ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΑΚΗ ΠΟΙΗΣΗ

ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΑΚΗ ΠΟΙΗΣΗ (1967-1974)

Εκδόσεις Μπουκουμάνη 1975, διαστάσεις 13,5Χ20,5 σελίδες 162, δραχμές 80

Στοιχειοθετήθηκε και τυπώθηκε στην Αθήνα τον Ιανουάριο του 1975 στο εργοστάσιο Γραφικών Τεχνών Θ. ΜΠΑΛΛΙΔΗΣ και ΥΙΟΣ, για λογαριασμό των εκδόσεων Μπουκουμάνη (Μαυρομιχάλη 1). Διόρθωση: Χριστίνα Γιατζόγλου, Εξώφυλλο: Λίκα Φλώρου.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Προλογικό σημείωμα

Νικηφόρος Βρεττάκος

Στέλιος Γεράνης

Δημήτρης Δούκαρης

Βικτωρία Θεοδώρου

Κώστας Καραχάλιος

Μάχη Μουζάκη

Α. Θ. Νικολαϊδης

Νάσος Νικόπουλος

Ρίτα Μπούμη-Παπά

Νίκος Παππάς

Γιώργος Σαραντής

Βιογραφικά

       Η Αντιστασιακή αυτή Ποιητική Ανθολογία εκδόθηκε δύο περίπου χρόνια μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου το Νοέμβριο του 1973 και ένα μετά την μεταπολίτευση στην χώρα μας. (24 Ιουλίου του1974) Μετά την εσωτερική κατάρρευση του στρατιωτικού καθεστώτος της επτάχρονης δικτατορίας (της δεύτερης χούντας του Δημήτριου Ιωαννίδη), το πραξικόπημα εναντίον του προέδρου-αρχιεπισκόπου Μακαρίου, την τουρκική στρατιωτική εισβολή στην Κυπριακή Δημοκρατία, την κατοχή και την διχοτόμηση της νήσου, που παραμένει ακόμα και σήμερα, μια ανοιχτή  εθνική πληγή και ένα ελληνικό και διεθνές πρόβλημα. Γράφουν οι συγγραφείς στο προλογικό τους σημείωμά:

«Δεν είναι στις προθέσεις μας κανενός είδους εκμετάλλευση της γενναίας αντίστασης του λαού μας στα χρόνια της στρατιωτικής τυραννίας. Οι δάφνες ανήκουν σ’ αυτούς που βασανίστηκαν. Σ’ αυτούς που γνώρισαν έναν ακόμη εξευτελισμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειάς τους. Σ’ αυτούς κυρίως που έχασαν τη ζωή τους για να μας αφήσουν μνημείο ασάλευτο και ύψιστη διδαχή.

Η δοκιμασία του λαού μας στα εφτά χρόνια της δικτατορίας, δεν είναι ούτε η πρώτη ούτε η μοναδική. Και οι θυσίες της νεολαίας μας, που πήρε στα άξια χέρια της τη σκυτάλη για ν’ αναστήσει τα προδομένα ιδανικά της δικής μας νεότητας, αποδεικνύει την αντοχή και την αγωνιστική ανανέωση του άφθαρτου πάθους της ελευθερίας.

Στα μαύρα χρόνια της εφταετίας υψώθηκε σε ποικίλους τόνους η πνευματική διαμαρτυρία. Παλιές αντιστασιακές φωνές με οδυνηρές εμπειρίες ξανατόνισαν το πάθος τους για ελευθερία. Και κοντά σ’ αυτές άλλες φωνές, νεόκοπες ήρθαν να ενταχθούν στην πάλη για κοινωνική και πνευματική πρόοδο, να σφυρηλατήσουν μια ευρύτερη ενότητα, παρήγορο δείγμα της εποχής.

Όλες σχεδόν οι φωνές που θα συναντήσει ο αναγνώστης σ’ αυτόν τον τόμο, ανήκουν σε ποιητές που συνέχισαν και μέσα στο πρόσφατο σκοτάδι της τυραννίας, ένα χρέος κι ένα παλιό οραματισμό. Βρέθηκαν παγιδευμένοι, για μιάν ακόμα φορά, στα δίχτυα του τρόμου κι ένιωσαν φρίκη και αποτροπιασμό μπροστά στα νέα εγκλήματα, τους νέους βασανισμούς, τις νέες καταδιώξεις και μισαλλοδοξίες των θωρακισμένων επιδρομέων. Είδαν τους εφιάλτες να ξανάρχονται και τους μισθοφόρους να πανηγυρίζουν και να χορεύουν πάνω σε νέα πτώματα. Είδαν την λεβεντιά και την ελπίδα να πηγαίνουν χέρι-χέρι και να γεμίζουν με περηφάνεια τα έκθαμβα μάτια των σκλαβωμένων. Ο θρήνος έγινε τραγούδι, ανακατεύτηκε με παλιές πληγές, ζυμώθηκαν με νέα δάκρυα, ενισχύθηκε με νέες ελπίδες για να δώσει αυτά τα κείμενα πού τα περισσότερα είδαν το φώς της δημοσιότητας σ’ ένα περιορισμένο κύκλο αναγνωστών ή ακροατών.

Σε μια τυχαία συνάντηση, πού δεν έχει καμία σχέση ούτε με τις ομάδες ούτε με τις παρασυναγωγές που νοθεύουν την πνευματική μας ζωή, πάρθηκε η απόφαση να δοθούν συγκεντρωμένα σε μια πλατύτερη έκδοση, τα πιο αντιπροσωπευτικά ποιητικά κείμενα, τα εμπνευσμένα από την ψυχική μας δοκιμασία. Άς ελπίσουμε ότι αυτό θα αποτελέσει την αρχή για μια συγκέντρωση και σε άλλους τόμους του πνευματικού υλικού της εφταετίας, που αποτελεί μια ιστορική μαρτυρία, ικανή να προσφέρει αληθινά δείγματα πνευματικού θάρρους και γενναιότητας.  Δείγματα αντάξια της ελεύθερης συνείδησης ολόκληρου του λαού μας.».  

         Αυτή είναι η ταυτότητα του συλλογικού τόμου, της Αντιστασιακής Ποιητικής Ανθολογίας, περιόδου 1967-1974 όσα χρόνια διήρκησε η τελευταία δικτατορία στην  χώρα μας. Οι οκτώ ποιητές και οι τρείς ποιήτριες που συμμετέχουν στην συλλογική αυτή έκδοση, χωρίς διάκριση και διαχωρισμούς, η παράθεση των ονομάτων των ποιητών γίνεται με την αλφαβητική σειρά των επωνύμων τους, προέρχονται από διαφορετικά μέρη της Ελλάδας. Την Σύρο η Ρίτα Μπούμη, τα Τρίκαλα ο Νίκος Παππάς, την Καλαμάτα ο Νάσος Νικολόπουλος, την Μυτιλήνη ο γιατρός Α. Θ. Νικολαϊδης, τη Ζάκυνθο η Μάχη Μουζάκη, τα Χανιά της Κρήτης η Βικτωρία Θεοδώρου, τα Καλάβρυτα ο νομικός Κώστας Καραχάλιος και την πρωτεύουσα. Πράγμα που υποδηλώνει την πάνδημη αντίσταση του ελληνικού λαού και των πνευματικών του ανθρώπων, στην συγκεκριμένη περίπτωση των ποιητών, ενάντια στην χούντα. Οι δημιουργοί αυτοί ανήκουν θα μπορούσαμε να σημειώσουμε πάνω κάτω στην ίδια ηλικιακά γενιά. Και όλοι τους έχουν λάβει μέρος στην Εθνική Αντίσταση, σαν νέοι και πατριώτες. Γεννήθηκαν στις αρχές του προηγούμενου αιώνα περίπου, αν και δεν μπορούμε να τους εντάξουμε στους ποιητές του μεσοπολέμου, προέρχονται όμως από την ίδια πνευματική και βιολογική δεξαμενή πνευματικής αντίστασης που έζησαν τα τραγικά γεγονότα του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου, την κατοχή, το έπος του 1940, της εθνικής αντίστασης ενάντια στον ιταλό και γερμανό κατακτητή και τα μετέπειτα «πέτρινα» όπως συνηθίζεται να αποκαλούμε χρόνια. Πολλοί και πολλές από αυτές τις φωνές ανήκουν στην ίδια ιδεολογική και πολιτική ατμόσφαιρα, άλλοι ακολουθούσαν και αγωνίζονταν κάτω από μια συγκεκριμένη πολιτική ιδεολογία, την κομμουνιστική ομπρέλα, ή συμμετείχαν ενεργά στις τάξεις του ΕΑΜ. Αυτό, δεν μειώνει ούτε αναιρεί την ποιότητα της δουλειάς τους ούτε την αξία της ποιητικής τους φωνής. Όλοι πριν την δικτατορία του 1967 είχαν παράγει ένα πνευματικό έργο το οποίο τους έκανε γνωστούς στο πανελλήνιο. Ορισμένοι, όπως ο ποιητής Νικηφόρος Βρεττάκος είχαν συμμετάσχει στα δημόσια κοινά πόλεων, όπως είναι η πόλη μας, ο Πειραιάς την δεκαετία του 1960. Πολιτογραφημένος πειραιώτης είναι επίσης και ο ποιητής Στέλιος Γεράνης, παρά του ότι γεννήθηκε στην πρωτεύουσα, μια και δραστηριοποιήθηκε καλλιτεχνικά στην πόλη μας, και έζησε με την οικογένειά του στο Νέο Φάληρο. Ο αντιστασιακός ποιητής Δημήτρης Δούκαρης, εκτός από το ποιητικό και δοκιμιακό του έργο, εξέδωσε μετά την μεταπολίτευση το γνωστό λογοτεχνικό περιοδικό «Τομές», όπου στέγασε δεκάδες παλαιότερους και νεότερους λογοτέχνες με εξαιρετικά αφιερώματα. Το ζεύγος του Νίκου Παππά και της Ρίτας Μπούμη μας είχαν προσφέρει τις προηγούμενες δεκαετίες εκτός από το έργο τους, την εξάτομη Νέα Παγκόσμια Ποιητική Ανθολογία από την αρχαιότητα μέχρι των ημερών μας, ο δε ποιητής Νίκος Παππάς είχε κυκλοφορήσει το 1973 την από κομμουνιστική οπτική κοιταγμένη Η Αληθινή Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (από το 1100-1973), του. Αμελητέα μέχρι τότε, δεν ήταν και οι ποιητικές και εκδοτικές παραγωγές των υπολοίπων. Η ποιήτρια Βικτώρια Θεοδώρου η οποία διώχτηκε επειδή έλαβε μέρος στην Εθνική Αντίσταση μας είχε δώσει από το 1957 την ποιητική της συλλογή «Ποιήματα». Η ποιήτρια από την Ζάκυνθο Μάχη Μουζάκη την γνωρίζαμε από το 1954 όταν εξέδωσε την ποιητική της συλλογή «Η Ζάκυνθος στις φλόγες». Ο επίσης διωγμένος εξαιτίας της συμμετοχής του στην Εθνική Αντίσταση δικηγόρος και ποιητής Κώστας Καραχάλιος ήδη μέσα στον πόλεμο, το 1940 εξέδωσε τις «Στοχαστικές ώρες», το 1945 «Μιλώντας με την σκλαβιά» κ. ά. Ο ψυχίατρος και ποιητής Α. Θ. Νικολαϊδης το 1952 εξέδωσε την ποιητική του συλλογή «Οι Διαβαθμίσεις» ενώ στις επόμενες δεκαετίες ασχολήθηκε και με το μυθιστόρημα το πολυσέλιδο έργο του «Οι συνυπάρχοντες» που κυκλοφόρησε πρώτα μέσα στην δικτατορία στην Αμερική. Ο ποιητής και νομικός Γιώργος Σαραντής είχε εξοριστεί δύο φορές. Από το 1948 που κυκλοφόρησε η ποιητική του συλλογή «Ήλιοι στο γέρμα» δεν έπαψε να διακονεί τον ποιητικό λόγο, να εκδίδει βιβλία του και, να μεταφράζει ξένους ποιητές, όπως παραδείγματος χάριν «Το Φλάουτο των σπονδύλων» του Ρώσου φουτουριστή ποιητή Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι, (1957), την «Έρημη Χώρα» του άγγλου νομπελίστα Τόμας Στερν Έλιοτ (1958) και άλλων ξένων δημιουργών. Όσον αφορά τις περιπτώσεις των ποιητών Στέλιου Γεράνη και Νικηφόρου Βρεττάκου, είναι πανελλαδικά γνωστές τόσο οι αντιστασιακές και πατριωτικές τους περγαμηνές, όσο και το σημαντικό έργο τους που ξεπέρασε τα ελληνικά σύνορα. Η ποιητική πορεία του Νικηφόρου Βρεττάκου αρχίζει από το 1929 με την συλλογή του «Κάτω από σκιές και φώτα», να υπενθυμίσουμε ότι έχει βραβευτεί με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης δύο φορές, και ότι έχει ασχοληθεί τόσο με τον πεζό λόγο βλέπε «Το γυμνό παιδί»  (1939) όσο και με το δοκιμιακό, βλέπε την ογκώδη μελέτη του για τον Νίκο Καζαντζάκη (1960). Η γενιά μου-του 1980-διάβαζε τα άρθρα του στην παλαιά εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» μετά την μεταπολίτευση και σε άλλα περιοδικά. Η δε σημαντική πορεία του ποιητή, έντονα πολιτικοποιημένου πολίτη, Στέλιου Γεράνη, μας είναι αγαπητή και γνωστή η πνευματική του διαδρομή τόσο ως ποιητής και δοκιμιογράφος όσο και ως εκδότης λογοτεχνικού περιοδικού βλέπε «Νεοελληνική Μούσα» (1943) και άλλα. Ο ποιητής Στέλιος Γεράνης, στάθηκε ενεργά πάντα μπροστάρης μέχρι το τέλος της ζωής του τόσο στους πολιτικούς αγώνες του λαού και του πειραιά όσο και στο πνευματικό χώρο. Είναι ο πρώτος που εξέδωσε Ανθολόγιο για τον Πειραιά με δημιουργούς όχι μόνο πειραιώτες.

     Όπως βλέπουμε, με την σύντομη και συνοπτική αυτή αναφορά στην ατομική πολιτική και πνευματική πορεία των έντεκα αυτών δημιουργών, τα πρόσωπα αυτά, είχαν όλες τις πνευματικές και πολιτικές προϋποθέσεις να συγκεντρώσουν μέρος και δείγμα της δουλειάς τους, της αντιστασιακής τους φωνής, ώστε να μείνει αυτό το βιβλίο-το ανθολόγιο- σαν ιστορική μνήμη στους μεταγενέστερους όλους εμάς, και να μας υπενθυμίζει τους ειλικρινείς και ανυστερόβουλους αγώνες των ελλήνων δημιουργών σε όλες τις φάσεις της δύσκολης ιστορικής πορείας της χώρας μας. Το σύνολο θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε των ελλήνων δημιουργών, ποιητών, πεζογράφων, δοκιμιογράφων, καλλιτεχνών από την εθνική μας ανεξαρτησία του 1821, στάθηκε δίπλα στο χειμαζόμενο ελληνικό λαό, στις δύσκολες στιγμές του. Από τον γενάρχη του ποιητικού λόγου Διονύσιο Σολωμό, τους καθαρευουσιάνους ποιητές και τον Ανδρέα Κάλβο, και από τον Αριστοτέλη Βαλαωρίτη έως τον Κωστή Παλαμά και τον Άγγελο Σικελιανό, και τον Γιάννη Ρίτσο και τον Νικηφόρο Βρεττάκο, το ζεύγος Νίκου και Ρίτα Μπούμη-Παππά, τον Τάσο Λειβαδίτη, τον Λορέντζο Μαβίλη και τον Ίωνα Δραγούμη, τον Σωτήρη Σκίπη και την Ιωάννα Τσάτσου και τον Γιώργο Σαραντάρη που χάθηκε στα βουνά της Αλβανίας, τον Κώστα Βάρναλη και εκατοντάδες άλλους έλληνες και ελληνίδες πνευματικούς δημιουργούς, που στάθηκαν δίπλα στον απλό έλληνα άνθρωπο και τους αγώνες του, ο δρόμος είναι μακρύς και ένδοξος. Το «Άξιον Εστί» του νομπελίστα μας Οδυσσέα Ελύτη ανήκει στο πάνθεο όλων αυτών των επώνυμων πνευματικών δημιουργών αλλά και των ανώνυμων ελλήνων και ελληνίδων που θυσίασαν και την ζωή τους για την κοινή όλων μας ανεξαρτησία. Κάτω από μια ελληνική σημαία, μια πίστη, ένα κοινωνικό όραμα, μια επιθυμία, τον αγώνα για την Ελευθερία.

Οι ποιητικές αυτές φωνές του παρελθόντος που αποτελούν πλέον κρίκοι της ιστορίας της ελληνικής γραμματείας, μας αποδεικνύουν για ακόμα μία φορά, το πόσο ενωμένοι υπήρξαν οι έλληνες, παρά τις ιδεολογικές τους διαφορές, τα πολιτικά πάθη και τα διαφορετικά κοινωνικά οράματα δικαιοσύνης που υποστήριζαν και ακολουθούσαν, όταν χρειάζονταν να βοηθήσουν την πατρίδα τους Ο πατριωτισμός τους ήταν αυταπόδεικτος. Μια σύμπνοια και ένα εθνικό καθήκον απέναντι στην ελλάδα που κανείς δεν διανοούνταν να αμφισβητήσει. Δεν πέρασε ποτέ από το μυαλό τους, ακόμα και στις πιο δύσκολες προσωπικές τους στιγμές, τις εξορίες και τις φυλακίσεις, τα βασανιστήρια, να κάψουν την ελληνική σημαία, όπως μερίδα των σημερινών νεοελλήνων, ημών, πράττουν με μεγάλη πανηγυρική ευκολία και ανοχή. Ακόμα και οι πλέον «φανατισμένοι έλληνες κομμουνιστές» που αποδέχονταν τις διεθνιστικές κοινωνικές αξίες και πολιτικές αρχές του μαρξισμού, ποτέ δεν σκέφτηκαν ή δεν αποπειράθηκαν στην πρόσφατη ιστορία μας παράδειγμα να καταστρέψουν τα εθνικά σύμβολα. Το αντίθετο μάλιστα. Τα δύο παλληκάρια της εθνικής ελληνικής αντίστασης, την γερμανική σημαία κατέβασαν από τον ιερό βράχο της Ακρόπολης και ανήρτησαν την ελληνική. Στα δε γεγονότα του Πολυτεχνείου του 1973, πολλοί νέοι από όλο το πολιτικό αντιστασιακό χουντικό φάσμα, κρατούσαν και ανέμιζαν ελληνικές σημαίες.  

      Ας δούμε τα ποιήματα που περιέχει αυτή η Αντιστασιακή Ανθολογία

Νικηφόρος Βρεττάκος

-ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΗΛΙΟ (Αθήνα 1967)

-ΕΝΑΣ ΠΟΛΙΤΗΣ

Ήτανε ένας πολίτης με βαθιές ρίζες, γιομάτος ήλιο

και γραμμωτά, ωραία βουνά ΄ μά ήταν, δεν είναι πιά.

Γιατί και η πατρίδα του-γνωστή απ’ την ιστορία

για τα πολύ ωραία της πράγματα, για τους σοφούς

τους τραγικούς της ποιητές, για τους παλιούς

και για τους νέους ήρωές της. Δεν είναι πιά

παρά ένα πλοίο του Έκτου Στόλου. Κ’ έφυγε. Δεν ήθελε

να αισθάνεται σαν ένας ναύτης του. 

-ΤΡΙΑΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΣΤΗ ΒΡΟΧΗ

-ΟΙ ΚΑΛΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ

Στέλιος Γεράνης

-ΠΡΟΣΚΛΗΤΗΡΙΟ (11 Ιουνίου 1968)

-ΤΡΟΜΟΣ Ο ΠΑΝΤΟΔΥΝΑΜΟΣ

-Ο ΠΥΡΟΒΟΛΙΣΜΟΣ

-Η ΑΝΟΙΞΗ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΩΜΟΤΕΣ

-Η ΔΙΑΣΤΗΜΙΚΗ ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΝΟΙΞΗΣ

-ΟΤΙ ΚΙ ΑΝ ΓΙΝΕΙ ΑΚΟΜΑ

1,2

2

Ό,τι κι ά γίνει ακόμα-στο χώμα, στα κλαδιά

δε χάθηκε η ελπίδα

ούτε κι η λεβεντιά…

Κι ως να φανεί τ’ αστέρι-στο χέρι τ’ ουρανού

με πράσινα θα σπέρνω

ονείρατα το νου.

Και μέσα στο σκοτάδι-το χάδι της φωτιάς

ζέστα καρδιά μου κράτα-σε στράτα λεβεντιάς,

έστω με τη φωνή μου-και με την Ποίηση!

-ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΠΛΑΤΥΦΥΛΛΗ

1,2

-Η ΣΚΑΛΑ ΤΗΣ ΑΠΟΚΑΛΥΨΗΣ (Νοέμβρης 1973)

-ALLONS ENFANTS DE LA PATRIE

-Ο ΚΑΙΡΟΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ (Νοέμβρης 1973)

-«ΤΟ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟ ΕΤΕΘΗ ΠΑΛΙ ΥΠΟ ΕΛΕΓΧΟΝ» (Νοέμβρης 1973)

-ΚΑΤΑΓΩΓΗ

-Η ΕΠΑΝΟΔΟΣ (Νοέμβρης 1973)

-ΣΤΑ ΕΡΕΙΠΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ (Δεκέμβρης 1973)

-Ο ΜΟΝΟΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ

-ΠΑΛΕΥΩ ΜΕ ΟΠΛΙΣΜΕΝΟΥΣ

-Ο ΙΠΤΑΜΕΝΟΣ ΔΙΣΚΟΣ

-Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΑΝΑΠΗΡΟΥ

-ΕΝΑΣ ΙΣΟΒΙΤΗΣ ΔΙΑΛΟΓΙΖΕΤΑΙ

-ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ ΑΠΟΛΟΓΟΣ

Δημήτρης Δούκαρης

-ΖΩΝΗ ΤΟΥ ΙΣΗΜΕΡΙΝΟΥ

Ι,ΙΙ,ΙΙΙ,

-Η ΠΟΡΤΑ

Ι,ΙΙ,ΙΙΙ, ΙV

-ΟΙ ΚΑΜΗΛΕΣ

-ΤΑ ΔΕΝΤΡΑ

-ΤΑ ΦΑΝΤΑΣΜΑΤΑ

Όταν όλοι έφυγαν γύρω στα μεσάνυχτα

και κατακάθισε κουραστικά ο απόηχος

απ’ τις αόριστες τις συζητήσεις,

έμεινα εορταστικά και πάλι ολομόναχος

με τα εκστατικά μου τα φαντάσματα:

πρόσωπα με σημαίες και ιδανικά,

απόκρυφα συμβούλια μα ακαριαίες αποφάσεις,

όπλα με μάχες, ηρωικά οδοφράγματα,

αλλά και βίαιοι θάνατοι στις φυλακές,

ολόκληρη αγκαθωτή σειρά

με τους νεκρούς,

απ’ τα εκτελεστικά αποσπάσματα-

όταν όλοι έφυγαν γύρω στα μεσάνυχτα.

-Η ΠΕΜΠΤΗ ΔΙΕΘΝΗΣ

-ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

-ΘΡΗΝΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΚΟΤΩΜΕΝΟ ΕΦΗΒΟ

Βικτωρία Θεοδώρου

-1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11. (και τα έντεκα ποιήματα είναι χωρίς τίτλο)

5

Κράτησέ το το αλάτι στις γούβες σου

φύλαξέ το βράχε μου στις σχισμές σου

το θέλω ν’ αρτύσω την ελιά κοντραμπάντο

θα πάω να το μαζέψω.

Εμένα δε μού πάει η απελπισίας η ελευθερία.

Θέλω να ζήσω, θέλω να γυρίσω, σκορβούτο θα με βρει

μέσα σ’ αυτό το πλοίο βούρκιασε

παγιδευμένο στα φύκια του βυθού

και ταξιδεύει ασάλευτο στα χρόνια.

Κώστας Καραχάλιος

-ΠΟΛΗ ΑΒΟΡ

Το ταξίδι

Όλο μακραίνει το ταξίδι

και το πέλαγο άλλο πέλαγο γεννά.

Μα ούτε στιγμή δε χαμηλώνει η φλόγα.

Άς φουσκώνουν τα πανιά με το τραγούδι.

Κι αν δεν φτάσουμε ποτέ

βουβούς κι αναπολόγητους

να μη μας πνίξει η νύχτα.

-ΡΩΓΜΕΣ ΣΤΗ ΝΥΧΤΑ

-ΠΕΡΙΔΙΑΒΑΣΗ

-ΤΡΙΑ ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ

Μάχη Μουζάκη

-ΑΝΔΡΟΜΑΧΗΣ ΟΡΑΜΑΤΑ

-ΧΩΡΙΣ ΤΙΤΛΟ

-ΠΟΥ ΟΔΕΥΟΥΜΕ;

-ΠΑΡΑΛΗΡΗΜΑ

-ΔΙΑΒΑΤΗΡΙΟ

-ΤΟ ΡΟΔΟ ΤΟΥ ΚΕΝΤΑΥΡΟΥ 1973

-ΤΟ ΚΡΙΝΟ ΤΗΣ ΔΙΑΦΑΝΕΙΑΣ

-ΤΑΣΟ

-ΣΤΡΙΓΚΛΟΠΟΥΛΙ

-ΑΝΤΙΣΤΕΚΟΥΜΑΙ

-Η ΤΡΕΛΗ ΤΟΥ ΚΥΚΝΟΥ

Γλυκιά μου τρέλα μη με αφήνεις.

Η φρόνηση τσακάλι με παραμονεύει.

Η ώρα που γεννήθηκα, η ρακένδυτη

με το σαρδόνιο γέλιο. Και το μαχαίρι

-των οχτρών μου οχτρός-ο ατίθασός μου λόγος.

Δε με σώζει ένας σταυρός.

Η ζωή χρειάζεται αγκυλωτούς ως τα όρια.

Όρια;

Εγώ που δε σκέφτηκα πως η φυσαρμόνικα

έχει πνοή αντοχής, λέτε να ‘χω γιατρευτεί από τη φρόνηση; 

-ΚΥΝΗΓΗΤΟ

-ΦΥΤΕΥΩ ΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ ΣΟΥ

-ΣΕ ΟΣΕΣ ΜΑΝΑΔΕΣ ΔΕ ΘΑ ΞΑΝΑΚΟΥΣΟΥΜΕ ΤΟ ΑΗΔΟΝΙ (17 του Νοέμβρη 1973 Ωρα 8 το βράδυ)

-ΑΦΗΣΤΕ ΜΕ ΝΑ ΘΥΜΗΘΩ (1974)

-ΤΩΡΑ

-ΟΛΟ ΚΟΙΤΑΖΩ ΣΤΗΝ ΟΘΟΝΗ

Α. Θ. Νικολαΐδης

-ΓΡΑΜΜΑ ΕΞΟΡΙΑΣ (1968)

Δεν είναι πιά η απόσταση

μα οι κάθετες παρεμβολές

μα η παγίδα της φωνής,

φίλε, τι να σου γράψω, πώς

να δονίσω τις φρικτές μεμβράνες

τι να σου πω για τους τυφλούς

«τον νούν τα τ’ όμματα…»

Πικρό είναι το ψωμί της εξορίας

είπε ο Κάλβος, κρούοντας

την αυθεντική του λύρα.

Είμαστε τώρα εξόριστοι

μέσα στο ίδιο μας το σπίτι

και στις εστίες μας ασχημονούν

οι μεταμφιεσμένοι επιδρομείς.

Η Ελλάδα φεύγει από τα χέρια μας.

Και στη γυμνή επιφάνεια

των σπαθιών οι κούφιοι

των καιρών αξιωματικοί

νοθεύοντας τους ύμνους

ασελγούντες επί της σεπτής

του Γένους ιστορίας

     οι κορακόφθαλμοι.

Τέτοιες στιγμές διαβάζοντας

τον πληγωμένο Κάλβο, κράζω:

σώσατε τις ωδές

σώσατε την ψυχή μας!

Κράζω τον μέγα Σολωμό

τον Παλαμά, τον Άγγελο

Σικελιανό, τον Καζαντζάκη

κράζω τον υψινούστατο Καβάφη

κι όλους τους Έλληνες.

Ο Μακρυγιάννης είπε:

«σημειώνω τα λάθη ολονών

και φτάνω ως την σήμερον…»

Πιο πέρα «και η πατρίς κατάντησε

παλιόψαθα των ατίμων…»

Και πιο πέρα: «Πάρτ’ το αυτό

το χαρτί και βάλ’ το σε μια πέτρα

να είναι σίγουρο, μην κάψουν

το σπίτι και καγεί».

Ποιο πρίν: «Κι’ αν ήταν εκείνοι φτωχοί

εις τα προσωρινά και μάταια, είναι πλούσιοι

πολύ εις τα ‘στορικά του κόσμου».

Κι εγώ τα λόγια του στιχοθετώ.

Φίλε μου, τόσα χρόνια

προσπαθώντας να εκφραστώ

με συγχωρείς τη γλώσσα μου

δεν ξέρω να μιλώ, και όμως

ένα τοπίο μονάχα

με συντηρεί και λίγες λέξεις

από την ελληνική λαλιά μας.       

-ΕΠΙΜΥΘΙΟ

Α΄

-ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΜΙΑΣ ΗΜΕΡΑΣ

Β΄

Ο ΗΛΙΟΣ ΦΙΛΟΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ

Ε΄

Ο ΠΑΡΕΙΣΑΚΤΟΣ ΒΑΔΙΣΤΗΣ

Νάσος Νικόπουλος

-ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΟΝ ΕΘΝΙΚΟ ΠΟΙΗΤΗ ΤΩΝ U.S.A.

Μας είπες ψέματα Whitman…

Περιμέναμε έναν ολόκληρο αιώνα

στριμωγμένοι στα γκέτο

με τα γαλάζια ποτάμια

τν αρτηριών μας

πιο άγρια κι από τη δόξα

του Μισσισιπή σου.

Έναν ολόκληρο πικρό αιώνα

περιμέναμε

εκεί στα κρεματόρια του Μανχάταν

στους σκοτεινούς θαλάμους

των λεωφόρων του

έντρομοι και αποφασισμένοι.

Και οι αυγές σου

ήταν μικρές αιχμές

αδυσώπητες αστραπές του λευκού

που περισσότερο έδειχναν τη νύχτα

Και σύ να υμνείς

το υπερήφανο πέρασμα του Μπρούκλιν

τους πολύβοσκους τόπους του Πάτζετ

και του Όρεγκον

και μια Δημοκρατία χλωμή

πού ζητιανεύει στις εξώθυρες

του Χάρλεμ.

Ενώ ζούμε δίπλα σε νεκρούς

αναπνέοντας πλαστικούς έρωτες

στο Μπέρβελυ Χίλ

παραδομένοι σε Ιουλιέτες

με κίτρινα μάτια

από τη χρήση του L.S.D.

Μ’ ακούς γέρο Γουήλυ;

……………………………….

-ΜΑΡΙΑ ΤΟΥ ΤΟΛΕΔΟ

-ΕΚΤΕΛΕΣΕΙΣ (Δεκέμβριος 1969)

-Ο ΤΟΙΧΟΣ (1970 και 1974)

-Η ΠΟΜΠΗ (Νοέμβρης 1973)

-ΑΨΙΔΑ ΘΡΙΑΜΒΟΥ

Ρίτα Μπούμη-Παπά

-ΕΠΙΔΡΟΜΗ (απόσπασμα)

-ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΑΠΟΔΡΑΣΗ (Σόφια 24 Μαϊου 1974)

-ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ (απόσπασμα) (Ξυλόκαστρο Ιούλιος 1974)

-ΚΥΠΡΟΣ

(Απόσπασμα από την Ωδή ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ) (Ξυλόκαστρο Ιούλιος 1974)

……………………………………..

Ώ Ιούλιε, μήνα πυρίφλογε, πορθητή της Βαστίλλης

     κρυφό ραδιόφωνο ξένο

             είναι αλήθεια;

Μά πώς να χαρείς;

Η Κύπρος στο Θυσιαστήριο σφαγίο αχνιστό

Κύπρος αγάπη. αδερφή ομογάλακτη

της ιστορίας μας νέο ένδοξο ράσο

σελίδα απαράγραπτη στη βίβλο της μοίρας μας

έπος, δάκρυ, συμφορά, σπαραγμέ μας-

Αφροδίτη μ’ εγκαύματα βόμβες ναπάλμ

ακραία Ελλάδα της Μεσογείου

σαράντα αιώνες κ’ είσαι νέα και άφθαρτη

πανέμορφη, γλυκιά, ηλιοστάλαχτη,

κλωνάρι της ελιάς σε γαλάζια σημαία

καρφί στα μάτια των καννιβάλων

βομβαρδισμένη

 πυρπολημένη

   λεηλατημένη

ρακένδυτη εσύ, αρχόντισσα δέσποινα,

ξεσπιτωμένα τα τέκνα σου κάτω απ’ τα δέντρα.

      Επιδρομή! Ο Αττίλας!

…………………………………………….

Νίκος Παππάς

-ΕΘΝΙΚΟΝ ΜΕΤΣΟΒΕΙΟΝ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΝ (Νοέμβρης 1973)

-ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΛΟΧΑΓΟΥ ΤΗΣ ΕΣΑ ΠΡΟΣ ΑΠΟΛΥΟΜΕΝΟΝ

-ΚΑΤΑΔΙΚΗ

-ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ

Αγωνίζομαι να περάσω

στο βελόνι μια λεπτή κλωστή,

να κλείσω μια οπή μικρούλα

πού έχει ανοίξει εδώ στο στήθος μια ματιά.

Το βελόνι είναι από σκληρή πραγματικότητα

η κλωστή είναι από όνειρο τρυφερό

θα προλάβω;

τ’ όνειρο

η κλωστή

το βελόνι, η άγρια πραγματικότητα….

Όλα μια κωμωδία. Όλα μια τραγωδία…

Εν τούτοις, να είσαστε βέβαιοι,

υπάρχει

το Σκοπευτήριο της Καισαριανής

στο Χαϊδάρι ένα στρατόπεδο

το Βίτσι και ο Γράμμος

και το Μετσόβειο Πολυτεχνείο

στη μνήμη των Ελλήνων ενεδρεύοντα…

-ΑΡΤΙΟΣ ΛΟΓΟΣ

-ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΝΟΝΟΠΩΛΙΑ (Συνεδριάσεις)

-Η ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ ΜΑΣ

Γιώργης Σαραντής

-ΠΟΙΟΣ ΗΤΑΝ Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ; (αποσπάσματα)

-ΧΡΟΝΙΚΟ

Ι..ΟΤΑΝ ΔΟΛΟΦΟΝΗΣΑΝΕ ΤΟΝ ΗΛΙΟ

ΙΙ. ΤΟ ΝΑΥΑΓΙΟ

ΙΙΙ. ΗΤΑΝ ΟΙ ΜΕΡΕΣ ΤΟΥ 1967

IV. Η ΣΙΩΠΗ

V. ΜΗΝ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΣ ΝΑ ΞΕΦΥΓΕΙΣ

VI. ΚΙ Η ΥΠΟΘΕΣΗ ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

VII. ΕΝΑΣ ΘΑΝΑΤΟΣ

VIII. ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ 1973

Τρείς νύχτες καίγανε οι φωτιές

την τελευταία ακούστηκαν καμπάνες

κάπου αλλού θα παίζεται η ζωή μας σκέφτηκα

και τότε τον είδα

λαμπαδιασμένο απ’ τις ζητωκραυγές

να τρέχει προς το θάνατο

Αλέξανδρε του φώναξα

Αλέξανδρε

κι ύστερα πιο σπαραχτικά Αλέξανδρε, ε.ε.

πάλι και πάλι

Καθώς έσκυψα να τον σηκώσω απ’ την άσφαλτο

δε βρήκα παρά στάχτη

Σ’ όλους τους δρόμους οι στρατιώτες

πυροβολούσαν το φόβο τους  

IX. ΤΗ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗ ΓΥΡΕΨΑΜΕ

X. ΜΕΡΙΚΟΙ ΕΠΙΜΕΝΟΥΝ

     Είτανε δύσκολο τεχνικά, απαιτούσε μεγάλες σωματικές δυνάμεις και χρόνο, να μεταφέρει κανείς –να αντιγράψει όλον αυτόν τον ενδιαφέροντα «όγκο» των αντιστασιακών ποιημάτων διαφορετικών ποιητικών φωνών, τεχνικής, τεχνοτροπίας, φόρμας, ακόμα και λεξιλογίου, που μας άφησαν σαν ιστορική παρακαταθήκη οι έλληνες και ελληνίδες αυτοί δημιουργοί, που, οι περισσότεροι, έχουν φύγει από τον μάταιο αυτόν κόσμο. Ποιήματα και ποιητικές συνθέσεις που παρότι γράφτηκαν όπως μας δηλώνουν και οι ημερομηνίες που αναφέρω για συγκεκριμένο λόγο, για συγκεκριμένα δραματικά γεγονότα που πέρασε η πατρίδα μας την περίοδο 1967-1974, νομίζω ότι δεν έχουν επετειακό χαρακτήρα και ποιητικά μηνύματα μιας άλλης περασμένης εποχής, αλλά, διατηρούν την επικαιρότητά τους και την επαναστατική τους φρεσκάδα ακόμα και στις μέρες μας. Φωνές ποιητικές, που δεν είναι και τόσο ιδανικές αλλά έντονα ρεαλιστικές και πραγματιστικές, που έχουν να κάνουν με διαχρονικά συμβάντα και περιστατικά ίσως πολλές φορές επαναλαμβανόμενα μέσα στους τροχούς του χρόνου της ιστορίας κάθε λαού, κάθε ηπείρου.

Τα ποιήματα αυτά-μηδενός εξαιρουμένου-θα μπορούσε κάποιος καλοπροαίρετα να τα εντάξει στην πολιτική ποίηση των καιρών τους, να τα κεντράρει πάνω σε ένα κομματικό ή ιδεολογικό κάδρο, θεωρώ όμως ότι αυτό θα ήταν λάθος, θα μείωνε την επαναστατικότητά τους γιατί, τα μηνύματα τους, ο ευρύτερος οραματισμός τους, η σύνολη ατμόσφαιρά τους δεν περικλείονται μέσα σε ένα πολιτικό δίχτυ αναφορών και ιστορικών γεγονότων, παρά ενώ τις εμπεριέχουν και τις προβάλλουν στην δεδομένη ιστορική στιγμή που κυοφορήθηκαν ταυτόχρονα την υπερβαίνουν, μια και ο ανθρώπινος αγώνας για ελευθερία, δικαιοσύνη, εργασία, ισοτιμία, κοινωνικά δικαιώματα είναι ένα διαρκές και ίσως επαναπροσδιοριζόμενο ζητούμενο μέσα στην Ιστορία της ανθρώπινης εξέλιξης και του κάθε λαού ξεχωριστά. Η πλάνη και ο κίνδυνος του φασισμού, φορά πολλά προσωπεία. Η λεγόμενη αστική δημοκρατία πάντοτε ακροβατούσε τουλάχιστον στο δυτικό ημισφαίριο, μεταξύ ολοκληρωτισμού και καταστροφικής αναρχίας. Θέλω να πω ότι, όποιος έχει διαβάσει μελέτες για τον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο, θα δει τι τρομερές πολιτικές και κοινωνικές ζυμώσεις γίνονταν μεταξύ των αναρχικών ομάδων για το πώς θα εδραιωθεί ένα καθεστώς για να γκρεμιστεί στην συνέχεια. Η ελληνική θρησκεία και μυθολογία, μας δίνει φοβερές εικόνες του αγώνα αυτού, της τάξης και του νόμου, της ανατροπής και του απόλυτου χάους, χρησιμοποιώντας εικόνες μυθολογικής υφής και σύμβολα που δεν κατανοούμε. Εκείνο επίσης που κάνει εντύπωση στην ανάγνωση των ποιημάτων αυτών είναι ότι όλοι οι δημιουργοί ανεξαιρέτως έχουν μια αίσθηση της συνέχειας του έθνους, της ελληνικής φυλής, των αγώνων των ελλήνων των θυσιών και των βασάνων. Είτε επικαλούνται άλλες παλαιότερες ποιητικές φωνές της ελληνικής παράδοσης, είτε αναφέρονται σε ιστορικά γεγονότα, το συμπέρασμα είναι το ίδιο. Η συνέχεια των απελευθερωτικών αγώνων των ελλήνων για μια πατρίδα ελεύθερη και υπερήφανη, ανεξάρτητη και ισχυρή.  Τα ποιήματα αυτά, δεν έχουν ίχνος ηττοπάθειας, δεν φέρουν μέσα στον πυρήνα τους ίχνος απαισιοδοξίας, παρά μια εθνική αξιοπρέπεια που πηγάζει από τους αγώνες διαχρονικά του ελληνικού λαού. Πολλά ποιήματα κινούνται σε ένα κλίμα υπερρεαλιστικό, έχουν για την εποχή τους, αρκετά μοντέρνα φωνή, αυτό όμως δεν ξενίζει, δένουν με την καθόλου ατμόσφαιρα του βιβλίου. Κάθε ποιητής έχει το δικό του στίγμα. Πολλοί ποιητές πριν το ποίημα που καταθέτουν έχουν σαν προπομπό μικρές ρήσεις από ξένους ή έλληνες ποιητές, πχ. δες Τόμας Στερν Έλιοτ, τον Γκιγιώμ Απολλιναίρ, τον Διονύσιο Σολωμό ή τον Γιάννη Ρίτσο. Ή πάλι αναφέρουν μικρά αποσπάσματα από ειδήσεις των εφημερίδων, που είναι και η αφορμή να ξετυλιχτεί το θέμα. Άλλα είναι αφιερωμένα σε ξένους ποιητές, πχ. στον Χιλιανό ποιητή Πάμπλο Νερούδα ή σε πολιτικά πρόσωπα πχ. τον πρώην υπουργό Αναστάσιο Ι. Πεπονή ή σε ποιήτριες όπως αυτό στην Μάχη Μουζάκη. Άλλα είναι σε δικά τους πρόσωπα. Ορισμένα από τα ποιήματα προέρχονται από μεγάλες ποιητικές συνθέσεις των ίδιων των δημιουργών που έχουν εκδώσει, ή είναι αποσπάσματα τους. Τα οποία όμως, δεν χάνουν την ποιητική τους αυτοτέλεια. Πολλά είναι άτιτλα και διαχωρίζονται με λατινικούς ή ελληνικούς αριθμούς.  Ελάχιστα αναφέρονται σε ξένους ποιητές όπως αυτό στον Αμερικανό βάρδο Walt Whitman, τον γενάρχη του αμερικανικού ποιητικού λόγου. Ελάχιστα έχουν μια διαλογική φόρμα. Όπως και νάχει η ποίηση αυτή η Αντιστασιακή αντρών και γυναικών δημιουργών, εξέφρασε το ιστορικό πρόσωπο μιας εποχής και εξακολουθεί να το στιγματίζει μέχρι σήμερα.

     Είναι ποιητικές φωνές που πέρασαν τα κράσπεδα του χρόνου της ιστορίας και εξακολουθούν να μας δηλώνουν την δική τους επαναστατική δυναμική και παραμυθία.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς, 17 Νοέμβρη 2018

Σημεία των πολιτικών Καιρών:

Είναι νομίζω φριχτό να μην μπορεί μια μάνα να κλάψει και να κηδέψει το παιδί της, όποιο και αν είναι αυτό, την στιγμή που πρέπει. Δεν μιλώ για τους νόμους της γείτονος φίλης χώρας που είμαστε υποχρεωμένοι να τους σεβόμαστε, μιλώ για τους δικούς μας προοδευτικούς που δεν έβγαλαν άχνα όταν καθυστερούσαν οι ξένες αρχές την παράδοση του σκηνώματος για την ταφή. Αν γίνονταν αυτό στην πατρίδα μας, θα είχανε ξεσηκωθεί και οι πέτρες εναντίων μας. Είναι σημείο και αυτό της πτώχευσής μας.

Όλοι μας ακούσαμε τον τρόπο που δολοφονήθηκε δημοσιογράφος σε πρεσβεία στην άλλη γείτονα χώρα εξ ανατολών. Άραγε, γιατί δεν αντέδρασε όχι με ευχολόγια η δήθεν πολιτισμένη και προοδευτική και νομικά ελεύθερη Ευρώπη; Άλλο ένα σκοτεινό σημείο των καιρών μας. Σκοτεινά παραδείγματα που μας φανερώνουν ότι δεν κάνουν πλέον πολιτικό κουμάντο οι κυβερνήσεις των κρατών αλλά άλλες δυνάμεις. Τελικά η διαφορά μεταξύ ενός πολιτισμένου και ενός βάρβαρου είναι η γλώσσα. Οι δήθεν πολιτισμένοι μιλάνε, μιλάνε, μιλάνε, και μετά σκοτώνονται, ή σε σκοτώνουν ενώ οι δήθεν βάρβαροι βγάζουν το όπλο και σε σκοτώνουν από την αρχή και τελειώσαμε.

Αυτά, μια και διαβάζουμε ακόμα αντιστασιακή ποίηση και εορτάζουμε την μνήμη της ιστορίας των νιάτων μας.