούμαστε που δεν μπορέσαμε να μείνουμε μόνοι.

• Μια καρδιά, ίσως είναι κάτι τ’ ανάρμοστο. Ανήκει στην τάξη των αντικειμένων που βρίσκομε στα τραπέζια του ανατόμου και του χασάπη. Προτιμώ το κορμί σου.

• Που να σωθώ; Γεμίζεις τον κόσμο. Μόνο μέσα σε σένα μπορώ να σε αποφύγω.

• Προτού τυφλωθεί ο Οιδίποδας, δεν έκανε σ’ όλη του τη ζωή τίποτε άλλο από το να παίζει τυφλόμυγα με την Τύχη.

• Υποφέρω τις ελλείψεις σου. Υπομένουμε τις ελλείψεις του Θεού. Υποφέρω από την έλλειψή σου. Υπομένουμε την έλλειψη του Θεού.

• Τίποτα δεν έχω να φοβηθώ. Έχω φθάσει στον πάτο. Δεν μπορώ να πέσω πιο χαμηλά από την καρδιά σου.

• Δεν τα φοβάμαι τα στοιχειά. Οι ζωντανοί μου προκαλούν τον τρόμο γιατί έχουν κορμί.

• γιατί συνερχόμαστε γρηγορότερα από το οινόπνευμα παρά από την ευτυχία

• Ξέρω για τον έρωτα, τα λίγα που με έμαθαν τα μάτια που με αγάπησαν.

• και η αιωνιότητα, έχει και αυτή τη μόδα της

• Πνεύμα; Μέσα στον πόνο; Αρκετό άλας υπάρχει στο δάκρυ.

• Και η μοιχεία, συχνά, δεν είναι άλλο από μια μορφή, απεγνωσμένη, της πίστης.

• Τι ανούσιο θα ‘ταν να είναι κανείς ευτυχής!

• Όταν παύουν να σ’ αγαπούν γίνεσαι αόρατος. Δεν αντιλαμβάνεσαι πια πως έχω ένα κορμί.

• Ανάμεσα στο θάνατο και σε μας δεν παρεμβάλλεται καμιά φορά παρά ένα μοναχό πλάσμα. Αν αυτό το πλάσμα χαθεί, θα μείνει μόνον ο θάνατος.

• αιωνίως δεν κάνουμε τίποτε άλλο από το να αλλάζουμε σκλαβιά. 

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς, 26 Φεβρουαρίου 2017

ΥΓ 1. Δεν θα σου έδωσα ούτε πρόσωπο, ούτε τόπο που να είναι δικός σου, ούτε κανένα ιδιαίτερο χάρισμα, ώ Αδάμ, έτσι ώστε το πρόσωπό σου, τον τόπο και τα χαρίσματά σου να τα θελήσεις να τα κερδίσεις και να τα κατακτήσεις ο ίδιος. Η Φύση κλείνει άλλα είδη μέσα σε νόμους που εγώ θέσπισα. Αλλά εσύ, που κανένα όριο δεν περιορίζει, με τη διαιτησία σου, στα χέρια της οποίας σε εμπιστεύτηκα, ορίζεις μόνος τον εαυτό σου. Σε τοποθέτησα στο κέντρο του κόσμου, για να μπορείς καλύτερα να θεωρείς όσα περιέχει ο κόσμος. Δεν σε έκανα ούτε ουράνιο ούτε γήινο ούτε θνητό ούτε αθάνατο, ώστε εσύ, μόνος, ελεύθερος, σαν ένας καλός ζωγράφος ή ένας άξιος γλύπτης, να τελειώσεις μόνος σου τη δική σου μορφή.

     Πίκο ντε λα Μιράντολα

ΥΓ. 2. Δεν θέλησα να παραθέσω ξεχωριστά τις σκόρπιες σκέψεις μου για την Μαργκερίτ Γιουρσενάρ καθώς διάβαζα το έργο της, τις όποιες απόψεις μου τις εντάσσω μέσα στην αναφορά των έργων της μαζί με τα άλλα στοιχεία για αυτό, θέλω να πιστεύω σε μια συνεχή οργανική ενότητα.