ο ΠΕΙΡΑΙΑΣ ΤΟΥ ΧΘΕΣ Ο ΠΕΙΡΑΙΑΣ ΤΟΥ ΣΗΜΕΡΑ

 

Ο  ΠΕΙΡΑΙΑΣ  ΤΟΥ  ΧΘΕΣ  Ο ΠΕΙΡΑΙΑΣ  ΤΟΥ  ΣΗΜΕΡΑ

     Βιώνουμε σαν ανθρώπινο είδος δραματικές και επώδυνες καταστάσεις στην σύγχρονη ιστορία, την πρώτη εικοσαετία της τρίτης του ανθρώπου χιλιετίας. Ταραγμένες εποχές, δύσκολες περίοδοι όχι μόνο σε ατομικό επίπεδο αλλά σε συλλογικό, διεθνές. Σε έθνη και ηπείρους. Ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον σε διαρκή αναταραχή, μια ρευστή διεθνή πολιτική και στρατιωτική σκηνή, παγκόσμια οικονομική κρίση. Η κοινή μας εστία, η ευρώπη, αντιμετωπίζει και αυτή σαν μία από τις πέντε ηπείρους της γης σύγχρονα προβλήματα και αδιέξοδα. Τοπικοί και περιφερειακοί πόλεμοι, εχθροπραξίες και διενέξεις εθνών, λαών, θρησκειών. Επαναχάραξη συνόρων και σφαίρες επιρροής από τις μεγάλες και ισχυρές δυνάμεις. Τραμπαλιζόμενο παγκόσμιο οικονομικό σκηνικό με εκατοντάδες πολυποίκιλες συνέπειες για τους λαούς, πέρα από φυλή, χρώμα, θρησκεία, εθνική συνείδηση και παράδοση. Ενώ παράλληλα, εδώ και δύο χρόνια, ζούμε μια «πρωτόγνωρη» πανδημία που άλλαξε κυριολεκτικώς τις ζωές, τις συνήθειες, τις συμπεριφορές του ανθρώπινου είδους, τροποποίησε ανεπίστρεπτα καθημερινές πρακτικές και αποφάσεις μας, ιδιωτικές και δημόσιες σχέσεις μας. Μια πανδημία που μας ταλανίζει αφήνοντας στο πέρασμά της εκατομμύρια νεκρούς και άλλες αρρώστιες. Ευτυχώς, όπως φαίνεται, η επιστήμη της ιατρικής έκανε για άλλη μία φορά το επίγειο «θαύμα» της-και όπως μας λένε οι θεράποντές της, «υποχωρεί» και τιθασεύεται.

Μέσα σ’ αυτόν τον κουρνιαχτό των χρόνων μας, τι ρόλο παίζει ή μπορεί να διαδραματίσει η Τέχνη στην ευρύτερη έννοιά της και οραματισμούς της. Σαν μια πανάρχαιη εκδήλωση των ιχνών του ανθρώπου που ανάγεται στα πρώτα σπήλαια της γραπτής ιστορίας του. Είναι ελπιδοφόρα παρηγοριά ότι μέσα σε αυτό το ομιχλώδες σύγχρονό μας περιβάλλον, υπάρχουν άτομα που διαβάζουν, γράφουν και ασχολούνται συστηματικά με τον ποιητικό λόγο, στην ελλάδα και στο εξωτερικό. Η ζωή μας δεν σταμάτησε, έστω και κουτσαίνοντας βαδίζουμε. Στην πατρίδα μας, τα τελευταία χρόνια, εκδόθηκαν και εξακολουθούν να εκδίδονται εκατοντάδες ποιητικές συλλογές νέων σε ηλικία κυρίως ελλήνων και ελληνίδων ποιητών και ποιητριών. Κυκλοφόρησαν στο εμπόριο και εκτός εμπορίου σημαντικές μελέτες για ποιητές και ποιήτριες. Μικροί και μεγάλοι παραδοσιακοί εκδοτικοί οίκοι τύπωσαν δοκίμια και εργασίες, διδακτορικές διατριβές για έλληνες και ξένους ποιητές των περασμένων αιώνων. Μεταφράστηκαν και εξακολουθούν να μεταφράζονται ξένοι ποιητές και ποιήτριες στην γλώσσα μας, παλαιότερα ρεύματα της ευρωπαϊκής και δυτικοευρωπαϊκής ποιητικής παρουσίας. Να αναφέρω ενδεικτικά τρείς από τους δεκάδες τίτλους. «Ανθολογία Ρομαντικών Ποιητών» επιστημονική επιμέλεια-εισαγωγή-βιογραφικά ποιητών Μαρία Σχοινά, μετάφραση Λένα Καλλέργη και Ευτυχία Παναγιώτου, εκδόσεις Κέδρος 2021. «ΕΜΙΛΥ ΝΤΙΚΙΝΣΟΝ» Αυτό είναι το γράμμα μου στην Οικουμένη. 160 ποιήματα, εισαγωγή-μετάφραση, σημειώσεις Χάρης Βλαβιανός, εκδόσεις Πατάκη 2021. Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, «ΣΟΝΕΤΑ», μετάφραση Ερρίκος Σοφράς, γ΄ έκδοση, εκδόσεις Αντίποδες 2021. Και μια σειρά άλλων καλαίσθητων εκδόσεων οι οποίες αφορούν την Ποίηση και «θερμαίνουν», «γλυκαίνουν» τις ψυχρές και παγωμένες μέρες μας. Μιλώ πάντα για τους έλληνες και ελληνίδες εκείνους και εκείνες που εξακολουθούν να διαβάζουν ποίηση και όχι για άλλες μορφές της τέχνης. (θέατρο, κινηματογράφο, εικαστικά κλπ.). Πέρα από τις εκδόσεις του εμπορίου, υπάρχουν και εκείνες, μελέτες και βιβλία, που εκδίδονται εκτός εμπορίου. Βγαίνουν για να τιμήσουν ένα διακεκριμένο πρόσωπο ή συγγραφέα και διανέμονται δωρεάν από χέρι σε χέρι. Χαρίζονται σε μέλη, σε συνεργάτες, σε φίλους των Ιδρυμάτων, των Σωματείων, των διαφόρων Ομίλων. Οι εκδόσεις αυτές, όπως και οι ιδιωτικές που πραγματοποιούνται από τους ίδιους τους συγγραφείς, ανεξαρτήτως μεγέθους, θεματολογίας, ποιότητας και σκοπού έκδοσής τους,- σε μικρό ή μεγάλο τιράζ κυκλοφορίας, εάν δεν σου προσφερθούν, είναι δύσκολο αν όχι αδύνατον να διαβαστούν από το ευρύ αναγνωστικό κοινό, τους ερευνητές και μελετητές της τοπικής ή μη ιστορίας, πολιτιστικής και καλλιτεχνικής παράδοσης, με δυό λόγια, κάθε ενδιαφερόμενο. Τα πράγματα αυτά είναι γνωστά σε όσους και όσες διαβάζουν και ασχολούνται συστηματικά με βιβλία και συγγραφείς. Την ποίηση, το μυθιστόρημα, το διήγημα, το δοκίμιο κλπ. Ενδέχεται, αν επιμείνεις, ορισμένες από αυτές τις ιδιωτικές εκτός εμπορίου εκδόσεις, να βρεθούν στα χέρια σου και να τις απολαύσεις, να χαρείς αναγνωστικά το περιεχόμενό τους και την αισθητική τους πρόταση. Και ίσως, να καλύψεις κενά στις δικές σου ερευνητικές εργασίες.

      Αναφερόμενος πάντα στις ιδιωτικές κυρίως εκδόσεις,-αυτές που διανέμονται δωρεάν-ας μου επιτραπεί να εκφράσω ορισμένα ερωτήματα ή και διλήμματα. Τι θέλω να πω. Όταν ένας συγγραφέας ή μέλος ενός σωματείου ή εκπρόσωπος ενός ιδρύματος έχει την καλοσύνη έπειτα από δική σου παράκληση να σου δωρίσει ένα βιβλίο ή και με δική του/ τους πρόθεση, τότε εγείρονται ορισμένα κριτικά διλήμματα. Δηλαδή, ποια θα πρέπει να είναι η στάση του κριτικού απέναντι στο συγγραφικό «προϊόν» το οποίο κρατά στα χέρια του και του δωρίθηκε; Όταν μάλιστα, το περιεχόμενο του βιβλίου αναφέρεται ή προέρχεται από συγγραφέα που έτυχε να γνωρίσεις από κοντά, να συναναστραφείς, να συνάψεις φιλικές σχέσεις. Να δημοσιεύσεις σε παλαιότερα έντυπα τις θέσεις και τις κρίσεις σου για το έργο του. Όσα έχουν να κάνουν με την τοπική πολιτιστική και πνευματική παράδοση και ιστορία ενός τόπου, μιάς πόλης, δεν μπορούν να «ξεφύγουν» από τις στενές ή χαλαρές φιλικές σχέσεις που καλλιεργούνται μεταξύ της μικρής ομάδας ατόμων τα οποία γράφουν και εκδίδουν βιβλία, δραστηριοποιούνται στον χώρο των γραμμάτων και των τεχνών και διαμένουν στον ίδιο χώρο. Ο τοπικός πληθυσμός μιας γεωγραφικής περιφέρειας με τον έναν ή άλλον τρόπο γνωρίζεται μεταξύ τους. Σε αυτό βοηθά η ίδια η τοποθεσία. Κοινά τα βαδίσματα, κοινές οι εικόνες και παραστάσεις, τα βιώματα της καθημερινότητας, οι οσμές και τα χρώματα, οι αναμνήσεις και οι μνήμες. «Το σεργιάνισμα στον κόσμο….» που μας λέει ο στίχος, αρχινά από τα παιδικά και εφηβικά μας χρόνια και ίσως τελειώνει στα γενέθλια χώματα. Τω αυτώ, όπως οι παλαιότεροι έζησαν, συνέβει και με την πόλη μας. Την κοινή μας Κιβωτό, τον Πειραιά. Αυτό το ένδοξο ιστορικά πρώτο λιμάνι της Ελλάδος. Στο παραπάνω ερώτημα θα προσθέταμε και το εξής. Είναι ή δεν είναι «ηθικά» δίκαιο να γράψεις μια αρνητική κριτική ή να διατυπώσεις τις όποιες τεκμηριωμένες αντιρρήσεις σου, πάνω σε ένα βιβλίο που σου πρόσφερε με χαρά ένας συγγραφέας-επειδή σε εκτιμά-ή σου χαρίστηκε από ένα Ίδρυμα ή Σωματείο; Ή οφείλεις να παραβλέψεις τις όποιες αντιδράσεις και πικρίες και να πεις την γνώμη σου; Όταν μάλιστα, και από την άλλη συγγραφική πλευρά σε αγνοούν επιδεικτικά, σε θάβουν συγγραφικά, δεν σε αναφέρουν στις πηγές τους παρά του ότι και εσύ, όπως και άλλοι συγγραφείς, έχεις προηγηθεί συγγραφικά και ερευνητικά και έχεις προσθέσει το λιθαράκι σου στην πνευματική παράδοση της πόλης σου. Αναδεικνύοντας, χρονικά, νωρίτερα από τους σημερινούς, πρόσωπα και έργα, προσφέροντας δωρεάν και αφιλοκερδώς πληροφορίες και στοιχεία για την καθόλου διαδρομή των πειραιωτών ομοτέχνων σου. Φυσικά, τα ερωτήματα μπορούν να τεθούν σίγουρα, μόνο στις εκδόσεις εκείνες και τα βιβλία εκείνα που δεν τα αγόρασες ή δεν τα προμηθεύτηκες από τις εμπορικές βιτρίνες των βιβλιοπωλείων.

      Στην πόλη μας, τον Πειραιά, τουλάχιστον τις δεκαετίες μετά την μεταπολίτευση, ίσχυε κάτι που έλεγε συχνά ο πρώην πρόεδρος της Φ.Σ.Π. «Μπορεί να τσακωνόμασταν μεταξύ μας για διάφορα εμείς οι παλαιότεροι, αλλά πάντα τα βρίσκαμε. Γινόμασταν κατόπιν μια παρέα, συζητούσαμε και πίναμε το κρασάκι μας όλοι μαζί». Η Θέση αυτή του κυρού Γιάννη Χατζημανωλάκη, εμπεριέχει την αλήθεια μιας μαρτυρίας ζωής των ανθρώπων του παλαιού Πειραιά, η οποία συγκεφαλαιώνεται σαν στάση ζωής στα λόγια του. Ανεξάρτητα εάν τηρούνταν και σε ποιο βαθμό από τους πνευματικούς ανθρώπους της πόλης. Πάντως η μνήμη μιας παλαιάς παράδοσης, υπήρχε ακόμα ζωντανή. Και αυτό η δική μου γενιά, των ερευνητών και συγγραφέων το έζησε. Οι πειραιώτικες γενιές μετά την δικτατορία που ασχολήθηκαν με τα κοινά της πόλης, πέρα από τα συγγραφικά-φιλικά πρόσκαιρα «πισώπλατα χτυπήματα», πέρα από μαραθώνιους διαξιφισμούς και αντεγκλήσεις, απορρίψεις και αποκλεισμούς, υπήρχε εάν δούμε ευθύγραμμα τον πειραϊκό χρόνο των δικών μας νιάτων, εφηβείας και συγγραφικών δραστηριοτήτων των κατοπινών χρόνων, ένα modus Vivendi μεταξύ μας. Τουλάχιστον ο γράφων οφείλει να το ομολογήσει μια και παρά την «εχθρότητα» ορισμένων προσώπων του Πειραιά στο πρόσωπό του, παρά την γκρίνια του για τα καλλιτεχνικά πράγματα, τις φορές που χρειάστηκε να δώσει μια ομιλία ή διάλεξη εντός της Πόλης, οι αίθουσες ήταν γεμάτες, τίγκα. Κάτι που ταυτόχρονα εξέπληττε τον ίδιο και τον ευχαριστούσε. Και ίσως, να ήταν η αιτία που συνέχισε-παρά τις μεγάλες οικογενειακές δυσκολίες-να ασχολείται και να ενδιαφέρεται για τα κοινά. Αυτό τον έκανε τόσο ο ίδιος να προσφέρει πληροφορίες και στοιχεία όταν του τα ζητούσαν όσο και να δέχεται στοιχεία στην προσπάθειά του να συγγράψει μια ιστορία των πειραϊκών γραμμάτων. Στην επιθυμία του να εδραιώσει την Πειραϊκή Σχολή και όχι παρέα στα ελληνικά γράμματα. Για άλλη μία φορά να σημειώσω ότι, ο προηγούμενος πρόεδρος της Φ.Σ.Π. παρά τις αντιρρήσεις μας και παρά στο τι έχω δημοσιεύσει αρνητικά σχόλια για ορισμένες του εργασίες και δημόσιες τακτικές του και με σέβονταν και εξακολουθώ από την δική μου πλευρά να τον σέβομαι, ακόμα και για αυτά που ποτέ εν ζωή δεν του μίλησα. Γιατί καταλάβαινε, ότι οι αντιρρήσεις μου δεν γίνονταν επί προσωπικού αλλά, για πολλές λανθασμένες του επιλογές και κινήσεις, που αφορούσαν τον πνευματικό χώρο του Πειραιά. Και το οξύμωρο είναι, ότι αν ανατρέξουμε σε παλαιότερα πειραιώτικα περιοδικά και εφημερίδες θα διαπιστώσουμε ότι η κριτική ορισμένες φορές που ασκούσε (σαν νεότερος ηλικιακά δημιουργός και συγγραφέας) σε επώνυμα πρόσωπα και πράγματα της Πόλης, ο Γ. Χς, είναι περισσότερο αιχμηρή και ο λόγος του ακόμα οξύτερος από ότι ο δικός μου. Που είναι συνήθως ακατέργαστος. Θα είχε ενδιαφέρον για την ιστορία των πειραϊκών γραμμάτων να ανατρέξουμε σε έντυπα των δεκαετιών του 1950, του 1960 του 1970 και να δούμε την εικόνα του πνευματικού Πειραιά και πώς αυτή καθρεφτίζεται στα μικρά δημοσιογραφικά, κριτικά κείμενα, σχόλια, παρατηρήσεις κλπ. των τότε νέων πειραιωτών συγγραφέων και δημιουργών οι οποίοι όρθωσαν το ανάστημά τους  ως εκκολαπτόμενοι μελλοντικοί ταγοί, ενώ κατόπιν έγιναν «το νέο κατεστημένο» για αρκετές δεκαετίες, αποκλείοντας νεότερες πειραϊκές φωνές. Ίσως μέσα σε αυτό το σχεδιάγραμμα να κατανοήσουμε την συνέχεια της δικής μας πνευματικής παράδοσης στην ροή του χρόνου στην μικρή μας πόλης μετά την μεταπολίτευση.

Στις μέρες μας, οι νεότεροι που «κληρονόμησαν» την παράδοση των παλαιότερων, όπως φαίνεται παραγνωρίζουν πρόσωπα και συγγραφικές καταθέσεις, αγνοούν τους πάντες προ αυτών. Κατά την γνώμη μου, αυτή η πρακτική είναι λάθος. Η όποια γκρίνια μου, δεν στρέφεται στο έργο ορισμένων ατόμων αλλά στην μονοπώληση της παρουσίας τους σε κάθε δημόσια εκδήλωση για την ιστορία της πόλης με την «διαφήμιση» μιάς και μόνο άποψης. Και για να μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας. Πώς γίνεται το Κανάλι-1 του Πειραιά, το οποίο είναι Δημοτικό Ραδιόφωνο, ανήκει θεωρητικά σε όλους τους δημότες που πληρώνουν τα δημοτικά τέλη, να αναθέτει μόνο στον νυν πρόεδρο της Φ.Σ.Π. την συγγραφή βιβλίου, και διανεμήθηκε σε ποιους; Να διαθέτει το ίδιο πρόσωπο εκπομπή και να μονοπωλεί την εικόνα της ιστορίας της πόλης, δίχως άλλη άποψη από παλαιότερους πειραιώτες; Και το ίδιο θα υποστήριζα ή θα απαντούσα εάν κάποιος αρμόδιος μου πρότεινε να μιλώ για τα πάντα, να εκδίδω βιβλία να γράφω αγνοώντας τους προγενέστερους κυρίως αλλά και τους σύγχρονους. Αυτή η τακτική κατά την γνώμη μου είναι λανθασμένη. Δεν πάμε από το «εγώ στο εμείς» όπως πιπιλίζουμε όλοι μας αλλά το αντίθετο. Ο Πειραιάς ανήκει στους προγόνους μας που μας οικοδόμησαν την πόλη με τα κληροδοτήματά της, στους σημερινούς Πειραιώτες που θέλω να πιστεύω ότι οφείλουν να συνεχίσουν και θα διαμορφωθεί το νέο του μέλλον όταν βιολογικά φύγουμε και εμείς οι παλαιότεροι και οι τωρινές γενιές. Η δική μας γενιά του 1980, ευτύχησε να ζήσει από κοντά πρόσωπα και καταστάσεις και αυτό το κατάκτησε με μόχθο και ξοδεύοντας πολύτιμο από της βιοπάλης του χρόνο. Όταν λοιπόν ένας συγγραφέας-ένα μόνο πρόσωπο μονοπωλεί τα πάντα, επειδή τυγχάνει να έχει την προεδρία ενός σωματείου, τότε τι εμπιστοσύνη να έχεις στην πόλη σου, στους εκπροσώπους που επέλεξες, στις επιλογές τους. Αναφέρομαι πάντα στα καλλιτεχνικά  πράγματα. Να επαναλάβω για μία ακόμη φορά, μιλώ για πρακτικές ανθρώπων και όχι για τα ίδια τα πρόσωπα και την ζωή τους που ενδέχεται να σέβομαι και να εκτιμώ σε άλλες τους δραστηριότητες και επιλογές. Αλλά η εκ νέου μίμηση του Γιάννη Χατζημανωλάκη είναι μάλλον άκαιρη. Η Πόλη είμαστε όλοι. Ένα ακόμα παράδειγμα που ίσως επικουρικά στηρίζει τα ερωτήματα και τις ενστάσεις μου. Άκουσα από το Δημοτικό Ραδιοφωνικό Σταθμό της Πόλης ότι θα γίνει πολιτιστική ανάπτυξη του 5^ου Διαμερίσματος Πειραιά και αναφέρθηκαν αν δεν κάνω λάθος μόνο στα Ρεμπέτικα και την παράδοσή τους. Λοιπόν, να προσθέσω το εξής, έχει ψάξει να βρει κανείς δημοσιογράφος ή αρμόδιος, ποιοι συγγραφείς, ποιητές, καθηγητές πανεπιστημίου, καλλιτέχνες, μεταφραστές, κ.ά. γεννήθηκαν ή κατοίκησαν στο 5^ο Διαμέρισμα. Ορισμένα ονόματα από μνήμης. Ο ποιητής και εκδότης Δημήτρης Γιατράκος, ο διηγηματογράφος Βελισάριος Μουστάκας, ο πανεπιστημιακός και συγγραφέας Βαγγέλης Αθανασόπουλος, ο επίσης πανεπιστημιακός και διανοούμενος Βρασίδας Καραλής και η καθηγήτρια αδερφή του Αιμιλία Καραλή, ο μεταφραστής και πανεπιστημιακός Ηλίας Κυζηράκος, ο συγγραφέας Γιώργος Χ. Μπαλούρδος, ο συγγραφέας, βιβλιοπώλης, θεολόγος Δημήτρης Γκαλιμανάς, η ποιήτρια Γιώτα Γουρδομιχάλη, ονόματα που έρχονται στην σκέψη άτακτα και τυχαία, όπως και άλλα που συμπληρώνουν την μουσική ρεμπέτικη παράδοση του Μιχάλη Γεννίτσαρη με την κάβα ποτών που διατηρούσε στην οδό Λακωνίας. Ο συγγραφέας Κώστας Μουρσελάς στην περιοχή του 5^ου Διαμερίσματος στήνει το σκηνικό του στο γνωστό μυθιστόρημά του «Βαμμένα Κόκκινα Μαλλιά». Δύο εξαιρετικές περιγραφές του χώρου και της ατμόσφαιράς του, των δεκαετιών 1960-1970 μας δίνει ο γνωστός πεζογράφος Διονύσης Χαριτόπουλος στα δύο τελευταία βιβλία του. Αντιπροσωπευτικά μιάς άλλης ατμόσφαιρας και εικόνας της πόλης μας. Όταν λοιπόν, αγνοούνται φωνές όπως οι παραπάνω, του ποιητή Δημήτρη Φερούση, του ποιητή και ανθολόγου Κώστα Λουκάκη, της ποιήτριας Όλγας Βότση, της θεατρολόγου Κατερίνας Μπρεντάνου, του συγγραφέα Νίκου Αξαρλή, της Σταματίνας Μαλικούτη, του Δημήτρη Κρασονικολάκη, του «Δραπετσωνίτη» δημοσιογράφου και συγγραφέα πλην Πειραιώτη Νίκου Λαγκαδινού, του πεζογράφου Σταύρου Λαγκαδιανού, του Χρήστου Αδαμόπουλου, του Κώστα Θεοφάνους, του Αντώνη Ζαρίφη του ομότιμου καθηγητή πανεπιστημίου Μανόλη Βλάχου, του επίσης πανεπιστημιακού Μάνου Στεφανίδη, της Λίτσας Μπαφούνη και του Βάσια Τσιοκόπουλου, παλαιών βιβλιοπωλών που υπήρξαν εστίες πολιτισμού της πόλης μας τα μαγαζιά τους, δημοσιογράφων και εφημερίδων, εκδοτών που συνεισέφεραν στο καθόλου μωσαϊκό της πόλης και διατήρησαν την παράδοσή της ακμαία και ζωντανή. Ποιος έψαξε να βρει και να μιλήσει για τον εκδότη του περιοδικού «Πολιτιστική Πράξη»,  της ποιήτριας και εκδότριας του περιοδικού «Αντιπαραθέσεις», του περιοδικού «Τρίτη Χιλιετία». Ποιος μίλησε για τον βραβευμένο πεζογράφο Φάνη Μούλιο. Ίσως καταχρηστικά διασώζεται η μνήμη της Κωστούλας Μητροπούλου και της αδερφή της Κάτιας. Ποιος από τους σύγχρονους μνημονεύει τους συγγραφείς και εκδότες των Πειραϊκών Λευκωμάτων; Πατραγάς, Λώζος κ.ά. Αν στέκουν τα παραπάνω και δεν είναι κρίσεις προσωπικές και μόνο, τότε γιατί να ακούς το Δημοτικό Ραδιοφωνικό Σταθμό του Πειραιά, να ακούσεις τι! την μονωδία των απόψεων του νυν προέδρου της Φ.Σ.Π.; Ας τα λένε μεταξύ τους και ας περνάνε καλά.

     Μέσα σε αυτό το πλαίσιο αφού ευχαριστήσω τους αρμόδιους που μου πρόσφεραν το βιβλίο αφιέρωμα για τον μεγάλο ευεργέτη του Πειραϊκού Συνδέσμου, έπειτα από δική μου αναζήτηση, να σημειώσω τα εξής. Είναι ευχάριστο που ο Πειραϊκός Σύνδεσμος τίμησε έναν μεγάλο ευεργέτη του, και μάλιστα, έναν πειραιώτη που οι περισσότεροι από εμάς γνώρισαν από κοντά, συναναστράφηκαν, διάβασαν τα βιβλία του, έγραψαν για αυτά αρκετές φορές. Ο γράφων έχει συντάξει 3 σημειώματα για την συγγραφική του παρουσία και έχει αναφερθεί στην εργογραφία του εντός και εκτός Πειραιά. Καθώς έχει δημοσιεύσει βιβλιογραφία για τον Άγγελο Βογάσαρη, όχι μόνο από ανέκδοτες επιστολικές ακαδημαϊκές φωνές. Βλέπε Λογοτεχνικά Πάρεργα 18/5/2014, 18/11/2013, 13/10/2013 (από την εφημερίδα «Φωνή του Πειραιώς»). Εργογραφία για τον συγγραφέα έχει συντάξει και ο ερευνητής και δημοσιογράφος Δημήτρης Κρασονικολάκης, Βλέπε την ιστοσελίδα του 24/6/2003, και αρκετοί άλλοι πειραιώτες συγγραφείς μίλησαν για τον Άγγελο Βογάσαρη. Πράγμα που αγνοεί θέλω να πιστεύω όχι «εσκεμμένα» ο συγγραφέας και επιμελητής του τόμου, που ξεσκόνισε το αρχείο του θεατρικού συγγραφέα και ποιητή. Και ακόμα, δύο μάλλον προβληματάκια που θα μπορούσαν να έλλειπαν. Πρώτον δεν μπορεί να κυκλοφορεί ένας τόμος για να τιμηθεί ένα πρόσωπο-και δικαίως-72 σελίδων και να αφιερώνονται 3 σελίδες με βιογραφικές πληροφορίες του κυρίου Μίλεση; Ποιόν βοηθούν και ποιόν ενημερώνουν. Στους διαμένοντες στην πόλη μας, όλοι μας γνωρίζουμε τα βιβλία που έχει γράψει ο κύριος Μίλεσης, ορισμένα τα έχουμε αγοράσει ή τα έχουμε διαβάσει, έχοντας διαμορφώσει γνώμη για την ποιότητα και το βάθος της συγγραφής του αλλά και τις «παραλήψεις του». Σίγουρα ο συγγραφέας είναι και αξιόλογος και έχει την άνεση και τον χρόνο για να μας μιλήσει για αυτά που διαπραγματεύεται. Σίγουρα δεν μπορούμε να αμφισβητήσουμε την αγάπη που τρέφει για τον Πειραιά και αυτή η αγάπη και το ενδιαφέρον, φαίνεται τόσο στα γραπτά του όσο και στις διάφορες ομιλίες του-ραδιοφωνικές, τηλεοπτικές που έχουμε παρακολουθήσει. Όμως θα μπορούσαν οι τρείς σελίδες να προστεθούν στο γενικών πληροφοριών και στοιχείων αφιέρωμα ή αν θεωρούσαν σκόπιμο, να αναφερθούν στα πρόσωπα εκείνα που ήταν δίπλα στον Άγγελο Βογάσαρη και του συμπαραστάθηκαν στο «Ιασώ» (αν δεν με απατά η μνήμη μου) κατά την διάρκεια της νοσηλείας του. Και εννοώ τον επιστήθιο φίλο του Μανώλη. Όπως και νάχει πάντως, ο κύριος Μίλεσης όπως ο ίδιος αναφέρει μπήκε στο σπίτι του Άγγελου Βογάσαρη πράγματι με σεβασμό. Ξεφύλλισε το διασωθέν υλικό που είχε συγκεντρώσει ο συγγραφέας, το εμπλούτισε πολύ εύστοχα με φωτογραφίες εξώφυλλων των βιβλίων του, το συμπλήρωσε με φωτογραφικό υλικό από άλλες εκδηλώσεις και μας το πρόσφερε. Και, αν εξαιρέσουμε τις κρίσεις του περί δύο κατηγοριών διανοουμένων, βλέπε σελίδα 56 για «εκείνους που δρουν και εκείνους που αντιδρούν» έχει δίκιο στα συμπεράσματά του, τα οποία ακολουθούν προγενέστερες κριτικές για τον Άγγελο Βογάσαρη. Το βιβλίο αφιέρωμα στον Άγγελο Βογάσαρη είναι μια προσφορά του Πειραϊκού Συνδέσμου στην μνήμη του πέρα από τις ατομικές «γκρίνιες» και ενστάσεις μου σε σημεία του. Πραγματικά από την στιγμή που το πήρα στα χέρια μου το διάβασα τρείς φορές και ξύπνησαν μνήμες και συγκινήσεις και ίσως και «ενοχές» από την γνωριμία μου με τον Άγγελο Βογάσαρη, που ορισμένες θέσεις μου για το έργο του, ήταν λίγο σκληρές και τον πίκραναν. Ο Άγγελος Βογάσαρης υπήρξε πράγματι ένας καλός και δημοκράτης άνθρωπος, συγγραφέας, Πειραιώτης. Ένας εξίσου υπέροχος δάσκαλος-σε συζητήσεις που είχα παλαιότερα με άτομα που υπήρξαν μαθητές του συμπλήρωσα θετικά το πορτραίτο του-ένας διανοούμενος αντισυμβατικός και ελεύθερος σαν χαρακτήρας, πέρα και πάνω από τα κοινωνικά στεγανά και τις δημόσιες συμβάσεις μέσα στις οποίες είμασταν δεσμευμένοι οι υπόλοιποι. Ίσως, η οικονομική του άνεση να του πρόσφερε την δυνατότητα μεγαλύτερης ελευθερίας και κινήσεων. Τα ονόματα και τα πρόσωπα για τα οποία επέλεξε να γράψει, να επισκεφτεί τους χώρους που αυτά έζησαν και έδρασαν, δεν είναι τυχαία. Σηματοδότησαν την συγγραφική του πορεία και εξέλιξη. Ήταν ανεξίκακος και το χαμόγελό του και η ευγένειά του έκρυβαν την προσωπική του πίκρα και θλίψη. Το βιβλίο του κυρίου Μίλεση, κείμενο και ασπρόμαυρο και έγχρωμο φωτογραφικό υλικό με το οποίο συνοδεύεται, ξύπνησε μνήμες και ατμόσφαιρα μιας άλλης όχι και τόσο μακρινής της Πόλης μας και των Ανθρώπων της εποχή. Έφερε στην επιφάνεια παραστάσεις και αναμνήσεις θυμίζοντάς μας, πόσο γρήγορα περνά ο καιρός αφήνοντας πίσω του κάθε παλαιά βεβαιότητά μας. Απορρίψεις, γκρίνιες, ενστάσεις, πίκρες, εφήμερες συγγραφικές δόξες, φιλικές συντροφιές.

Θα ήταν παράλειψη αν κλείναμε αυτό το μικρό αναγνωστικό και κριτικό σεργιάνι στον άνθρωπο και λογοτέχνη Άγγελο Βογάσαρη, που έγινε με την ευκαιρία της έκδοσης από τον Πειραϊκό Σύνδεσμο, αν δεν αναφέραμε το καλογραμμένο, ευαίσθητο και συγκινητικό Χαιρετιστήριο κείμενο του προέδρου του Πειραϊκού Συνδέσμου κύριου Ευάγγελου Καρλάφτη. Πράγματι με τον τόμο αυτόν το αρχαιότερο ίδρυμα της Πόλης μας, ο Πειραϊκός Σύνδεσμος, επιτέλεσε μια άξια προσφορά αντάξια της ιστορίας και παράδοσής του. Το βιβλίο και από αισθητικής-καλλιτεχνικής άποψης είναι εξαιρετικό. Είθε ο Π.Σ. και τα άτομα που τον στελεχώνουν να συνεχίσουν να προσφέρουν στην πνευματική παράδοση της Πόλης. Για άλλη μία φορά τους ευχαριστώ για την προσφορά του βιβλίου.

ΥΓ. Να ευχαριστήσω ακόμα τον ποιητή Αντώνη Α. Ζαρίφη για την αποστολή της τελευταίας του ποιητικής συλλογής. Και ακόμα, τον κύριο Γεώργιο Κρητικό του Ιδρύματος Ελισάβετ Σιαφλά Μπαλόγλου, ο οποίος μου πρόσφερε τα τρία βιβλία που κυκλοφόρησε το Ίδρυμα προσφάτως και αναφέρω παρακάτω. Για τα βιβλία αυτά-όλα εκτός εμπορίου- θα μιλήσουμε σε επόμενο σημείωμα.

-ΑΝΤΩΝΗΣ Α. ΖΑΡΙΦΗΣ, Θεραπευτήριον εγκαυμάτων, Πειραιάς 2021, σελ. 56. Ποίηση. Εκδόσεις-ΓΡΑΦΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ. Εκτός εμπορίου

Περιλαμβάνει :

Το νερό (Μνήμη Γ. Χατζημανωλάκη).-Τα ρήματα.-Είμαι εδώ.-Είμαι εδώ (1).-Άυλος.-Αρμπαρόριζα.-Αγιογραφία.-Όπλα.-Κούρος.-Τα μονοπάτια του ουρανού.-Πορφύριε.- Τα σύμβολα.-Πόλη.-Τάξη.-Χρονολόγιο.-Οι αρμοί των γραφών.-Ήττα.-Φορέματα.-Ο άλλος *-Φωτογραφία.

ΕΝΟΤΗΤΑ ΑΠΟΥΣΙΑΣ: -Οσονούπω δηλαδή.-Καΐκι-Κόκκινο φόρεμα.-Η πομπή.-Εξώφυλλα.-Το πηλίκιο.-Άγονη γραμμή.-Επίλογος απουσίας.-Στέρνες.-

ΣΤΡΟΦΕΣ ΜΕ ΜΕΤΡΟ:-Το αλφαβητάρι.-Δελφίνια.-Άγγελέ μου.-Άγονη γραμμή.-Ελπίδα (τεθλασμένη γραμμή).-Δείπνο με κεράσι.-Μεταφυσικό.-Ανάδρομος.-Συνεργείο.-Απογείωση. –Αιτήματα.

Του ιδίου

1., «Ξεκίνημα» ποιήματα (με τον Αλεξ. Αντζακλή), Πειραιάς 1971. 2., «Μετάγγιση χαράς» ποιήματα, Πειραιάς 1972 Φιλολογική Στέγη Πειραιώς. 3., «Ο Πειραιάς και η Θάλασσα στο έργο του Βασίλη Λαμπρολέσβιου» (Μελέτημα), Φ.Σ. Πειραιάς 1973. 4., «Εφήμερες εμπνεύσεις για πνευστά» ποιήματα, Πειραιάς 1982 Φ.Σ.Π. 5., «Ρήξεις Συνδέσμων» ποιήματα, Πειραιάς 1999. 6., «Το παιδί και ο ουρανός» (με τον αείμνηστο Χρίστο Αδαμόπουλο), Κιβωτός 2006. 7., «Μικρό Αφιέρωμα στον Νίκο Βελιώτη 1905-1976» ανάτυπο από το περιοδικό «ΖΗΝΩΝ» τεύχος 196, επιμέλεια Γιάννη και Εριέττας Οικονομίδη. 8., «Γεγονότα Ερήμην μας» ποιήματα.  Πειραιάς 2008 Φ.Σ.Π.9., «Χάλκινο Θολό» ποιήματα, Πειραιάς 2016.

*Α βραβείο ποίησης από το ίδρυμα Μπαλόγλου 2020

-Επιμέλεια- Συγγραφή: Στέφανος Μίλεσης.  Άγγελος Βογάσαρης Ο άνθρωπος, ο λογοτέχνης, ο ευεργέτης, έκδοση ΠΕΙΡΑΪΚΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ, Πειραιάς 2021, σελ. 72. Υπεύθυνος έκδοσης: Ευάγγελος Καρλάφτης. Γραφικές Τέχνες: ART HELLAS. Διανέμεται δωρεάν.

Περιλαμβάνει:

-Χαιρετισμός Ευάγγελου Καρλάφτη. Προέδρου Πειραϊκού Συνδέσμου, 5-6

-[Παρουσίαση του έργου του],7-20. 

-Εργογραφία και επιλεγμένες κριτικές στο έργο του Άγγελου Βογάσαρη, 21-52.

-Ο άνθρωπος Άγγελος Βογάσαρης, 53-67.

-Βιογραφικό- Εργογραφία του προέδρου της Φ.Σ.Π., 68-70

-Γεώργιος Β. Κρητικός, Φαντασίας (Ποίηση), Πειραιάς 2022. ΙΔΡΥΜΑ ΕΛΙΣΑΒΕΤ ΣΙΑΦΛΑ ΜΠΑΛΟΓΛΟΥ. ΤΑΔΕ ΕΦΗ, Πειραιάς σελ. 72 εκτός εμπορίου

ΤΑ ΠΕΝΤΕ ΜΕΡΗ ΤΗΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΑΥΤΟΥ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ:

ΠΡΟΛΟΓΟΣ, 9-10.

- ΚΑΠΟΤΕ ΚΑΠΟΙΟΙ ΦΙΛΟΙ,11-33.

- ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ ΜΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΕΡΨΙΘΕΑ,35-55.

- ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΗ «Χ»,57-65.

-ΕΠΙΛΟΓΟΣ,67

-Παύλος Ρ. Μπαλόγλου, Το φώς μένει η ομίχλη φεύγει, ΙΔΡΥΜΑ ΕΛΙΣΑΒΕΤ ΣΙΑΦΛΑ ΜΠΑΛΟΓΛΟΥ. ΤΑΔΕ ΕΦΗ, Πειραιάς 2021, σελ. 238 εκτός εμπορίου

Περιλαμβάνει:

-Γ.Β. Σιαφλάς: ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ, 7-8

-Δημήτρης Κρασονικολάκης: (Δημοσιογράφος Συλλέκτης και ανεξάρτητος ερευνητής της πειραϊκής ιστορίας και λογοτεχνίας), ΠΑΥΛΟΣ ΜΠΑΛΟΓΛΟΥ ΕΝΑΣ ΠΕΙΡΑΙΩΤΗΣ ΔΙΑΝΟΟΥΜΕΝΟΣ,9-11

-Κώστας Παναγιωτάκης:(Δημοσιογράφος), ΠΑΥΛΟΣ ΜΠΑΛΟΓΛΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ ΑΓΑΠΗΣ, 12

-Γεώργος Β. Κρητικός: ΠΑΥΛΟΣ ΜΠΑΛΟΓΛΟΥ, 13-15

Ι. ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗ ΓΛΩΣΣΑ, «Την γλώσσα μου, έδωσαν ελληνική» 15-49

ΙΙ. ΠΕΙΡΑΙΑΣ. «Μια πόλη με τα δικά μου μάτια», 51-123

ΙΙΙ. ΚΑΠΟΤΕ ΣΤΟ ΝΕΟ ΦΑΛΗΡΟ «Ιστορικά Ν. Φαλήρου», 125-186

ΙV. ΒΙΒΛΙΑ- ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ «Παρουσιάσεις-Σχόλια-Κριτική-Μελέτες», 187-229

Την επιμέλεια και την επιλογή των δημοσιευμάτων είχε ο Γ. Κρητικός.

-ΓΙΩΡΓΙΟΣ Β. ΣΙΑΦΛΑΣ, Προς το τέλος του δρόμου. (ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΙΙ), ΙΔΡΥΜΑ ΕΛΙΣΑΒΕΤ ΣΙΑΦΛΑ ΜΠΑΛΟΓΛΟΥ, ΤΑΔΕ ΕΦΗ, Αθήνα 2022, σελ. 360. Εκτός εμπορίου

Περιλαμβάνει πέντε ενότητες.

Να συμπληρώσουμε ακόμα και τους εξής τίτλους που εκδόθηκαν από εκδοτικούς οίκους

-Μαρία Χουσάκου, Ήλιος στο μπαλκόνι, (Ποίηση), εκδ. Φίλντισι, Αθήνα 2020

(η ποιήτρια γεννήθηκε στον Πειραιά)

-Πέτρος Κυρίμης, Κάποτε στον Πειραιά,( Μυθιστόρημα). εκδ. Κλειδάριθμος, Αθήνα 2019, σελ. 278, τιμή 14,40.

-Δημήτρης Κόκορης, Ο Καζαντζάκης ως ποιητής. Φιλοσοφική διάσταση, ρυθμική έκφραση, κριτική πρόσληψη, (Μελέτη) εκδ. πεδίο, Αθήνα 2020, σελ. 286, τιμή 15 ευρώ

(η τελευταία δοκιμιακή εργασία του Πειραιώτη πανεπιστημιακού κυρίου Δημήτρη Κόκορη)

Τέλος, από την όμορη πόλη της Νίκαιας μας έρχεται η γυναικεία ποιητική φωνή της  θεολόγου Ελένης Λιντζαροπούλου, «Άδηλον Τραύμα», εκδόσεις Αρμός, Αθήνα 2019, σελίδες 109.

 Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς, Δευτέρα 28 Φεβρουαρίου 2022

-