Μνήμη Μαρίνας Λαμπράκη Πλάκα

 

     ΜΝΗΜΗ  ΜΑΡΙΝΑΣ  ΛΑΜΠΡΑΚΗ- ΠΛΑΚΑ

Καθηγήτρια της Ιστορίας της Τέχνης στην ΑΣΚΤ. ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ  ΕΘΝΙΚΗΣ  ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗΣ

 Αρκαλοχώρι Ηρακλείου Κρήτης 1939- Αθήνα 13/6/2022

ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ

ΤΑ ΓΟΒΑΚΙΑ ΜΟΥ

Φόρεσα τα τριανταφυλλένια μου, γοβάκια,

πήγα να περπατήσω στην καρδιά τανθρώπου.

Μαννούλα γιατί δεν μου τ’ όλεγες,

να μη βάλω τα καλά μου γοβάκια;

ΑΠΟΡΙΑ

Ήθελα να μιλήσω με τα πουλάκια’

θέλω να τ’ αρωτήσω,

πώς μοιράζουν έτσι καλά τον ουρανό

με τ’ αδερφάκια τους.

Χθές σκοτώθηκαν δυό άνθρωποι’

μοίραζαν μια μηλιά.

ΔΕΝ ΑΓΑΠΟΥΣΕ ΤΟ ΣΚΟΤΑΔΙ

Κουράστηκα να ψάχνω σ’ όλα τα πηγάδια,

σ’ όλους τους γκρεμούς.

Δε πνίγηκε εδώ ο αδελφός μας.

-Τον Ιορδάνη Ποταμό τον ξέρετε;

αντί νερό κυλάει άστρα…

Εκεί θα πήγε να χορτάση φώς’

δεν τ’ αγαπούσε το σκοτάδι.

ΘΛΙΨΗ

Γυρεύω τον ουρανό

θέλω να μου πή,

πώς γίνεται τόσο γαλάζιος

κάθε πρωί.

Το φόρεμά μου!

είναι σαν τη νύχτα.

ΠΕΝΘΙΜΟ

Απ’ το παράθυρό μου

είδα τη μέρα που έφευγε’

ήτανε πολύ λυπημένη’

οι χούφτες της δεν είχαν τίποτε πιά.

Οι μενεξέδες όλοι ήταν πεσμένοι στο βουνό.

Τι κρίμα!

Κι’ είχαμε να στολίσουμε σήμερα

ένα παληκάρι,

που σκοτώθηκε στον πόλεμο…

Η ΜΕΡΑ

Η μέρα ειν’ ένα μπουμπούκι’

ακόμα είναι πολύ πρωί…

Ύστερα θα γίνη ανθός!

Ελάτε όλοι, όλοι μαζί

να μην αφήσουμε να σβήση άκαρπος

ΕΝΑ ΠΑΙΔΑΚΙ…

Ποιός είδε τη νύχτα ανάσκελα,

χορτάτη όνειρα,

να τη θηλάζουν τ’ αστέρια;

Ποιός είδε να στάζουν γάλα

οι χίλιες της ρόγες;

είδε κανείς ένα παιδάκι

ένα παιδάκι κλαμένο,

που τ’ αρνήθηκε η νύχτα το γάλα του;

ΜΙΑ ΚΟΥΠΑ ΗΛΙΟΣ ΜΕΝΗ ΑΚΟΜΑ

Αν είναι καρπισμένος ο ανθός

το μέλι το φευγό στράγγιξε όλο’

να μην ξεχάσης λέξη από το ρόλο,

που σούταζε η καρδιά σου, ο Θεός.

Μια κούπα ήλιος μένει ακόμα’

στα φαρφουρένια χείλια της σκυφτός

ρούφηξε στάλα, στάλα όλο το φώς’

χορτάτος ύστερα, προσκύνησε το χώμα.

Ο ΜΠΑΞΕΣ

Στα λιγοθυμισμένα σου λαγόνια

θα σκύψω τα φρυγμένα χείλια’

ειμ’ οδοιπόρος, περπατάω μίλια

και βγήκα εδώ μπαξέ χωρίς αηδόνια.

Τ’ αηδόνια τάχω μέσα στην καρδιά μου’

ανοιξ’ το περβόλι να τ’ αφήσω’

μαζί μ’ αυτά κι’ εγώ θα κελαηδήσω,

πού βρήκε τέλος, ένα τέλος η σκλαβιά μου.

ΜΑΡΙΝΑ  ΛΑΜΠΡΑΚΗ σελ. 184 τόμος 16/1959

ΑΥΓΕΡΙΝΕ ΜΟΥ

Απόψε σ’ ονειρεύτηκα

κι’ όλη μου η μέρα

μοσκοβολούσε ροδαυγή…

 

Μ’ αφήνεις να στολίσω

με τον αρραβώνα σου

το δάχτυλο ενός κοριτσιού,

πού πάει ν’ ανάψη στο βουνό τη μέρα;

 

Ένα χελιδονάκι

έχασε το δρόμο του.

Θέλεις να πάς,

να του τον δείξης;

 

Αυγερινέ μου, θέλω να πνιγώ’

μ’ αφήνεις να σε δέσω στο λαιμό μου

με τα χέρια;

 

Αυγερινέ, τόσο γλυκός

είναι λοιπόν ο θάνατος;

ΓΙΑΤΙ  ΕΚΛΑΨΕΣ;

Στο μάγουλό σου

άνοιξα ένα πηγαδάκι

τις τριανταφυλλιές του γέλιου σου…

Είχαν ανθίσει εφέτος εξαίσια ρόδα!

Χθές βρήκα στο πηγάδι θάλασσα.

Και σας το λέω αλήθεια:

το είχα δοκιμάσει

κι’ ήταν γλυκό το νερό!

ΕΦΥΓΕΣ Ι

Πάνω στο βράχο

το πόδι σου άφησε μια φωλίτσα

για τον έρωτα των ψαριών…

Ένα βότσαλο έγινε αδερφάκι σου

Τώρα, ο γλάρος με την άγνοια συννέφιασε!

το περιγιάλι όλο

αγκαλιάζει μιάν άδεια θάλασσα!

Μα πές μου:

-Ποιός σου τόπε λοιπόν

πώς πέθανε ο Μεγ’ Αλέξαντρος;

ΕΦΥΓΕΣ ΙΙ

Ποιός τον μαρμάρωσε το γλάρο

την ώρα, που ξερρίζωνε

ένα κλωνάρι από καπνό;

Ποιός τ’ αναποδογύρισε το κύμα,

πού πήγε να φιλήση το γιαλό;

………………….

Το πλοίο, το έλεγαν «ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ».

ΚΑΤΟΙΚΟΥΣΑΜΕ ΔΥΟ ΧΑΜΟΓΕΛΑ

Στη μικρή καμαρούλα

δεν ήταν ποτέ μοναξιά.

Στα βάζα

μικροί, μαρμαρωμένοι ήλιοι.

Στους τοίχους δυό σκιές

να περπατούν χέρι-χέρι.

Στο παράθυρο όλο να ψηλώνη

όλο να πρασινίζη η ελπίδα.

Στο παλάτι μας δυό χαμόγελα.

ΜΑΡΙΝΑ ΛΑΜΠΡΑΚΗ, σελ. 252 τόμος 17/1960

ΕΝΑ ΝΕΚΡΟ ΚΑΛΑΜΙ

Αδελφούλη μου,

Μέσα στη νύχτα

μακριά, ένα αιώνα,

ακούω τα ξυπόλητα βήματά σου.

Σφυρίζεις χωρίς κανένα σκοπό,

περπατάς χωρίς κανένα ρυθμό.

Η γη πληγώνεται, το ξέρω,

μα κλίνει πάλι πίσω σου,

σαν την Ερυθρά Θάλασσα των Εβραίων.

Έχεις τα χέρια σου στις τσέπες.

Τα δάχτυλά σου σε πληγώναν,

σου περισσεύουνε τα δάχτυλά σου.

Κανείς δε σούπε ποτέ

να χαιρετάς, να πολεμάς, ή να δουλεύεις

Αδελφούλη

Καταμεσίς στον ουρανό

κρέμασε η μάνα μας το πανωφόρι σου.

Έχει ξεχάσει πιά το σώμα σου.

Η αγάπη σου έχει χάσει πιά το σχήμα της

μες στην καρδιά μας.

 

Έχω νερό, έχω ψωμί,

Έχω αλάτι και βιβλία.

Έχω την ευτυχία στα μέτρα των απλών ανθρώπων.

 

Μα δεν έχω τίποτε

Ένας αιώνας μας χωρίζει.

Κι’ αυτό το σφύριγμα, το σφύριγμα

ποιός είπε πώς δεν θα περνάη ο άνεμος

μέσα από ένα λυγμό, νεκρό καλάμι.

ΠΗΓΑΙΝΑΜΕ  ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ

Περπατούσαμε εγώ κι’ ο αδερφός μου’

Πηγαίναμε ανατολικά.

Στο δρόμο απαντήσαμε μιά κερασιά’

δεν είχε κεράσια’ είχε άστρα.

Ο σύντροφός μου είπε:

-Θα κόψω ένα, να φέγγουμε ως εκεί,

Μα η κερασιά δεν ήταν του Θεού,

ήτανε ξένη.

Ξέρετε πόσο σκοτεινή είναι η φυλακή

που κλείνουνε τους κλέφτες;

ΜΑΡΙΝΑ ΛΑΜΠΡΑΚΗ, σελ.268, τόμος 18/1961.                      

        Ενδεικτικές   Πληροφορίες

ΚΕΙΜΕΝΑ και- ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ ΤΗΣ

-Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα, εφ. Το Βήμα 10/3/1985. Η Κρίση της Πρωτοπορίας.

-Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα, εφ. Το Βήμα, Κυριακή 1/10/1988. Το Σουσάμι του Παραμυθιού. Ας ετοιμαστούμε να αντιμετωπίσουμε την «εισβολή» και να επωφεληθούμε από την προοπτική που διανοίγεται για το μέλλον της τέχνης.

-Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα, περιοδικό Το Τέταρτο τχ.41/11, 1988. Μοντέρνο και Μεταμοντέρνο.

-Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα, εφ. Το Βήμα Κυριακή 18/6/1989, σ.47. (Ιδέες και Τέχνες). Ο «Ιπτάμενος καλπασμός» σε Ανατολή και Δύση.  Με αφορμή μία προεκλογική αφίσα.

-Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα, εφ. Το Βήμα 27/8/1989. Η σκηνογραφία της κατανάλωσης. Οι εικαστικές τέχνες και η σύγχρονη κοινωνία στη Β’ Διεθνή Συνάντηση των Δελφών.

-Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα, εφ. Το Βήμα 6/1/1990, σ.31-32. Πόσο κοστίζει η τέχνη. Η «πουλημένη μνηστή» και η παραστρατημένη τέχνη

-Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα, εφ. Το Βήμα 4/2/1990, σ.57. Από τον πολιτισμό του πνεύματος στον πολιτισμό του βλέμματος. Το είδωλο του Νάρκισσου. Τέχνη και Φωτογραφία.

-Εφ. Εξόρμηση Κυριακή 4/3/1990, σ. 33 Συνέντευξη στη Κατρίν Φλοϊκ. Μ. Λ. Πλάκα. Θεωρίες αγέραστες. «προσπάθησα να δείξω πόσα αυτά τα κείμενα είναι παρόντα στη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία….». Η ιστορικός της τέχνης και καθηγήτρια της ΑΣΚΤ Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα μιλά για το βιβλίο της «Οι πραγματείες περί ζωγραφικής Αλμπέρτι και Λεονάρντο».

-Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα, εφ. Το Βήμα, Κυριακή 27/10/1991. Σ.32. Το χρώμα και το αίμα. Αρτεμισία. Στις ζωγράφους μαθήτριές μου

Εφ. Ελευθεροτυπία 13/11/1991. Διευθύντρια η Λαμπράκη-Πλάκα

-εφ. Το Βήμα 24/11/1991, Συνέντευξη στη Σάντρα Μπακογιαννοπούλου. Συνέντευξη με τη διευθύντρια του πρώτου εικαστικού ιδρύματος της χώρας. Μ. Λ. Πλάκα: «Η Πινακοθήκη όργανο εθνικής αυτογνωσίας»

-εφ. Η Αυγή 15/12/1991, Συνέντευξη στην Ηρώ Μαυροειδή. Μ. Λ. Πλάκα: Δεν θα βυθιστώ στις μικρολεπτομέρειες

-Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα, εφ. Το Βήμα 17/1/1992. Ο πρώτος ελεύθερος πολίτης του κόσμου. Τα 2.500 χρόνια από τη γέννηση της Αθηναϊκής Δημοκρατίας και ο πιο φεγγοβόλος πρεσβευτής του «Ελληνικού Θαύματος» στις Ηνωμένες Πολιτείες.

-Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα, εφ. Τα Νέα 6/3/1992. Έχει σαν όραμα της ζωής της τη δημιουργική «ουτοπία».

-Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα, εφ. Το Βήμα 4/10/1992, 4 Έλληνες στη Σεβίλλη. Εντυπωσιακή η παρουσία των Μπότσογλου, Πατρασκίδη, Χουλιαρά και Χριστάκη στην EXPO ‘92.

-εφ. Τα Νέα, Τρίτη 8/12/1992. Συνέντευξη στον Παύλο Αγιαννίδη. (30 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ) Μ.Λ. Πλάκα: Άγαλμα… φωνήεν η Ελλάδα.

-εφ. Ελεύθερος Τύπος. Κυριακή 24/1/1993, σ.15-16. Συνέντευξη στη Γεωργία Καρρά. ΠΡΟΦΙΛ. Μ. Λ. Πλάκα: Έφερα το λαό στην Εθνική Πινακοθήκη

-εφ. Ελευθεροτυπία 13/1/1993, Συνέντευξη στη Μαρία Μαραγκού. Μ. Λ. Πλάκα: «Είμαι με τους εθελοντές της ουτοπίας».

-Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα, περιοδικό ΕΝΑ τχ. 1/1-1-1993. «Για μας τα μεγάλα γεγονότα…»

-περιοδικό Εικόνες τχ. 342/22-5-1991, σ. 34-38. Κείμενο: Ιωάννης Ιωάννου. Φωτογραφίες Άννα Κόκκα. Η αλήθεια για την τέχνη. Η Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα αποκαλύπτει τον κόσμο των χρωμάτων.

-περιοδικό Έψιλον τχ. 105/11-4-1993, σ.38-44. Κείμενο Στέφανος Κασιμάτης. Φωτό: Άγγελος Κάτσικας. Συνέντευξη Μ.Λ. Πλάκα: «Παρασύρθηκα μια φορά σε σκυλάδικο…»

-περιοδικό Ο Ταχυδρόμος τχ. 17/28-4-1993. Του Νίκου Μπακουνάκη. Φωτογραφίες 32-35. Συνέντευξη. Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα. Η κυρία με το καπέλο.

-εφ. Τα Νέα, Δευτέρα 13/12/1993, σ.51. Συνέντευξη στη Παρασκευή Κατημερτζή. Μ. Λ. Πλάκα: Η τέχνη πρέπει ν’ απευθύνεται στους πολλούς.

-εφ Κέρδος, Κυριακή 12/6/1994, σ.75. Συνέντευξη στην Αγάπη Σπιθούρη. Μαρίνα Λαμπράκη- Πλάκα: «Οραματίζομαι το Μουσείο της Ευρώπης»

-εφ. Κέρδος, 23/7/1995. Συνέντευξη στην Μ. Δεβλέτογλου. Μ. Λ. Πλάκα: «Το πιο τολμηρό μου όραμα»

-εφ. Τα Νέα, Σάββατο 10/6/1995. 30 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ. Συνέντευξη στη Χάρη Ποντίδα. Μ. Λ. Πλάκα: Ο λαός πίστεψε στον «Άγιο Πέτρο».

-εφ. Απογευματινή. Περ. ΑΝ. τχ.3/26-2-1995, σ.55-59. Συνέντευξη Άννα Γριμάνη. Φωτογραφίες Κανάρης Τσίγκανος. Μ. Λ. Πλάκα: «Έσπασα την τρομοκρατία της ΚΟΥΛΤΟΥΡΑΣ!».

-εφ. Κυριακάτικη 3/3/1996, σ.47. Συνέντευξη στη Μαρίνα Μαραγκού.  Μ. Λ. Πλάκα: «Η καρέκλα που κάθομαι είναι του …. φακίρη».

-εφ. Το Βήμα 12/5/1996. Από την ουτοπία στη χωματερή. Επίλογος για δύο εκθέσεις.

-εφ. Τα Νέα, Δευτέρα 15/7/1996, σ.18-19. Επιμέλεια: Μικέλα Χαρτουλάρη. «Το αγαπημένο μου ταξίδι». Με τη διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, στο Αρκαλοχώρι.  Μ. Λ. Πλάκα: Το ηθικό τοπίο της Κρήτης.

-εφ. Ελεύθερος Τύπος, Κυριακή 9/11/1997, σ. 8-8. Ίσμα Τουλιάτου. Ελκυστική Πινακοθήκη για το ευρύ κοινό. Με πλούσιο πρόγραμμα ξεκινάει η νέα περίοδος του εθνικού ιδρύματος και διευθύντρια του Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα μιλάει για τις νέες εκδηλώσεις.

-εφ. Ελεύθερος Τύπος, Κυριακή 26/1/1997, σ.10. Αντώνης Καρατζαφέρης. Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα: «Η Τέχνη είναι για τους πολλούς». ΕΘΝΙΚΗ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ Μια ιστορία 97 ετών.

-εφ. Τα Νέα, Τρίτη 13/10/1998, σ.56. Ρεπορτάζ Αρετή Αθανασίου.  Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα. Ένας αιφνίδιος έρωτας… «ΤΟ ΓΕΓΟΝΟΣ ΠΟΥ ΣΗΜΑΔΕΨΕ ΤΗ ΖΩΗ ΜΟΥ». Η Συνάντηση με τον ΔΗΜΗΤΡΗ ΠΛΑΚΑ έμελλε ν’ αλλάξει το ρου της προσωπικής μου ιστορίας.

-εφ. Τα Νέα, Σαββατοκύριακο 10-11/7/1909. σ/36. Συνέντευξη στην Αρετή Αθανασίου. ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΗΣ ΜΑΡΙΝΑΣ ΛΑΜΠΡΑΚΗ ΠΛΑΚΑ.  Ευωδίες από το παρελθόν και το παρόν.

-εφ. Τα Νέα, Δευτέρα 15/11/1999, σ. 14. Συνέντευξη στην Παρασκευή Κατημερτζή.  30 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ. Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα: Ο Γκρέκο μου θυμίζει τον Καζαντζάκη.

-Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, εφ. Το Βήμα 10/12/2000. «Δεν υπάρχει πιο ρεαλιστικό πράγμα από την ουτοπία». Η διευθύντρια του ιδρύματος μιλάει για τη νέα φιλοσοφία που διατρέχει τις εκθέσεις, την ευρωπαϊκή εμβέλεια της ελληνικής ζωγραφικής, τη θεματική ανταπόκριση του κοινού και τους προσωπικούς της στόχους.

-Ο Κόσμος του Επενδυτή. Σάββατο 9-Κυριακή 10 Φεβρουαρίου 2002, σ.2-3, Της Μαρίας Τσιλιμίδου. Συνέντευξη της Μαρίνας Λαμπράκη Πλάκα, Δεν θεωρώ πως είμαι αναντικατάστατη.

-Ο Τύπος της Κυριακής, Κυριακή 17/2/2002, σ.10-11, Συνέντευξη στον Γιάννη Απέργη. Μ.Λ. Πλάκα: Η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης μας «ξεναγεί» στην τέχνη των συντηρητών. Μ.Λ.Π.: Η συντήρηση έργων τέχνης είναι «μυσταγωγία»

-εφ. Ελευθεροτυπία. Μεγάλη Πέμπτη 29/4/2003. 32-33. Συνέντευξη στον Γιώργο Καρουζάκη. Μ.Λ.Π. «Στον πολιτισμό δεν υπάρχει ανταγωνισμός. Η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα μιλάει:-Για την επέκταση του κτιρίου. –Για έργα που φιλοξενεί.- Για τις εκθέσεις που ετοιμάζονται για την Ολυμπιάδα.

-Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα, περ. Η Λέξη τχ. 175/5,6,2003, σ.511-, Το Γυμνάσιο Θηλέων Ηρακλείου και το πρώτο μου ειδύλλιο.

-Νίκου Νικολάου, εφημ. ΜΙΤΟΣ Κυριακή 18/1/2004, σ.4 (ΠΟΡΤΡΕΤΟ). Γνώση και φαντασία. Η Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα αγαπά «Την Απάνω Τέχνη και την Απάνω Κρήτη». Η πρώτη γυναίκα που δίδαξε στη Σχολή Καλών Τεχνών.

ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ

Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα, Ο γελωτοποιός και η αλήθεια του- Η αθέατη πλευρά της τέχνης, εκδ. Καστανιώτη, 1991, σ.248+16

-Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα, *  εφ. Το Βήμα 20/1/1991. Προδημοσίευση. Η αθέατη πλευρά της τέχνης.

Ο ιστορικός της τέχνης δεν είναι άβουλο ενεργούμενο’ επιλέγει, κρίνει, έχει τις προτιμήσεις, τις αναστολές και τις αγάπες του, αλλά δεν παύει να συνεργεί με τον καιρό του. Η συνείδηση των ορίων του τον προστατεύει από την ύβρι της αλαζονείας. Μόνο στον ίδιο το δημιουργό επιτρέπεται και συγχωρείται η βεβαιότητα της εκλογής’ αλλιώς πως θα μπορούσε να δημιουργήσει;

*Το παραπάνω κείμενο είναι ο πρόλογος από το νέο βιβλίο που κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Καστανιώτη και που δανείζεται τον τίτλο του από το πρώτο άρθρο της συγγραφέως που δημοσίευσε «Το Βήμα» «Ο γελωτοποιός και η αλήθεια του».

-εφ. Ο Ριζοσπάστης 21/3/1991. Ο διαιώνιος αγώνας της δημιουργίας

-περιοδικό ΕΝΑ τχ.14/3-4-1991, «Ο γελωτοποιός και η αλήθεια του»

-εφ. Τα Νέα 4/5/1991

-εφ. Η Εποχή 5/5/1991. Η αθέατη πλευρά της τέχνης

-Ω. Β., εφ. Η Αυγή 19/5/1991, Προβλήματα της τέχνης.

-Π. Ρ., εφ. Αναγνώστης 2/6/1991, (ο λόγος της εικόνας) Ο γελωτοποιός και η αλήθεια του.

-Μάνος Στεφανίδης, εφ. Το Βήμα 7/7/1991. Η Τέχνη δεν έχει ημερομηνία λήξεως.

-εφ. Ελευθεροτυπία 1/9/1991.

Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα, επιμέλεια: Εθνική Πινακοθήκη, 100 χρόνια. Τέσσερεις αιώνες ελληνικής ζωγραφικής από τις συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης και του Ιδρύματος Ευριπίδη Κουτλίδη.

Κείμενα: Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, Νέλλη Μισιρλή, Άλκης Χαραλαμπίδης, Έφη Αγαθονίκου, Μαρία Κατσανάκη, Όλγα Μεντζαφού-Πολύζου, Αντώνης Κωτίδης, Ανδρέας Ιωαννίδης, Μάρθα Χριστοφόγλου, Ευγένιος Ματθιόπουλος.

Έκδοση Εθνικής Πινακοθήκης και Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτσου 1999, σελ. 699.

-Νίκος Δασκαλοθανάσης, εφ. Το Βήμα, Κυριακή 2/4/2000, σ.5. Ελληνική ζωγραφική Ο κατάλογος της Εθνικής Πινακοθήκης παρουσιάζει ταξινομημένα τα έργα των συλλογών της. Ταυτόχρονα εμφανίζει την αντιπροσωπευτική εικόνα των δεδομένων που συνθέτουν σήμερα την ερμηνευτική προσέγγισή τους.

Ελάχιστα:

Οι μελλοντικοί ιστορικοί της ιστορίας των καλών τεχνών στην Ελλάδα του 20^ου αιώνα, θα αναφέρονται στην πριν και μετά Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα εποχή. Και αυτό δεν είναι υπερβολή. Ούτε μία αυθαίρετη κρίση ενός καθημερινού έλληνα φιλότεχνου. Είναι κοινή διαπίστωση των σοβαρών και αξιόλογων ανθρώπων της τέχνης, των καλλιτεχνών, που αγαπούν τις εικαστικές τέχνες και τον πολιτισμό και δεν εμφορούνται από μικροκομματικές σκοπιμότητες ή άλλες αήθεις ατομικές επιβουλεύσεις της θέσεώς της. Η πρώτη ελληνίδα Καθηγήτρια στη Σχολή Καλών Τεχνών και η για μία γενιά- 30 χρόνια- Διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης της Ελλάδος καθηγήτρια Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα, δεν προσδιόρισε μόνο την ταυτότητα του πρώτου ιδρύματος της χώρας τα χρόνια αυτά αλλά, διεύρυνε και τους εικαστικούς και πολιτιστικούς ορίζοντές του. Πρόσφερε στην Εθνική Πινακοθήκη την ρωμαλέα ικμάδα της προσωπικής της ταυτότητα δίχως να της στερεί την δική της αίγλη. Δίχως να της αλλοιώσει την φυσιογνωμία του χαρακτήρα της. Να την αποψιλώνει από το βαρύ και μεγάλο ιστορικό πολιτιστικό φορτίο που φέρει το εθνικό αυτό ίδρυμα για τις καλές τέχνες από την ίδρυσή του-κοντά έναν αιώνα- μέχρι των ημερών μας. Η Εθνική Πινακοθήκη επί των ημερών της ανοίχτηκε διάπλατα στην ελληνική κοινωνία, έγινε μέτοχος των εικαστικών εκφραστικών αναγκών και αναζητήσεων του μέσου ανώνυμου φιλότεχνου έλληνα πολίτη, που δεν τα πηγαίνει και τόσο καλά με ότι ονομάζουμε ίσως, «αστικό» πολιτισμό. Η κουλτούρα ημών των ελλήνων είναι δίχως διάθεση αρνητικής φόρτισης, «λούμπεν». Μια λαϊκότητα ζυμωμένη με τους καθημερινούς ρυθμούς της ζωής και των σχέσεων, ενός αγροτικού κατά βάση πληθυσμού. Η περίοδος της Μαρίνας Λαμπράκη Πλάκα, πέρα από τις δυσκολίες και αστοχίες, θυμίζει περιπτώσεις όπως αυτή του γάλλου Αντρέ Μαλρώ επί Σαρλ ντε Γκολ. Η Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα πέτυχε να προσδώσει μια αστική σύγχρονη εικόνα στην Πινακοθήκη χωρίς να χάσει την παραδοσιακή εικαστική της κοινωνική λαϊκότητα και προβολή. Η διοίκησή της υπήρξε χρηστή, χρήσιμη, αποτελεσματική, ωφέλιμη για τα εικαστικά πράγματα και δρώμενα της πατρίδας μας. Προσθετική, καθόλου αφαιρετική. Οι έλληνες εικαστικοί δημιουργοί είχαν έναν σύμμαχο που καταλάβαινε τους οραματισμούς τους και τις φιλοδοξίες τους, μιλούσε την γλώσσα τους, εξέφραζε τις ανάγκες τους. Επί δικής της διοίκησης η Εθνική Πινακοθήκη άνοιξε τα φτερά της και αγκάλιασε το ευρύ ανώνυμο ελληνικό κοινό. Η καλλιτεχνική της εξωστρέφεια τις δεκαετίες αυτές οφείλεται στο δικό της θαρραλέο οραματισμό, στο ατομικό της όνειρο και σχεδιασμό, ακούραστο «πείσμα». Η Εθνική Πινακοθήκη έγινε ένα ανοιχτό Μουσείο ή μάλλον ένα ανοιχτό Σχολείο για τον κόσμο των εικαστικών τεχνών για κάθε έλληνα και ελληνίδα που ήθελε να γνωρίσει από κοντά την ελληνική εικαστική του κληρονομιά και όχι μόνο. Οι χώροι της ανακαινίστηκαν, προστέθηκαν καινούργια κτήρια και αίθουσες, οι συλλογές της εμπλουτίστηκαν. Διοργανώθηκαν διεθνούς εμβέλειας εκθέσεις, αγοράστηκαν σημαντικά έργα ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών. Πραγματοποιήθηκαν δεκάδες εκδηλώσεις για τους μαθητές των ελληνικών σχολείων. Οι ξεναγήσεις της ήσαν κάτι το ξεχωριστό, το ιδιαίτερο, το ελκυστικό και τολμηρό. Το εύρος των γνώσεών της ήταν τέτοιο που σε εξέπληττε. Διέθεται ευφράδεια λόγου και ένα είδος εικαστικής σκηνικής σκηνοθεσίας. Είχες την αίσθηση ότι η ίδια αποτελούσε μέρος του έργου που σου ανέλυε. Οι ερμηνείες της ήσαν εξαιρετικές, βασίζονταν στις μακροχρόνιες σπουδές της πάνω στην ιστορία της ευρωπαϊκής και ελληνικής ζωγραφικής, των διαφόρων παγκόσμιων ρευμάτων της, σχολών της. Με μεγάλη άνεση συνέκρινε έλληνες εικαστικούς με ξένα ρεύματα και ευρωπαίους ομοτέχνους τους,  Δεν σου μιλούσε από καθέδρας αλλά στέκονταν δίπλα σου και προσπαθούσε να σου εξηγήσει όσο πιο απλά γίνεται τα μυστικά που κρύβει ένας εικαστικός πίνακας. Ζητούσε να σε καταστήσει κοινωνό της ονειρικής μαγείας των χρωμάτων όπως και η ίδια, καθώς στεκόσουν μπροστά σε ένα έργο και το εξερευνούσες με αγάπη και άμετρη τρυφερή περιέργεια. Οι αναλύσεις της ήσαν εξαιρετικές, η φαντασία της πετάριζε, η σκέψη της το ίδιο, δίχως όμως να χάνει το στόχο της. Μικρές αδιόρατες γυναικείες πινελιές μιάς θερμής εκφραστικότητας διέκρινε τον λόγο της. Διέθεται πλούσιο λεξιλόγιο με τις ανάλογες χρωματικές και εννοιολογικές αποχρώσεις. Πάντα ακούραστη, ακαταμάχητη, πάντα κοκέτα και μία μικρή αχνή δόση γυναικείας φιλαρέσκειας. Η προσωπικότητά της έλαμπε ήταν αρκετά κοινωνική, αυτό φαίνεται και από τις πολλές συνεντεύξεις της. Παιδαγωγούσε εικαστικά τους επισκέπτες της Εθνικής Πινακοθήκης ενώ ταυτόχρονα με μεγάλη διοικητική και γυναικεία ικανότητα κατόρθωνε να συγκεντρώνει γύρω της άτομα με οικονομική επιφάνεια, ώστε να σταθούν χορηγοί των ονειρικών οραματικών σχεδιασμών της που είχε για τον ρόλο και την λειτουργία και προβολή των σκοπών της Εθνικής Πινακοθήκης στους σύγχρονους καιρούς. Αυτή η κρητικοπούλα από το Ηράκλειο της Κρήτης, η μαθήτρια του Παντελή Πρεβελάκη κέρδισε επάξια-και όχι χωρίς κόπο- τους τίτλους τιμής που της αποδόθηκαν στην διάρκεια της καθηγητικής της σταδιοδρομίας και ως διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης από δημόσια πρόσωπα και φορείς. Την σεβάστηκαν και την εκτιμούσαν και εκείνη τους το ανταπέδιδε με το παραπάνω. Χωρίς να είμαι ειδικός, μόνο μία Μελίνα Μερκούρη θα μπορούσε να σταθεί δίπλα της, στην πλέρια προβολή των θησαυρών της Εθνικής Πινακοθήκης πέρα των ελληνικών συνόρων. Η μεγάλη της αισθητική παιδεία, η άμεση επαφή της με καλλιτέχνες και σπουδαστές ως καθηγήτρια, η ευγένειά της και το απροσποίητο χαμόγελό της, το σημαντικό συγγραφικό και μεταφραστικό της έργο, κατέστησαν την Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα, μία φωτεινή εξαίρεση στον χώρο των εικαστικών τεχνών και του πολιτισμού στην χώρα μας. Να γιατί στην αρχή του κειμένου μίλησαν για πριν και μετά Μαρίνα Λαμπράκη εποχή.

     Το συγγραφικό και μεταφραστικό έργο της Μαρίνας Λαμπράκη Πλάκα είναι γνωστό και έχει ερευνηθεί και σχολιαστεί θετικά. Εδώ, προτίμησαν να γνωρίσουμε την Μαρίνα Λαμπράκη ως ποιήτρια, μία ιδιότητα που μάλλον, πολύ δεν γνωρίζουν. Ούτε και η ίδια μιλούσε για την νεανική της περίοδο που έγραφε και δημοσίευε ποιήματά της σε διάφορα περιοδικά της εποχής. Σε παλαιότερη συζήτηση και ερώτησή μου, μου επιβεβαίωσε ότι ήταν αυτή η συντάκτρια αυτών των ενδεικτικών νεανικών πρωτόλειων ποιημάτων που είχα αποδελτιώσει. Συμπληρωματικά προσθέτω και τους τίτλους και τις χρονολογίες ορισμένων εφημερίδων και περιοδικών όπου η Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα είχε παραχωρήσει συνεντεύξεις της εξηγώντας και μιλώντας για τα όνειρα και τους σχεδιασμούς της, τους στόχους της όταν ανέλαβε την διεύθυνση της Εθνικής Πινακοθήκης, να την οδηγήσει στην τρίτη χιλιετία.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς 14 Ιουνίου 2022

Τέλος εποχής.