περιοδικό γράμματα και τέχνες, τεύχη 5 και 6

Περιοδικό Γράμματα και Τέχνες

I am a part of  all that I have met;

Alfred Lord Tennyson (6/8/1809-6/10/1892)

    
    Συνεχίζοντας την αποδελτίωση του περιοδικού γράμματα και τέχνες, καταγράφω τα περιεχόμενα των τευχών: 5 και 6,

Αριθμός φύλλου 5/5,1982

• Ζακ-Πιέρ Αμέτ, «Οι εξομολογήσεις ενός κακομαθημένου παιδιού», μτφ. Σάββας Σαββόπουλος

    Μια καλογραμμένη φανταστική αυτοβιογραφία του Γάλλου συγγραφέα, με έντονο το στοιχείο της αναπόλησης.

• Ρόμπερτ Ουϊστριτς, «Η φοιτητική εξέγερση του ‘ 68 και η νίκη του αυταρχικού κράτους», μτφ. Γιάννα Χλαμπέα

   «Ο πρόσφατος θάνατος του(1980) του Ρούντι Ντούτσκε συμβόλισε το τέλος μιας εποχής για εκείνους από μας που πήραμε μέρος στους φοιτητικούς αγώνες ενάντια στη θεσμοποιημένη γραφειοκρατία και τον αυταρχισμό, το 1968. Ο Ντούτσκε, ο πιο δημοφιλής ηγέτης του γερμανικού κινήματος, εξέφραζε ένα σημαντικό μέρος αυτής της έκρηξης, μια στράτευση στον κριτικό μαρξισμό, εναρμονισμένο στην περίπτωσή του με τον χριστιανικό ουμανισμό, από τον οποίο είχε γαλουχηθεί στα παιδικά του χρόνια…».

Ακόμα στροβιλίζουν στην σκέψη μου, τα λόγια και η πανέξυπνη θέση-απάντηση, σε ερώτηση δημοσιογράφου, του Γάλλου ομοφυλόφιλου ακτιβιστή συγγραφέα Ζαν Ζενέ, σε ντοκιμαντέρ για τα μηνύματα του Μάη του 1968. «Μαζευόμασταν στα μεγάλα αμφιθέατρα και εκεί ανταλλάσσαμε τις απόψεις μας. Όμως οι επαναστατικές μας απόψεις και οι ανατρεπτικές μας πολιτικές θέσεις, έμεναν μέσα στους χώρους του αμφιθεάτρου,-μεταξύ μας-δεν έβγαιναν παραέξω».   

• Βασίλης Ραφαηλίδης, «Το κοινό και τα κοινά»

«Είναι φανερό πως το περίφημο κοινό είναι μια έννοια τεχνητή και τελείως άσχετη τόσο με την οικονομία όσο και γενικότερα με την κοινωνιολογία. Μόνο οι δημαγωγοί μπερδεύουν εσκεμμένα τις έννοιες «μάζα», «τάξη», «κοινό». Και μόνο οι καλλιτέχνες που θα ήθελαν να δουν διευρυμένο στο μάξιμουμ το κοινό τους, θεωρούν ταυτόσημες τις έννοιες «μάζα» και «κοινό». Και, «Ένα όμορφο, ετερόκλιτο και ιδεολογικά παρδαλό πλήθος ανθρώπων, λέγεται μάζα. Μια περισσότερο ή λιγότερο ευρεία ομάδα ανθρώπων, με κοινά συμφέροντα, που καθορίζονται από τα θέση τους στην παραγωγή, και με κοινή ιδεολογία, που προσδιορίζει το πλαίσιο δράσης τους, λέγεται τάξη. Μια στενότερη, σε σχέση με την προηγούμενη, ομάδα ανθρώπων, με εξειδικευμένα συμφέροντα και ανάγκες, λέγεται (κοινωνικό) στρώμα. Και οι περιστασιακές ομαδοποιήσεις ανθρώπων, που συγκεντρώνονται σ’ έναν ειδικό χώρο για έναν ειδικό σκοπό, αποτελούν το κοινό….».

• Μάξιμ Γκόρκυ, Μέσα στο πέλαγο, μτφ. Μαρία-Λουίζα Κωνσταντινίδη

      Πολλά του έργα κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ζαχαρόπουλος. Το θεατρικό του έργο «Μικροαστοί» έχει ανεβαστεί σε αρκετές ελληνικές σκηνές. Το είχα παρακολουθήσει στο Θέατρο και από τον θίασο της Κατερίνας Βασιλάκου. Είναι ο σοβιετικός συγγραφέας που συμπεριφέρθηκε όπως συμπεριφέρθηκε στην Ρωσίδα ποιήτρια Άννα Αχμάτοβα, την περίοδο που το Σταλινικό καθεστώς την είχε σε καραντίνα και κοινωνική απομόνωση, ο συγγραφέας που πίστευε, ότι άμα κυνηγηθούν και εξοριστούν οι ομοφυλόφιλοι στην Ρωσία της εποχής του, θα πετύχει η κομμουνιστική επανάσταση.

• Παντελής Καλιότσος, Το συμπόσιο

• Ο Χάινριχ Μπέλ μιλάει στους φοιτητές, μτφ. από τα γερμανικά Μάκης Λαχανάς

    Ερώτηση: Έχετε την άποψη πως ένας συγγραφέας με το έργο του πρέπει να πάρει μια θέση πάνω στα πολιτικά ή κοινωνικά προβλήματα;

«Βέβαια αυτό δεν υποχρεώνει κανένα συγγραφέα να σταθεί κάπου, πάνω σε τέτοια προβλήματα. Δεν υπάρχει κανένας δεσμευτικός κανόνας που να υποχρεώνει έναν συγγραφέα να ακολουθήσει μια καθορισμένη, επιφανειακή ή αβασάνιστη δραστηριότητα. Υπάρχουν πολλές βαθμίδες δραστηριότητας όπως και πολλοί τρόποι για να γράψεις, και νομίζω πως είναι η δυσκολότερη ερώτηση για να απαντήσει ένας συγγραφέας. Ποιο είναι π.χ. το στυλ της συγγραφικής δραστηριότητας ενός Jean Paul Sartre ή ενός Ezra Pound; Νομίζω πως κι οι δύο πήραν μέρος σε πολιτικοκοινωνικά προβλήματα, αλλά από τόσο διαφορετική θέση που δεν είναι δυνατή καμιά σύγκριση. Αναντίρρητα είναι προτιμότερο από το να υπάρχει η δυνατότητα ένας συγγραφέας να έχει και την πιο ελάχιστη φανερή δραστηριότητα, κι όταν λέω φανερή, εννοώ, πως δεν είναι και τόσο εύκολο-όσο πιστεύουμε-να διαπιστώσουμε μια δραστηριότητα τέτοια στο έργο ενός συγγραφέα»

• Θάνος Βερέμης, «Ο πολιτισμικός κρατήρας του μεσοπολέμου»

«Ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος άφησε πίσω του πολλά εκατομμύρια νεκρούς και ένα πολλαπλάσιο αριθμό από τραυματίες και ανάπηρους. Το χειμώνα του 1918 μια θανατηφόρα επιδημία γρίπης και η πείνα στη Ρωσία και τη Κεντρική Ευρώπη, ολοκλήρωσαν την εικόνα της καταστροφής. Τα μεγάλα τραυματικά γεγονότα αφήνουν ίχνη στις συνειδήσεις των λαών. Ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος-η μεγαλύτερη σύγκρουση που γνώρισε ως το 1939 η ανθρωπότητα-σημάδεψε αποφασιστικά όχι μόνο την υλική ζωή των εμπολέμων αλλά και την πνευματική…»   

• Στέφαν Τσβάιχ, «Η τραγική ζωή του Μαρσέλ Προύστ», μτφ. Μαρία-Λουϊζα Κωνσταντινίδη

«Και τώρα μια ερώτηση για τον ψυχαναλυτή: ποιο είναι το πρωταρχικό κίνητρο; Ο Μαρσέλ Προύστ κάνει τούτη την ανούσια ζωή του αργόσχολου κοσμικού 15 ολόκληρα χρόνια, ανίκανος για εργασία και άρρωστος, μόνο από μιας εσωτερική ευχαρίστηση; Κι αυτές οι σημειώσεις τους είναι κάτι το πάρεργο, μια τελευταία απόλαυση απ’ τη σύντομη διάρκεια αυτού του ξεθυμασμένου κοινωνικού παιχνιδιού; Ή μήπως πηγαίνει στα σαλόνια σαν χημικός στο εργαστήριό του, σαν βοτανολόγος στους αγρούς, για να μαζέψει υλικό για ένα μεγάλο και πρωτότυπο έργο; Υποκρίνεται ή είναι ειλικρινής; Είναι αξεχώριστο μέλος της στρατιάς των αργόσχολων κοσμικών, ή σπιούνος που τρύπωσε ανάμεσά τους από έναν άλλον ανώτερο κόσμο; Συμμετέχει στη ζωή αυτή από ευχαρίστηση ή από υπολογισμό; Τούτη η παθολογική αφοσίωσή του στην εθιμοτυπία, είναι γι’ αυτόν πραγματική ανάγκη, ή αξιοθαύμαστη υποκρισία παθολογικού μελετητή!»… 

• Στέφανος Μπεκατώρος επιμέλεια παρουσίαση: «Αλέξης Τραϊανός, δύο χρόνια από τον τραγικό θάνατό του»

«Ο Αλέξης Τραϊανός είναι ο μοναδικός ποιητής της γενιάς μας που δεν ζει. Ο θάνατός του συνέβη στην αρχή μιας δεκαετίας που σημαδεύει το πέρασμά μας σε μια ωριμότερη περίοδο. Το γεγονός αυτό δεν μπορεί παρά να είναι δυσοίωνο. Δύο χρόνια τώρα από το Μάϊο του 1980, συνειδητά ή ασυνείδητα ζούμε και γράφουμε φορτωμένοι με ένα θάνατο που μας αφορά άμεσα, ή καλύτερα, που μας περιέχει. Πιστεύω ότι ο Τραϊανός είναι για την Ελλάδα της τεχνολογικής εποχής, ο πρώτος ποιητής που συνέδεσε τη ζωή, το θάνατο(ακόμη και την αυτοκτονία του) και την ποίησή του(που είναι αλληλένδετα) με την αποθηρίωση του κομφορμισμού και την ποιοτική πτώση του ατόμου. Υπήρξε το ίδιο ρεαλιστής όσο και ο Καρυωτάκης  στην εποχή του: δεν μπόρεσε παρά να ιδεί την εξαφάνιση της πνευματικής ποιότητας, τον εξοστρακισμό του στοχαστικού και ευαίσθητου ατόμου, την αποπομπή της γνήσιας ποίησης, και της ανώτερης τέχνης από μια κοινωνία φιλισταϊκή-τη μετατροπή του ποιητή σε φύλακα  ερειπίων (βλέπε το στίχο: «Φύλακας ερειπίων βαλμένος κι εσύ σε μια νάυλον σακούλα»).

    Ο Τραϊανός υπήρξε συνειδητός φορέας της υπερήφανης, απόλυτης και μυστικής αξίας της ανθρώπινης ατομικότητας σε μια εποχή που αμφισβητείται, πολτοποιείται και χειραγωγείται από τους λογής εκπορνευτές. Όπως όλοι οι γνήσιοι ποιητές και οραματιστές υπηρέτησε με το ίδιο του το σώμα, υλικό και πνευματικό, την ιδέα της Απόλυτης Ζωής. Ίσως μας άφησε πίσω περισσότερο την περιδιάβασή του στα ερείπια της ζωής και λιγότερο(γιατί δεν του δόθηκε ο χρόνος) το όραμα της άλλης απόλυτης πραγματικότητας που υποφώσκει στην ποίησή του. Το βέβαιο είναι ότι αν για τις πλειοψηφίες κάτι τέτοια υπόγεια  μηνύματα δεν λογαριάζονται και πολύ υπάρχουμε εμείς, οι μειονεκτούντες και μειοψηφούντες της δημοκρατικής μας κοινωνίας να προσδεχόμαστε τα λόγια που στηρίζουν την απελπισία μας σταθερά πάνω στο βάθρο της αξιοπρέπειας και της αυτονομίας του ατόμου».   

• Μια επιστολή του Αλέξη Τραϊανού(Θεσσαλονίκη 10/11/1975), στον Αλέξη Ζήρα με την ευκαιρία της έκδοσης της ποιητικής του συλλογής «Η Κλεψύδρα με τις Στάχτες», εκδ. Εγνατία 1975

«…Χάρηκα που στο γράμμα σου δεν βρήκα αυτόν τον «φτηνό», ας πούμε διαχωρισμό σε «υποκειμενικότητα» και «αντικειμενικότητα», όπως κακώς δινόταν, δίνεται και, μου φαίνεται εξακολουθεί να δίνεται. Θεωρώντας σα βάση της καλλιτεχνικής δημιουργίας το «εγώ» του καλλιτέχνη και ότι όλα τα έργα ξεκινούν από κεί, άλλα μεν «ανοίγοντας» (αυτά τα ονομάζουν «αντικειμενικά», ή πως ο καλλιτέχνης έχει μια «αντικειμενική» ή κοινωνική ή «οικουμενική» συνείδηση), άλλα δε παραμένοντας πιο πολύ κοντά στη βάση του «εγώ», νιώθω, ιδιοσυγκρασιακά εντελώς, πλησιέστερα στη δεύτερη περίπτωση. Όσο γι’ αυτή την «παραμονή» κοντά στη βάση, στην πηγή, στο αρχέτυπο, θα ‘θελα να σου πω πως εκεί για μένα συντελούνται σε πιο απροσδόκητες συνειδητοποιήσεις, από μια ευαισθησία που δεν έπαψε ποτέ να είναι ο εαυτός της. Δεν ξέρω πχ. Πολλούς ανθρώπους να βρίσκονται πολύ κοντά στη Μουσική του Μάλερ(αυτή τη μουσική που τη λένε «κλειστή», κι όμως δεν είναι) και δεν πάω, φυσικά, παραπέρα σε Σένμπεργκ, Μπέργκ, Βέμπερν, Λουτοσλάβσκι ή Ξενάκη (ούτε λόγος να γίνεται). Όσο για την ποίηση ο Ρίτσος κι ο Ελύτης διαφεντεύουν ακόμη τις τύχες μας (που ο Σαχτούρης και που ο Θέμελης;)…».

• Ίνγκεμποργκ Μπάχμαν (δύο ποιήματα), εισαγωγή-μετάφραση: Αντώνης Τριφύλλης

Τα δύο ποιήματα της Αυστριακής πεζογράφου και ποιήτριας, που γεννήθηκε το 1928 στην Κλάγκενφουρτ της Αυστρίας και πέθανε το 1973 στην Ιταλία, κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες, είναι η «Επίκληση στη μεγάλη άρκτο» και  «Ο χρόνος σε αναβολή». «Η ποίηση της Μπάχμαν έχει μια σπάνια λυρική ομορφιά με έντονα νατουραλιστικά στοιχεία-σε πρώτο επίπεδο-,ενώ παράλληλα η δομή της είναι περίτεχνη» Η Μπάχμαν είναι προσανατολισμένη στις φιλοσοφικές αντιλήψεις του Χάιντεγκερ…

Ο  χρόνος σε αναβολή

Έρχονται σκληρότερες μέρες.

Ο υπό ανάκληση χρόνος σε αναβολή

είναι ορατός στον ορίζοντα.

Σύντομα πρέπει να δέσεις το παπούτσι

και τους σκύλους να διώξεις στα βαλτοτόπια

Γιατί τα σπλάχνα των ψαριών

έχουν κρυώσει στον άνεμο.

Αχνά φωτίζει το φως απ’ τα λούπινα

Το βλέμμα σου νιώθει μες στην ομίχλη:

Ο υπό ανάκληση χρόνος σε αναβολή

Είναι ορατός στον ορίζοντα.

--

Πέρα βυθίζεται η καλή σου στην άμμο.

Αυτή αναβαίνει γύρω απ’ τα μαλλιά της

που ανεμίζουν,

της παύει τη λέξη,

τη διατάζει να σωπάσει,

τη βρίσκει θνητή

κι έτοιμη για χωρισμό

μετά από κάθε αγκάλιασμα.

Μην κοιτάς γύρω.

Δέσε το παπούτσι σου.

Διώξε τα σκυλιά.

Ρίξε τα ψάρια στη θάλασσα.

--

Έρχονται σκληρότερες μέρες.   

• Γιώργος Καναράκης, «Έλληνες λογοτέχνες της Αυστραλίας»

Ο ερευνητής χωρίζει σε τέσσερις περιόδους την περιπέτεια της ελληνικής πνευματικής παρουσίας των Ελλήνων στην αχανή και μακρινή αυτή ήπειρο. Τα πρώτα χρόνια, Η προπολεμική γενιά, Τα χρόνια του πολέμου, Νεώτερες εξελίξεις και Αγγλόφωνη Ελληνική Λογοτεχνία. Στα βιβλιοπωλεία κυκλοφορεί μια ογκωδέστατη εργασία του Γιώργου Καναράκη για το θέμα.

• Κατερίνα Γιαννακάκου, «Αραβικά μυθολογικά περιέχοντα λίαν περιέργους διηγήσεις και εξαίσια συμβεβηκότα»

• Μαργαρίτα Μέλμπεργκ πρόλογος-μετάφραση: «Το Ορυχείο, το βιβλίο  της Σάρα Λίντμαν που τάραξε μια ολόκληρη κοινωνία»

• Ε. Γ. Ασλανίδης, δύο ποιήματα. «Ένας» και «Οι άσπρες λέξεις των παιδιών»

Ένας

Τη μυγδαλιά αν αγαπάς

Αν θες να της

Μιλήσεις

Θα βγάλεις φύλλα ασπρορόδινα στα μάτια

Στις αμασχάλες

Σου

Να χουν ανοίξει οφθαλμοί

Από τη νύχτα

Και τα μαλλιά σου πράσινα

Σε λίγες μέρες

Να θροΐζουν- με τις μέλισσες

Φευγάτες

Μην αναμένεις μύγδαλα

Είναι δικά της

Και του Αύγουστου

(Όταν τους δεις να ρίχνουν κάτω

Τους χιτώνες

Ξεχασμένοι

Ώρα να φεύγεις

Πιά

-Θα είσαι

Ένας)

• Λευτέρης Κυπραίος, «Οι ταινίες της χρονιάς που πέρασε» (ένας πρόχειρος απολογισμός)

Αυτή την χρονιά ξεχώρισαν οι ταινίες η «Ερωμένη του Γάλλου λοχαγού», «Το κτήνος», η «Γυναίκα της διπλανής πόρτας» η «Μια γυναίκα δαιμονισμένη» και φυσικά η σημαντική του Ίστβαν Ζάμπο, «Μεφίστο», για να σταθώ σε αυτές που έτυχε να παρακολουθήσω. Η ταινία «Μεφίστο», νομίζω, ότι ήταν το κινηματογραφικό γεγονός της χρονιάς.  

• Γιάννης Καραχισαρίδης, «Νέο ελληνικό Θέατρο και λαϊκός φορμαλισμός»

«Από τη στιγμή που το ελληνικό έργο κυριάρχησε στη θεατρική μας ζωή, η επιείκεια διαδέχθηκε την αυστηρότητα. Κάθε καινούργια προσπάθεια, έξω από το εμπορικό κύκλωμα, φυσικά, έπρεπε το κοινό και η κριτική να την αγκαλιάσουν με συμπάθεια…

• Χαρά Καλαϊτζίδου, «Μια ματιά στην εικαστική κίνηση»

Από τις ενδιαφέρουσες εκθέσεις εκείνης της χρονιάς, θυμάμαι αυτήν στην «Αίθουσα Τέχνης Αθηνών», με τα εξαίρετα έργα χαρακτικής του Δημήτρη Γαλάνη. Ήταν η πρώτη φορά που έβλεπα δουλειά του, ωραία  σχέδια, καθαρή φόρμα, καθαρή ατμόσφαιρα γυναικείου αισθησιασμού. Και, αυτή του Δημήτρη Μυταρά, που παρακολούθησα με έναν στενό φίλο μου ζωγράφο-τότε-στην γκαλερί «Πολύπλανο». Θυμάμαι την εντύπωση που μας έκαναν τα έργα του Μυταρά, τα οποία απεικόνιζαν ή σωστότερα, είχαν έντονες επιρροές από την θεατρική τέχνη της ιταλικής κομέντια ντελ άρτε. Τα κοστούμια, οι φιγούρες, το στήσιμο, το θεατρικό αυτό παιχνίδι μεταφερμένο με το προσωπικό ύφος του πολύ καλού εικαστικού Δημήτρη Μυταρά, πάνω στο ταμπλό.

• Ο Ευγένιος Αρανίτσης, γράφει για την ποιητική συλλογή του Μανώλη Πρατικάκη, «Η Παραλοϊσμένη» εκδ. Άκμων 1980. «Το σύμπλεγμα της Μήδειας».

Μια πάρα πολύ μεστή και τεκμηριωμένη με ψυχαναλυτικές αποχρώσεις ανάλυση του ποιητικού βιβλίου του Πρατικάκη, που μεταγενέστερα μας έδωσε εξαιρετικές ποιητικές συλλογές. Ενδιαφέρων παρουσιάζουν και οι απόψεις του Αρανίτση για την Μήδεια, ότι μεταφορικά η Μήδεια, είναι η ίδια η λογοτεχνία...

     Μήδεια, το παγκόσμιο αρχετυπικό γυναικείο σύμβολο των αρνητικών πτυχών και αυτοκαταστροφικών επιπτώσεων του απόλυτου έρωτα. Το αρχέγονο μητρικό φίλτρο και η γήινη ενστικτώδης μητρική αγάπη, θολώνουν μπροστά στο γυναικείο φουρτουνιασμένο ερωτικό πάθος, καθώς ο σεξουαλικός πόθος-πάθος μετατρέπεται με την απόρριψη του Ιάσονα σε βρόγχο, που της στερεί την θηλυκή της ερωτική αυτοδιάθεση. Η απόρριψη του αρσενικού, μετά το γλέντι του σωματικού της κάλλους την ακυρώνει σαν γυναικεία οντότητα, το Σώμα της γίνεται Σήμα των συναισθημάτων της, ζητώντας να γεμίσει με ότι άφησε πίσω της ο καρπός του πόθου της. Η άβυσσος της ζήλιας είναι σύμφυτη με την άβυσσο της ηδονής του έρωτα, είναι το αντεστραμμένο είδωλο της ίδιας της ζωής, συμπληρωμένο και στις δύο εκδοχές του. Είτε αφορά την Μήδεια είτε αφορά τον Οθέλλο. Δύο σύμβολα που γεννούν την ουσιαστική αποξένωση του ανθρώπινου όντος. Η απόρριψη του άλλου, σημαίνει το σβήσιμο της δική σου ταυτότητας, ενώ η δική σου αποδοχή, το σβήσιμο της δικής του. Η μητρότητα υφαίνεται με τα μελανώματα της ηδονής που γεννά η συζυγία. Η Μήδεια, δεν σκοτώνει τα παιδιά της, αυτά τα πρόσκαιρα, μέσα στο χρόνο, σημάδια γυναικείας ερωτικής επιβεβαίωσης, κόβει τα δεσμά του μελλοντικού χρόνου ζωής του εραστή της. Ο χρόνος του έρωτα μπορεί να ξαναρχίσει από την αρχή το αινιγματικό και σκοτεινό παιχνίδι του χωρίς τις εθιμικές παραδοσιακές αναστολές της οικογένειας. Με τον θάνατο των παιδιών της, η Μήδεια ξαναβρίσκει το πραγματικό της πρόσωπο, αυτό της αδηφάγου Γης. Ο καθρέπτης του έρωτα έσπασε, το γυναικείο πρόσωπο-σύμβολο μπορεί να ατενίζει το μέλλον του χωρίς σκιές, αποπαγιδεύτηκε από τον αντρικό καθρέπτη. Με τον θάνατο των παιδιών της, μπορεί πλέον να αποταμιεύσει τα σπαράγματα του ατομικού της πόθου. Η Μήδεια σκοτώνει την δική της αλήθεια στα παιδιά που απόκτησε με τον Ιάσονα, όπως ο Κόσμος γύρω της σκοτώνει την δική του, στα πρόσωπα των Θεών του και των Προφητών του.            

• Ο Πάνος Σκουρολιάκος, γράφει για το θεατρικό έργο του Παύλου Μάτεσι, «Εξορία», εκδ. Εστία 1982. «Ο πόνος του εμφυλίου και το απωθημένο της ήττας»

     Ένας σημαντικός θεατρικός συγγραφέας, που διαπραγματεύεται ένα δύσκολο θέμα, ένα θέμα θα γράφαμε «πιασάρικο», για πολλούς δημιουργούς. Ο Μάτεσις όπως και ο Καμπανέλλης, μας έδωσε εξαιρετικά  έργα, γιομάτα δύναμη και πολλαπλές αρετές. Θεατρικό ταλέντο που δεν σπαταλήθηκε σε ιδεολογικές ενοχές ή πατριωτικές αποενοχές Οι τραυματικές εμπειρίες ενός εμφύλιου σπαραγμού και τα κοινωνικά του επακόλουθα, δεν επουλώνονται με τα φαρμάκια της τέχνης, αλλά με πολιτική δικαιοσύνη, αν ποτέ επουλωθούν. Η μνήμη των ανθρώπων είναι σαν τα ρυάκια που κυλούν από τις  κορυφές των βουνών, άλλα συνεχίζουν να αρδεύουν τα χωράφια της ζωής, άλλα στέρεψαν, άλλα παρέσυραν μαζί τους εκατοντάδες αρνητικά για την φυσική ροή χώματα. Το παρόν μας οικοδομείται από τις παγίδες του παρελθόντος. Τα έργα του Μάτεσι είναι γεμάτο ανθρωπιά, συγκρατημένη πίκρα,  ελεγχόμενη απόγνωση, ανθρώπινη αποξένωση, λεπτό χιούμορ, διακριτική ειρωνεία, κλαυσίγελο, εσωτερικούς λυγμούς, μετέωρες ελπιδοφόρες προθέσεις, διαψεύσιμες ελπίδες, ανελέητες ρωγμές γαλήνης, όνειρα που σβήνουν πριν ακόμα φανερωθούν. Οι ήρωες του, βρίσκονται σε μια διαρκή εσωτερική και εξωτερική Εξορία, κινούνται σε έναν κόσμο που συνήθισε τις πολιτικές του παθογένειες, βολεύτηκε μέσα στις ιδεολογικές του ιδεοληψίες, αφέθηκε στις αδικαίωτες εκ των υστέρων επιλογές του. Κάποτε, η Πειραιώτισσα θεατρική συγγραφέας Κωστούλα Μητροπούλου σε κείμενό  της στην εφημερίδα το «Έθνος», είχε κάνει μια σωστή επισήμανση, είχε αναφέρει ότι, θα πρέπει να ξεχωρίσουμε την λέξη Μοναξιά από την λέξη Ερημιά, δίνοντας μεγαλύτερη βαρύτητα στην δεύτερη κατάσταση. Θεωρώ, ότι τα έργα του Μάτεσι, εμπεριέχουν και τις δύο αυτές καταστάσεις που βιώνει ο μετακατοχικός και μετεμφυλιακός άνθρωπος στην Ελλάδα, τουλάχιστον.    

• Ο Αλέξης Ζήρας, γράφει για την ποιητική συλλογή του Ε. Γ. Ασλανίδη, «Αναχώρησις δια την εκατοστήν πρώτην πόλιν», εκδ. Κέδρος 1981

• Στην στήλη του Βιβλιοταχυδρομείου και πάλι ο Αλέξης Ζήρας με μικρά σημειώματα παρουσιάζει τα εξής βιβλία:

Παύλος Γερένης, Εισαγωγή στην κατάλυση της μορφής, Γνώση 1981

Λήδα Παλλαντίου, Το πορφυρόχρωμο λουλούδι, Αθήνα 1981

Βασίλης Συκιώτης, Η νυχτερινή ερινύα, Ο.Δ.Ε.Β.-Αθήνα 1982

Τάκης Σκανάτοβιτς, Οι λέξεις κι ο βοηθός μου, Αθήνα 1981

Βαγγέλης Λουκάς Μπαλούτσος, Αγκιστρώματα, Αθήνα 1981

Τάσος Μουζάκης, Ηλιοτρόπια στην Ανδρομέδα, Αθήνα 1981

Γιώργος Μ.  Οικονόμου, Θερμοκήπιο, Αθήνα 1981

• Από τον ξένο τύπο, αναδημοσιεύεται το κείμενο του συγγραφέα Βασίλη Αλεξάκη δημοσιευμένο στην Le Monde 21/6/1981, μτφ. από τα Γαλλικά Α. Ζήρας για τα μυθιστορήματα του Αριστοτέλη Νικολαϊδη, «Οι συνυπάρχοντες» και «Η εξαφάνιση του Αθ. Τηλεκίδη εκδόσεις Μπελφόν, που μεταφράστηκαν στην Γαλλία. και ο Χέντβιγκ Ρόντε δημοσιεύει στο Der Dagesspiegel 19/9/1976 κριτική για το βιβλίο του Θανάση Βαλτινού, «Η κάθοδος των εννιά», εκδ. LCV, Βερολίνο 1976

• Ο ποιητής, δοκιμιογράφος, μεταφραστής, επιμελητής εκδοτικών σειρών και ομότιμος πλέον καθηγητής πανεπιστημίου Νάσος Βαγενάς, μεταφράζει το ποίημα του Σαλβατόρε Κουασίμοντο

«Σ’ έναν εχθρό ποιητή»

Στην άμμο της Γέλας με το χρώμα του άχυρου

παιδί ξάπλωνα δίπλα στην αρχαία θάλασσα

της Ελλάδας με όνειρα στις σφιγμένες φούχτες

και στο στήθος. Εκεί ο Αισχύλος εξόριστος

μετρούσε στίχους και βήματα απαρηγόρητα.

Σ’ εκείνο τον αναμμένο κόλπο τον είδε

ο αετός κι ήταν η τελευταία του μέρα.

Άνθρωπε του Βορρά που με θέλεις μικρό ή νεκρό

για τη γαλήνη σου, να ελπίζεις:

η μάνα του πατέρα μου θα ‘ναι εκατό χρονώ

την άλλη άνοιξη. Να ελπίζεις:

με αύριο παίζω μες στη βροχή

με το κίτρινο κρανίο σου στα χέρια μου.   

 Την ίδια χρονιά, το 1982, από τις γνωστές εκδόσεις «Αιγόκερως» του Γιάννη Σολδάτου, εκδίδεται το βιβλίο «3 ΙΤΑΛΟΙ ΠΟΙΗΤΕΣ. ΠΑΖΟΛΙΝΙ-ΟΥΓΓΑΡΕΤΤΙ-ΚΟΥΑΖΙΜΟΝΤΟ», σε μετάφραση και σχόλια του Στέλιου Κάτσικα. Και, δεκαεπτά χρόνια μετά, το 1999, εκδίδεται από τον εκδοτικό οίκο Πατάκη, η συλλογή του Κουαζίμοντο, «ΚΙ ΑΜΕΣΩΣ ΒΡΑΔΥΑΖΕΙ»-Ποιήματα, σε εισαγωγή, επιμέλεια και μετάφραση, του καθηγητή πανεπιστημίου και δοκιμιογράφου συγγραφέα Ευριπίδη Γαραντούδη.

• Στα Πολυφωνικά Σχόλια, ο Κώστας Γουλιάμος μεταξύ άλλων γράφει ένα συγκινητικό κείμενο για τον ποιητή και εκδότη Δημήτρη Δούκαρη, που πέθανε στις 5 Απριλίου 1982, επίσης, αναφέρεται σε παρουσίαση ποιητικής συλλογής από τον συγγραφέα Θανάση Νιάρχο στο τεύχος 12 του περιοδικού που εξέδιδε μαζί με τον ποιητή Αντώνη Φωστιέρη την «η λέξη».

•Τέλος στις Επιστολές, ο εικαστικός Άλκης Γκίνης, στέλνει γράμμα προς την Συντακτική Επιτροπή, διορθώνοντας-και σωστά το όνομα της δημοσιογράφου Μαρίας Καραβίας, και όχι  Καββαδίας-και αναφέρεται στην περίπτωση και πάλι του Τζούλιο Καϊμη.

Αριθμός φύλλου 6/,6,1982

O Death in Life, the days that are no more

Άλφρεντ Τέννυσον

• Το παρόν τεύχος, αρχίζει με μια συνέντευξη που δόθηκε στην Κ. Ζαρόκωστα, σε μετάφραση της ίδιας και της Ελένης Βέλτσου, με τίτλο «Τρέλα και ψυχική ασθένεια». (Μια συζήτηση με τους Σ. Λεμποβισί, μέλους της Διεθνούς Ψυχαναλυτικής Εταιρείας καθηγητή παιδοψυχιατρικής, Ρ. Αντζελέργκ ψυχιάτρου και διευθυντή του ΧΙΙΙ ψυχιατρικού τομέα στο Παρίσι, και, Α. Μπουργκινιόν, μέλους της Διεθνούς Ψυχαναλυτικής Εταιρείας καθηγητή ψυχιατρικής)

• Ακολουθεί το διήγημα του παλαιστίνιου συγγραφέα Χασάν Καναφάνι, «Από τη Ράμαλλα»-Μια ιστορία της Παλαιστίνης. Εισαγωγή-μετάφραση: Κατερίνα Γιαννακάκου.

«Τη στιγμή που ο ισραηλινός στρατός εξοντώνει έναν ολόκληρο λαό, τα διηγήματα που μας άφησε ο Χασάν Καναφάνι είναι περισσότερο από ποτέ μαρτυρία της δυστυχίας των αγωνιζόμενων Παλαιστινίων. Όσο κι αν τα διηγήματα αυτά μπορεί να ενοχλούν το ένοχο δυτικό κοινό, θα ‘πρεπε  να ξέρουμε ότι δεν μας περιγράφουν παρά μέρος της αλήθειας. Ολόκληρη θα ήταν ανυπόφορη».

Ο  Παλαιστίνιος αγωνιστής και συγγραφέας σκοτώθηκε το 1972, όταν οι Ισραηλινοί ανατίναξαν το αυτοκίνητό του.

• Ο αμερικανός μυθιστοριογράφος Χένρυ Μίλλερ, παρουσιάζεται στις επόμενες σελίδες του περιοδικού με συνέντευξή του στον Π. Βρεμπό, η μετάφραση είναι του Αλέξη Ζήρα. Χένρι Μίλερ: «είμαι τα πάντα εκτός από δολοφόνος»(μια τελευταία συνέντευξή του στον Π. Βρεμπό)

    Ο Αμερικανός συγγραφέας, που υπήρξε προσωπικός φίλος αρκετών Ελλήνων δημιουργών του μεσοπολέμου, είναι πολύ αγαπητός στο ελληνικό κοινό, ανάμεσα στα άλλα του έργα που έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά είναι το πολυδιαβασμένο του «Ο Κολοσσός του Μαρουσιού» σε μετάφραση του Ανδρέα Καραντώνη, και αναφέρεται στον Γιώργο Κατσίμπαλη, εκδόσεις Πλειάς 1974, το «Πρώτες Εντυπώσεις από την Ελλάδα», σε μετάφραση Βασίλη Βασικεχαγιόγλου, από τις εκδόσεις Νεφέλη 1985, καθώς και το τετράτομο ερωτικός χείμαρρος που εκδόθηκε από τον Κάκτο. Σημαντικό μελέτημα του είναι και «Ο καιρός των δολοφόνων»  

• Ο Ch. Chadwick, γράφει «Για τη θεωρία του  συμβολισμού», σε μετάφραση Μαρίας Μπαλλή

• Σε Επιμέλεια της συγγραφέως Κατερίνας Πλασσαρά, δημοσιεύεται το κείμενο «Κάρμε Ριέρα, μια γυναίκα συγγραφέας στην Ισπανία». Μετάφραση Α-Κ-Μ.

Η δημιουργία ενός κόσμου της φαντασίας, κατέχει ήδη ευθύς εξ αρχής ένα βαθμό εξέγερσης. Από τις εκδόσεις Ήριννα, κυκλοφορούν τα διηγήματα «Μάρτυρές μου οι γλάροι» της ισπανίδας Carme Riera.

• Ο ποιητής Στέφανος Μπεκατώρος, συνομιλεί με την σημαντική ποιήτρια Μελισσάνθη: «το μέλλον της ποίησης ταυτίζεται με το μέλλον του ανθρώπου».

Το κείμενο της ενδιαφέρουσας συζήτησης, διανθίζεται  με ένα μικρό σημείωμα του Στέφανου Μπεκατώρου για την γνωριμία του με το έργο της ποιήτριας και ένα ποίημά της.

• Ακολουθεί, απόσπασμα προδημοσίευσης από το βιβλίο του ποιητή Νάσου Βαγενά «Ο λαβύρινθος της σιωπής»-δοκίμιο για την ποίηση, που θα κυκλοφορούσε από τις εκδόσεις Κέδρος

• Θεατράνθρωπος και δάσκαλος της θεατρικής τέχνης από την Καβάλα ο Τάσος Υφαντής, μιλάει για τη θεατρική παιδεία και εκπαίδευση. Η συζήτηση έγινε με τον ηθοποιό Πάνο Σκουρολιάκο.

• Για τον Υπερρεαλισμό συζητούν: Ανδρέας Εμπειρίκος,  Νίκος Γκάτσος και Ανδρέας Καραντώνης.

Τρεις καθ ύλιν αρμόδιοι επί του θέματος, που αντιπροσωπεύουν την ελληνική εκδοχή του κινήματος. Μια ιδιαίτερη περίπτωση του ελληνικού σουρεαλισμού αποτελεί και η φωτισμένη φωνή του Νικήτα Ράντου.  

• Η Τζένη Χατζησπύρου, μεταφράζει τη συνέντευξη του Αυστριακού συγγραφέα Πέτερ Χάντκε στην Νικόλ Καζανοβά, που αφορά τις αντιλήψεις του για την ποίηση. «Να ξαναβρούμε τη γλώσσα των καθημερινών συναισθημάτων»

• Η ποιήτρια και συγγραφέας Έρση Λάγκε, υπογράφει το κείμενο «Συμπόσιο  συγκεκριμένης ποίησης»

Αναφέρεται στην οργάνωση του διεθνούς συμποσίου από το Ινστιτούτο Γκαίτε που οργανώθηκε από 13 έως 16 Μαΐου, με τη συμμετοχή 45 συγγραφέων από διάφορες χώρες με θέμα τη «συγκεκριμένη ποίηση». Θυμάμαι ιδιαίτερα τις απόψεις των Γάλλων, ήταν ένα-για μένα τουλάχιστον, εξειδικευμένο θεματικό συμπόσιο, που προϋπέθετε ιδιαίτερες γνώσεις και κατοχή θεωριών της γραφής του ποιητικού λόγου. Στην χώρα μας αν δεν απατώμαι, ο ποιητής Μιχάλης Μήτρας έχει δημοσιεύσει σε περιοδικά(πχ. «Νέο Επίπεδο»;) ποιήματά του με την συγκεκριμένη τεχνική. Και μάλλον, και ο Πειραιώτης ποιητής Έκτωρ Κακναβάτος, σε ομιλία του σε ιδιωτικό εκπαιδευτήριο του Πειραιά πριν από χρόνια που είχα παρακολουθήσει, είχε αναφερθεί στο θέμα.

• Η Γεωργία Κ., μεταφράζει το κείμενο «Η ιταλική κουλτούρα και ο φασισμός» (απ’ αφορμή μια πρόσφατη έκθεση στο Μιλάνο)

    Ένα ενδιαφέρον κείμενο για τον ρόλο και τους σκοπούς της τέχνης σε μια σκοτεινή περίοδο της Ιταλικής ιστορίας. Υπάρχουν δημοσιευμένα κείμενα του Ιταλού ποιητή και σκηνοθέτη Πιέρ Πάολο Παζολίνι που αναφέρονται αναλυτικά στο θέμα, επίσης, η κινηματογραφική ταινία Mefisto, θίγει από τη μεριά  της  έβδομης τέχνης την σχέση του καλλιτέχνη με την εκάστοτε δικτατορική και απολυταρχική εξουσία. Έχουν δημοσιευτεί στον ελληνικό τύπο, μερικά ενδιαφέροντα άρθρα για το θέμα, και ακόμα, κυκλοφορεί μεταξύ άλλων βιβλίων, ένα εξαιρετικό γαλλικό μελέτημα του Lionel Richard, «ΝΑΖΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ»,(Le nazisme et la culture) εκδ. Αστέρι 1979, σε μετάφραση Λούσκα Αβαγιανού.   

«Η μεταπολεμική κριτική είχε διαγράψει με ένα χ την δεκαετία του 30, σαν μια εθνική ντροπή. Τι συμβαίνει σήμερα; Θα πρέπει λοιπόν να καταδικάσουμε όλη την τέχνη, όλη την  λογοτεχνία, όλη την ιταλική κουλτούρα του φασιστικού καθεστώτος; Από ιστορική άποψη, δεν θα μπορούσε να υπάρχει καμία αμφιβολία για την απάντηση. Η ιταλική κουλτούρα, όπως και η ιταλική λογοτεχνία και η ιταλική τέχνη, δεν έκαναν τίποτα για να αντιταχθούν στον φασισμό, για  να διαχωρίσουν την τύχη τους από τον φασισμό». Αυτή την κατηγορηματική άποψη, που εμφανίστηκε το 1944 στην κομμουνιστική επιθεώρηση Rinascita, μια έκθεση για τη «δεκαετία του 1930», δεν την συμμερίζεται ούτε στο ελάχιστο. Αναφερόμενη στα χρόνια τα λεγόμενα της συναίνεσης με τον φασισμό, είναι ολοφάνερα η στιγμή όχι τόσο της νοσταλγίας, όπως μπόρεσαν να πούν, αλλά μάλλον της αποκατάστασης……»

• Η Χαρά Καλαϊτζίδου, υπογράφει ένα ενδιαφέρον εικαστικό κείμενο για τον Georges Braque. Με τίτλο «ο κυβισμός του Braque». 
     Το μεστό και πυκνό αυτό εικαστικό κείμενο της Χαράς Καλαϊτζίδου, γράφεται με την ευκαιρία της έκθεσης που είχε διοργανωθεί εκείνη την περίοδο από το Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών με χαρακτικά έργα του Braque, από την συλλογή του  ιδρύματος Maeght. Με τρυφερή νοσταλγία θα θυμούνται οι σημερινοί πενηντάρηδες-που είχαν την χαρά να επισκεφτούν-την έκθεση, στον πάντα φιλόξενο και οικείο για το ελληνικό κοινό χώρο του Γαλλικού Ινστιτούτου. Η έκθεση αυτή, με τα χαρακτικά του Μπράκ, μας έφερε σε μια πρώτη μάλλον επαφή-τους έφηβους νέους της γενιάς μου-με το διεθνές και σημαντικό κίνημα του κυβισμού, όπου ο έντονος χρωματισμός, είτε αυτός είναι πολύχρωμος είτε σκουρόχρωμος, ενσωματώνεται στα δομικά στοιχεία των σχεδιαστικών γραμμών και προσφέρουν μια κίνηση θα γράφαμε στην σύνολη φόρμα, δίνουν μια ρέουσα αίσθησης ατμόσφαιρας. Το κίνημα του κυβισμού, κατόρθωσε να απελευθερώσει την έμπνευση του καλλιτέχνη και κατ’ επέκταση και το έργο του, από την σαφή και προσδιορίσημη αναφορά του σε μια προκαθορισμένη θεματική αναπαράσταση αντικειμένων, ιστορικών ή κοινωνικών γεγονότων που είχαν έναν ψυχολογικό χαρακτήρα, και εξέφραζαν την ιδιοσυγκρασιακή συνήθως ματιά του καλλιτέχνη. Η εικαστική επανάσταση του κυβισμού, πέρα από την φαινομενική της φόρμας της αταξία που μας ξενίζει ή μας προκαλεί μια κάποια θυμηδία,-για το τι θέλει να πει ο καλλιτέχνης όταν βάζει τους οφθαλμούς του προσώπου στους μηρούς του ατόμου, αναδιάταξε τον συμβολιστικό ρόλο των χρωμάτων μέσα στο κάδρο, και τους προσέδωσε μια αυτονομία που δεν είχαν στο άλλο μεγάλο εικαστικό κίνημα της εποχής, αυτό των Φοβιστών, που εκφράζονταν μέσα από μια πιο παραδοσιακή εικονοποιία. Ο Κυβισμός αναδεικνύει μια άλλη πραγματικότητα, καθώς αποσυναρμολογεί τους σταθερούς σωματικούς αρμούς του ανθρωπίνου σώματος και τους ανασυνθέτει ανάλογα με το φαντασιακό εύρος του καλλιτέχνη. Οφείλει να επισημάνει ο καλοπροαίρετος παρατηρητής και τον σημαντικό ρόλο που διαδραμάτισε στον χώρο της τέχνης γενικά, η νέα επιστήμη και το κίνημα της ψυχανάλυσης, και οι αρχές του πατέρα αυτής του Σίγκμουντ Φρόυντ. Ο χώρος στους πίνακες των κυβιστών ζωγράφων, φωτίζεται από τις ενδόμυχες αναζητήσεις και φαντασιώσεις του δημιουργού αλλά, οργανωμένες με τέτοιον απελευθερωτικό τρόπο ώστε να μην μας αφήνουν την εντύπωση μιας σκληρής και ιδεώδους δεσμευτικής κατάστασης. Σίγουρα για τους θιασώτες των καθαρών γραμμών στην εικαστική τέχνη, της λαγαρής έκφρασης και της ομοιογενούς θεματικής  ενότητας, ενός ύφους διαχρονικού και κλασικού που προέρχεται από την αρχαιοελληνική γλυπτική και τη δυτική παράδοση, ο κυβισμός ξενίζει, αφήνει πολλά ερωτηματικά, δημιουργεί εύλογες απορίες προσέγγισης, διχάζει θέσεις καταξιωμένης ερμηνείας ή απορρίπτεται ανεπιστρεπτί χωρίς δεύτερη κουβέντα συζήτησης, όμως, ας μην ξεχνάμε, ότι οι διάφοροι δρόμοι της σύγχρονης τέχνης και του μοντέρνου εικαστικού λόγου, δεν αναπαύουν τις αισθήσεις μας πλέον, δεν προσφέρουν την αναμενόμενη γαλήνη στους οφθαλμούς μας, την ικανοποίηση της απεικόνισης ενός φυσικού περιβάλλοντος που ούτως ή άλλως έχει πλέον διαλυθεί, που αιώνες καλλιτεχνικής παράδοσης μας έχουν γαλουχήσει. Το  βλέμμα μας, είναι φορτισμένο και φορτωμένο με χιλιάδες ιστορικές, πολιτικές, κοινωνικές και θρησκευτικές επεξεργασίες των πολύπλοκων προβλημάτων του δυτικού πολιτισμού και των κατοίκων της γηραιάς ηπείρου, που αφού δεν κατόρθωσε να βρει την ισορροπία του μέσα στην ίδια του την ζωή και την ιστορική του εξέλιξη, την αναζητά στον χώρο της τέχνης. Μόνο που όταν αυτή καθρεφτίζει το ιστορικό ή πολιτικό άγος του δυτικού ανθρώπου, όπως η Γκουέρνικα του Πάμπλο Πικάσο δυσανασχετούμε. Ο κυβισμός με όλες τις εσωτερικές του περιπέτειες και τεχνικές της φόρμας του(αναλυτικές ή συνθετικές), με την χρήση καινούργιων υλικών με τα οποία εμπλουτίζει το υπάρχον θέμα, με την επαναδιαπραγμάτευση του ρόλου του φωτισμού μέσα στο χώρο, ενός αποιερωμένου φωτισμού θα γράφαμε, αν συγκρίνουμε τον φωτισμό του Γκρέκο παραδείγματος χάρη, με την φαινομενική αταξία των γεωμετρικών του συνθέσεων, μας άφησε έργα εξαιρετικής σπουδαιότητας, που  μας φανερώνουν όχι μόνο τα πιο κρυφά όνειρα ενός καλλιτέχνη καθώς φιλοδοξεί να ξανά οργανώσει την θεματική του κόσμου ύλη, με γνώμονα το γκρέμισμα της παλαιάς προκαθορισμένης φόρμας, αλλά και να αφήσει το βαθύ ίχνος ενός σύγχρονου κόσμου, μοντέρνου μέσα στην πολλαπλή παραδοσιακή του διάλυση. Ο κυβισμός δημιουργεί ένα αταξικό ζοφερό περιβάλλον μέσα στο οποίο οφείλει να ζήσει πλέον αμετάκλητα ο σύγχρονος αστός άνθρωπος. Τα σχεδιαστικά αντικείμενα των κυβιστών ακολουθούν και αυτά την δική τους μοντέρνα αυτόνομη πορεία, δεν είναι δέσμια των παραδοσιακών αρχών των παλαιότερων τεχνιτών, όπως και οι στίχοι των κυβιστών ποιητών, ας πάρουμε παράδειγμα το έργο του Γκυγιώμ Απολλιναίρ. Μια ακαταμάχητη γοητεία αποπνέουν τα έργα των κυβιστών, παρά την μη εύκολη και πάντα δυνατή τους ερμηνευτική αποκωδικοποίηση. Η αρχιτεκτονική αποσύνθεση του σύγχρονου κόσμου μας, δεν προήλθε από τους χρωστήρες και την σκοτεινή φαντασία των κυβιστών δημιουργών, αλλά από τις οικονομικές, στρατιωτικές και πολιτικές επιλογές των διαφόρων τύπων εξουσιών μέσα στην ιστορία, και ιδιαίτερα του δυτικού ανθρώπου. Αν σκοτεινή και αινιγματική είναι η ιστορική διαδρομή του ανθρώπου, και η ερμηνεία της διαδρομής του, το ίδιο σκοτεινή και αινιγματική είναι και η κατά καιρούς πορεία της τέχνης του, και ιδιαίτερα στις πιο σύγχρονες και μοντέρνες εκφράσεις της.

• Την ίδια χρονιά, είχαμε την χαρά να παρακολουθήσουμε μια αναδρομική έκθεση του Σπύρου Παπαλουκά στο  Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων. Δες το κείμενο που ακολουθεί με τίτλο «Αναδρομική έκθεση του Σπύρου Παπαλουκά», με εκτενές απόσπασμα από κείμενό του, που μας αποκαλύπτει την αλήθεια της ψυχής του καθώς δημιουργεί το έργο του. 
     Στο έργο του Παπαλουκά, συναντάμε πλείστα παραδοσιακά στοιχεία της ελληνικής ζωγραφικής. Φανερά και κατ’ εξακολούθηση ελληνοκεντρικός, και ίσως, ορισμένες φορές παραδοσιοκρατικός. Ο ελληνικός κόσμος και το άμεσο και χαρακτηριστικής ιδιοσυστασίας περιβάλλον του, για τον Παπαλουκά αποτελεί ένα θαύμα, που κάθε φορά που έρχεται σε επαφή μαζί του το ξαναανακαλύπτει με τις εσωτερικές αντένες της ψυχής του. Οι καθημερινές μαγευτικές μικρολεπτομέρειες της ζωής, η κοινωνική του οργάνωση και η άμεση χρηστικότητα των διαφόρων αντικειμένων που χρησιμοποιεί στον βίο του ο Έλληνας άνθρωπος, είναι αυτά που δίνουν το έναυσμα στον ζωγράφο να χτίσει τον δικό του εικαστικό κόσμο. Σχήματα απλά, καθαρές γραμμές, εικόνες μεγαλειώδους σαφήνειας, χρώματα παρμένα από το φυσικό ελληνικό τοπίο, αντικατοπτρίζουν τον εικαστικό κόσμο του καλλιτέχνη.

• Ακολουθεί το κείμενο η «Εικαστική διερεύνηση στον κόσμο του Lewis Carroll». Μια εικαστική διερεύνηση της Βάνιας Ξένου.

• Ο Φώτης Απέργης, υπογράφει το κείμενο «Το κλάμπ των μοναχικών της Rickie Lee Jones»

    Μια Αμερικανίδα ποιήτρια και τραγουδοποιός που γεννήθηκε στο Σικάγο, και κυκλοφόρησε τον πρώτο της δίσκο το 1979. Το 1981, κυκλοφόρησε ο δεύτερος δίσκος της “Pirates”. Αισθησιακή φωνή, γυναικεία τρυφερότητα, ρομαντική ατμόσφαιρα αλλά και έντονα κυνικές εικόνες διακρίνουν τον ποιητικό της λόγο. Σε εμπορικά μουσικά μαγαζιά στο Μοναστηράκι, τουλάχιστον μέχρι πριν μερικά χρόνια, μπορούσε κανείς να αγοράσει δίσκους της.

• Στην ίδια σελίδα δημοσιεύεται το κείμενο για το μουσικό συγκρότημα «Talking Heads, ψυχή τε και σώματι».

• Ο Φάνης Κακριδής, γράφει ένα ενδιαφέρον κείμενο για τον ποιητή Κώστα Στεργιόπουλο με τίτλο «Ο προϊστορικός κόσμος στην ποίηση του Κώστα Στεργιόπουλου»

«Η ποίηση του Κώστα Στεργιόπουλου είναι ευανάγνωστη, χαρακτηριστικό που δεν ξέρω αν θεωρείται σήμερα πλεονέκτημα ή όχι-είναι θέμα λογοτεχνικής κριτικής. Όμως από φιλολογική άποψη η ευανάγνωστη ποίηση είναι πεδίο πρόσφορο, όπου οι μελετητές μπορούν να ασκήσουν την οξυδέρκεια και να ελέγξουν την ερμηνευτική μεθοδολογία τους. Ένα τέτοιο παράδειγμα άσκησης και ελέγχου θέλησα να δώσω εδώ, τίποτα άλλο»…

• Στις σελίδες της «Βιβλιοκριτικής» δημοσιεύεται κριτική για την ποιητική συλλογή του Θανάση Τζούλη «Αμφίβια» που κυκλοφόρησε από την μικρή Εγνατία το 1980, με τίτλο «Ποίηση ανθρωπολογικής έντασης».

• Ακολουθεί μια εμπεριστατωμένη κριτική ανάλυση για την ποιητική συλλογή του ποιητή Νάσου Βαγενά, «Τα γόνατα της Ρωξάνης» που κυκλοφόρησε το 1981 από τις εκδόσεις Κέδρος, από τον Κώστα Γουλιάμο με τίτλο «Το ψυχόδραμα του ερωτικού λόγου».

Ο Κώστας Γουλιάμος, έκφράζει τους ενδοιασμούς του για την ποιητική αυτή σύνθεση του ποιητή Βαγενά, σε σχέση με με μια  άλλη του εργασία την «ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ», γράφει μεταξύ άλλων: «έχω την εντύπωση ότι τα Γόνατα της Ρωξάνης δεν ολοκληρώνουν το ζητούμενο στο βαθμό και στην ένταση που πριν τέσσερα χρόνια είχε επιτύχει η ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ. Τούτο επειδή η ιστορική και κοινωνική συμπύκνωση συγκροτείται από ένα είδος ημίλογου, από ένα σύστημα φωτογραφικών ακολουθιών αρκετά στατικών. Με αυτά τα δεδομένα επόμενο είναι να μη διεισδύσουν στο αντικείμενό τους η γλώσσα και πιο πέρα η έκφραση. Μένουν δηλαδή σε ό,τι υποδεικνύει η λέξη-φωτογραφία. Πχ.

Από κάτω όλα τα λοιπά.

Δέντρα. Σπίτια. Εργοστάσια. Χωράφια.

Αυτοκίνητα. Σκάλες. Υπόγειοι Σταθμοί.

Δέντρα. Σπίτια. Εργοστάσια. Χωράφια.

Παράλληλα η παράθεση εικόνων με συνεχώς διαφορετικές κοινωνικο-ιδεολογικές ενδείξεις και έκφραση που δεν εξελίσσεται αλλά κόβεται ανελλειπώς διανθούν την ενορχήστρωση και το όλο γενικώς μοντάζ του ποιήματος προϋποθέσεις ουσιαστικές για τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου ποιήματος…  Και καταλήγει ο Κώστας Γουλιάμος με τα εξής: «Σε γενικές γραμμές θα έλεγα ότι η ποίηση του Βαγενά πηγάζει από μια διπλή αιτία: την ομοιότητα των συνειδήσεων και την αλληλοεξαρτώμενη συμπεριφορά συντελεστών μιας καταστάσεως».

• Ο Δημήτρης Κ. Παπακωνσταντίνου γράφει για την ποιητική συλλογή του κριτικού Αλέξη Ζήρα, «Ο ύπνος των ερωτιδέων» που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Τραμ-Θεσσαλονίκη 1978, με τίτλο «Ποίηση της καθημερινής φθοράς»

• Στις ίδιες σελίδες, δημοσιεύεται το ποίημα «Το Σοφό Σημαίνον» του Αντώνη Τριφύλλη, και το ποίημα «Άρδανα» του Κύπριου ποιητή Κυριάκου Χαραλαμπίδη.

• Ο Βασίλης Καλαμαράς, γράφει στο «Βιβλιοταχυδρομείο» για τις ποιητικές συλλογές των: Δημήτρης Αντωνίου, «Τραγούδια του Κιμπούτς και άλλα», εκδόσεις Οδυσσέας 1981, Φροσούλα Κολοσιάτου, «Διαγωγή», εκδόσεις Γνώση 1981 και, για τα διηγήματα της Βικτώριας Παπαδάτου, «Το λίγο πράσινο της ελπίδας», εκδόσεις Τομές-Αθήνα 1981.

• «Από τον ξένο τύπο», ο Πήτερ Μάκριτζ σε μετάφραση Αλέξη Ζήρα δημοσιεύει δύο κριτικές του στο TLS 14/11/1975, με τίτλο «Η θέα από τα κελιά», για την συλλογή διηγημάτων του Σπύρου Πλασκοβίτη, «Το συρματόπλεγμα» εκδόσεις Πλειάς, και το μυθιστόρημα του Μένη Κουμανταρέα «Βιοτεχνία υαλικών», εκδόσεις Κέδρος.

• Στην σελίδα «Σχόλια-Επιστολές», δημοσιεύονται δύο επιστολές, μία του Δαμιανού Κοκκινίδη, «Πάλι για τον Καίμη» και της Μυρσίνης Ζορμπά, «Λιόσα και όχι Γιόσα».

    Στις διαφημίσεις του περιοδικού, μαθαίνουμε ότι κυκλοφόρησε το περιοδικό ο «Λαβύρινθος» της γνώσης, τα «Άπαντα» της παιδαγωγού Μαρίας Μοντεσσόρι» από τις εκδόσεις Γλάρος, το βιβλίο του ποιητή Μανόλη Πρατικάκη «Το σώμα της γραφής» εκδόσεις Μπαρμπουνάκη, το «Τρυφερό Δέρμα» του πεζογράφου Δημήτρη Νόλλα από τις εκδόσεις Καστανιώτη, τα «Απομνημονεύματα» του Ντιμίτρι Σοστακόβιτς» από τις εκδόσεις Νεφέλη, τα βιβλία του ποιητή και στιχουργού Δημήτρη Χριστοδούλου από τις εκδόσεις Κέδρος και επαναλαμβάνεται η ανακοίνωση για τον «ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟ ΠΟΙΗΣΗΣ» που το περιοδικό προκήρυξε για νέους ποιητές.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πρώτη γραφή σήμερα, Τετάρτη 10 Αυγούστου 2016

Πειραιάς, καθώς η Πόλις κοιμάται, ή αφήνεται στην αθλητική μαγεία των ολυμπιακών παιχνιδιών