Η ποίηση είναι μέσα στη ζωή

ΝΤΙΝΟΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΠΟΥΛΟΣ

Η ποίηση είναι μέσα στη ζωή

Συνέντευξη στον Κώστα Νταντινάκη

Περιοδικό Αντί τχ.476/4-10-1991, σ.52-

«Ένα χριστιανόπουλο (εξ ου και το ψευδώνυμο του ποιητή) νιώθει πώς κάτι δεν πάει καλά. Η ερωτική του παρόρμηση, που τον κάνει «να τριγυρνάει στα μηχανουργεία την ώρα που σχολούνε οι φάμπρικες/ να μη χάνει παρέλαση για παρέλαση/ ή να στριμώχνεται στα γήπεδα προσμένοντας σα θείο δώρο το συνωστισμό» έρχεται σε ρήξη με την ηθική του».

Μ’ αυτά τα λόγια προσεγγίζει το Θεσσαλονικιό ποιητή Ντίνο Χριστιανόπουλο ο συντοπίτης του δοκιμιογράφος Βασίλης Δημητράκος. Αυτόν τον Χριστιανόπουλο, τον ποιητή που αναζητεί την ποίηση «στις επιρροές της ίδιας της ζωής», συναντήσαμε και μιλήσαμε μαζί του.

Ξεκίνησε να μας μιλάει για το πόσο κεφάτος αισθάνεται:

-Δόξα τω Θεώ, νιώθω γεμάτος ευεξία! Σπουδαία λέξη. Ξέρεις τι πάει να πει; Να είσαι πάντα κεφάτος. Εκ του ευ έχειν.

•Δεν έχει να κάνει περισσότερο με το σώμα;

-Όλα το ίδιο πράγμα είναι. Σε έναν κόσμο κακομοίρηδων που κλαίνε και νιαουρίζουν και μουρμουρίζουν και γκρινιάζουν και παραπονιούνται, εγώ νιώθω κεφάτος και ορεξάτος. Τώρα λοιπόν άλλαξαν οι ρόλοι. Ξεκινούσα με πάρα πολλές δυσκολίες και τερματίζω γεμάτος κέφι, αγάπη, φιλίες, ανθρώπους που με αγαπούν…

• Τι εννοείται «τερματίζετε»;

-Ας πούμε, πέρασαν σαράντα χρόνια. Έτσι, από το 50 πέρασαν σαράντα δημιουργικά χρόνια. Κι όλη μας η ζωή δεν είναι δημιουργική. Άντε βάλε ότι θα περάσουν άλλα είκοσι. Πάντως τα πολλά πέρασαν. Θυμάσαι εκείνο που λέει το Ευαγγέλιο, ότι όλοι προτιμούν τις φαρδιές λεωφόρους οι οποίες όμως καταλήγουν σε έναν γκρεμό; Λίγοι έχουν το κουράγιο να ξεκινήσουν από ένα δύσβατο και κακοτράχαλο μονοπάτι που σου δίνει την εντύπωση ότι δεν οδηγεί πουθενά. Κι όμως, εκείνο ανοίγει κάποτε σε πλατιά λεωφόρο.

Οι δυνατότητες του έρωτα

• Σας θεωρούν ερωτικό ποιητή. Πώς ορίζετε την αγάπη σε μια ερωτική σχέση;

-Αγάπη είναι να μη θες το δικό σου, αλλά του αλλουνού. Σε βεβαιώνω ότι από τη στιγμή που αποφασίζω να θυσιάσω τα γούστα μου στα γούστα του άλλου, ανακαλύπτω το νόημα της αγάπης. Αυτό, και τίποτε άλλο δεν είναι.

     Από τη στιγμή όμως που θές το δικό σου, πάει, ό,τι και να γίνει, έσβησε. Όχι αγάπη ή έρωτας, η δυνατότητα της αγάπης ή του έρωτα έσβησε. Γι’ αυτό και είμαι ευτυχισμένος. Ντρέπομαι να το πω για να μη φανώ υβριστής.

     Σήμερα έχουν χαλάσει πάρα πολύ τα πράγματα. Είμαι απογοητευμένος από τον κόσμο, από τη χυδαία αντίληψη που υπάρχει για τους ρόλους, από τη χυδαιότητα.

     Εγώ λιώνω στον άλλο, να γίνω υπηρέτης, έτσι; Αυτό που λέγαν οι παλιοί στα ελαφρά τραγούδια, «της αγάπης μου σατράπης» και κάτι τρίχες, είχε μια βάση λαϊκή. Τι θα πεί ισοτιμία στις σχέσεις; Ή, κάτι χειρότερο που ακούω και μου βγαίνουν τα εντόσθια: «Ό,τι μου κάνεις θα σου κάνω…». Τι είναι αυτά; Με τι τρώγεται όλη αυτή η συνομοταξία των gay, η οποία μου προκαλεί εμετό… Τι θα πει «Ό,τι μου κάνεις θα σου κάνω»;

• Τη χυδαιότητα και την κακότητα, στην οποία αναφερθήκατε, φαίνεται σα να τη συναντήσατε πολλές φορές στη ζωή σας…

-Βεβαίως γιατί ως τρόπος ζωής διάλεξα το περίφημο vivere pericolosamente. Καθένας έχει τις δικές του επιλογές. Πάντως εγώ, ό,τι γουστάριζα, το χάρηκα και το χαίρομαι, με μεγάλη προσοχή βέβαια να μην πέσω σε κακοτοπιές. Ουαί και αλίμονο όμως σε αυτή τη γενιά που συνηθίζει με ένα νέο τρόπο έρωτα, σαφώς υποτονικό και υποβαθμισμένο, όπου με κάτι φιλάκια και με κάτι πασπατεματάκια, να πούμε, νομίζουν ότι αγαπιούνται.

ΟΛΟ ΚΑΙ ΠΙΟ ΠΟΛΥ

Στους ανεπαίσθητους ψιθύρους της εσπέρας,

στα μυστικά καλέσματα της νύχτας,

ψυχή μου, άρχισες και σύ να ξεθαρρεύεις

όλο και πιο πολύ ΄ κι άρχισες να ‘χεις

πιο εύκολα τα μάτια και τα λόγια,

πιο βιαστικά τα χρήματα του πάθους,

όλο και πιο λιγότερους τους δισταγμούς,

και δίνεσαι και τρέχεις και ξεφτίζεις

κι επιμένεις ακόμα να ελπίζεις

με μια πυρακτωμένη φαντασία

μ’ ένα κορμί παρανάλωμα της έξαψης.

ώριμη πιά για το χαμό.

• Υπάρχουν ίσως και οι απελπισμένες λύσεις.

-Ά, φυσικά. Η απελπισία μας οδηγεί πια στην παράδοση του χειρίστου. Εγώ βρήκα αυτό που ήθελα ύστερα από 40 χρόνια κι αφού επί 40 χρόνια χτυπήθηκα ποικιλοτρόπως.

• …Κάτι που προϋποθέτει τεράστια αντοχή;

-Θυμάμαι στη γερμανική κατοχή όταν πεινούσαμε, και πεινούσαμε πολύ, πηγαίναμε στην αγορά και ψάχναμε για καρπουζότσουφλες. Άμα βρίσκαμε καμιά, είμασταν πανευτυχείς. Λοιπόν αν είναι να πεις ότι έφτασες σε αυτή την έσχατη πείνα καταλαβαίνω ότι βολεύεσαι και με καρπουζότσουφλες. Αλλά φοβούμαι ότι κανείς δεν έφτασε στην έσχατη πείνα. Απλούστατα, διαλέγει τα εύκολα.

      Μόλις καθίσεις δυο μήνες ερωτικά νηστικός, είσαι ώριμο φρούτο να πας με τη χειρότερη σαπίλα. Αρκεί να σου χαμογελάσει.

Θρησκευτικότητα

• Το θρησκευτικό συναίσθημα που υπάρχει στην ποίησή σας έχει αντίκρισμα στην καθημερινή σας ζωή; Ποια είναι η σχέση σας με τη θρησκευτικότητα;

-Εμένα με ενδιαφέρει μια στενή οπτική γωνία αυτού του πράγματος. Πολλές φορές έχω δηλώσει ότι δεν είμαι χριστιανός ως επάνω-σε αυτό βέβαια με κατέκριναν διάφοροι λέγοντας ότι φυγομαχώ ή ότι λέω ψέματα. Αλλά εγώ ξέρω καλά ότι για να είσαι ένας πιστός, πρέπει να είναι και η ζωή σου ευθυγραμμισμένη με την πίστη του. Αυτό που λέει πολύ καλά το Ευαγγέλιο ότι «πίστις άνευ έργων νεκρά εστί».

     Έχω κάποια πίστη αλλά καμιά ουσιαστική πράξη με αντίκρισμα αυτή την πίστη γι’ αυτό, δηλώνω κατ’ επανάληψη ότι δεν είμαι Χριστιανός. Απλούστατα, αυτό που λέμε «η θρησκευτικότητά μου» είτε στη ζωή είτε στο έργο μου είναι η σερμαγιά από τα νιάτα μου-και σιγά-σιγά την τρώω. Τώρα αν ένας δεν είναι χριστιανός, πολύ λιγότερο, μπορεί να πει ότι δεν είναι και ορθόδοξος, το οποίο είναι μια εξιδανίκευση του χριστιανισμού. Στην περίπτωση όμως αυτή το πράγμα διαφέρει.

      Παρ΄ όλο που η Ορθοδοξία επιβλήθηκε με πολύ αίμα και με πολλή βία εναντίον όλων των άλλων αιρέσεων, ζυμώθηκε με τη μοίρα του ελληνισμού και μάλιστα σε πολύ φρικτές περιόδους όπως η Τουρκοκρατία και βοήθησε αυτό το λαό να επιβιώσει. Είναι επομένως μια αξία ηθική και εθνική. Πολλές αξίες του χριστιανισμού ζυμωμένες με την Ορθοδοξία μπήκανε στο αίμα του λαού μας και δεν μπορώ να μην τις σεβαστώ. Από την άποψη αυτή νομίζω ότι είμαι και παραείμαι ορθόδοξος χριστιανός.

• Από όλα αυτά, τι υπάρχει μέσα στα ποιήματα και τι μέσα στη ζωή;

-Από όλη τη θρησκεία πήρα μόνο την ηθική. Δηλαδή το λιγότερο και πιο αδύνατο τμήμα της.

     Έχω μια φοβερή έντονη ηθική αντίληψη της ζωής και των ανθρωπίνων σχέσεων. Μιά ηθική, βεβαίως, έντονα αποχρωματισμένη από όλο το υπόλοιπο θρησκευτικό στοιχείο, το μυστηριακό, είναι όχι απλώς αφυδατωμένη αλλά και επικίνδυνη. Πολύ συχνά γλιστρώ στο να γίνομαι ένας τιμητής της ανηθικότητας των άλλων σε βαθμό που να εξοργίζω πάρα πολύ κόσμο. Και πολλές φορές δεν το κάνω ηθελημένα. Είναι φοβερό να είσαι κριτής των άλλων εν ονόματι του ότι εσύ έχεις ηθικές αντιλήψεις.

     Λοιπόν, δεν είναι ψέματα τα θρησκευτικά στοιχεία που ξεφυτρώνουν μέσα από την ποίησή μου, ούτε μια ψεύτικη η κάποια ηθική που χαρακτηρίζει τη ζωή μου. Όλα αυτά όμως είναι τόσο ατελή, κοιταγμένα κάτω από το πρίσμα «είσαι ή δεν είσαι χριστιανός». Λοιπόν, προτιμώ να λέω «δεν είμαι», παρά να κοροϊδεύω και τους άλλους, και τον εαυτό μου. Αν τώρα οι άλλοι βρίσκουν μέσα στο θρησκευτικό στοιχείο της ποίησής μου περισσότερη ποσότητα ηθικής ή χριστιανισμού από ό,τι εγώ νομίζω, αυτό πια είναι υπόθεση δική τους. Στο καινούργιο μου σπίτι όπου κρέμασα τις ζωγραφιές στους τοίχους, δίπλα σε κάθε ερεθιστική ζωγραφιά υπάρχει μια θρησκευτική. Ένας ερεθιστικός ναύτης του Τσαρούχη δίπλα σε έναν Εσταυρωμένο Ιησού.

Μυστικισμός

• Όπως και στα ποιήματά σας. Όπου διαπιστώνει κανείς τη σύζευξη του ερωτικού με το θρησκευτικό στοιχείο.

     Μά όταν λέμε μυστικισμός σε μια θρησκεία δεν εννοούμε την κρυφή εισβολή του ερωτισμού μέσα στα κανάλια της θρησκείας; Αν η θρησκεία από τη φύση της φθείρεται με το να εκκοσμικεύεται σιγά-σιγά, αυτές οι προσπάθειες ορισμένων μυστικιστών να την επαναφέρουν σε μια γραμμή πιο αυστηρή μέσω του έρωτα τι σου λένε; Αυτό το πράγμα εγώ το κάνω δεκαετίες και σιγά-σιγά πιά ολοκληρώνεται, όπου όλοι με έκπληξη βλέπουν σφήνες θρησκευτικότητας σε ένα ερωτικό ποίημα ή σφήνες ερωτισμού σε ένα χριστιανικό ποίημα.

     Στο ποίημά μου «Τα πάθη τα Σεπτά», που είναι εμπνευσμένο από τη Μεγάλη Πέμπτη, λέω ότι έχω μια μανία να σκύβω και να πλένω τα πόδια των ανθρώπων που αγαπώ. Αλλά παρ’ όλο που αγάπησα τόσους ανθρώπους, κανείς απολύτως δεν με άφησε να του πλύνω τα πόδια. Και ζηλεύω τον Ιησού που αξιώθηκε να πλύνει και των δώδεκα μαθητών του. Ξαφνικά ανοίγω τα μάτια μου και βλέπω, και λέω ότι καλώς έγινε αυτό που έγινε, γιατί τι θα γινόταν, σε παρακαλώ, αν εγώ είχα σκύψει κι είχα πλύνει τα πόδια των ανθρώπων που αγαπώ; Θα ήταν μια αληθινή ερωτική πράξη ή θα ήταν μια καβλιάρικη απομίμηση μιας αληθινής θεϊκής πράξης;

Έλαιον θέλω και ου θυσίαν

κι εμείς που θυσιαστήκαμε:

εμείς πού δε λαδώσαμε;

     Και λέω δόξα τω Θεώ που δεν αξιώθηκα. Άς μην εκτραπεί η κάβλα μου σε τέτοιες τιποτένιες απομιμήσεις τέτοιων σεπτών πραγμάτων. Πού σταματάει λοιπό εδώ ο ερωτισμός, που προχωράει η θρησκευτικότητα και που επεμβαίνει η αυτογνωσία;

• Θα λέγαμε ότι ενώ ο Καβάφης συνέδεσε τον ερωτισμό του με την Ιστορία, εσείς βάλατε τον ερωτισμό σας δίπλα στη θρησκεία.

-Ναι, παρ’ όλο που θεωρώ την ποίηση του Καβάφη ατελή από αυτήν την οπτική γωνία. Ενώ εγώ, απ’ όλο το χριστιανισμό, πήρα μόνο την ηθική, ο Καβάφης απ’ όλη την ηθική πήρε μόνο την αξιοπρέπεια. Αλλά από κεί και πέρα δεν λειτουργεί τίποτε απ’ όλη αυτή τη γκάμα του ηθικού αυτοελέγχου. Αυτό δεν σημαίνει ότι αμφισβητώ το μεγαλείο του και είναι γνωστό πόσο τον λατρεύω. Αντίθετα, εγώ θαρρείς κι έχω ανοίξει το κανάλι και χύνονται πολλά πράγματα από τον χώρο της ηθικής μέσα στην ποίησή μου, με αποτέλεσμα να αξιοποιούνται οι δραματικές καταστάσεις.

«Η ποίηση υπάρχει στη ζωή»

• Έχουμε λοιπόν από τη μια τη θρησκευτικότητα κι από την άλλη μια έντονη ερωτική δραματικότητα που χαρακτηρίζουν την ποίησή σας. Είχατε πρότυπο την αρχαία ελληνική ποίηση;

-Ολόκληρη η αρχαία ελληνική ποίηση, από τον Αρχίλοχο μέχρι τα ψευδο-Ανακρεόντεια, έχει ένα βασικό χαρακτηριστικό. Είναι άθρησκη. Τα ερωτικά τους ποιήματα ήσαν απλώς ερωτικά.

• Ακόμα κι όταν η Σαπφώ επικαλείται την Αφροδίτη σε εκείνη την περίφημη Ωδή της;

Τα πρόβατα απήργησαν

ζητούν καλύτερες συνθήκες σφαγής

-Όλοι επικαλούνται Αφροδίτες, κι Όμηρος κι οι πάντες. Δεν λειτουργεί θρησκευτικό συναίσθημα. Είναι τυπικές μορφές θρησκευτικού ατταβισμού. Η αρχαία ερωτική ποίηση είναι τυπικά ερωτική ποίηση.

     Περίπου από την άποψη αυτή, πράγματι ο Καβάφης είναι ένας διάδοχός της. Εγώ δεν είμαι, και ακριβώς γιατί με διαφοροποιεί αυτό το έντονο θρησκευτικό συναίσθημα, που αξιοποιώ μέσα από την ποίηση.

• Πιστεύετε ότι μπορεί να υπάρξει ποίηση sui generis;

-Κατ΄ αρχήν εγώ είμαι επηρεασμένος από τον Καβάφη και τον Έλιοτ, το καυχιέμαι και δεν το κρύβω. Αλλά εκείνο που έχει σημασία είναι ότι πρέπει να μετρήσουμε με σχολαστικότητα τι ποσοστό υπάρχει σε μια ποίηση από ξένες φωνές και τι ποσοστό από ξένες επιρροές στη ζωή μας. Γιατί αν μια ποίηση διαμορφώνεται μέσα στα φιλολογικά μας αναγνώσματα, είναι αστείο πράγμα. Μια ποίηση όμως που διαμορφώνεται από τις επιρροές της ίδιας της ζωής, αυτή είναι που έχει ενδιαφέρον!

Πολιτική

•Μας μιλήσατε για τον ερωτικό και το θρησκευτικό χαρακτήρα της ποίησής σας. Ο πολιτικός Χριστιανόπουλος;

-Εδώ σηκώνει πολλή συζήτηση, και αποτελεί σαφέστατη απάντηση σε όσους με κατηγορούν ότι είμαι περιθωριακός ποιητής.

     Όχι μόνο δεν είμαι, αλλά νιώθω να βρίσκομαι μέσα στο επίκεντρο της σημερινής κοινωνικής και πολιτικής ζωής. Κι αυτό δεν σημαίνει να ανήκεις στο ΠΑΣΟΚ ή στη Ν.Δ. αλλά να βλέπεις την κατάσταση της κοινωνίας μέσα από μια βαθιά φιλοσοφική ματιά.

     Το ποίημα για το μυρμήγκι που ξεμύτισε άσκεφτο και γω το προειδοποιώ για τη βροχή είναι σαφέστατος υπαινιγμός για τις εργατικές γειτονιές που πλημμυρίζουν τα υπόγεια. Αυτά τα πράγματα με ενδιαφέρουν και τα ζω μέχρι το μεδούλι μου, δεν είναι συλλήψεις φαντασίας. Είναι αποτέλεσμα τρομερής εμπειρίας πάνω στα ίδια τα κοινωνικά γεγονότα.

     Ο καθηγητής Γιώργος Π. Σαββίδης έγραψε κάποτε μια εργασία «Η πολιτική αίσθηση στους νεοέλληνες ποιητές» και αφού εξύμνησε αρκούντως τον Καβάφη, είπε ότι ένας μαθητής του, ο Χριστιανόπουλος, δυστυχώς σε αυτό δεν μπορεί να φτάσει καθόλου τον δάσκαλο, και επιχείρησε να το αποδείξει παραθέτοντας το «Σαν τους αριστερούς σας αγαπώ αδέλφια μου». Δηλαδή μια γκάφα πρώτου μεγέθους, γιατί αυτό το ποίημα, πολύ περισσότερο από εκείνα που αναφέρομαι στον Μακρυγιάννη και τον Λαμπράκη, είναι τρομερό στην σύλληψή του από πλευράς πολιτικής αίσθησης. Δεν είναι τυχαίο ότι κανείς από τους αριστερούς δεν τόλμησε να το δημοσιεύσει ολόκληρο.

     Πιστεύω ότι ένας άνθρωπος που τυραννίστηκε πολύ από τον έρωτα, είναι σε θέση να συμπονέσει και την τυραννία των άλλων ανθρώπων από άλλες αιτίες. Επειδή λοιπόν τυραννίστηκα από τον έρωτα, είμαι σε θέση να καταλάβω όλους τους δυστυχισμένους, όλους τους τυραννισμένους, την ανώμαλη πολιτική κατάσταση που δημιουργεί τέτοιες δυστυχίες στους άλλους ή και σε μένα ακόμη.

      Είναι σύμφυτα αυτά τα πράγματα, δεν είναι χαζομάρες αριστερής προέλευσης αλά Ρίτσος. Δηλαδή; Τώρα θα γράψω ένα πολιτικό ποίημα. Τι είναι αυτό; Το περιεχόμενο του κύριου άρθρου του Ριζοσπάστη; Μετά θα γράψω ένα ερωτικό ποίημα. Τι είναι αυτό; Μια προσωπική μου κάβλα;

     Δεν είναι έτσι. Αυτά είναι συγκοινωνούντα δοχεία-και συγκοινωνούν υπογείως πάρα πολύ. Δεν μπορείς να τα κόψεις μπακλαδοκόμματα και να λες «αυτό είναι το πολιτικό και κείνο το ερωτικό».

     Είμαι τόσο πολύ πολιτικός ποιητής, ώστε συντάσσω τον έρωτα στο κοινωνικό του πλαίσιο. Ανακάλυψα τις κοινωνικές του διαστάσεις. Όταν εγώ λέω ότι «με αγαπάς αλλά θες να με ξαφρίσεις», τι σόϊ ερωτικό ποίημα είναι;

     Ποιος άλλος τα έγραψε αυτά; Ότι πίσω από τα γλυκόλογα κρύβεται και μια συγκεκριμένη εκμετάλλευση; Μα να υπάρχει εκμετάλλευση στον έρωτα, είναι η ίδια εκμετάλλευση που υπάρχει και στην κοινωνική ζωή. Παντού εκμετάλλευση. Πίσω από τον έρωτα καιροφυλακτούν η αδικία, η εκμετάλλευση, η κοινωνική τοποθέτηση, χίλια δυό πράγματα. Κι αυτό είναι επίσης ένα στοιχείο που με δικαιώνει ως πολιτικό ποιητή, και με δικαιώνει γιατί θέλησα να βρώ τις βαθιές ρίζες του φαινομένου, όχι την επιφάνεια που είναι τα κύρια άρθρα των εφημερίδων, ποιο κόμμα θα κυβερνήσει και ποιο κόμμα δεν είναι εντάξει. Αυτά είναι αστεία πράγματα.

Ντίνος Χριστιανόπουλος, Περιοδικό Αντί τεύχος 476/4-10-1991, σ.52-54

--

Σημείωση:

Υπάρχουν αναγνώστες-ερευνητές και μελετητές, που αναζητούν να ανακαλύψουν πίσω από τις λέξεις ενός ποιήματος ή ενός πεζού, την αλήθεια της ζωής του ίδιου του δημιουργού. Να ανακαλύψουν στα κενά ανάμεσα στις λέξεις ενός κειμένου τι αλήθειες κρύβονται ανάμεσά τους. Τι θέλει να πει ένας θεατρικός συγγραφέας με τις παύσεις, και τους κειμενικούς χρωματισμούς του. Αναζητούμε μεθόδους και τεχνικές ανάλυσης για να δούμε τι κρύβεται πίσω από τα διάφορα ιστορικά και μυθολογικά προσωπεία παραδείγματος χάριν στο έργο του αλεξανδρινού ποιητή Κωνσταντίνου Π. Καβάφη, του πλέον ίσως «ειδικού» ποιητή στη χρήση ιστορικών προσωπείων. Σε ποιους στίχους, ποιες φράσεις, ποια σημεία κρύβεται το μήνυμα της πολιτικής του αλήθειας, ή που συναντάτε ο βιωματικός εξομολογητικός του λόγος με την ποιητική του αναφορά και καταγραφή. Όσοι ασχολούνται με την κριτική, αναζητούν τους τρόπους που ένας δημιουργός προσπαθεί ή κατόρθωσε να ντύσει τις ιδέες του, τα οράματά του με λέξεις, φράσεις ή ακόμα και συντακτικούς τύπους, ακόμα και λεκτικούς ιδιωματισμούς που θα εκφράσουν με τον καλύτερο τρόπο την αλήθεια των αισθημάτων και συναισθημάτων του. Είτε χρησιμοποιεί ένας ποιητής πολλά επίθετα, όπως πχ. ο ποιητής Κωστής Παλαμάς, είτε υιοθετεί μόνο ουσιαστικά γυμνά χωρίς τους επιθετικούς προσδιορισμούς όπως ο Χριστιανόπουλος, είτε δανείζεται από όλο το ιστορικό φάσμα της γλωσσικής ιστορίας μας από όλη την ελληνική επικράτεια όπως ο Νίκος Καζαντζάκης, είτε είναι λυρικός ο λόγος του όπως το έργο του ποιητή Οδυσσέα Ελύτη, είτε υιοθετεί ένα πομπώδες λεξιλόγιο όπως ο Άγγελος Σικελιανός, το αποτέλεσμα είναι το ίδιο. Πώς και με ποιο τρόπο αγωνίζεται ένας δημιουργός να εκφράσει τα αισθήματά του, τα συναισθήματά του, τις ιδέες του, τα οράματά του, την δική του αλήθεια μέσω των λέξεων και των εικόνων που μας παρουσιάζει. Οι λέξεις διαθέτουν την ίδια ρευστότητα ή σκληρότητα που έχουν οι δημιουργοί που τις χρησιμοποιούν για να οικοδομήσουν το έργο τους. Μια ποιητική μονάδα, μια ποιητική σύνθεση, ένα διήγημα, μια νουβέλα, ένα μυθιστόρημα. Κάθε δημιουργός έχει τον δικό του τρόπο με τον οποίο μας μιλάει, μας εκθέτει τις απόψεις του. Ανάλογα με τα εφόδια που διαθέτει και το ταλέντο του, δίνει ή αγωνίζεται να αποκομίσει όσες μπορεί περισσότερες δυνατότητες από τον χειρισμό της γλώσσας, τους λεκτικούς κώδικες που χρησιμοποιεί. Οι λέξεις χωνεύουν τις εμπειρίες και τα βιώματα της ζωής του, του μορφωτικού του επιπέδου, των γνώσεών του των ενδιαφερόντων του. Με δυό λόγια, η εσωτερική του υπόσταση αντικαθρεπτίζεται μέσα στο έργο που δημιουργεί. Είναι ένα παιχνίδι αλήθειας και ψεύδους που άλλοτε κατορθώνουμε να το ανακαλύψουμε πίσω από τις λέξεις άλλοτε όχι.

Ένας άλλος τρόπος για να ανακαλύψουμε την αλήθεια ζωής ενός ποιητή είναι οι συνεντεύξεις του. Ο προφορικός του δημόσιος λόγος, οι δημόσιες κουβέντες του, οι παρεμβάσεις του στα κοινά. Στην συγκεκριμένη περίπτωση, δηλαδή του ποιητή της Θεσσαλονίκης Ντίνου Χριστιανόπουλου, τα πράγματα είναι πιο ξεκάθαρα. Ο ποιητής είτε μας μιλά μέσω των διαφόρων συνεντεύξεών του, είτε μέσω των ποιημάτων και των πεζών του, είτε μέσω των κουβέντων του και των παρεμβάσεών του, παραμένει ένας και αυτός. Είναι πάντα αληθινός απέναντί μας. Δεν μας κορόιδεψε και δεν θέλει να μας κοροϊδέψει παρά τις αντιδράσεις που προκαλούν πολλές του απαντήσεις και θέσεις. Ο Χριστιανόπουλος, ανοίγει συζήτηση μαζί μας και μας εκθέτει τα δικά του βιώματα, ερωτικά, κοινωνικά, θρησκευτικά, πολιτικά κλπ., Μας ζητά να νιώσουμε τον πόνο του, τον καημό του, τις επιθυμίες του, τις κατά καιρούς επιτυχίες και αποτυχίες του ιδιωτικού του βίου. Δεν ζητά να εφεύρει ποιητικές εικόνες που θα μας συγκινήσουν, να χρησιμοποιήσει ευφάνταστες λέξεις για να προκαλέσει το ενδιαφέρον μας, ποιητικά τεχνάσματα για να μας οδηγήσει στην προσωπική του αλήθεια, αυτά που έζησε με το σώμα του και όχι με την φαντασία του. Η πραγματικότητα της ίδιας της ζωής είναι που τον ενδιαφέρει μετά θετικά και τα αρνητικά της, και όχι οι ιδέες που έχουν οι άνθρωποι για τη ζωή, τον έρωτα, την πίστη, την πολιτική. Είναι πραγματιστής, γιατί μόνο ένας αυθεντικός ποιητής μπορεί να είναι πραγματιστής. Ζει την ζωή με το κουταλάκι της πίκρας και της χαράς. Γνωρίζει ότι και η τέχνη της ποιήσεως είναι και αυτή ένα παιχνίδι των πολιτιστικών μας συμβάσεων, δεν είναι το καθήκον του ανθρώπου που οφείλει να επιτελέσει μέσα στο σύντομο διάστημα της ζωής του. Η ευκταία παραδείσια δικαίωση. Το σημαντικότερο είναι να ζεις, να ζεις και να βιώνεις με το σώμα σου και τις επιθυμίες του, να ζεις με την καρδιά και τα συναισθηματικά της τερτίπια, να ανακαλύπτεις σε κάθε νέα σου σωματική ή κοινωνική επαφή και σχέση ξανά τον εαυτό σου. Να γνωρίζεις τον χαρακτήρα σου όπως πραγματικά είναι. Η έσχατη θρησκευτική οδύνη που μας διδάσκουν τα ποιήματά του, μπορεί να έχουν έντονο ηθικό κλίμα και ατμόσφαιρα αλλά, προέρχεται από ένα άτομο που έχει παράλληλα με την εξωτερική ερωτική ζωή και εσωτερική. Χωρίς εσωτερική ζωή δεν μπορεί να υπάρξει ποίηση, πνευματική δημιουργία. Το συγγραφικό ταλέντο όποιο και αν είναι αυτό δεν αρκεί για να μετασχηματίσει τα ατομικά βιώματα σε ποιητικές αλήθειες. Σε κουβέντες που δεν λέγονται για να λέγονται, σε άχρηστες επισημάνσεις κοινωνικής κριτικής, ματαιόδοξης προφητολογίας, άφεσης των οικείων ερωτικών παραδοξοτήτων μόνο και μόνο επειδή και εμείς τις απολαμβάνουμε ιδιωτικώς. Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος απολαμβάνει τον έρωτα όπως απολαμβάνει την γραφή του. Υπάρχει μια φυσικότητα, ανόθευτη, πηγαία, ορισμένες φορές ακατέργαστη μεταξύ των προσωπικών του βιωμάτων και της κουβέντας του, του προφορικού του λόγου. Ο ποιητής πριν εκτεθεί μέσα στην ποίησή του έχει εκτεθεί πρωτίστως στην ίδια την ζωή, στα άτομα που συνάντησε, συναναστράφηκε, συνευρέθηκε ερωτικά μαζί τους, αντάλλαξαν κορμί με καημό σαράκι με ερωτικό γλυκάδι. Ο Χριστιανόπουλος κατόρθωσε μέσα στα μικρής φόρμας ποιήματά του, να μετασχηματίσει την «ασχήμια» της ζωής σε ομορφιά. Όπως ψηλαφούσε και άγγιζε τα σώματα των επιθυμιών του το ίδιο ψηλαφεί και τις δικές μας μέσω του ποιητικού λόγου που μοιάζει με καθημερινό κουβεντολόι, σαν μια συζήτηση μεταξύ φίλων που έχουν χρόνια να συναντηθούν και καθώς ξανά συναντιόνται δεν τους φτάνει ο χρόνος για να κουβεντιάσουν όσα τους έχουν συμβεί. Οι εξομολογήσεις του δεν είναι αδιάβροχες, δεν καλύπτονται κάτω από μια ομπρέλα της δικής μας ηθικής και κοινωνικών συμβάσεων. Ο λόγος του είναι διάβροχος όπως και η ζωή του. Και αυτό, είναι που μετράει όταν μας εκθέτει τις προσωπικές του αλήθειες. Δεν είναι ένας τυποποιημένος και κλισέ εξομολογητικός λόγος. Ο ποιητής μας δίνει σε σωστή αναλογία το βιωμένο σαράκι του. Γιαυτό γίνεται άμεσα σε μας κατανοητός Η ευεξία που αισθάνεται και μας μιλά, προέρχεται από την σωματική του πείρα και τους καημούς που κουβαλά μέσα του και όχι την φαντασία του. Το κέφι του, είναι κέφι της ζωής του και όχι του ποιητικού του λόγου. Παγιδευμένοι ίσως από την Καβαφική ματιά του έρωτα και των προσωπείων της ηδονής που γεύτηκε στα νιάτα του ο αλεξανδρινός, μας εγκλώβισε σε μια ερμηνεία των ερωτικών δεδομένων της ζωής μας που μας έκανε να λησμονήσουμε τις αλήθειες της. Ίσως!

Στον Καβάφη μιλά η εκ των υστέρων μνήμη, «θυμήσου σώμα», η προτεραία ηδονή των νιάτων. Στον Χριστιανόπουλο μας μιλά η αγάπη και πως αυτή διασώθηκε μέσα από αρνητικές σωματικές διαδρομές και καταστάσεις. Στον Καβάφη υπάρχουν τα «μαβιά μάτια», στον Χριστιανόπουλο η μπρούτα ελληνική ερωτική συμπεριφορά που συνήθως πληγώνει.

Όπως και νάχει, η ποίηση του Ντίνου Χριστιανόπουλου καθώς και οι εσωτερικές του εξομολογήσεις, οι αλήθειες του, θα μας συντροφεύουν στις μελλοντικές προσωπικές μας περιπλανήσεις και ποιητικά ταξίδια.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς, 11 Νοεμβρίου 2018

ΥΓ. Ακούσαμε στις ειδήσεις, ότι μία καθαρίστρια της επαρχίας, για να βρει δουλειά, αλλοίωσε το απολυτήριο του δημοτικού της, και από την Πέμπτη τάξη το έκανε Έκτη. Και η δικαιοσύνη εξάντλησε όλη της την δύναμη, καταδικάζοντάς την σε 10 χρόνια νομίζω. Αυτό λέγεται αστική δημοκρατία και υπεράσπιση του ευρωπαϊκού δικαίου; Την ίδια στιγμή που μεγαλέμποροι ναρκωτικών, τρομοκράτες, ληστές και συμμορίες κακοποιών ελευθερώνονται ή βγαίνουν βουλευτές δήθεν αριστεροί και τους υπερασπίζονται; Και κόπτονται για τα ανθρώπινα δικαιώματα; Μια απλή αγράμματη γυναίκα για να εργαστεί σαν καθαρίστρια στο δημόσιο αλλοίωσε το τυπικό προσόν που χρειάζονταν και έπεσαν πάνω της σαν τα κοράκια να την φάνε και μου λέτε ότι υπάρχει δικαιοσύνη σε αυτήν την χώρα; Ότι αυτοί που σήμερα μας κυβερνούν είναι δημοκράτες και εμείς που δεν τους θέλουμε είμαστε φασίστες, ρατσιστές, και όλα αυτά που σαν καραμέλες φωνάζουν;

Ακούσατε την συνέντευξη του κυρίου πρωθυπουργού στον ΑΛΦΑ, είπε όπως η μνήμη το συγκράτησε: «Επειδή ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης ζητά συνεχώς εκλογές, δεν θα του κάνω την χάρη. Ε! λοιπόν, θα εξαντλήσω όλη την τετραετία, έτσι από αντίδραση…» Και αυτό λέγεται δημοκρατία; Αυτό είναι το αριστερό πολιτικό προφίλ των σημερινών ελλήνων κυβερνητών; Κρίμα;

Επιτράπηκε μετά από σαράντα χρόνια οι γυναίκες στην Περσία να παρακολουθήσουν ποδοσφαιρικό αγώνα δημόσια. Δικαίωμα της χώρας αυτής και των μουσουλμάνων κατοίκων της. Οι εδώ γυναίκες της αριστεράς, οι θιασώτες της Σιμόν ντε Μποβουάρ, γιατί δεν λένε λέξη για τα δικαιώματα των γυναικών στις μουσουλμανικές χώρες. Εκεί οι γυναίκες έχουν αλήθεια δικαιώματα και ποια; Ενώ εδώ οι δικοί μας, αριστεροί θέλουν να έρχονται στην ευρωπαϊκή ήπειρο όποιος και όποια θέλει. Ναι, αλλά να ζητήσουν από το ευρωπαϊκό και ελληνικό κεφάλαιο, να αμείβονται εργασιακά οι μετανάστες, οι πρόσφυγες, οι λαθρομετανάστες, οι παράτυποι, με τους ίδιους μισθούς που έχουν και οι ντόπιοι. Αυτό είναι αριστερή πολιτική και όχι η άρνηση της εθνικής κυριαρχίας στο όνομα ενός ξεπερασμένου και επικίνδυνου διεθνισμού. Την ακροδεξιά, δεν την έφεραν οι ξένοι, την δυναμώνουν οι ντόπιοι ευρωπαίοι κυβερνήτες με τις κυβερνητικές τους πρακτικές και πολιτικές και τα οικονομικά νομοθετήματά που ψηφίζουν σε βάρος των κατοίκων, από τους οποίους προέρχεται η φορολογία που εκείνοι πληρώνονται.

Πραγματικά ούτε σαν όνειρο δεν θα μπορούσε στις μέρες μας, σε μέρες άγριας βίας και εχθρικής αδιαφορίας σε κάθε ανθρώπινη αξία, να διανοηθούμε την πράξη της ελληνίδας γυναίκας, της μωρομάνας που θήλασε με το μητρικό της γάλα τα μικρά κουταβάκια. Τέτοιες πράξεις κρατούν ζωντανή την χώρα μας. Ας ζητήσουν να την βραβεύσουν η Ακαδημία, ο λαλίστατος κύριος πρόεδρος, η εκκλησία. Η ζωή είναι ζωή. Και εικόνα ενός Θεού δεν είναι μόνο το ανθρώπινο ζώο.