ΗΛΙΑΣ ΚΥΖΗΡΑΚΟΣ (1930-2001)
Στις 31 Ιουλίου, συμπληρώθηκαν σχεδόν 20 χρόνια από την εκδημία του πειραιώτη καθηγητή, σχολικού συμβούλου, συγγραφέα, ανθολόγου και μεταφραστή Ηλία Κυζηράκου. Και 90 χρόνια από την γέννησή του. Έχω αναφερθεί παλαιότερα, και σε αρκετά σημειώματα, στις συναντήσεις μας, και στην εκτίμηση που έτρεφα σε αυτόν τον εξαίρετο οικογενειάρχη, φιλόστοργο τρίτεκνο πατέρα, καλό σύζυγο. Το μεταφραστικό του έργο, υπήρξε και ίσως ακόμα είναι, σηματωρός στα ποιητικά μεταφραστικά δεδομένα της εποχής μας, ιδιαίτερα, το ογκώδες μεταφραστικό έργο του πάνω στον αμερικανό ποιητή Έζρα Πάουντ. Τον θυμάμαι δεκάδες φορές να μου μιλά για αυτήν του την πολύμοχθη εργασία. Το πόσα χρόνια δούλεψε σκληρά και με αμέριστη φροντίδα για αυτό του το έργο. Βλέπω ακόμα τα μάτια του να λάμπουν από χαρά καθώς μου έλεγε ότι αγάπησε τόσο πολύ αυτή του την μεταφραστική δουλειά, που ίσως πλέον, τον δέσμευσε συγγραφικά- μεταφραστικά. Με συγκίνηση να μου αναφέρει ότι μας χάρισε τον Έζρα Πάουντ και την ποίησή του, (εκδόσεις Δωδώνη) με μια ευρετηρίαση που είχε γίνει για πρώτη φορά. Κανείς μέχρι την έκδοση του Κυζηράκου, δεν είχε σκύψει με τέτοια συστηματική επιμέλεια πάνω στο έργο του φημισμένου μοντερνιστή αμερικανού ποιητή. Ένιωθε υπερήφανος για αυτό του τον μόχθο. Ο Ηλίας Κυζηράκος, όπως υπήρξε άψογος λειτουργός της δημόσιας εκπαίδευσης ήταν και της μετάφρασης, της αγγλικής ποίησης. Από τους πρώτους της γενιάς του που έθεσε τις βάσεις για μια σύγχρονη μεταφραστική ματιά πάνω στον αγγλικό ποιητικό λόγο και όχι μόνο. Οι μεταφραστικές του προτάσεις πάνω στην αρχαία λυρική ποίηση, είναι ένα λεπτό κοσκίνισμα της νεοελληνικής γλώσσας της εποχής του. Έφερε τον αρχαίο λυρικό λόγο και πάλι στην επιφάνεια πέρα από πανεπιστημιακούς μεταφραστικούς διαύλους ανάγνωσης. Τον κατέστησε οικείο στο ευρύ κοινό, χωρίς να χρειαστεί να διαβεί τα σκοτεινά τούνελ των ακαδημαϊκών προθέσεων με τα δύσχρηστα σχόλια και σημειώσεις, που αφορά μόνο, ένα πολύ ειδικό κοινό διανοουμένων. Στις μέρες μας, οι μεταφραστικές εργασίες του ποιητή Γιάννη Δάλλα και του κριτικού της λογοτεχνίας Παντελή Μπουκάλα μας προσφέρουν κάτι ανάλογο μεταφραστικά. Και αντίστοιχα, επί των ημερών μας, μετά την έκδοση του έργου του Έζρα Πάουντ από τον Ηλία Κυζηράκο από τις εκδόσεις Δωδώνη το 1984, σύγχρονοι μεταφραστικοί συνομιλητές είναι η έκδοση του Αντώνη Ζέρβα από τις εκδόσεις Καστανιώτη το 1994, (δέκα χρόνια μετά), και, πολύ πρόσφατη, εκδόσεις Άγρα 2019, η μεταφραστική πρόταση του ποιητή και μεταφραστή Χάρη Βλαβιανού, που μας μεταφέρει τον αμερικανό ποιητή στην γλώσσα της εποχής μας. Ίσως, να είναι υπερβολικό αυτό που θα σημειώσω, να είναι μια ιδιοσυγκρασιακή μου ερμηνεία εξαιτίας της γνωριμίας μας, αλλά αν δεν είχε προηγηθεί η μεταφραστική εργασία του μανιάτη-πειραιώτη και εκπαιδευτικού Ηλία Κυζηράκου, να ήταν δυσκολότεροι οι δρόμοι ανάγνωσης του Πάουντ στην χώρα μας από τους νεότερους. Ίσως. Πέρα όμως από τον αμερικανό ποιητή, παράλληλα με το βιβλίο με τις μεταφράσεις του Ηλία Κυζηράκου, «Σημερινή Ποίηση απ’ όλο τον κόσμο», Αθήνα, Οκτώβριος 1971 από το τυπογραφείο Ποταμίτη-Λαμπρινόπουλου, υπάρχει και μια άλλη του εξαιρετική πρόταση που με έκανε να τον σεβαστό ακόμα περισσότερο. Είναι η μετάφραση της αγγλίδας ποιήτριας Ήντιθ Σίτγουελ, και το βιβλίο «Ο ΙΣΚΙΟΣ ΤΟΥ ΚΑΙΝ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ» που ο Κυζηράκος εξέδωσε την ίδια χρονιά από το ίδιο τυπογραφείο με κόσμημα εξωφύλλου του Γιάννη Αντωνιάδη. Μια μετάφραση που ο μεταφραστής αφιερώνει στην μνήμη του πατέρα του. Μια τραγική και σπαραγματική γυναικεία ποιητική φωνή προερχόμενη από τον λειμώνα της αγγλικής σύγχρονης ποίησης, που ο Κυζηράκος, την δίδαξε αναγνωστικά στους πολύ νεότερους πειραιώτες και όχι μόνο λάτρεις της ποίησης. Τον θυμάμαι να μου διαβάζει ποιήματά της πότε στην αγγλική γλώσσα και σιμά στην μετάφρασή του, και υπομονετικά να μου εξηγεί λέξη την λέξη τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ένας μεταφραστής στην επιθυμία του, να αποδώσει στην μητρική του γλώσσα το έργο μια άλλης. Το καθαρό και ήρεμο ηχόχρωμα της φωνής του, ακούγεται ακόμα ανάμεσα στα βιβλία της βιβλιοθήκης μου.
Το όνομά του και το έργο του ήταν γνωστό, και ο ίδιος σεβαστό πρόσωπο στην μικρή μας κοινωνία, την Πόλη του Πειραιά που είχε εγκατασταθεί η οικογένειά του πολύ πριν την γνωριμία μας. Το Σχολικό Κτήριο του Κυζηράκου στην οδό Λακωνίας στα Μανιάτικα του Πειραιά, διατηρεί ζωντανή ακόμα την μνήμη του ονόματός του, παρά την μετέπειτα δημόσια χρήση του και την αλλαγή ιδιοκτησίας του. Τους μήνες που μας πέρασαν, αναζητούσα ένα κείμενο που να έχει γραφεί από άλλον για να τιμήσω την μνήμη του, πέρα από την προσωπική μου κατάθεση. Και την έκπληξη αυτή μου την πρόσφερε ένα ξεφύλλισμα 5 τευχών που έχω του περιοδικού «ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ». Καθώς αναζητούσα πληροφορίες για άλλη εργασία, διάβασα ξανά την Νεκρολογία της σχολικού συμβούλου κυρίας Αγγελικής Διαμαντίδου, στο τεύχος 76/7,8,9, 2001, σ. 30 του περιοδικού. Ένα συγκινητικό και ευαίσθητο κείμενο, το οποίο μεταφέρω στην μνήμη ενός Πειραιώτη, ενός καλλιεργημένου ατόμου που από χθες, όφειλε ο Δήμος και οι αρμόδιοι να επαναλάβω, να τιμήσουν την παρουσία του και να γνωρίσουν στους μαθητές του Πειραιά το έργο και την συγγραφική του διαδρομή.
Νεκρολογία
Ηλίας Κυζηράκος (1930-2001)
Στις 31 Ιουλίου 2001 έφυγε από κοντά μας μία μεγάλη μορφή των Ελληνικών Γραμμάτων, ο Ηλίας Κυζηράκος. Σχολικός Σύμβουλος.
Ο θάνατός του αφήνει ένα μεγάλο κενό, όχι μόνο στην αγαπημένη σύντροφο της ζωής του, στα τρία θαυμάσια παιδιά του αλλά και σ’ όλο το εκπαιδευτικό και πνευματικό κόσμο.
Στον επαγγελματικό τομέα ξεκίνησε σαν καθηγητής Αγγλικών για να γίνει Γυμνασιάρχης, Σχολικός Σύμβουλος και Καθηγητής Πανεπιστημίου. Το μεγάλο συγγραφικό του έργο ξεκινάει στις αρχές του 1960, με τις μεταφράσεις και τα σχόλια των ποιημάτων της Παλατίνης Ανθολογίας, και ακολουθεί το 1962 το μοναδικό και ανεπανάληπτο μεταφραστικό έργο των βιβλίων του αμερικανού ποιητή Έζρα Πάουντ-μετά από 20 χρόνια μελέτης και έρευνας-που, όπως αναφέρει, ήταν «το έργο της ζωής μου». Ακολουθούν οι μεταφράσεις του ποιητικού έργου της Σύλβιας Πλαθ: «Άριελ», των θεατρικών έργων του Νόρμα Κράσνα: «Χρυσή μου Ρουθ», του Τένεσι Ουίλιαμ: «Το Γυάλινο Θηριοτροφείο», της Δάφνης Ντι Μοριέ: «Ρεβέκα» και οι μεταφράσεις των Πεζογραφημάτων: «4 αιώνες Αγγλικό Δοκίμιο», τα έργα του Μαρκ Τουέν: «Η ζωή στο Μισσισιπή» και «Ο Άνθρωπος που διέφθειρε τα Χάντλιμπεργκ».
Στις Ανθολογίες: «Μεγάλη Ελληνική Ποιητική Ανθολογία» από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, στη «Νέα Παγκόσμια Ποιητική Ανθολογία», της Ρίτας Μπούμη και του Νίκου Παπά, στην «Ξένη Ποίηση του 20ου Αιώνα», της Μαρίας Λαϊνά, στα «Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» ανθολογούνται εργασίες του σε ποιητές απ’ όλο τον κόσμο. Επίσης, τα Μελετήματά του για το «Αγγλικό Δοκίμιο», για την «Εποποιία της Καθημερινής Ζωής», για τη «Γνωριμία με τον Κόσμο της Ποίησης», είναι εργασίες που θα διαβάζονται αιώνια και το έχουν κατατάξει στους μεγάλους Μεταφραστές του 20 αιώνα.
Ως Σχολικός Σύμβουλος, στο πλαίσιο των καθηκόντων του, διοργάνωσε μεγάλο αριθμό σεμιναρίων και βοήθησε με τις πολύτιμες συμβουλές του όλους τους καθηγητές Αγγλικής του Πειραιά, οι οποίοι θα τον θυμούνται πάντοτε με μεγάλη αγάπη.
Η προσφορά του, επίσης, στην Τεχνική Επαγγελματική Εκπαίδευση, υπήρξε ανεκτίμητη, με τη συγγραφή των βιβλίων Αγγλικών Ειδικότητας, βιβλία για τα οποία συνεργαστήκαμε μία δεκαετία και τα οποία υπήρξαν η αφορμή να γνωριστούμε και να μας δέσει μια πραγματική φιλία.
Για όλα αυτά, το δάκρυ μας στο ύστατο Χαίρε δεν είναι μόνο δικό μας δάκρυ, είναι Πανελλήνιο.
Θεωρώ μεγάλη μου τιμή που τον γνώρισα στη ζωή μου και μας συνέδεσε μια τόσο ανιδιοτελής φιλία.
«Ούς οι Θεοί φιλούσι αποθνήσκουσι Νέοι». Αντίο, Αγαπητέ μου Φίλε!
Αγγελική Διαμαντίδου
Σχολική Σύμβουλος
Περιοδικό Φιλολογική. Τρίμηνη περιοδική έκδοση ενημέρωσης και προβληματισμού ΠΕΦ. (ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗΦΙΛΟΛΟΓΩΝ). Έτος 19ο, τεύχος Ιούλιος, Αύγουστος, Σεπτέμβριος 2001, σ. 30. (εκδόσεις Μεταίχμιο)
Πειραιάς, Πέμπτη, 24 Σεπτεμβρίου 2020
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου