Ο Φιλέλληνας άγγλος Φρειδερίκος-Δημήτριος Γκίλφορντ

Η ΙΟΝΙΟΣ ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΚΑΙ Ο ΦΙΛΕΛΛΗΝΑΣ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΓΚΙΛΦΟΡΝΤ

     «Η βρετανική διοίκηση ενίσχυσε και αυτή τα γράμματα και τις επιστήμες, ιδρύοντας, κατά τα σκωτικά και γερμανικά πρότυπα, την Ιόνιο Ακαδημία (1824-1864). Το τέμενος αυτό των Μουσών υπήρξε το πρώτο πανεπιστήμιο της ανατολικής Μεσογείου. Ανάμεσα στα διδασκόμενα μαθήματα της Νομικής Σχολής ήταν και η Πολιτική Οικονομία…».     Αυτά γράφει σχετικά στο άρθρο του ο Χρήστος Π. Μπαλόγλου, στον τόμο που αναφέρω παρακάτω.

Μεταφέρω ορισμένα κείμενα που γνωρίζω για τον ιδρυτή του «Τεμένους των Μουσών» χωρίς άλλους σχολιασμούς, πέρα από τις σχετικές απαραίτητες σημειώσεις. Όλα τα κείμενα είναι ενδιαφέροντα και έχουν την ιστορική τους σημασία για το κίνημα του ευρωπαϊκού φιλελληνισμού που αναπτύχθηκε στην χώρα μας. Η συνεισφορά των ευρωπαίων φιλελλήνων ποιητών και διανοουμένων, στοχαστών και άλλων συγγραφέων, περιηγητών και ταξιδευτών είναι μεγάλη και σημαντική στα δύσκολα εκείνα χρόνια που η Ελλάδα ήταν σκλαβωμένη από τον οθωμανικό ζυγό. Τα κείμενά τους και οι ανταποκρίσεις τους, δημοσιογραφικές ή άλλες, βοήθησαν τους ευρωπαίους πολίτες να στρέψουν το βλέμμα τους προς την σκλαβωμένη Ελλάδα και τον απελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων. Πέρα από τις ενδεχόμενες, αρνητικές ατομικές περιπτώσεις του κάθε φιλέλληνα, η αγάπη και ο σεβασμός τους προς την αρχαία κληρονομιά και την βυζαντινή, τους έκανε να ενδιαφερθούν ειλικρινά και τίμια για την σκλαβωμένη και εξαφανισμένη από «την πνευματική επικράτεια» της περιόδου εκείνης για πολλούς αιώνες χώρα μας. Η προσφορά τους είναι διαρκής. Τα κείμενά τους μας δίνουν σπάνιες και δυσεύρετες πληροφορίες και στοιχεία για τους έλληνες εκείνων των χρόνων. Τα παρθένα ακόμα βουκολικά τοπία της ελλάδας περιγράφονται και αποτυπώνονται εξαιρετικά στις σελίδες των περιηγητών και εικαστικών. Οι εικονογραφήσεις, επίσης, των συνηθειών των απλών ανθρώπων, τα ήθη και τα έθιμά των κατοίκων, οι ενδυματολογικές τους προτιμήσεις, τα φαγητά τους, οι λατρευτικές τους συνήθειες και οι δεισιδαιμονίες, οι προλήψεις και οι εορταστικές τους παραδόσεις και τα τοπικά γλέντια, η γλώσσα και οι κατά περιφέρεια διάλεκτοί της, οι ιστορικές εξεγέρσεις, οι σχέσεις τους με τους Οθωμανούς δυνάστες και οι απόψεις τους για τους ξένους περιηγητές που επισκέπτονταν την σκλαβωμένη Ελλάδα, με δύο λόγια ο Βίος και ο Πολιτισμός της Μεσαιωνικής Ελλάδας, σαν συνέχεια της ένδοξης αρχαιότητας, μας παρουσιάζονται με τα μάτια των ξένων περιηγητών ανάγλυφα και παραστατικά. Τους ξενίζει βέβαια, ότι οι κάτοικοι των περιοχών που επισκέπτονται, δεν συμπεριφέρονται όπως ο αρχαίος φιλόσοφος Σωκράτης, ο Αριστοτέλης, ο Πλάτων, αλλά, διαθέτουν τα ιστορικά εκείνα ζώπυρα που τους καθιστούν συνεχιστές των εκείνων προγόνων. Το πολύτομο έργο του Κυριάκου Σιμόπουλου, «Ξένοι Ταξιδιώτες στην Ελλάδα» αποτελεί αδιάψευστη μαρτυρία των γεγονότων και των συμβάντων που βρήκαν την ιστορική τους δικαίωση και ιστορική τεκμηρίωση μέσα στις σελίδες των ευρωπαίων φιλελλήνων. Πέρα από τις μετέπειτα ερμηνείες που δόθηκαν σε πολλές τους ενέργειες και προθέσεις. Ακόμα και από τις θέσεις του ίδιου του Σιμόπουλου. Ο ευρωπαϊκός διαρκής φιλελληνισμός,-ανεξαρτήτως στο πως έπραξαν οι πολιτικές τους κυβερνήσεις- αναγνωρίζεται και σε άλλες μελέτες που μεταφράστηκαν και εκδόθηκαν. Όπως πχ. βλέπε το βιβλίο «Στη χώρα του φεγγαριού» Βρετανίδες περιηγήτριες στην Ελλάδα (1718-1932). Εισαγωγή-Επιμέλεια Βασιλική Κολοκοτρώνη- Ευτέρπη Μήτση, μετάφραση Σοφία Αυγερινού, εκδόσεις «ΕΣΤΙΑΣ» 2005. Ή τα βιβλία «ΙΔΑΝΙΚΑ ΤΑΞΙΔΙΑ» Η Ελλάδα στη γαλλική ταξιδιωτική λογοτεχνία 1550-1821 της Όλγας Αυγουστίνου, έκδοση του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 2003, και στον τόμο «ΣΕΛΙΔΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ 20^ΟΥ ΑΙΩΝΑ» Κείμενα Γάλλων Ταξιδιωτών, σε επιμέλεια Παναγιώτη Μουλλά και Βάσω Μέντζου. Εκδόσεις «Ολκός» 1995.      

Α.

ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ-ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΓΚΙΛΦΟΡΝΤ

Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΕΥΕΡΓΕΤΗΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

 Του πρωτοπρεσβύτερου Γεωργίου Δ. Μεταλληνού

1.Το Πρόσωπο

Ο Φρειδερίκος Γκίλφορντ (Frederick North Guilford) γεννήθηκε στο Λονδίνο στις 7 Φεβρουαρίου 1766. Ήταν τριτότοκος γιός του Βρετανού πρωθυπουργού Φρέντερικ Νόρθ Guilford. Ο πατέρας του πρωταγωνίστησε ως κορυφαίος πολιτικός της πατρίδας του κατά την περίοδο της αμερικανικής (1775-83) και της γαλλικής (1789) επανάστασης. Ο Φρειδερίκος ήταν ο «πέμπτος» Κόμης  (EARL) του Γκίλφορντ», μετά δε τον θάνατο των δύο μεγαλύτερων αδελφών του κληρονόμησε τον τίτλο και την μεγάλη περιουσία. Ήταν ευφυέστατος και μετά από λαμπρές σπουδές, κλασσικές και νομικές, έγινε διδάκτορας της Νομικής στην Οξφόρδη. Ήταν γνώστης των Αρχαίων (Ελληνικά-Λατινικά) και χρησιμοποιούσε, μεταξύ άλλων, σε τέλειο βαθμό τα Ιταλικά, τα Γαλλικά, τα Ισπανικά, τα Γερμανικά και τα Ρωσικά, έμαθε δε και τα Νέα Ελληνικά. Με τις κλασικές σπουδές του αγάπησε την αρχαία Ελλάδα και τον πολιτισμό της, ιδιαίτερα δε τον Όμηρο. Ήταν ευρύτατα γνωστός ως φιλέλληνας. Παράλληλα ήταν μια πολύ ευαίσθητη και έντονα θρησκευτική φύση.

     Μεταξύ των ετών 1788 και 1792 επιχείρησε μακρά περιοδεία στη Μεσόγειο, Γαλλία, Ιταλία, την τουρκοκρατούμενη Ελλάδα, τη Σμύρνη, την Αλεξάνδρεια, και την Κύπρο, έφθασε δε και στην ενετοκρατούμενη Κέρκυρα (1791). Υπηρέτησε τη Χώρα του μέσα από διάφορες υπεύθυνες θέσεις. Τα έτη 1792-94 ήταν μέλος της Βουλής των Κοινοτήτων και μεταξύ 1794-98 εντάχθηκε στη βρετανική δημόσια Υπηρεσία. Τα έτη 1798-1805 υπήρξε Διοικητής Κεϋλάνης, με πλούσια ευεργετική δράση. Οι Έλληνες τον αγάπησαν ιδιαίτερα και το 1814 εκλέχθηκε πρώτος Πρόεδρος της «Φιλομούσου Εταιρείας» των Αθηνών.

     Το 1815 εγκαταστάθηκε στην Κέρκυρα και το ίδιο έτος γνώρισε τον Ιωάννη Καποδίστρια (1766-1831) στη Βιέννη, με τον οποίο συνδέθηκε στενά λόγω των κοινών του ενδιαφερόντων. Εκεί αντάλλαξαν απόψεις για την οργάνωση της παιδείας στα Ιόνια Νησιά. Το 1820 ονομάσθηκε Άρχων της Παιδείας στα Επτάνησα και επέδειξε ιδιαίτερη μέριμνα για την οργάνωση της Εκπαίδευσης. Τότε άρχισε και τις προσπάθειες-αγώνες καλύτερα-για την ίδρυση Πανεπιστημίου κατά τα σύγχρονα ευρωπαϊκά πρότυπα. Μόνιμο ενδιαφέρον του η αποκατάσταση του Ελληνισμού, η «παλιγγενεσία» του. Όλα δε αυτά παρά τις συνεχείς αντιδράσεις των Βρετανών και ιδιαίτερα του Αρμοστή Τόμας Μαίτλαντ. Τα Ιόνια Νησιά ήσαν βρετανικό Προτεκτοράτο (1815-1864), δηλαδή υπό βρετανική διοίκηση. Με την επιμονή του όμως και τους αγώνες του προς κάθε κατεύθυνση, τον Νοέμβριο 1823 άρχισαν τα προκαταρτικά μαθήματα της Ακαδημίας (Πανεπιστημίου) και από τον Μάϊο 1824 η κανονική της λειτουργία. Το μεγάλο όνειρο του Γκίλφορντ εξεπληρώθη. Απεβίωσε στις 2/14 Οκτωβρίου 1827, μετά από ένα από τα συνήθη ταξίδια του στην προγονική εστία.

2. Φιλέλληνας «άλλου είδους» (α)

Ο Γκίλφορντ θαυμάζεται και επαινείται για τον φιλελληνισμό του. Ακόμη δε και επιφανείς Λόγιοι έχουν δεχτεί ότι ο Γκίλφορντ υπήρξε φιλέλληνας «στο επίπεδο του Byron” (G. P. Henderson). Μια τέτοια όμως θέση αδικεί τον Γκίλφορντ, μη αποδίδοντας όλη την αλήθεια. Ο φιλελληνισμός του Βρετανού Ευγενή προχώρησε πολύ μακρύτερα. Η αγάπη του για την Ελλάδα και την Ελληνικότητα είχε κάτι, που δεν απαντά στους γνωστούς Φιλέλληνες, που περιορίζονται στην Ελλάδα των κλασικών χρόνων ως αρχαιολάτρες. Ο Γκίλφορντ δέχθηκε την Ελλάδα σ’ όλη την ιστορική της διαχρονία, ασπαζόμενος την Ελληνικότητα στην πληρότητά της.

     Με την μελέτη Πατερικών έργων στη Βενετία και κυρίως των βιβλίων του παραδοσιακού Θεολόγου και εκδότη πατερικών έργων, και μάλιστα αντιδυτικών, Δοσίθεου Πατριάρχου Ιεροσολύμων(+1707), δέχθηκε την Ορθοδοξία ως την μόνη αυθεντική συνέχεια της αποστολικής και πατερικής παραδόσεως και θέλησε να γίνει μέλος της. Αυτό πραγματοποιήθηκε στην Κέρκυρα (24 Ιανουαρίου 1791) με κανονικό βάπτισμα (τριπλή κατάδυση και ανάδυση). Κατηχητής του στην Κέρκυρα, που τον επηρέασε ευεργετικά ήταν ο παραδοσιακός Ορθόδοξος Γεώργιος Προσαλένδης(β). Κατά το βάπτισμά του έλαβε και το όνομα Δημήτριος και ως Φρειδερίκος/Φεδερίκος Δημήτριος εισήλθε στην Ορθοδοξία.

Με την είσοδο του Γκίλφορντ στην Ορθοδοξία ασχολήθηκε σε σπουδαία μελέτη  του ο Πανιερ. Μητροπολίτης Διοκλείας και καθηγητής της Ορθόδοξης Θεολογίας στην Οξφόρδη π. Κάλλιστος Ware (γ). Κατ’ αυτόν ο Γκίλφορντ «είδε πόσο αδύνατον είναι να κατανοήσει κανείς την συνέχεια της Ελληνικής Ιστορίας χωρίς να δεχθεί το τμήμα εκείνο, που γράφθηκε από την Ορθόδοξη Εκκλησία. Ούτε ήταν απλώς ικανοποιημένος να θαυμάζει αυτή την Εκκλησία εξ αποστάσεως, αλλά έγινε ο ίδιος μέλος της κοινωνίας της». Η Ορθοδοξία του υπήρξε η πηγή των κινήτρων του στη συνέχεια για ό,τι δημιούργησε στο χώρο της Παιδείας, και αυτή προσφέρει τα ερμηνευτικά κλειδιά για την κατανόηση των ενεργειών του. Αυτό επιβεβαιώνεται από πρόσωπα, που τον γνώρισαν, ζώντας κοντά του.

     Ο Κωνσταντίνος Τυπάλδος-Ιακωβάτος (1795-1867), ένας από τους υποτρόφους του Γκίλφορντ και καθηγητής της Δογματικής Θεολογίας στην Ιόνιο Ακαδημία (1826-1839), στον «Επιτάφιο», και στην ουσία επιμνημόσυνο λόγο του για τον Μαικήνα της Ακαδημίας, αναφέρεται δημόσια στα τέλη του Γκίλφορντ: «Δύο ημέρας πρό του θανάτου του έλεγε να κινήση διά την Κέρκυραν και ότι εδώ ευρίσκει ανάρρωσιν και θεραπείαν’ παρέδωκεν ευσεβώς το πνεύμα του λέγων τους εφεξής λόγους: «Ακαδημία, Κορφούς, τα Παιδιά μου». Ο Τυπάλδος αναφέρεται και στην «ευσέβεια» του Γκίλφορντ , επισημαίνοντας: «Από ταύτην επήγαζεν η φιλανθρωπία του, απ’ εδώ η συμπάθεια και επιείκεια’ απ’ εδώ η σεμνότης εκείνη των ηθών, απ’ εδώ ο απαραδειγμάτιστος φιλελληνισμός του». Η ευσέβεια, ως συνισταμένη της σχέσης του Γκίλφορντ με την Ορθοδοξία, ήταν κατά τον Τυπάλδο «το κριτήριον των πράξεων και φρονημάτων του».

     Πολύτιμες επίσης μαρτυρίες προσφέρει ο αδελφός του Κωνσταντίνου Γεώργιος Τυπάλδος Ιακωβάτος (1813-1882), σπουδαστής στην Ιόνια Ακαδημία (1827-1837) και γνωστός πολιτικός αργότερα. Στο έργο του «Ιστορία της Ιόνιας Ακαδημίας» (έκδοση Σπύρου Ασδραχά, 1982) υπογραμμίζει για την βάπτιση του Γκίλφορντ: «Τέτοια πράξη , αν δεν εγίνηκε με όλην την ειλικρίνειαν της καρδιάς, μένει ανεξήγητη. Πώς ο Μιλόρδος έπραξε σε ρωμαίικον τρόπο πράμα, το οποίον δεν ήθελε καταδεχθή να πράξη έμπορος ρωμαίος μέσα στη Λόντρα». Το νόημα των λόγων του: Χωρίς ειλικρίνεια ήταν αδύνατο να επιχειρήσει κάτι τέτοιο ένας Άγγλος ευγενής!

     Για τον Γ. Ιακωβάτο ισχυρότατη απόδειξη της ειλικρίνειας του Γκίλφορντ είναι και η συμπεριφορά του στην επιθανάτια κλίνη. Ο βαρειά άρρωστος Λόρδος ζήτησε επίμονα να λάβει τη Θεία Κοινωνία από ορθόδοξο ιερέα-πήγαν και έφεραν τον ρώσο εφημέριο του Λονδίνου-και αυτό μέσα στο ίδιο το οικογενειακό του περιβάλλον και παρά τις αντιδράσεις των συγγενών του. Ομολόγησε ενώπιον των Άγγλων συγγενών του την ορθόδοξη πίστη του.

     Η είσοδος ενός επίσημου Άγγλου στην Ορθοδοξία απαιτούσε μυστικότητα, διότι υπήρχε ο κίνδυνος να χαρακτηρισθεί «αποστάτης εκ της πατρώας θρησκείας», αφού ήταν μέλος της High Church, της επίσημης Αγγλικανικής Εκκλησίας. Με την υπόδειξη και συγκατάθεση του Κατηχητή του, έμεινε «κρυπτοορθόδοξος», ακολουθώντας τον κανόνα: «Άρνησις μεν δεν πρέπει να γίνηται κατ’ ουδένα τρόπον, αλλ’ ουδέ βεβαίωσις ουδεμία, μόνον απόκρισις στερεά και αμετάθετος να παριστάνη άγνοιαν και ουδέν πλέον». Η βιωτή του όμως, γνωστή σε όλους, ήταν η μεγαλύτερη επιβεβαίωση της ορθόδοξης, κατά το αγιοπατερικό πρότυπο, ταυτότητάς του. Η εμμονή του στη δογματική πίστη της Ορθοδοξίας, αλλά και η σχέση του με τον τρόπο της υπάρξεώς της (νηστεία, άσκηση- πνευματικότητα, λειτουργική ζωή), επίσκεψη στο Άγιο Όρος και την Πόλη (Οικουμενικό Πατριαρχείο), και κυρίως η συμπεριφορά του ως μοναχού, επιβεβαίωναν την σχέση του με την Ορθοδοξία. Ορθότατα, λοιπόν, ο Κερκυραίος λόγιος και ιστοριοδίφης Λαυρέντιος Βροκίνης το 1877 καλεί τον Γκίλφορντ «γνήσιον τέκνον της Ορθοδόξου ημών Εκκλησίας».

3. Η «Ιόνιος Ακαδημία»(δ) και η Θεολογική Σχολή της.

     Ο Γκίλφορντ ίδρυσε στην Κέρκυρα το πρώτο ελληνικό Πανεπιστήμιο (1824-1865) κατά τα ευρωπαϊκά ακαδημαϊκά δεδομένα. Ο αρμοστής Φρειδερίκος Άνταμ (1781-1853) έλεγε για τον Γκίλφορντ ότι «όλες οι τάσεις του Πανεπιστημίου είναι ελληνικές», υποδηλώνοντας έτσι τους στόχους του ιδρυτού της Ακαδημίας. Πράγματι, μόνιμη μέριμνα του Γκίλφορντ ήταν ελληνορθόδοξη πορεία όχι μόνο της Θεολογικής Σχολής, αλλά όλου του Πανεπιστημίου. Την ταύτισή του με αυτό φανερώνουν χαρακτηριστικές φράσεις, που επαναλάμβανε, ακόμη και στις υπηρεσιακές Εκθέσεις του: “My University” (το Πανεπιστήμιο Μου) και “My Boys” (τα παιδιά μου, δηλαδή οι φοιτητές) Η οργάνωση, ιδιαίτερα των θεολογικών Σπουδών, εντάχθηκε στο ιδεολογικό πλαίσιο, στο οποίο εκινείτο ο Γκίλφορντ, αναπτύσσοντας την εκπαιδευτική πολιτική του. Επιθυμία του ήταν το Πανεπιστήμιο, η «Ιόνιος Ακαδημία», να ενσαρκώνει όχι μόνο το «κλασικό», αλλά και το ελληνορθόδοξο ιδεώδες. Σε κάθε κίνησή του η Ορθοδοξία ήταν η καρδιά των οραματισμών του. Αν όμως για τις υπόλοιπες Σχολές στόχος του ήταν η «μετακένωση» της ευρωπαϊκής επιστήμης στον ελληνικό χώρο, για τη Θεολογική Σχολή η προσπάθειά του επικεντρωνόταν στο να μένει η προσφερόμενη Θεολογία στα πρότυπα της ορθοδόξου παραδόσεως, χωρίς όμως να υστερεί στο ελάχιστο σε επιστημονικότητα. Άλλωστε το πρωτεύον γι’ αυτόν ήταν η προσφερόμενη Θεολογία και όχι η επιστημονική μέθοδος. Δεν είναι περίεργο λοιπόν, που η πρώτη έδρα της Θεολογικής Σχολής ήταν (ορθόδοξη) Δογματική.

     Το ενδιαφέρον του για την εφαρμογή του Προγράμματός του εκδηλωνόταν με την τακτική παρακολούθηση των παραδόσεων των Καθηγητών όλων των Σχολών και ιδιαίτερα του μαθήματος της Δογματικής. Ως προς την Θεολογική Σχολή ο οραματισμός του επικεντρωνόταν στην κατάρτιση «καλώς εκπαιδευμένων Κληρικών» (“Of well instructed Clergymen”). Μόνο πρόβλημά του ήταν όμως η διαφύλαξη όλης της Ακαδημίας από τις ανατρεπτικές ιδέες του Διαφωτισμού συναντώμενος στο σημείο αυτό με τον φίλο του Ιωάννη Καποδίστρια και το ανάλογο ενδιαφέρον του για τα ιδρυόμενα απ’ αυτόν σχολεία. Γι΄ αυτό ενδιαφερόταν για τη συμπεριφορά των Καθηγητών και τη σχέση τους με την ελληνορθόδοξη παράδοση. Αυτά τα κριτήρια εφάρμοζε και στην εκλογή των Καθηγητών του Πανεπιστημίου, που όλοι σχεδόν υπήρξαν υπότροφοί του.

     Ως προς τη Θεολογική Σχολή δημιουργούσε κίνητρα για τη στροφή στις Θεολογικές Σχολές, αγωνιζόταν δε να κρατήσει στα χέρια του την παιδεία του Κλήρου στα όρια της ορθόδοξης παράδοσης. Εκινείτο με σοφία και διπλωματικότητα προς όλες τις κατευθύνσεις, κυρίως δε προς τους προϊσταμένους του, για να μη προκαλεί και ακυρώνονται οι στόχοι του. Ιδιαίτερα εκτιμούσε Καθηγητές, όπως ο κεφαλλονίτης δογματολόγος και κανονολόγος Κ. Τυπάλδος, διότι ήταν πιστός στις κατευθύνσεις που ο ίδιος ο Γκίλφορντ είχε καθορίσει.

     Σημαντικό είναι ότι ο Γκίλφορντ μεριμνούσε εναγώνια για τη διάσωση εκκλησιαστικότητας, της διασύνδεσης δηλαδή με την τοπική Εκκλησία όλης της Ακαδημίας. Έτσι καθιέρωσε την μνήμη των Τριών Ιεραρχών (30 Ιανουαρίου) ως επίσημη γιορτή της Ακαδημίας (ε). Δεν επέλεξε κάποια αρχαία θεότητα, για να θέσει υπό την προστασία της το Πανεπιστήμιο, αλλά τους καθιερωμένους από τον ΙΙο αιώνα Προστάτες της Ελληνικής Παιδείας. Η «Γλαύκα» έγινε σύμβολο του Πανεπιστημίου, αλλά «η προστασία του ανατέθηκε στους Ιεράρχες εκείνους, που συνέδεσαν αρμονικά την κλασική παιδεία με την «εν Χριστώ» αλήθεια.

     Μετά τον θάνατο του Γκίλφορντ (Οκτώβριος 1827) η Ακαδημία θα ακολουθήσει την πορεία της σε ένα ανανεωμένο και σε πολλά αναθεωρημένο πλαίσιο μέχρι το κλείσιμό της (1865). Η όλη δράση του Γκίλφορντ τεκμηριώνει τον αυτοχαρακτηρισμό του ως «Ολόκληρου Έλληνα» (full Greek), διότι πέτυχε να ενσαρκώσει όλη την Ελληνικότητα, αναδεικνυόμενος αυθεντικός Ρωμηός, Ορθόδοξος δηλαδή Έλληνας στο φρόνημα και τη ζωή του.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Α) Πρ. Γεώργιος Δ. Μεταλληνός,

Ο κόμης Φρειδερίκος-Δημήτριος Γκίλφορντ και η ιδεολογική θεμελίωση των Θεολογικών Σπουδών της Ιονίου Ακαδημίας, Πρακτικά Συμποσίου 1986 (Ζάκυνθος 24-27 Οκτωβρίου) του Κέντρου Μελετών Ιονίου, Αθήνα 1990, σ. 161-189 και στην Επιστημονική Επέτειο Θεολογικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, τόμος 27 (1986) σ.27-54.

Δημήτριος Γ. Μεταλληνός,

Λόρδος Φρειδερίκος-Δημήτριος Γκίλφορντ, Ένας ακραιφνής Ορθόδοξος και Έλληνας, Κεφαλληνιακά Χρονικά 13(2012), σ.503-512

Β) Γεωργίου Προσαλένδου,

Ανέκδοτα χειρόγραφα αφορώντα την κατά το δόγμα της Ορθοδόξου Εκκλησίας βάπτισιν του Άγγλου Φιλέλληνος Κόμητος Γυίλφορδ, νύν το πρώτον εκδιδόμενα υπό Λαυρεντίου Σ. Βροκίνη, εν Κερκύρα 1879.

Γ) Kallistos Ware,

The fifth Earl of Guilford (1766-1827) and his secret Conversion to the Orthodox Church, στον τόμο D. Baker (ed), “The Orthodox Church and the West” (= Studies in Church History, vol. 13) Oxford 1976.

Δ) Ελένη Αγγελομάτη-Τσουγκαράκη,

Η Ιόνιος Ακαδημία. Το χρονικό της ίδρυσης του πρώτου Ελληνικού Πανεπιστημίου (1811-1824), Εκδόσεις «Ο Μικρός Ρωμηός» Αθήνα 1997

Ε) π. Γεώργιος Δ. Μεταλληνός,

«Οι Τρείς Ιεράρχαι «προστάται» της Ιονίου Ακαδημίας», στο Αντίδωρον Πνευματικόν, Τιμητικός Τόμος Γερασίμου Ι. Κονιδάρη, Αθήνα 1981, σ.281-303.

Πρωτοπρεσβύτερου Γεωργίου Δ. Μεταλληνού, σελίδες 7-28,  στο ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ 2019, ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ, ΠΑΞΩΝ και ΔΙΑΠΟΝΤΙΩΝ ΝΗΣΙΩΝ, ΕΤΟΣ ΛΓ΄. Έκδοση: Επικοινωνιακού και Μορφωτικού Ιδρύματος «Ο ΑΓΙΟΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝ» της Ιεράς Μητροπόλεως Κερκύρας, Παξών και Διαποντίων Νήσων. Επιμέλεια: Κωνσταντίνος Π. Θύμης, Γραμματεύς Ιεράς Μητροπόλεως master Ιστορίας-Θεολογίας.

--

Β.

• Φρειδερίκος Γκίλφορδ (1766-1827)

     Τον σημειώνω σαν Επτανήσιο, γιατί, εκτός από την αγάπη του (είναι ο πνευματικός Βύρων της Ελλάδας) και την πρωτοβουλία του για την Παιδεία των Ιονίων, ο κόμης και λόρδος Γκίλφορδ βαφτίστηκε ορθόδοξος και ζήτησε την ατομική χαρά στα ελληνικά βιώματα. Από την αρχαιολατρία του οδηγήθηκε στη λαογραφία, κι’ είναι πιθανό, ότι το παράδειγμά του (να προσέχη τα έθιμα, τις παροιμίες και τα τραγούδια του λαού) επέδρασε στους λόγιους της Επτανήσου, νωρίτερα από το μήνυμα του Φωριέλ.

     Ταξιδεύοντας στα νησιά, ο Γκίλφορδ πρόσεχε τα λαογραφικά τους, και σημείωσε σε χειρόγραφο, το 1821, παροιμίες από τη Ζάκυνθο (80). Τις αντέγραψε τότε ο καθηγητής στην Ιόνιο Ακαδημία Χριστόφορος Φιλητάς. Ο Ήπειρο- Επτανήσιος αυτός λόγιος συμπλήρωσε τη συλλογή με άλλες ζακυθινές και κερκυραϊκές παροιμίες και τις χρησιμοποίησε αργότερα ο Πολίτης στη μεγάλη συλλογή του.

Δημήτρης Σ. Λουκάτος, περιοδικό «ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ» τχ. 899/Αθήνα, Χριστούγεννα 1964, τόμος εβδομηκοστός έκτος σελ. 205

--

Γ.

Φρειδερίκος Νόρθ – Εγκώμιον ενός μεγάλου φιλέλληνα

Νίκος Κ. Κουρκουμέλης δ.φ.:

ΕΓΚΩΜΙΟΝ ΕΝΟΣ ΜΕΓΑΛΟΥ ΦΙΛΕΛΛΗΝΑ
Φρειδερίκος Νόρθ, 5ος κόμης του Γκίλφορντ
(Frederick North, 5th Earl of Guilford )

Από Ermis News access_time7 έτη πριν chat_bubble_outline

       Συμπληρώθηκαν διακόσια χρόνια από τη δεύτερη περιοδεία στην περιοχή, του πολύγλωσσου περιηγητή και συλλέκτη αρχαιοτήτων και χειρογράφων Βρετανού φιλέλληνα, που έμεινε στην εθνική μνήμη ως «Ο λόρδος Γκίλφορντ». Πρόκειται για τον Φρειδερίκο Νόρθ, 5ο κόμη του Γκίλφορντ (7 Φεβρουαρίου 1766 – 14 Οκτωβρίου 1827, Frederick North, 5th Earl of Guilford), τον γνωστό έως το 1817, που κληρονόμησε τον τίτλο του “Earl”, ως «The Honourable Frederick North», νεότερο γιο του πρωθυπουργού Frederick North, 2nd Earl of Guilford (1732-1792, κατά την πρωθυπουργία του οποίου, 1770-1782, έγινε ο πόλεμος της αμερικανικής ανεξαρτησίας).

Με τη Ζάκυνθο, εκτός των κοινωνικών σχέσεων που δημιούργησε η κατά περιόδους παραμονή του, τον συνδέουν και σχέσεις φιλίας, προστασίας και συνεργασίας με τη λόγια κοινότητα. Υπήρξε προστάτης του Ανδρέα Κάλβου, του Στυλιανού Σπαθή, του Γεώργιου Θεριανού, του Νικογιώργου Κοκκίνη (αργότερα μητροπολίτη Ζακύνθου Νικόλαου), του Νικόλαου Μαδρικάρδη, του Σπυρίδωνα Ρωσόλυμου, του Σπυρίδωνα Γαρζώνη, του Σπυρίδωνα Μονδίνου, του Δημήτριου Μακρή, του Γεώργιου Τσουκαλά, του Σπυρίδωνα Σκούρτα, του Δημήτριου Κονιτόπουλου, του Παναγιώτη Φουρτούνη , του Διονύσιου Βαρότση, του Σπυρίδωνα Σιδηροκαστρίτη, του Γεώργιου Βαρβία, του Νικόλαου Κούρτη, του Κωνσταντίνου Σπαθή, του Νικόλαου Γούστη αλλά και φίλος και αλληλογράφος του Διονυσίου Σολωμού, του ηγουμένου της Σκοπιώτισας Κωνσταντίνου Λογοθέτη, του Διονύσιου Βούλτζου, και του Παύλου Μερκάτη. Καταχρηστικά στους ευεργετημένους από τον Γκίλφορντ ζακύνθιους πρέπει να προστεθεί και ο Γαετάνο Γκρασέτι, δεύτερος σύζυγος της Αδελαϊδας Καρβελλά , της υποτιθέμενης “Donna Velata”, ο οποίος κατέλαβε τη θέση του καθηγητή στην Ιόνιο Ακαδημία χάρις στη μεσιτεία του Διονυσίου Σολωμού , που υπήρξε παράνυμφος στο γάμο τους.

Μετά τις σπουδές του, ο Γκίλφορντ εκπροσώπησε στη Βουλή των Κοινοτήτων το Banbury από το 1792 έως το 1794 και στη συνέχεια ανέλαβε τα δημόσια αξιώματα του γραμματέα του Αντιβασιλέα της Κορσικής, sir Gilbert Elliot ( 1795-1796) και του πρώτου Κυβερνήτη της Κεϋλάνης (1798-1805). Περιόδευσε στην Ευρώπη και στην Μέση Ανατολή μένοντας μεγάλα διαστήματα στην Ιταλία και στην Ελλάδα. Μελέτησε ιδιαίτερα τον ελληνορθόδοξο κόσμο και το 1791 στην Κέρκυρα, ασπάστηκε την Ορθοδοξία και έλαβε το όνομα Δημήτριος. Έγινε επίσης μέλος διαφόρων ευρωπαϊκών ακαδημιών και Πρόεδρος της «Φιλομούσου Εταιρείας των Αθηνών» (1814).

Ίσως κατά την πρώτη περιήγησή του στην περιοχή (1791-2), δηλαδή πολύ πριν τους σχετικούς πειραματισμούς των Γάλλων δημοκρατικών, ή κατά τις επόμενες περιηγήσεις (1810-1813), να οραματίστηκε την ίδρυση ενός ανώτερου εκπαιδευτηρίου στον χώρο των νησιών του Ιονίου με το οποίο θα ανακαλούνταν στην πατρική γη οι κλασικές σπουδές και η Ελλάδα θα επανακτούσε την αρχαία λάμψη της. Αυτό το όραμα καθόρισε όλη τη ζωή του. Έτσι όταν μετά τον θάνατο και του δευτερότοκου αδελφού του κληρονόμησε τον πατρικό τίτλο και την περιουσία (περίπου 11.000 στερλίνες λίρες τον χρόνο), αυξάνοντας τις πολιτικές και οικονομικές του δυνατότητες, επικέντρωσε τις προσπάθειές του στην ενίσχυση της παιδείας στον ελληνικό χώρο, στην οικονομική ενίσχυση εκείνων που επιθυμούσαν να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους και στην προσέλκυση προσωπικοτήτων, που είτε μεμονωμένα είτε μέσω επιστημονικών συσσωματώσεων (όπως η Φιλόμουσος Εταιρεία των Αθηνών και η «βρετανική» Ακαδημία της Ζακύνθου) θα δημιουργούσαν προϋποθέσεις στήριξης ενός τέτοιου ιδρύματος.

Μετά την εγκατάσταση των Βρετανών στην περιοχή, την ίδρυση του βρετανικού προτεκτοράτου «Ενωμένα Κράτη των Ιονίων Νήσων – Stati Uniti Delle Isole Jonie» (1815) και την παραχώρηση του Συντάγματος του 1817, άλλαξε τακτική και πλέον είτε προσέφερε υποτροφίες σε διακεκριμένους Έλληνες που σπούδαζαν σε ευρωπαϊκά πανεπιστήμια (Κ. Ασώπιος , Θ. Φαρμακίδης, Χρ. Φιλητάς, Ν. Μανιάκης, Ι. Χρόνης, Δ. Σχοινάς, Σπ. Τρικούπης κ.α.), είτε προσέλκυε προσωπικότητες που ήδη είχαν ολοκληρώσει τις σπουδές τους και ασχολούντο με την εκπαίδευση (Α. Κάλβος, Στ. Σπαθής, Θ. Αχιλλέας, Α. Ψαλίδας, Α. Πολίτης κ.α.).

Πριν τον Μάιο του 1819 απέσπασε από τον πρίγκιπα της Ουαλίας – αντιβασιλέα Γεώργιο και τον υπουργό πολέμου και αποικιών Λόρδο Μπάθερστ (Henry 3rd Earl Bathurst) την διαβεβαίωση ότι θα του ανατεθεί η ίδρυση του προβλεπόμενου, από το άρθρο 23 του Συντάγματος 1817, Πανεπιστημίου στην Κέρκυρα, γεγονός που επικυρώθηκε με τη απονομή τον Ιανουάριο/Φεβρουάριο 1820 του τίτλου «Άρχων, Chancellor of the project University» και του Μεγαλόσταυρου του Τάγματος των Αγίων Μιχαήλ και Γεωργίου. Ύστερα από αυτά στις 25 Μαρτίου 1820 η Ιόνιος Γερουσία με πρόταση του Λόρδου Ύπατου Αρμοστή αντιστράτηγου Σερ Τόμας Μαίτλαντ (Lord High Commissioner Lt General sir Thomas Maitland), όρισε τον Γκίλφορντ «Άρχοντα» της εκπαίδευσης, ουσιαστικά άμισθο συντονιστή όλης της δημόσιας εκπαίδευσης και όχι μόνο του πανεπιστημίου.

Η ανάμειξη του Γκίλφορντ στα ελληνικά εκπαιδευτικά είναι υποδειγματική περίπτωση των αποτελεσμάτων της γοητείας των κλασικών σπουδών. Απόφοιτος του Ήτον και της Οξφόρδης είχε ανδρωθεί στο κλίμα του λεγόμενου «βρετανικού διαφωτισμού». Με τις περιοδείες του όμως είχε δημιουργήσει τις δικές του θεωρίες. Πέραν του θερμού φιλελληνισμού του , που τον προέτρεπε να δηλώνει ότι είναι «΄Ελλην και όχι Φιλέλλην» και τον έκανε ενθουσιωδώς αποδεκτό από τους Έλληνες, ο Γκίλφορντ διέθετε και την πρωταρχική ύλη για την ανάληψη ενός τόσο σοβαρού εγχειρήματος: πολιτικές προσβάσεις, τεράστια περιουσία, διοικητικές και οργανωτικές ικανότητες, ήθος και ευγενικό χαρακτήρα.

Μετά από πολλές αντιξοότητες, που προέβαλε το προτεκτοράτο και προσωπικά ο Μαίτλαντ, ο Γκίλφορντ οργάνωσε τη δημόσια εκπαίδευση του Ιονίου Κράτους δημιουργώντας τρεις κύκλους εκπαιδεύσεως: Κατώτερης, Μέσης και Ανώτατης. Στην κατώτερη, που παρακολουθούσαν αγόρια και κορίτσια σε όλα τα μεγάλα χωριά και τις πόλεις, εισήγαγε το αλληλοδιδακτικό σύστημα διδασκαλίας των Bell και Langaster, όπως το εναρμόνισε στις ελληνικές ανάγκες ο συνεργάτης του Αθανάσιος Πολίτης. Στη Μέση δημιούργησε οκτώ «δευτερεύοντα» σχολεία στις πρωτεύουσες των νησιών και το Ληξούρι. Στην Ανώτατη λειτούργησε πανεπιστήμιο, την « Ιόνιο Ακαδημία» (το πρώτο ευρωπαϊκού τύπου στην Εγγύς και Μέση Ανατολή) με τέσσερεις σχολές: Θεολογίας, Νομικής, Ιατρικής και Φιλοσοφίας, μετακαλώντας να διδάξουν παλαιοί υπότροφοί του:

Ι. Καραντινός , Ν. Πίκκολος, Κ. Ασώπιος, Θ. Φαρμακίδης, Χρ. Φιλητάς, Γ. Θεριανός, Ν. Μανιάκης, Γ. Ιωαννίδης, Ι. Λουζινιάν, Α. Πολίτης, Α. Κάλβος, Στ. Σπαθής, Κ. Τυπάλδος – Ιακωβάτος, Π. Καρούσος, Στ. Μαράτος, Ι. Αριστείδης, Γ. Τουρλινός, Στ. Πυλαρινός, Γ. Σορδίνας.

Παράλληλα οργάνωσε εποπτευόμενα από το πανεπιστήμιο ιδρύματα: την Πανεπιστημιακή Βιβλιοθήκη (με υπεύθυνο τον Ανδρέα Παπαδόπουλο-Βρεττό), τον Βοτανικό Κήπο (με υπεύθυνο τον Στυλιανό Σπαθή), την Δημόσια Σχολή των Ωραίων Τεχνών (με υπεύθυνο τον Παύλο Προσαλέντη) και την Σχολή Αρχιτεκτονικής και Καλλιγραφίας (με υπεύθυνο τον Αντώνιο Βίλλα). Παράλληλα λειτούργησαν το Φοιτητικό εστιατόριο και τα Φροντιστήρια ξένων γλωσσών.

Ο Γκίλφορντ είχε αποκτήσει μια προσωπική μεγάλη συλλογή βιβλίων, εντύπων και χειρογράφων. Αυτά τα κατέθεσε στην Ακαδημία ώστε με δωρεές Ελλήνων και φιλελλήνων και την υπάρχουσα στην Κέρκυρα από την περίοδο της Επτανήσου Πολιτείας «Βιβλιοθήκη του Γένους» να δημιουργηθεί μια μεγάλη Πανεπιστημιακή Βιβλιοθήκη. Υπεύθυνο για την καταλογράφηση και την έκδοση των χειρογράφων όρισε τον Ανδρέα Κάλβο. Μετά το θάνατό του, η βιβλιοθήκη χάρις στον αρμοστή σερ Φρέντερικ Άνταμ (Lt. General sir Frederick Adam), που δεν τήρησε τις διατάξεις της διαθήκης του Γκίλφορντ, παραδόθηκε στους αντιπροσώπους του κληρονόμου του «Άρχοντα» (ανεψιού του από την αδελφή του) κόμη Σέφιλντ (George Holroyd, 2nd Earl of Sheffield), ο οποίος την πούλησε στο Λονδίνο σε επτά δημοπρασίες μεταξύ των ετών 1828 και 1835. Ένα μεγάλο μέρος από αυτά, ευτυχώς, αγόρασε το Βρετανικό Μουσείο και σήμερα είναι στη διάθεση των ερευνητών.

Η προσωπική ακτινοβολία του Γκίλφορντ , η φήμη της σοφίας των καθηγητών , οι κώδικες συμπεριφοράς του προσωπικού, η διδασκαλία στην νέα ελληνική γλώσσα (την οποία θερμά υποστήριξε με αναφορά του στην απαρτιζόμενη από έλληνες Ιόνιο Γερουσία) και η αρχαιοπρεπής πανεπιστημιακή αμφίεση, παρά τα βρετανικά σχόλια που προκάλεσαν κύκλοι της υπαλληλίας του προτεκτοράτου, έδωσαν κύρος στο ιονικό πανεπιστήμιο και οργάνωσαν τις βάσεις μιας ξεχωριστής στον ευρωπαϊκό χώρο πανεπιστημιακής κοινότητας. Χάρις στους χειρισμούς του Γκίλφορντ τα έντονα ελληνορθόδοξα χαρακτηριστικά της πλησίαζαν τις διαμορφωμένες ευρωπαϊκές πρακτικές, προοιωνίζοντας μια αρμονική συνύπαρξη και μια λαμπρή εξέλιξη. Η ιστορική προσέγγιση αυτών των δυο παραγόντων στο Πανεπιστήμιο της Κέρκυρας, συνδέεται ευθέως με τον ιδρυτή του, η παρουσία του οποίου εκτάθηκε πέραν των εκπαιδευτικών και σε κοινωνικά και πολιτικά επίπεδα, παρήγαγε πρότυπα συμπεριφοράς με κύρια στοιχεία τον Ελληνισμό και την Ορθοδοξία και δόμησε την νοοτροπία μιας μεγάλης κοινωνικής ομάδας. Η ομάδα αυτή πολύ σύντομα αναπροσδιόρισε τις πνευματικές, κοινωνικές και πολιτικές παραμέτρους των κοινωνιών των νησιών σε κατευθύνσεις έντονα εθνικές και πατριωτικές.

Οι ολοκληρωτικές αλλαγές, που είχαν ως πρώτο στόχο τον ελληνικό χαρακτήρα του ιδρύματος και η οπισθοδρόμηση, που ακολούθησαν τον θάνατο του Γκίλφορντ, αλλά και οι δυνατότητες που δόθηκαν στην Προστασία για την αναδιατύπωση του αρχικού της ερωτήματος κατά πόσο (της) είναι χρήσιμο το Ελληνικό Ιονικό Πανεπιστήμιο, είναι οι ισχυρότερες αποδείξεις για την αξία της παρουσίας του Γκίλφορντ στο Αρχοντείο της Ιονίου Ακαδημίας και την ελληνικότητα των προθέσεών του. Οι αντιρρήσεις του Προτεκτοράτου για τη λειτουργία ενός ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύματος όπως το ήθελε ο Γκίλφορντ, συνοψίζονται στις απόψεις του αρμοστή Ανταμ «…όλες οι επιδιώξεις του είναι ελληνικές και δεν υπάρχει τίποτε σε ολόκληρο το ίδρυμα, το οποίο να ενισχύει στο ελάχιστο, είτε να βελτιώνει, τις σχέσεις μεταξύ των προστατευομένων και της προστάτιδας δύναμης…»

Σήμερα η μνήμη αυτού του μεγάλου ανδρός τιμάται στην Κέρκυρα με έναν κεντρικό δρόμο , τον μαρμάρινο ανδριάντα που έχει στηθεί στον δημοτικό ανθώνα και το πορτρέτο του στο νέο «Ιόνιο Πανεπιστήμιο» (Οι δυο προτομές και το πορτρέτο που υπήρχαν στην παλαιά Ιόνιο Ακαδημία καταστράφηκαν από τον εμπρησμό της 14ης Σεπτεμβρίου 1943, που προκάλεσε η αεροπορική επιδρομή της Luftwaffe). Στην «ευδαίμονα Ζάκυνθο», όπου συστηματικά τα μνημεία βεβηλώνονται και τα ονόματα των δρόμων κακοποιούνται, ευτυχώς δεν υπάρχει προς τιμήν του ούτε δρόμος ούτε μνημείο.

Ζάκυνθος, Νίκος Κ. Κουρκουμέλης. ΕΡΜΗΣ News. gr.

--

Δ.

«Η αγγλική πολιτική μέχρι το 1826 αντιμετώπισε αρνητικά την Ελληνική επανάσταση. Ο Μαίτλαντ, αφού έταξε προθεσμία επιστροφής, προχώρησε σε διωγμούς και σε δημεύσεις περιουσιών, όσων είχαν εμπλακεί στον απελευθερωτικό αγώνα. Στη Ζάκυνθο το 1821 σημειώθηκαν εχθροπραξίες στη θέση «Γυψόλιθος» με στόχο ένα προσαραγμένο πολεμικό του τουρκικού στόλου. Οι εχθροπραξίες εξελίχθηκαν σε λαϊκή εξέγερση. Ακολούθησαν εκ μέρους των Άγγλων στρατοδικεία, απαγχονισμοί και έκθεση των πτωμάτων σε πισσωμένα κλουβιά. Οι βαρβαρότητες αυτές ευαισθητοποίησαν τη μούσα του Διονυσίου Σολωμού στο ποίημα «Η τρελή μάνα».

Τον Μαίτλαντ διαδέχθηκε το 1824 ο στρατηγός σερ Φρέντερικ Άνταμ (1824-1832). Ο τελευταίος, χωρίς παρεκκλίσεις νοοτροπίας, ωστόσο, καθιέρωσε ηπιότερους τόνους. Η μεταστροφή της πολιτικής της κυβερνήσεως Κάννιγκ, του επέτρεψε το 1826 να άρει και τα μέτρα κατά των υποστηρικτών της ελληνικής παλιγγενεσίας. Στο ενεργητικό του καταγράφεται η ίδρυση, το 1824, της Ιονίου Ακαδημίας, χάρη στο φιλέλληνα λόρδο Γκίλφορδ.

Ο Φρέντερικ Νορθ, λόρδος Γκίλφορδ (1766-1827), έχοντας ενστερνιστεί το όραμα της πνευματικής αναγέννησης του ελληνισμού, αγωνίστηκε, διαθέτοντας το κύρος και μεγάλο μέρος της περιουσίας του για τη δημιουργία ενός επτανησιακού πανεπιστημιακού ιδρύματος. Το σχέδιο αρχικά προσέκρουσε στην άρνηση του Μαίτλαντ, ο οποίος από τη δική του σκοπιά διέβλεπε κινδύνους για τα αποικιοκρατικά συμφέροντα της πατρίδας του. Η Ιόνιος Ακαδημία δεν υπήρξε απλώς η πρώτη ανώτατη νεοελληνική σχολή΄ υπήρξε φορέας πολιτισμού και ιδεών με επίκεντρο την ιστορία και τις αξίες του ελληνισμού….».

Νίκιας Λούντζης, ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΓΑΛΛΟΥΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΥΣ ΕΩΣ ΤΟΝ 21^Ο ΑΙΩΝΑ, σελ.104-106

--

Ε.

«Η ίδρυση, από τον κόμη Γκίλφορδ, της Ιονίου Ακαδημίας που λειτούργησε το 1824 στην Κέρκυρα, υπήρξε καθοριστική για την αναγέννηση των γραμμάτων και των επιστημών στη νεότερη Ελλάδα. Το πνευματικό αυτό ίδρυμα αναδείχθηκε ως το πρώτο ελληνικό πανεπιστήμιο και στελεχώθηκε με διδακτικό προσωπικό που το αποτελούσαν Έλληνες, ενώ η Ελληνική ήταν η κύρια γλώσσα διδασκαλίας. Από την αρχή της λειτουργίας της η Ιόνιος Ακαδημία στράφηκε προς τη γαλλική πνευματοκρατική σχολή φιλοσοφίας και τη σκωτική φιλοσοφία, όπως αυτό είναι φανερό από τις παραδόσεις του Νικόλαου Πίκκολου, των Επτανησίων Ανδρέα Κάλβου και Πέτρου Βραίλα Αρμένη(1812-1884), αλλά και προς την ιδεολογία του Destutt de Tracy, όπως φανερώνει η διδασκαλία του εκ Χίου καταγόμενου Νεοφύτου Βάμβα. Το ενδιαφέρον των Επτανήσιων πανεπιστημιακών δασκάλων στράφηκε προς τη συστηματική φιλοσοφία αλλά και προς την ιστορία της φιλοσοφίας και τη φιλοσοφία της ιστορίας, όπως αυτό διαπιστώνεται από το έργο του Κερκυραίου Πέτρου Βραίλα Αρμένη, καθηγητή στην Ιόνιο Ακαδημία, βουλευτή της Ιονίου Βουλής, αρχηγού του κόμματος των Μεταρρυθμιστών και διπλωμάτη καριέρας, ο οποίος διαδραμάτισε σημαντικότατο ρόλο στην πολιτική και πολιτιστική ζωή της Κέρκυρας και των Επτανήσων…..».

Αθανασία Γλυκοφρύδη-Λεοντσίνη, ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΣΤΑ ΝΗΣΙΑ ΤΟΥ ΙΟΝΙΟΥ (16^Ος-19^Ος ΑΙΩΝΑΣ), σελ.131-133.

--

Σημειώσεις:

-Το κείμενο για τον Φρειδερίκο-Δημήτριο Γκίλφορντ ο μεγάλος ευεργέτης του ελληνισμού, του ομότιμου καθηγητή πανεπιστημίου πρωτοπρεσβύτερου Γεωργίου Δ. Μεταλληνού, περιλαμβάνεται στο ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2019 της ΙΕΡΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ ΠΑΞΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΠΟΝΤΙΩΝ ΝΗΣΩΝ, έτος ΛΓ΄ που είναι αφιερωμένο στον Γκίλφορντ, σελίδες 121, εκδοτική παραγωγή ΣΑΙΤΗΣ 2019. Το καλαίσθητο αυτό μικρού σχήματος ημερολόγιο, είχε την καλοσύνη να μου το χαρίσει ο πατήρ Γεώργιος Δ. Μεταλληνός στις αρχές του χρόνου. Και για το δωράκι αυτό τον ευχαριστώ. Τα κείμενα που δημοσιεύονται στο Ημερολόγιο τα βρήκα ιστορικά ενδιαφέροντα,-και σε πολλούς αναγνώστες ίσως άγνωστα(;) για την ιστορία του ευρωπαϊκού φιλελληνισμού- και σε εκείνους που δεν κατόρθωσαν να βρουν στο εμπόριο (όπως και ο γράφων) το βιβλίο-μελέτημα της καθηγήτριας κυρίας Ελένης Τσουγκαράκη-Αγγελομάτη, «Η Ιόνιος Ακαδημία. Το Χρονικό της ίδρυσης του Πρώτου Ελληνικού Πανεπιστημίου» εκδόσεις Ο Μικρός Ρωμιός 1997. Η ιστορικός κυρία Ελένη Τσουγκαράκη Αγγελομάτη, όπως ενημερώθηκα από την ιστοσελίδα του ΕΚΕΒΙΤ, εξέδωσε ακόμα το βιβλίο «Τα ταξίδια του λόρδου Guilford στην Ανατολική Μεσόγειο» έκδοση της Ακαδημίας Αθηνών 2000.

Άφησα να περάσει ένα χρονικό διάστημα από την αρχή της νέας χρονιάς, και αποφάσισα να δημοσιεύσω στην ιστοσελίδα Λογοτεχνικά Πάρεργα, ορισμένες σύντομες πληροφορίες και μικρά άρθρα ή στοιχεία, που αφορούν τον άγγλο πολιτικό γόνο λόρδο Φρειδερίκο Γκίλφορντ και την Ίδρυση της Ιονίου Ακαδημίας, που συνάντησα στο διάβα των αναγνωστικών μου περιπλανήσεων με αφορμή το κείμενο του πατρός Γεωργίου Δ. Μεταλληνού.

Το μικρού σχήματος Ημερολόγιο 2019 που εξέδωσε η Ιερά Μητρόπολη Κερκύρας Παξών και Διαποντίων Νήσων, ανοίγει τις σελίδες του με Προλογικό σημείωμα του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη κ. κ. Νεκταρίου. Ακολουθεί το κεντρικό κείμενο του πατρός Γεωργίου Δ. Μεταλληνού. Έπεται δισέλιδο απόσπασμα, «Το όραμα του Guilford για την Ιόνια Ακαδημία» από το βιβλίο της ιστορικού Ελένης Αγγελομάτη-Τσουγκαράκη. Ο δόκτωρ Ιστορίας και Θεολογίας Δημήτριος Γ. Μεταλληνός, δημοσιεύει κατόπιν, το κείμενο «Μια άγνωστη, στους πολλούς πτυχή της προσωπικότητας του Λόρδου ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΥ-ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΓΚΙΛΦΟΡΝΤ-Η ΒΙΩΜΕΝΗ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΤΟΥ». Διαβάζουμε επίσης, «Η προσκύνηση υπό του Λόρδου Γκίλφορντ του ιερού λειψάνου της αγίας Θεοδώρας της Αυγούστης», από ανέκδοτα χειρόγραφα του Γεωργίου Προσαλένδου, εκδιδόμενα υπό Λαυρεντίου Σ. Βροκίνη, Κέρκυρα, Τυπογραφείο Κοραή 1879. Το αφιέρωμα στον άγγλο ορθόδοξο φιλέλληνα κλείνει με αυτόγραφό του, του σχεδίου οργανισμού της Ιονίου Ακαδημίας. Τα κείμενα του Ημερολογίου κοσμούνται με πολλές έγχρωμες φωτογραφίες από προτομές του Γκίλφορντ και της οικίας του, στην οποία στεγάστηκε και λειτούργησε η Ιόνιος Ακαδημία. Ακολουθούν οι Ημερολογιακές σελίδες του 2019. Την επιμέλεια της έκδοσης είχε ο γραμματέας της ιεράς μητρόπολης, ιστορικός και θεολόγος Κωνσταντίνος Π. Θύμης. 

-Τα κείμενα των Νίκια Λούντζη και της Αθανασίας Γλυκοφρύδη-Λεοντσίνη, από όπου ερανίστηκα και τα σχετικά αποσπάσματα για την ίδρυση της Ιονίου Ακαδημίας, περιλαμβάνονται στον ογκώδη δίγλωσσο τόμο «ΙΟΝΙΟΙ ΝΗΣΟΙ» ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, Περιφέρεια Ιονίων Νήσων, Αθήνα 2007. Σχεδιασμός-Εκδοτική επιμέλεια Δημήτρης Λούκας, φιλολογική επιμέλεια Μαριάννα Ν. Χρήστου διδάκτωρ Γλωσσολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών, μετάφραση Αναστασία Λερίου διδάκτωρ αρχαιολογίας University of Birmingham, φωτογραφίσεις τεκμηρίων Σπύρος Παναγιωτόπουλος, υπεύθυνος σελιδοποίησης Κωνσταντίνος Παπακωνσταντίνου. Προεισαγωγικά έχουμε: τον Χαιρετισμό του κ. Σωτήρη Θεοδ. Βόσδου Γενικού Γραμματέα της περιφέρειας Ιονίων Νήσων. Τον Πρόλογο του Πρύτανη του Ιονίου Πανεπιστημίου καθηγητή Βυζαντινής Ιστορίας κ. Δημήτρη Τσουγκαράκη. Εισαγωγή του αναπληρωτή καθηγητή Ιονίου Πανεπιστημίου. Ακολουθεί το κείμενο Η ΕΠΤΑΝΗΣΟΣ ΩΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ. Τον Επιστημονικό Σχεδιασμός και την Επιστημονική Επιμέλεια και Επιστασία του όλου εγχειρήματος την είχε ο καθηγητής κ. Θεοδόσης Πυλαρινός.     

Ο 455 σελίδων αυτός τόμος, πολιτιστικό και ιστορικό διαχρονικό τεκμήριο της Ιονίου Πολιτείας, που εκδόθηκε πριν 12 χρόνια, μου απεστάλλει με την μεσολάβηση του καθηγητή πανεπιστημίου και συγγραφέα κυρίου Θεοδόση Πυλαρινού-(τον οποίο ευχαριστώ για άλλη μία φορά και δημοσίως καθώς και την διοίκηση της Ιονίου Περιφέρειας). Ο τόμος χωρίζεται σε δύο εκτενή μέρη, και αυτά, στις σχετικές υποενότητες που συνέγραψαν σημαντικοί καθηγητές, καθηγήτριες πανεπιστημίου και επιστήμονες της εποχής μας.

ΜΕΡΟΣ Ι

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ

-ΤΑ ΕΠΤΑΝΗΣΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ. ΣΥΝΤΟΜΟ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΠΟ ΤΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΑ ΕΩΣ ΤΑ ΥΣΤΕΡΑ ΡΩΜΑΪΚΑ ΧΡΟΝΙΑ της Ευγενίας Βικέλα

-ΤΑ ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟ του Ηλία Γιαρένη

-ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΤΕΧΝΗ ΣΤΑ ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ της Τένιας Ρηγάκου

-ΤΑ ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΟΨΙΜΟ ΜΕΣΑΙΩΝΑ του Σπύρου Ν. Ασωνίτη

-Η ΒΕΝΕΤΙΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΣΤΑ ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ του Γεράσιμου Δ. Παγκράτη

-ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΓΑΛΛΟΥΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΥΣ ΕΩΣ ΤΟΝ 21^Ο ΑΙΩΝΑ του Νίκια Λούντζη

ΜΕΡΟΣ ΙΙ

ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

-ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΣΤΑ ΝΗΣΙΑ ΤΟΥ ΙΟΝΙΟΥ (16^ος -19^ος  ΑΙΩΝΑΣ) της Αθανασίας Γλυκοφρύδη- Λεοντσίνη

-Η ΕΠΤΑΝΗΣΙΑΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ του Θεοδόση Πυλαρινού

-Η ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΤΑ ΕΠΤΑΝΗΣΑ (1798-1900) της Χριστίνας Μπάνου

-ΤΟ ΕΠΤΑΝΗΣΙΑΚΟ ΘΕΑΤΡΟ του Γιώργου Π. Πεφάνη

-Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΤΑ ΕΠΤΑΝΗΣΑ του Κώστα Καρδάμη

-Η ΤΕΧΝΗ ΣΤΑ ΕΠΤΑΝΗΣΑ (18^Ος -20^Ος ΑΙΩΝΑΣ) του Θάνου Χρήστου

-Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΩΝ ΕΠΤΑΝΗΣΙΩΝ του Διονύση Α. Ζήβα

-Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΩΝ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ του πρωτοπρεσβύτερου Γεώργιου Δ. Μεταλληνού

-Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΕΠΤΑΝΗΣΟΥ του Χρήστου Π. Μπαλόγλου

Από την σελίδα 265 έως το πέρας του τόμου δημοσιεύονται τα κείμενα στην αγγλική γλώσσα και ο υπομνηματισμός τεκμηρίων.

--

-Το κείμενο του δόκτορος φιλολογίας κυρίου Νίκου Κ. Κουρκουμέλη, το εντόπισα στο διαδίκτυο και συγκεκριμένα στην ιστοσελίδα της εφημερίδας ΕΡΜΗΣ ΝΙΟΥΣ και το μεταφέρω όπως είναι. Είναι ένα μικρό σχετικά άρθρο, που μας δίνει πληροφορίες για τον Γκίλφορντ και τα άτομα που στελέχωσαν την Ακαδημία, πληροφορίες που συμπληρώνουν και τα άλλα κείμενα.

- Το μικρό απόσπασμα για τον Φρειδερίκο Γκίλφορντ του γνωστού και αγαπητού σε όλους μας Λαογράφου Δημητρίου Σ. Λουκάτου, το δανείστηκα από το κλασικό και πάντα χρήσιμο σε άντληση στοιχείων περιοδικό «ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ», Έτος ΛΗ΄-1964, τεύχος 899/Αθήνα Χριστούγεννα 1964, το οποίο είναι αφιερωμένο στα «ΕΦΤΑΝΗΣΑ». Στην συνεργασία του, στο παρόν τεύχος του περιοδικού, ο Δημήτριος Σ. Λουκάτος δημοσιεύει το κείμενο «ΕΠΤΑΝΗΣΙΟΙ ΛΑΟΓΡΑΦΟΙ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΕΝΩΣΗ» σελίδες 197-209. Όταν αναφέρεται στους λαογράφους της Ζακύνθου, μετά τον ανώτατο άρχων της Επτανησίου Πολιτείας, νομοδιδάσκαλο Αντώνιο Κομούτο (1784-1833) μνημονεύει τον Φρειδερίκο Γκίλφορδ (1766-1827). Ακολουθούν άλλα έξι γνωστά μας ονόματα, μεταξύ αυτών του Γεωργίου Τερτσέτη, του Αντωνίου Μάτεση και του εθνικού μας ποιητή Διονυσίου Σολωμού.

--

      Στον λόρδο Guilford

               (Ζάκυνθος) 22 Μαρτίου 1825

Εκλεκτέ φίλε!

     Σήμερα το πρωί ήρθαν μαζί με το αγαπητό σας γράμμα οι δύο νέοι Ιρλανδοί ΄ μου στέρησαν τη χαρά να τους προσφέρω τη φιλοξενία που μου εμπνέει το ενδιαφέρον σας, γιατί μου είπαν ότι φεύγουν απόψε. Με παρηγόρησαν όμως ότι θα γυρίσουν γρήγορα στη Ζάκυνθο και ότι θα έρθουν να με ξαναδούν.

      Αλλά σείς τι κάνετε; Πόσο σας περιμένουν οι φίλοι σας εδώ στη Ζάκυνθο! Πίστευα ότι θα σας είχαμε εδώ σε λίγες μέρες, και βλέπω από το γράμμα σας ότι δεν θα έλθετε παρά τον Ιούνιο. Θα με στενοχωρούσε αν αυτό γίνει τόσο αργά, τον Ιούνιο, γιατί δεν θα με βρίσκατε πιά εδώ: στα τέλη Μαϊου θα έλθω στην Κέρκυρα, για να περάσω από εκεί στην Τοσκάνα, και από εκεί πιθανώς στη Γαλλία: πάντως θα ιδωθούμε και θα είναι απέραντη η χαρά για μένα.

     Απόψε φεύγουν και οι αδελφοί του Σπύρου μας (Τρικούπη), ο οποίος από κάμποσο καιρό δεν μου γράφει.

      Την ωδή για το θάνατο του Byron θα τη στείλω να τυπωθεί μόλις θα δώ τυπωμένη την άλλη, για την ελευθερία, η οποία μου αναγγέλλεται ότι μεταφράσθηκε στα γαλλικά και στα αγγλικά: είδα σχετικά μ’ αυτό στον αριθμό 399 της εφημερίδας “The London Litt(e)rary” ένα άρθρο με χρονολογία 11 Σεπτεμβρίου, αλλά στο μεταξύ δεν είδα τυπωμένη την ωδή.

     Θα μου κάνετε μεγάλη χαρά αν λάβετε τον κόπο να μου στείλετε με πρώτη ευκαιρία το έργο του κυρίου Like (Leake)… για τις διαλέκτους της νέας ελληνικής που ξέρω ότι υπάρχει στην Κέρκυρα. Θα το έστελνα πίσω όσο το δυνατόν γρηγορότερα.

     Σας παρακαλώ να συνεχίσετε να με αγαπάτε όπως ξέρω και όπως μου λένε όλοι ότι με αγαπάτε, και εγώ δεν θα πάψω να ονομάζομαι πάντα

           Ο στοργικότατος φίλος και υποχρεωμένος θεράπων Σας

     Διονύσιος Σαλαμόν

Διονυσίου Σολωμού, ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΕΖΑ. Επιμέλεια-Εισαγωγές Στυλιανός Αλεξίου, εκδόσεις στιγμή 1994, σελίδες 592-593.                          

- Ο αναγνώστης της ποίησης και της αλληλογραφίας του εθνικού μας ποιητή Διονύσιου Σολωμού, θα έχει συναντήσει στις αναγνωστικές του περιπλανήσεις, το όνομα του ορθόδοξου άγγλου φιλέλληνα Φρειδερίκου Γκίλφορντ, με τον οποίο είχε συνάψει φιλικές σχέσεις αμοιβαίου σεβασμού. Οι αναγνώστες, ιδιαίτερα, της Αλληλογραφίας του εθνικού μας ποιητή, θα συναντήσουν ελάχιστες αλλά ενδεικτικές επιστολές του ενός προς τον άλλο και τις απαντήσεις τους. Βλέπε τον τόμο ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΣΟΛΩΜΟΥ ΑΠΑΝΤΑ, τόμος τρίτος «ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ» Επιμέλεια-Μετάφραση-Σημειώσεις Λίνου Πολίτη, και Αντί Προλόγου της Ελένης Τσαντσάνογλου, εκδόσεις «Ίκαρος» 1991.

    Στα 150 περίπου γράμματα που αποστέλλει ο Διονύσιος Σολωμός από την Κέρκυρα, την Ζάκυνθο και άλλα μέρη, διαβάζουμε και 6 επιστολές Προς τον Λόρδο Γκίλφορντ που στέλνει ο ποιητής από την Ζάκυνθο. Οι επιστολές αυτές, είναι οι εξής:

9. Προς τον Λόρδο Γκίλφορντ. Ζάκυνθος, 26 Φεβρουαρίου 1824. Σελίδα 65-66

10. Προς τον Λόρδο Γκίλφορντ, Ζάκυνθος, 1824, ίσως τέλος Μαρτίου. Σελίδα 67-69

17. Προς τον Λόρδο Γκίλφορντ, Ζάκυνθος, 22 Μαρτίου 1825. Σελίδα 91-95

18. Προς τον Λόρδο Γκίλφορντ, Ζάκυνθος, αρχές Μαϊου 1825. Σελίδα 95-97

34. Προς τον Λόρδο Γκίλφορντ, Ζάκυνθος, 8 Δεκεμβρίου 1826. Σελίδα 126-128

36. Προς τον Λόρδο Γκίλφορντ, Ζάκυνθος, Μάρτιος 1827. Σελίδα 131-134

Και, στις 34 απαντητικές επιστολές που απεστάλησαν Προς τον Διονύσιο Σολωμό, αναγνωρίζουμε και δύο που έστειλε από την Κέρκυρα ο φιλέλληνας και ιδρυτής της Ιονίου Ακαδημίας Λόρδος Γκίλφορντ.

Β3α. Λόρδος Γκίλφορντ. Κέρκυρα, 1/13 Ιανουαρίου 1827. Σελίδα 472-475

(Β 3β. Λόρδος Γκίλφορντ. Κέρκυρα, 24 Μαρτίου 1827). Σελίδα 476-479

     Τα γράμματα του Διονυσίου Σολωμού προς τον Γκίλφορντ και αυτά του άγγλου λόρδου προς τον Σολωμό, είναι γραμμένα στην Ιταλική γλώσσα. Στην παρούσα έκδοση του κυρού καθηγητή Λίνου Πολίτη (αλλά και στις προηγούμενες εκδόσεις της), τα γράμματα δημοσιεύονται στην γλώσσα που γράφτηκαν στην εποχή τους, μεταφράζονται στα ελληνικά και σχολιάζονται εκτενέστερα. Τα άγνωστα αυτά γράμματα του εθνικού μας ποιητή, παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά στο περιοδικό «Ελληνικά» τόμος 29/1976, σελ. 117-131, «Ελληνικά» τόμος 38/ 1987, σελ, 82-88, από τον καθηγητή και μεταφραστή κύριο Πάνο Καραγιώργο. Ο ίδιος μελετητής, έχει φέρει στην λογοτεχνική και ερευνητική επιφάνεια και τα γράμματα του Φρειδερίκου Γκίλφορντ προς τον άλλο ποιητή των Επτανησίων, Ανδρέα Κάλβο. Οι πρωτότυπες και σημαντικές αυτές εργασίες του κυρίου Πάνου Καραγιώργου, έχουν μεταφερθεί και σε ιστοσελίδα του στο διαδίκτυο, με πολλά και χρήσιμα σχόλια. Ειρήσθω εν παρόδω, ο κύριος Πάνος Καραγιώργος, έχει μεταφράσει και το μελέτημα του άγγλου καθηγητή του Terence Spencer, «Ο ΑΓΓΛΙΚΟΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟΣ ΦΙΛΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ»-ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΑΙΞΠΗΡ ΩΣ ΤΟΝ ΜΠΑΥΡΟΝ εκδόσεις Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, Αθήνα 1990, σελίδες 450. Το βιβλίο χωρίζεται σε δώδεκα κεφάλαια. Κόστιζε παλαιότερα στο εμπόριο 624 δραχμές.

     Ο εθνικός μας ποιητής αποκαλεί τον άγγλο λόρδο “Egregio amico!” («Αξιότιμε φίλε») και υπογράφει ως “Vostro servi-re se amico ή Vostro aff-mo amico”. («Ο δούλος και φίλος σας» ή «Ο αφοσιωμένος σας φίλος»). Ο δε Γκίλφορντ στις δύο απαντητικές διεκπεραιωτικής φύσεως επιστολές του, αποκαλεί τον Σολωμό “Amico mio carissimo”, («Πολυαγαπημένε μου φίλε»). Και «ο πολύ αφοσιωμένος, πιστός φίλος σας και δούλος σας αληθινός». Επιστολικές Προσφωνήσεις που μας δείχνουν την σχέση των δύο σημαντικών για την Ελλάδα αυτών ανδρών. Ο σχολιασμός των Επιστολών είτε στις πρώτες τους δημοσιεύσεις στα προαναφερθέντα λογοτεχνικά έντυπα από τον κύριο Πάνο Καραγιώργο, είτε στα σχόλια που συνοδεύουν το συνολικό Σολωμικό corpus στις μετέπειτα συγκεντρωτικές εκδόσεις της Σολωμικής παρουσίας, θεωρώ ότι είναι υπέρ αρκετός ώστε να μην χρειάζεται να προβώ σε δικό μου σχολιασμό. Άλλωστε, αυτό θα μάκραινε αρνητικά την ανάγνωση του παρόντος κειμένου, που ο σκοπός του, είναι άλλος.

Επεξεργαζόμενος το μικρό αυτό σημείωμα, εδώ και δύο εβδομάδες, για τον φιλέλληνα ορθόδοξο άγγλο Κόμη Φρειδερίκο-Δημήτριο Γκίλφορντ, σημειώνω ότι αναζήτησα στο εμπόριο το δυσεύρετο μελέτημα της καθηγήτριας κυρίας Ελένης Αγγελομάτη- Τσουγκαράκη για την «Ιόνιο Ακαδημία. Το χρονικό της ίδρυσης του πρώτου ελληνικού πανεπιστημίου (1811-1824), εκδόσεις Ο Μικρός Ρωμηός Αθήνα 1997. Μου ανακοινώθηκε ότι βρέθηκε ένα αντίτυπο το οποίο θα κατορθώσω να αγοράσω. Ελπίζω να σταθώ τυχερός. Και, μετά την δημοσίευση στην ιστοσελίδα μου για τον φιλέλληνα Κλωντ Φοριέλ και το σχετικό κείμενο, ανακάλυψα και αγόρασα το μικρό βιβλίο του ομότιμου καθηγητή κυρίου Μηνά Αλ. Αλεξιάδη, «ΚΛΟΝΤ ΦΟΡΙΕΛ και ΦΙΛΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ» εκδόσεις Γρηγόρη 2016, δεύτερη έκδοση με συμπληρώσεις. Τιμή 6.5 ευρώ.

      Για πληρέστερη ενημέρωση των αναγνωστών της ιστοσελίδας στα κείμενα που αφορούν τον Λόρδο Φρεδερίκο Γκίλφορντ και την αλληλογραφία του που έφερε πρώτος στο φως ο καθηγητής κύριος Πάνος Καραγιώργος, με τους Διονύσιο Σολωμό και Ανδρέα Κάλβο, μεταφέρω «καπάκι» αμέσως μετά το μικρό αυτό ανθολόγιο-κείμενο, τα Γράμματα που είναι αναρτημένα στην ιστοσελίδα του κυρίου Πάνου Καραγιώργου. Οι αναγνώστες, με τον τρόπο αυτό, θα έχουν τρείς (;) διαφορετικές μεταφραστικές προτάσεις των Γραμμάτων του Διονυσίου Σολωμού.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς 12 Απριλίου 2019

Υ. Γ.

Άκουσα στις ειδήσεις και παρακολουθώντας την πολύ ωραία εκπομπή «Στα Άκρα» της φιλολόγου και δημοσιογράφου κυρίας Βίκυς Φλέσσα με τον καθηγητή και συγγραφέα κύριο Λαοκράτη Βάσση,  ότι ο νυν υπουργός παιδείας κατήργησε το μάθημα των Λατινικών στα ελληνικά σχολεία. Αν αληθεύει η καταστροφική για τις κλασικές σπουδές είδηση, μήπως οφείλουν οι υπεύθυνοι παράγοντες του υπουργείου παιδείας να μην εφαρμόσουν αυτήν την απόφαση; Και οι Καθηγητές του δημοσίου σχολείου και των ελληνικών πανεπιστημίων πως σχολίασαν και πως σκοπεύουν να αντιδράσουν σε αυτήν την λανθασμένη απόφαση; Δεν μπορεί ξένες χώρες και ευρωπαϊκά πανεπιστημιακά και σχολικά ιδρύματα να διεκδικούν την διατήρηση των αρχαίων ελληνικών και των λατινικών στις χώρες τους και τα σχολεία τους για τους σπουδαστές και φοιτητές τους, και εμείς εδώ να τις καταργούμε. Κάτι δεν πάει καλά, πολιτικά, κοινωνικά και εκπαιδευτικά σε αυτήν την κυβέρνηση που μία μερίδα ελλήνων ψήφισε και παραμένει ακόμα στην εξουσία. Έχουν βαλθεί να ξεθεμελιώσουν ότι θεωρούσαμε μέχρι πρότινος κλασικές εθνικές ρίζες. Ασφαλώς τα μαθήματα των αρχαίων ελληνικών και των λατινικών δεν διδάσκονταν όπως τους άξιζαν στην εκπαίδευση, όμως αυτό θα μπορούσε να βελτιωθεί ή να αλλάξει και όχι να καταργηθεί το μάθημα. Αν αληθεύει η είδηση. Κρίμα, αυτή είναι η πεφωτισμένη κομμουνιστικοτραφή ανανεωτική αριστερά; Διαβάστε τις θέσεις του Αντόνιο Γκράμσι για τα Λατινικά και την δυναμική τους στην συνείδηση των ευρωπαίων πολιτών. Άλλο μάθημα η Κοινωνιολογία-που αν θυμάμαι σωστά, τα πρώτα βιβλία κοινωνιολογίας που εισήχθησαν στην μέση εκπαίδευση, ήταν επί Πασοκ και ήταν τα βιβλία του Βασίλη Φίλια εδώ και αρκετές δεκαετίες. Ή του Μπότομορ. Δηλαδή δεν μπορείς να μην αναρωτηθείς ποιους αντιπροσωπεύουν και εκπροσωπούν αυτοί οι για μερικούς μήνες ακόμα «αριστεροί κυβερνήτες και δημόσιοι παράγοντες». Όσο λαπάδες και αν καταντήσαμε εκλογικά, και αδιάφοροι για τον όποιο βαθμό και κοινωνικής ποιότητας δημοκρατίας μας διατυμπανίζουν ότι έχουμε, δεν γίνονται κατανοητές πολλές αποφάσεις τους, που αφορούν τις Ζωές μας. Κάτι πάει στραβά όχι μόνο στις κυβερνητικές αποφάσεις, αλλά, και στο εκλογικό σώμα. ΟΧΙ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ, εμείς που τα διδαχθήκαμε, οφείλουμε να ενημερώσουμε τους φοιτητές και σπουδαστές των ευρωπαϊκών χωρών που διεκδικούν την διατήρηση των αρχαίων ελληνικών και των λατινικών στα εκπαιδευτήριά τους. Θα τρίζουν τα οστά της Ζακλίν ντε Ρομιλλύ. Διαβάστε τι έλεγε για τις δύο αυτές γλώσσες.