"Τέσσερα Κουαρτέτα" του Τόμας Στερν Έλιοτ (το ποίημα για την Παναγία)

6 + 1 μεταφραστικές εκδοχές από τα Τέσσερα Κουαρτέτα

      Αύγουστος, ο μήνας της Παναγίας, των εορταστικών πανηγυριών της Κοίμησης της Μητέρας του Φωτός. Αύγουστος των σταφυλιών και των διακοπών. Το Μικρό Πάσχα του Καλοκαιριού. Σε παλαιότερο σημείωμα, σχεδίασα ένα μικρό ποιητικό ανθολόγιο με ποιήματα ελλήνων ποιητών που είναι αφιερωμένα ή έχουν σαν θέμα τους την Παναγία. Κύκλοι ποιημάτων που εικονογραφούν ή μας περιγράφουν στιγμιότυπα σκηνών από την επίγεια ζωή της Θεοτόκου. Στιγμές του βίου της, από τον ευαγγελισμό της έως την κοίμησή της μετά την σταύρωση του Υιού και Θεού της. Οι ποιητικές αυτές συνθέσεις ή αυτόνομες μονάδες της θύραθεν παιδείας,-των ποιητών που δεν εντάσσονται στην κατηγορία των αμιγώς ορθόδοξων εκκλησιαστικών δημιουργών-βασίζονται στα ιερά κείμενα της εκκλησιαστικής γραμματείας και της λαϊκής παράδοσης. Σε βυζαντινές αγιογραφικές χαράξεις βαθειάς μνήμης και αυθεντικότητας πίστης των ανθρώπων εδώ και αιώνες μέσα στην ιστορία και τον μεσογειακό και ευρωπαϊκό πολιτισμό. Στηρίζονται και ιχνομυθούν καλλιτεχνικά, ποικιλόμορφα και διαχρονικά  τις βιωματικές τους εμπειρίες και στάσεις ζωής των θρησκευτικών και εκκλησιαστικών της κοινής τους παράδοσης καθημερινών πρακτικών και συνηθειών. Ήθη και έθιμα καταστάσεις ζωής που κρυσταλλώνουν και συμπλέκονται αρμονικά και ισορροπημένα με τους κύκλους της φύσης και των εποχών. Σαν μια διαρκή επαναλαμβανόμενη συνέχεια της φυσικής αιωνιότητας στον παρόντα χρόνο και την πεπερασμένη φθαρτότητα της ύλης. Μια αρχέγονη ιερουργία τελετουργιών και εικόνων της τέχνης, ψαλμών και δεήσεων, ύμνων χαρμολυπικής ατμόσφαιρας και μυστηριακού κλίματος, που, δεν άφησε αδιάφορους ούτε και τους πλέον αδιάφορους πάνω σε ζητήματα πίστης και μεταφυσικών δοξασιών. Εκτός από τους ορθόδοξους έλληνες συγγραφείς και ποιητές, ποιήτριες, που το έργο τους ακουμπά πάνω στην εκκλησιαστική γραμματεία και τέχνη, εμπεριέχει μεγάλα ή μικρά συγγραφικά φρέσκα της θείας δραματουργίας, υπάρχουν αντίστοιχα και πολλοί ξένοι ευρωπαίοι θρησκευτικού συναισθήματος δημιουργοί, που, συνέθεσαν ή έγραψαν ποιήματα που έχουν σαν θέμα τους ή είναι αφιερωμένα στην Αειπάρθενο Μαρία. Όπως είναι στην παρούσα περίπτωση ο άγγλος νομπελίστας ποιητής Τόμας Στερν Έλιοτ, ή η παρόμοια περίπτωση του ποιητή Ράινερ Μαρία Ρίλκε, ή του Πωλ Κλωντέλ για να περιοριστώ σε ενδεικτικά γνωστά μας ονόματα. Όπως στην ελληνική έτσι και στην δυτική γραμματεία αναγνωρίζουμε δημιουργούς που βάσισαν τις συνθέσεις τους πάνω, ή περιέλαβαν θεματικούς κύκλους αναφορών και περιγραφών που προέρχονται από τον επίγειο βίο, το πρόσωπο, την μητρική χαμηλόφωνη συν-δράση και τον ρόλο της Παναγίας μέσα στην θεία οικονομία και τον σχεδιασμό της, που διασώθηκε μέσα στον ιστορικό χρόνο μέσω της παράδοσης. Οι συμβολισμοί είναι έντονοι, η καλλιτεχνική τυπολογία συγκεκριμένη και προσδιορίζει τους στόχους συμμετοχής των πιστών ανθρώπων στο θείο δράμα και τα πρόσωπα που το συναποτελούν, και τα οποία επίσης επιδρούν στις ψυχές και συνειδήσεις των ανθρώπων. Το ζήτημα της πίστης ή αντίστοιχης απιστίας στους πανάρχαιους αυτούς παραμυθιακούς μύθους της ανθρωπότητας, είναι μια προσωπική και συνειδητή υπόθεση του κάθε ανθρώπου, Έλληνα ή Ευρωπαίου, παρά το ξεκαθάρισμα αυτό στις ζωές και συνειδήσεις των ευρωπαίων δημιουργών, (των οντολογικών στην ουσία τους αποδοχών ή αμφιβολιών, ανοιχτών ερωτημάτων), οι συγγραφείς και οι ποιητές της δυτικής γραμματείας δεν έμειναν αδιάφοροι και εξακολουθούν να ενδιαφέρονται για την καθαρή εκκλησιαστική και θρησκευτική ποίηση και τον διάσπαρτο μέσα στον χρόνο και την ιστορική παράδοση πλούτο και ευφρόσυνα της τέχνης αριστουργήματα που μας έχουν κληροδοτήσει οι θρησκευτικοί αυτοί κύκλοι δοξαστικών δημιουργημάτων. Κοινές οι γέφυρες επικοινωνίας μεταξύ του ποιητή Τόμας Στερν Έλιοτ και του Αντρέι Ταρκόφσκι. Παράλληλοι δρόμοι ενώνουν το «Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο» του Πιέρ Πάολο Παζολίνι και το «Χαίρε Μαρία» του Ζακ Λυκ Γκοντάρ. Τους δρόμους πίστης του σλάβου συγγραφέα Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι και του προτεστάντη υπαρξιακού αμφισβητία σουηδού σκηνοθέτη Ίνγκμαρ Μπέργκμαν. Την εκκλησιαστικών χρωματισμών ποίηση του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη και τον ποιητικό σπαραγμό του Νίκου Καρούζου. Το ποίημα «Δέηση» του αλεξανδρινού Κωνσταντίνου Π. Καβάφη και την «Δέηση» μέρος από την σύνολη σύνθεση «Τέσσερα Κουαρτέτα» του άγγλου ποιητή Έλιοτ. Κοινοί δρόμοι αναζήτησης έκφρασης της ανθρώπινης περιπέτειας. Η Δέσποινα-Παναγία, το πρόσωπο της Μαρίας, είναι σεβαστό από μεγάλη μερίδα ποιητών, και αποτελεί σταθερό μοτίβο στις δημιουργίες τους, είτε σαν δέηση για βοήθεια είτε σαν επίκληση επίτευξης προσωπικών στόχων, είτε σαν μια σειρά εικόνων που εκφράζουν τον συναισθηματικό κόσμο των δημιουργών ή καταγράφουν τοπία και αρχιτεκτονήματα που έχουν οικοδομηθεί στο όνομά της. Τόσο ο ανώνυμος δημοτικός λόγος της ποιητικής παράδοση όσο και ο επώνυμος, ποιητικός, είναι γεμάτος με ποιήματα, εικόνες, συμβολισμούς, παραστάσεις, στιγμιότυπα, περιστατικά, από την ζωή και τον βίο, την κοίμηση της πικρολεβεντομάνας Παναγιάς. Όπως η «Δέηση» αυτή των θαλασσινών, των ψαράδων που διαβάζουμε στο ποίημα αυτό του Έλιοτ. Που ο άγγλος ποιητής ικετεύει την Δέσποινα-Παναγία που το ξωκλήσι της στέκει βιγλάτορας των ζωών των απλών ψαράδων, των ναυτικών, των θαλασσινών, και της ζητά να μεσιτεύσει στον γιό και θεός της να σταθεί αρωγός στις ζωές τους. Αποκούμπι παρηγοριάς στις οικογένειες εκείνες των θαλασσινών που δεν θα επιστρέψουν. Ζητά από την Βασίλισσα των Ουρανών να προσευχηθεί για τις μανάδες και τα παιδιά των ναυτικών. Εκείνη, η Κόρη του Υιού της, όπως την αποκαλεί ο μεσαιωνικός ποιητής Δάντης. Βλέπε το έργο του «Θεία Κωμωδία» τρίτο μέρος «Παράδεισος XXXIII, “Vergine madre, figlia del tuo figlio” (Παρθένα μητέρα, κόρη του δικού σου γιου»). Την φράση στην λατινική της γλωσσική αποτύπωση υιοθετεί και αφήνει ως έχει ο Έλιοτ μέσα στους στίχους του. Όπως και την άλλη του Δάντη που μεταφράζει “E la regina del cielo” («Η Βασίλισσα των Ουρανών»). Μια συγκινητική επίκληση και βαθειά ικεσία, χωρίς μάλλον, τους έντονους νοτισμούς απαισιοδοξίας που διαθέτει το αντίστοιχο Καβαφικό ποίημα.  Να συμπληρώσουμε ότι και σε άλλη ποιητική σύνθεση του Τόμας Σ. Έλιοτ, στην «Η Τετάρτη των «Τεφρών» αναγνωρίζουμε σε δύο του ποιήματα να αναφέρεται στην Παναγία.

ΔΕΗΣΙΣ

Η θάλασσα στα βάθη της πήρ’ έναν ναύτη.-

Η μάνα του, ανήξερη, πηαίνει κι ανάφτει

Στην Παναγιά μπροστά ένα υψηλό κερί

για να επιστρέψει γρήγορα και να ν’ καλοί καιροί-

και όλο προς  τον άνεμο στήνει τ’ αφτί.

Αλλά ενώ προσεύχεται και δέεται αυτή,

η εικών ακούει, σοβαρή και λυπημένη

ξεύροντας πως δεν θα ‘λθει πια ο υιός που περιμένει.

    Κωνσταντίνος Π. Καβάφης

        Στο σημείωμα αυτό μεταφέρω 7 μεταφραστικές εκδοχές-προτάσεις του ποιήματος του νομπελίστα ποιητή Tomas Stern Elliot. Το ποίημα είναι από την ποιητική του συλλογή «Τέσσερα Κουαρτέτα» και την ενότητα ποιημάτων The Dry Salvages. Που αποτελείται από 5 ποιητικές αυτόνομες μονάδες. Έχουμε τρείς γυναικείες μεταφραστικές προτάσεις του έργου, και τέσσερεις αντρικές. Μιας σύνθεσης που ο τίτλος της μας παραπέμπει σε μουσική ορολογία, σε μουσική σύνθεση. Οι δύο πρώτες γυναικείες προτάσεις απέχουν μεταξύ τους τρία χρόνια η μία από την άλλη, ενώ η τρίτη, απέχει από τις άλλες δύο πάνω από μια εικοσαετία. Και οι τρείς γυναικείες φωνές προέρχονται από τον χώρο της ποίησης, ποιήτριες που ασχολήθηκαν και με την μετάφραση. Η πρώτη μετάφραση και δοκιμιακό μελέτημα του έργου Four Quartets, από την Έφη Αθανασίου, είναι η πρώτη αν δεν κάνω λάθος εμπεριστατωμένη ερμηνευτική ανάλυση-δοκίμιο του έργου στα ελληνικά. Περιλαμβάνει το πρώτο μέρος με στοιχεία για την ζωή του ποιητή και ψήγματα από έργα του. Την μετάφραση των Τεσσάρων Κουαρτέτων με τις ενότητες ποιημάτων: Burnt Norton- East Coker- Dry Salvages- Little Gidding. Κάθε μετάφραση των ποιητικών ενοτήτων της σύνθεσης συνοδεύεται και από σχολιασμό και εμπεριστατωμένη ανάλυση. Ακολουθούν το ΙΙ, το ΙΙΙ, και το IV μέρος που έχουμε μια σφαιρικότερη δοκιμιακή επεξεργασία του έργου. Το 208 σελίδων αυτό βιβλίο που όταν κυκλοφόρησε (1978) κόστιζε 300 παλαιές δραχμές, παρά του ότι δεν είναι δίγλωσσο, περιέχει αποσπάσματα ποιημάτων στην αγγλική γλώσσα από όπου η Έφη Αθανασίου το μετέφερε στα ελληνικά. Η ποιήτρια και μεταφράστρια έχει εκδόσει μέχρι τότε τρείς ποιητικές συλλογές και έχει μεταφράσει έργα του θεατρικού άγγλου συγγραφέα Harold Pinter, του γάλλου υπαρξιστή φιλόσοφου Jean Paul Sartre, του μυθιστοριογράφου Frans Kafka, δοκίμια της Virginia Woolf, έργα του θεατρικού συγγραφέα του παραλόγου, ρουμάνου E. Ionesco.Σημειώνει για το έργο: «….Το σημαντικότερο έργο του είναι τα Τέσσερα Κουαρτέτα, ένα μήνυμα μυστικής εμπειρίας από τη μυστικιστική εσωτεριστική Γνώση για το σκοπό της ανθρώπινης ζωής και τη σχέση της με την αιωνιότητα, όπου η σύμπτωση της μορφής και ουσίας δίνουν ένα έργο μεγάλης δύναμης και ομορφιάς, μια εξαιρετική αρμονική δομή που προσεγγίζει την τελειότητα της μορφής. Τα Τέσσερα Κουαρτέτα έχουν την αίσθηση του ιστορικού παρελθόντος και της επίδρασης της διανοητικής εμπειρίας του στο παρόν και είναι μια εξελικτική πορεία προς την Υπέρβαση που κορυφώνεται στην Ένωση με το Απόλυτο.».

   Η δεύτερη γυναικεία μεταφραστική πρόταση κυκλοφόρησε στην Αθήνα το 1981 από την ποιήτρια Κούλα Β. Κότσαπα, που υπογράφει και τον πρόλογο καθώς και τις σημειώσεις. Το βιβλίο έχει 126 σελίδες και ο πρόλογος είναι γραμμένος στην Λεμεσό της Κύπρου, Οκτώβριος 1979, πέντε χρόνια μετά την τούρκικη στρατιωτική εισβολή και κατοχή της Νήσου. Η σύνθεση αντλείται όπως σημειώνεται στην δεύτερη εσωτερική σελίδα του βιβλίου από «T. S. Eliot Four Quartets. Η μετάφραση έγινε από το βιβλίο “Collected poems” (1909-1962). Έκδοση 1963 Faber & Faber Ltd.- London. Στις αριστερές σελίδες περιλαμβάνεται το αγγλικό πρωτότυπο κείμενο ενώ στις δεξιές η μετάφραση. Από την σελίδα 99 και έπειτα, έχουμε τις σημειώσεις πάνω στους στίχους των ποιητικών ενοτήτων. Η ποιήτρια, αδερφή του πειραιώτη μουσουργού Μενέλαου Παλλάντιου, αρχίζει τον πρόλογό της με «Η ποίηση, γράφει ο Έλιοτ, «αρχίζει μ’ ένα άγριο χτύπημα τυμπάνου μες στη ζούγκλα και διατηρεί μέσα της τούτο  το ουσιαστικό στοιχείο της κρούσης και του ρυθμού». Για την ποιητική σύνθεση γράφει μεταξύ άλλων:                                                         «Έτσι, στα «Τέσσερα Κουαρτέττα» επαναλαμβάνεται η ιστορία της ανθρώπινης μοίρας’ το σύθαμπο (Dim light) εξακολουθεί να υπάρχει, αλλά τώρα αντιμετωπίζεται με πίστη. Βαθειές χριστιανικές πανανθρώπινες αλήθειες μας συγκλονίζουν. Μιά πορεία ανθρώπινης προσπάθειας περιπλάνησης και αναζήτησης, ένας κύκλος ζωής, με την γέννηση, τη φθορά, τον θάνατο, και την ανάσταση εδώ. Κύκλοι, καλλίτερα ζωής, ιδωμένοι από πολλές οπτικές γωνίες. Μια μυστηριακή ένωση των 4 στοιχείων, των ριζωμάτων, που δημιουργούν τη ζωή, με τον Λόγο, το «Πρώτο Κινούν», να στέκει πάνω απ’ όλα. Κάθε ένα από τα 4 στοιχεία, κυριαρχεί σε κάθε ένα από τα τέσσερα ποιήματα: Ο αέρας στο Burn Norton, η γη στο East Coker, το νερό στο Dry Salvages, και η φωτιά στο Little Gidding.. Στα «Τέσσερα Κουαρτέττα», η πλούσια εμπειρία του ποιητή, ανοίγεται περισσότερο με μια πλουσιώτερη και ποικιλώτερη έκφραση. Εδώ ο στοχασμός του κορυφώνεται, περνώντας μέσα από τις φιλοσοφικές ρήσεις του Ηράκλειτου, από τον Εκκλησιαστή και τον Άγιο Αυγουστίνο, τον Άγιο Ιωάννη του Σταυρού, από ινδικά κείμενα, Σωκρατικούς απόηχους και ρήσεις Άγγλων Μυστικών που κινούνται μέσα στο κείμενο σαν αξιώματα…».

Η τρίτη γυναικεία μεταφραστική πρόταση είναι από την γνωστή ποιήτρια της γενιάς του 1970, μεταφράστρια και επιμελήτρια εκδόσεων Παυλίνα Παμπούδη, Αθήνα 2002. Ο 214 σελίδων τόμος, που όταν κυκλοφόρησε κόστιζε 15, 60 ευρώ, δεν περιλαμβάνει την μεταφραστική πρόταση της ποιήτριας Παυλίνας Παμπούδη αλλά την εμπεριέχει μαζί με άλλα έργα του Έλιοτ. Και συγκεκριμένα τα περιεχόμενα του τόμου είναι τα εξής: Εισαγωγή. Το Ερωτικό Τραγούδι του J. A. Prufrock. Γερόντιον. Η Έρημη Χώρα. Τέταρτη της Σποδού. Τέσσερα κουαρτέτα. Σημειώσεις του Τ. Σ. Έλιοτ για την Έρημη Χώρα. Φωτογραφίες. Μια συνέντευξη. Εργογραφία.  Η έκδοση είναι δίγλωσση. Όπως διαπιστώνει ο αναγνώστης της ποίησης, ο τόμος αυτός είναι μια εκ νέου  σύγχρονη μεταφραστική πρόταση ανάγνωσης των Απάντων του άγγλου ποιητή, εν έτει 2002, είκοσι  χρόνια μετά την κυκλοφορία των «Απάντων» του ποιητή από τις εκδόσεις Κέδρος και τον μυθιστοριογράφο Α. Νικολαϊδη. Η γλώσσα της Παμπούδη διαθέτει μεγαλύτερα ποιητικά αποθέματα από άλλες του Έλιοτ μεταφράσεις. Η συμπαρουσίαση των 7 εν συνόλω μεταφράσεων βοηθά τον αναγνώστη της ιστοσελίδας αυτής να εξάγει τα προσωπικά του μεταφραστικά και ποιητικά συμπεράσματα. Γράφει μεταξύ άλλων η Παυλίνα Παμπούδη για τα «Τέσσερα κουαρτέτα»:                                                           «Ο Προύφροκ λ.χ. όπως και τα Τέσσερα Κουαρτέτα αργότερα, έχουν πολλούς ομοιοκατάληκτους στίχους και ολόκληρα μέρη τους είναι συντεθειμένα σε παραδοσιακές μορφές, τεχνική που προσδίδει μια ιδιαίτερη δραματικότητα και ζωντάνια στο «ελεύθερο» ποιητικό κείμενο.». Και συνεχίζει παρά κάτω: «Σε πιο αυστηρό ποιητικό επίπεδο, ο Έλιοτ συνέθεσε, από το 1935 έως το 1943, τα Τέσσερα Κουαρτέτα (Four Quartets), την τελευταία του, ουσιαστικά, μεγάλη προσφορά στην ποίηση. Στα Τέσσερα Κουαρτέτα, έργο αριστοτεχνικό στις λεπτομέρειες και την οργάνωση, έχουμε πραγματικά μια κορύφωση της ποιητικής έκφρασης. Ο Έλιοτ χρησιμοποιεί (κι όχι για πρώτη φορά) ορισμένες μουσικές αρχές αντίστιξης, επανάληψης και ασυνέχειας και οι ποιητικές δομές παίζουν με τα φωνητικά και συνηχητικά στοιχεία της γλώσσας. Ο Richards αποκαλεί αυτή την τεχνική του Έλιοτ «μουσική ιδεών». Εδώ, επικρατούν πάλι τα θέματα της συνέχειας της εμπειρίας μέσα στο χρόνο και πέρα από αυτόν, η λύτρωση μέσα από το χρόνο και η αναζήτηση της προσωπικής μοίρας του ανθρώπου.». Όπως έχει προαναφερθεί το ποίημα που αντιγράφω είναι το τέταρτο από τα πέντε συνολικά, στίχοι 170-185, της ενότητας ποιημάτων “The Dry Salvages” των «Τεσσάρων Κουαρτέτων.(1944).

Να σημειώσουμε ότι, τα αποσπάσματα του Ηράκλειτου που προηγούνται της ποιητικής αυτής σύνθεσης είναι: «Του λόγου δ’ εόντος ξυνού ζώουσιν οι πολλοί ως ιδίαν έχοντες φρόνησιν» Ι. p. 77. Fr. 2. Και, «Οδός άνω και κάτω μία και ωυτή» I. p. 89, Fr. 60. Diels: Die Fragmente der Vorsokratiker (Herakleitos). Το όνομα του Ηράκλειτου καθώς και πολλά αποσπάσματα των λόγων και της σκέψης του, διαπιστώνουμε ότι εμπλουτίζουν τα έργα ποιητικά και μυθιστορηματικά εκατοντάδων ανθρώπων του πνεύματος και της καλλιτεχνίας και πέρα από τον καθαυτό χώρο της αρχαίας φιλοσοφίας. Να θυμίσουμε ότι ακόμα και ένα καθαρά τρυφερό, αισθησιακό, ρομαντικό κινηματογραφικό ομοφυλόφιλης προβληματικής πρόσφατο έργο, το “Call me by your name and I call you by mine” από το μυθιστόρημα του Andre Aciman, «Να με φωνάζεις με τ’ όνομά σου», ο αμερικανός φοιτητής που έρχεται προσκεκλημένος να κάνει τις καλοκαιρινές του διακοπές στην Ιταλία, κάνει την διδακτορική του εργασία πάνω στον αρχαίο σκοτεινό φιλόσοφο Ηράκλειτο. Καλλιτεχνικές δημιουργίες των μοντέρνων σύγχρονων ιστορικών ημερών μας που μας δείχνουν αβίαστα και απερίφραστα την επιρροή του αρχαίου έλληνα φιλόσοφου στις σκέψεις και τους προβληματισμούς των νέων δημιουργών.

     Το 1983 οι γνωστές εκδόσεις Κέδρος, εκδίδουν σε δεύτερη έκδοση, τον τόμο Τ. Σ. ΕΛΙΟΤ, «ΑΠΑΝΤΑ ΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ» σε ελληνική μετάφραση και εισαγωγή του μυθιστοριογράφου Αριστοτέλη Νικολαϊδη. Σελίδες 280, τιμή 700 δραχμές. Εξώφυλλο και σχέδιο ΤΙΛΝΤΑ. Ο συγγραφέας και ψυχίατρος Αριστοτέλης Νικολαϊδης, χρησιμοποιεί την έκδοση του 1963 του ποιητικού corpus του άγγλου ποιητή. Ο τόμος όπως γράφει ο μεταφραστής είναι αφιερωμένος: «Σε όσους μετέφρασαν ή πρόκειται να μεταφράσουν ποίηση του Τ.Σ. ΕΛΙΟΤ, από  αγάπη για την ελληνική γλώσσα». Στο άνοιγμα της αυλαίας της Εισαγωγής του (9-36), σημειώνει: «Ο τόμος αυτός περιλαμβάνει μεταφρασμένα στα ελληνικά όλα τα ποιήματα του T. S. Eliot, όπως συγκεντρώθηκαν από τον ίδιο τον ποιητή στα “Collected Poems, 1909-1962”. Είναι δηλαδή τα ποιητικά του Άπαντα. Στην επίσημη αυτή και πλήρη έκδοση των ποιημάτων του Έλιοτ περιέχονται 85 τίτλοι και 12 αυτοτελείς ενότητες: όλα τα μεγάλα του ποιήματα, όπως «Η Έρημη Χώρα»… «Τετάρτη των Τεφρών», «Χορικά από τον Βράχο». «Τέσσερα Κουαρτέττα» μέχρι τα «Ελάσσονα» και «Επικαιρικά» ποιήματά του». Διευκρινίζει επίσης σε σημείωσή του τα εξής: «Τα ποιήματα: Ο Διευθυντής (σελ. 76) Μίγμα Μοιχόν και Παντός (σελ. 77). Σελήνη του Μέλιτος (σελ. 78). Στο Εστιατόριο (σελ. 81), έχουν γραφτεί από τον Έλιοτ κατ’ ευθείαν στα γαλλικά, εξ ου και η μετάφρασή τους». Η ποιητική σύνθεση «Τέσσερα Κουαρτέτα» περιέχεται στις σελίδες 213-246. Ενώ το ΙΙ ποίημα («Δέσποινα, τρεις άσπρες λεοπαρδάλεις…»), και το IV («Ποια μεταξύ περπάτησε του ιώδους και του ιώδους…») που αναφέρονται στην παρθένο Μαρία της σύνθεσής του «Η Τετάρτη των Τεφρών» (1939), δημοσιεύονται στις σελίδες 125 και 128 αντίστοιχα. Το βάρος της εισαγωγής του Αριστοτέλη Νικολαϊδη εστιάζεται στην σύνθεση του Έλιοτ «Έρημη Χώρα» που το εξετάζει σχολαστικώς και σε σχέση με τις άλλες ποιητικές συνθέσεις του ποιητή, καθώς επίσης, και σε ζητήματα ποιητικής γλώσσας με τα οποία καταπιάστηκε ο σοφός και μετρημένος Έλιοτ, που, τόσο ο ποιητής Τάκης Παπατζώνης όσο και ο Γιώργος Σεφέρης, είναι από τους πρώτους έλληνες ποιητές που αγάπησαν το έργο του και μας το μετέφρασαν από τον προηγούμενο αιώνα στα ελληνικά. Γράφει ανάμεσα στα άλλα για τα «Τέσσερα Κουαρτέτα»: «…όμως ιδού πού μια βαθύτερη μέσα του διεργασία τον οδήγησε σιγά-σιγά στην σύνθεση των «Τεσσάρων Κουαρτέττων», όπου οι τέσσερεις κρίσιμες λέξεις της ποίησής του, πάθος, πόθος, ειρωνεία, έκσταση, συντίθεται σε μια τετραλογία που τον συνδέει μέσω του Χαίλντερλιν με τα νάματα του Ηρακλείτειου λόγου…». Και παρακάτω: «Η πειστικότητα των «Τεσσάρων Κουαρτέττων», βγαίνει από την ίδια την εξαίσια ποίησή τους, από τον λόγο τους, και από την βαθύτερη αίσθηση που σου δίνουν ότι ‘οδός άνω κάτω μία και ωυτή’».

     Πέντε χρόνια μετά, το 1988 κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ρόπτρον» οι μεταφράσεις τριών ποιητικών συνθέσεων του Έλιοτ από τον ποιητή Κλείτο Κύρου. Οι συνθέσεις αυτές είναι: «Η Τετάρτη των Τεφρών», «Τα Τραγούδια του Άριελ» και τα «Τέσσερα Κουαρτέτα». Η μεταφραστική αυτή εκδοχή-πρόταση των ποιημάτων του Έλιοτ, που αρχινά με ένα απόσπασμα από το έργο «Φόβος και Τρόμος» του S. Kierkegaard, «Ο έρωτας έχει τους ιεροφάντες του ανάμεσα στους ποιητές, και κάποτε θ’ ακούσεις και καμιά φωνή που θα ξέρει πώς να τον τιμήσει: όμως ούτε λέξη δε θ’ ακούσεις για την πίστη. Άραγε, ποιος θα βρεθεί να μιλήσει προς τιμήν αυτού του πάθους;»

Στις γενικές κεντρικές «Σημειώσεις πάνω στα «Τέσσερα Κουαρτέτα» ο ποιητής και μεταφραστής Κλείτος Κύρου αναφέρει μεταξύ άλλων: «Η Τετάρτη των Τεφρών, που είναι και η απαρχή της χριστιανικής περιόδου της ελιοτικής ποίησης, προετοίμασε το δρόμο για τα Τέσσερα Κουαρτέτα. Αποτελεί, κατά κάποιον τρόπο, το θεμέλιο που πάνω του θα υψωθούν τα Τέσσερα Κουαρτέτα και το μαγικό κλειδί που θα τ’ αποκρυπτογραφήσει. Είναι η πρώτη ύλη μιας προσωπικής εμπειρίας από την οποία τα Τέσσερα Κουαρτέτα θ’ αντλήσουν τα ίδια σύμβολα για την προσχεδιασμένη αρχιτεκτονική τους προς μια γενίκευση κρίσεων και εμπειριών. Τα Τέσσερα Κουαρτέτα, όλα μαζί δημοσιευμένα για πρώτη φορά το 1943 αποτελούνται από τέσσερα μεγάλα ποιήματα έχοντας για τίτλους  τοπωνύμια της Αγγλίας και της Αμερικής, που είχαν ασκήσει κάποια επίδραση στη ζωή του ποιητή. Όλα μαζί σχηματίζουν μιά οργανικά δεμένη τετραφωνία, έχουν την ίδια κατασκευή, το ίδιο ύφος, κι αποτελούν στην πραγματικότητα τέσσερα μουσικά θέματα. Και λέω μουσικά θέματα, γιατί εδώ η τεχνοτροπία της Τετάρτης των Τεφρών παίρνει χρώματα και, προπαντός μουσική…».

Χρησιμοποιώ και τις δύο ορθογραφικές αποτυπώσεις της λέξεις «κουαρτέτα» «κουαρτέττα» όπως τις χειρίζονται οι ίδιοι οι μεταφραστές.

     Από τις εκδόσεις Καστανιώτη- Αθήνα 1992 στην σειρά «ΟΙ ΠΟΙΗΤΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ» κυκλοφόρησε ο 262 σελίδων τόμος, δραχμές 3120,  «Τέσσερα κουαρτέτα» σε απόδοση, εισαγωγικά δοκίμια και σχόλια του ποιητή Αντώνη Δεκαβάλλε, σε δεύτερη έκδοση.  Η αυτόνομη αυτή έκδοση της συλλογής πραγματοποιείται δέκα τέσσερα χρόνια από αυτήν της Έφης Αθανασίου, έντεκα της Κούλας Β. Κότσαπα, και τι ενδιάμεσες εκδόσεις των μεταφράσεων των ποιητικών απάντων του ποιητή. (Αριστοτέλης Νικολαϊδης, Παυλίνα Παμπούδη, Κλείτος Κύρου). Είναι η προ τελευταία μεταφραστική εκδοχή πρόταση του έργου, πριν την τελευταία περισσότερο ολοκληρωμένη και εμπεριστατωμένη, σχολιασμένη δίγλωσση έκδοση που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πατάκη, του ποιητή και μεταφραστή Χάρη Βλαβιανού το 2016.

     Ο έκδοση της προσέγγισης του έργου «Τέσσερα Κουαρτέτα» από τον ποιητή Αντώνη Δεκαβάλλε των εκδόσεων Καστανιώτη, περιλαμβάνει το έργο, και εκτεταμένα σχόλια στις τέσσερεις ποιητικές ενότητες, πρόλογο και ευχαριστίες στην πρώτη και δεύτερη έκδοση, σύντομη ανασκόπηση του Θωμά Στερν Έλιοτ, επιλογή ξένης και ελληνικής βιβλιογραφίας καθώς και τα κεφάλαια «Η ποίηση- Η γλώσσα», και «Μερικοί παραλληλισμοί». Το κεφάλαιο αυτό, σελίδες 35-91 και το «Τα Κουαρτέτα» σελίδες 93-110, πριν τις σελίδες την απόδοσης του έργου, είναι τα πλέον καίρια και καθοριστικά ερευνητικά και διερευνητικά ερμηνείας και ανάλυσης του ελιοτικού έργου. Που, μαζί, με τα εμπεριστατωμένα κατοπινά σχόλια, έρχονται να συμπληρώσουν τα όποια χρονικά, δοκιμιακά, ερμηνευτικά «κενά» της έκδοσης της Αθανασίου, και της δικής της σχολιαστικής εκδοχής. Τα δοκιμιακά πεπραγμένα πάνω στην ποίηση του άγγλου Τόμας Στερν Έλιοτ από έναν έλληνα σύγχρονο των ημερών μας ποιητή, με μεγάλη καθηγητική εμπειρία στην αμερικάνικη ήπειρο πάνω στον ποιητικό λόγο, είναι μια ευτυχής συγκυρία για την γνωριμία μας και την κατανόησή μας του έργου του άγγλου ποιητή. Αντλούμε πληροφορίες και στοιχεία που σπονδυλώνουν και οργανώνουν τις θέσεις μας και τις κρίσεις μας πάνω στην ποιητική αυτή σύνθεση. Υπάρχει μια χημεία απόψεων και ιδεών μεταξύ του άγγλου και του έλληνα ποιητή, όπως αντίστοιχα το ίδιο διακρίνουμε στην άνεση και την δημιουργική μεταφραστική «ευκολία» με την οποία η ποιητής Χάρης Βλαβιανός μας δίνει την δική του προσωπική εκδοχή και πρόταση. Οι δοκιμιακές απόψεις του ποιητή και μεταφραστή Αντώνη Δεκαβάλλε, για το έργο, τα σχόλιά του, πέρα από την ελληνική απόδοση των ποιημάτων, μας φανερώνουν έναν έμπειρο αναγνώστη της αγγλικής ποίησης που τα επιχειρήματά του πατούν σε στέρεες βάσεις και κρίσεις,  διατυπωμένες με έναν τέτοιο εύληπτο τρόπο και ύφος γραφής που γίνεται αντιληπτός και κατανοητός ακόμα και από τον πλέον αδαή πάνω στα μυστικά της ποίησης του Έλιοτ και τα κλειδιά κατανόησης του συγκεκριμένου έργου. Και δεν είναι νομίζω τυχαίο, ότι μετά την «Έρημη Χώρα» ίσως είναι το πλέον αγαπητό ποιητικό έργο του άγγλου νομπελίστα από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό, όπως μας δηλώνουν οι επτά που έχω υπόψη μου μεταφράσεις του σε διάστημα σαράντα περίπου χρόνων. Ευτυχής συγκυρία προς όφελος των ελλήνων θιασωτών της ποίησης και της αγγλόφωνης ειδικότερα. Ας αντιγράψουμε ελάχιστα από το μελέτημα του ποιητή Αντώνη Δεκαβάλλε για το έργο. Μια ποιητική αυτόνομη ποιητική σύνθεση, δηλαδή ποιήματα που λειτουργούν και κοινωνούν και αυτόνομα το ένα από το άλλο, αλλά και συνομιλούν μεταξύ τους σαν μια ποιητική οργανική ενότητα. Σαν ηχητικές φωνές ενός μουσικού κουαρτέτου από διαφορετικά όργανα που όλα μαζί δίνουν την αίσθηση μιας μουσικής και ποιητικής σύγχρονης της ποίησης τελειότητας και τεχνικής αρτιότητας. Να υπενθυμίσουμε ότι «Τα Τέσσερα Κουαρτέτα» είναι γεμάτο από φανερές και κρυφές, υπόγειες παραπομπές και εικόνες, αισθήσεις και καταστάσεις που προέρχονται από τους δύο μεγάλους συγγραφικούς κύκλους της χριστιανικής θρησκείας και παράδοσης. Την παλαιά και καινή διαθήκη, από σπέρματα λεκτικών ρήσεων και γλωσσικών εννοιών που προέρχονται από την ανατολική παράδοση και δοξασίες και από ένα μυστικό ποιητικό θρησκευτικό ποιητικό ρεύμα που αρδεύει την μυστική ευρωπαϊκή ποίηση, με προεξάρχοντα της χορείας αυτής, το έργο «Θεία Κωμωδία» του ποιητή Δάντη Αλιγκέρι. Τα Τέσσερα Κουαρτέτα είναι ένα πολυεπίπεδο έργο. Το ιζηματικό του υπόστρωμα μεταφέρει μέσα του πολλές του ανθρώπινου πολιτισμού μας παραδόσεις, πέραν της χριστιανικής. Ας αφήσουμε όμως τον δοκιμιακό λόγο του ποιητή και μεταφραστή Αντώνη Δεκαβάλλε να μας μιλήσει και γνωρίσει το έργο: «Τελική καταξίωση του δημιουργού είναι, θαρρώ, το να δώσει, με την ενότητα και τη συνέπεια του έργου του, την αίσθηση της ολοκλήρωσης μιας προσωπικότητας. Είναι αδιάφορο πώς η προσωπικότητα αυτή προβάλλεται συγκεκριμένα. Η καλλιτεχνική δημιουργία είναι από τη φύση της λειτουργία περίπλοκη, που η μελέτη της είναι περισσότερο μέλημα του φιλολόγου, του θεωρητικού της τέχνης και του ψυχολόγου παρά δικό μου. Εγώ, μαζί με τον κάθε αναγνώστη, μπορώ να πω πώς τα ομηρικά έπη προβάλλουν την προσωπικότητα του Ομήρου και τα σαιξπηρικά έργα του Σαίξπηρ, όπως η Θεία Κωμωδία προβάλλει τον Δάντη και τα Άνθη του κακού του Μπωντλαίρ, αδιάφορο αν ο δημιουργός μας μιλάει άμεσα και στο πρώτο πρόσωπο είτε μεσ’ από το στόμα των ηρώων του είτε και κατά έναν πιό έμμεσο τρόπο. Την παρουσία του μέσα στο έργο την αναζητούμε ασυνείδητα, γιατί την προυποθέτει η απόλαυση του ίδιου του έργου, είτε λυρική ποίηση είναι  είτε έπος είτε δράμα (για να μην προχωρήσω και στα άλλα είδη του λόγου), και η επικοινωνία μας με το έργο αυξάνει όσο η παρουσία τούτη μας γίνεται αισθητή. Αμφιβάλλω αν θα μπορούσαμε  ποτέ να ξεχωρίσουμε την απόλαυση ενός δημιουργήματος από την αίσθηση πως είναι έργο ενός ανθρώπου που φέρνει κάποιο μήνυμα, το προσωπικό του μήνυμα, κι εκφράζει τον προσωπικό του αγώνα να ολοκληρωθεί μέσα στις εκφραστικές του δυνατότητες.

     Αν ο Έλιοτ προσέλκυσε το ενδιαφέρον μιας μεγάλης μερίδας του πνευματικού κόσμου με την Έρημη χώρα, το ευρύτερο κοινό και τη γενική αναγνώριση τα κέρδισε αναμφισβήτητα με τα Τέσσερα κουαρτέτα, γιατί μ’ αυτά είναι που έδωσε την ποθητή ολοκλήρωση στο έργο του και την τελική λύση στα προβλήματα της δημιουργικής του προσπάθειας. Έδωσε στο συνολικό του έργο την αρετή της ενότητας, που κάνει τα προγενέστερα επιτεύγματά του να φαίνονται εξελικτικά στάδια που προετοιμάζουν την τελική επίτευξη, όπου συνδυάζεται η πιό ταιριαστή μορφή με την πιό τέλεια έκφραση  της προσωπικότητάς του»..

Και θα τολμούσαμε να γράψουμε ότι ο εργασιακός μόχθος του ποιητή Αντώνη Δεκαβάλλε που μας πρόσφερε με το βιβλίο αυτό είναι μέχρι την χρονιά της έκδοσής του η αρτιότερη βοήθεια κατανόησης του έργου αυτού. Μάλιστα, στην συνέχεια του δοκιμίου του για τα «Κουαρτέτα» απολογείται για τον μεγάλο αριθμό εξωτερικών βοηθημάτων που χρησιμοποίησε σαν υποστυλώματα στην κατανόηση του έργου. Γράφει ο Δεκαβάλλες:

« Γενικά παραδεγμένη αντίληψη, και δική μου πεποίθηση εξάλλου, είναι πως η ποίηση πρέπει να έχει σαν υπέρτατη αρετή της το να «στέκει γυμνή στα κόκκαλά της» και να προσφέρεται με την αυτοτέλεια της μορφής και της ιδέας της, χωρίς βοηθήματα και αναφορές και επεξηγήσεις. Σωστή όμως και δικαιολογημένη βρίσκω την απαίτηση που έχει ο μεγάλος τεχνίτης απέναντι στην αντίληψη  του αναγνώστη και τη συνειδητή του μέθεξη στην ποιητική λειτουργία. Το ποίημα προσφέρει και πρέπει να προσφέρει την ποιητική ουσία (την ποίηση) ακόμα και στον άνθρωπο που ξέρει να διαβάζει μόνο (τον πλατωνικό αναγνώστη). Μά βέβαια ο απλός αναγνώστης δεν είναι εκείνος που θ’ απολαύσει την ποίηση σε όλα τα επίπεδα των αξιών της, σε όλο της τον πλούτο. Ο συνειδητός άνθρωπος του 20^ου αιώνα υποτίθεται πως είναι ο ασύνειδος και συνειδητός φορέας του πλούτου της ζωής τόσων αιώνων που διάνυσε με τις γενιές του είδους του πάνω στη γη- ο συνειδητός και ασυνείδητος «κληρονόμος της φυλής». Τέτοιος είναι ο μεγάλος τεχνίτης, τέτοιος πρέπει να σταθεί κι ο αναγνώστης που θα δεχτεί την πολύπλευρη ποιητική ουσία του αιώνα του, συνισταμένη των πνευματικών και ψυχικών κατακτήσεων από τους αιώνες της συνείδησης και του ασυνειδήτου. Για τον «αναγνώστη» αυτόν,  στο προχωρημένο αυτό επίπεδο της επικοινωνίας του με την ποίηση, η ποίηση εξακολουθεί, το ίδιο όπως και για τον κοινό αναγνώστη, να μένει «γυμνή στα κόκαλά της». Οι πιθανές αναφορές που για αυτόν κάνει το ποίημα, κινούμενο στον ευρύτερο χώρο του, είναι αναφορές έξω ίσως από το ποίημα, αλλά πάντως μέσα στην εμπλουτισμένη αισθητική αντίληψη του αναγνώστη και την ευρεία συνείδησή του.».

Όπως διαπιστώνουμε ο ποιητής Αντώνης Δεκαβάλλες δεν αποδίδει απλώς την ποίηση του άγγλου συναδέλφου του αλλά, αρθρώνει και ένα σύστημα ερμηνείας της ποιητικής λειτουργίας και μια «μέθοδο» πλησιάσματος και ανάγνωσης ενός ποιητικού έργου από τον σύγχρονο αναγνώστη του 20^ου και 21^ου αιώνα.

     Τέλος, ας έρθουμε στην τελευταία, πιο  πρόσφατη χρονικά κυκλοφορία, 2012 η πρώτη, Αθήνα 2016 ή έκτη επανέκδοση της δίγλωσσης αυτής πρότασης από τις εκδόσεις Πατάκη, του έργου «ΤΕΣΣΕΡΑ ΚΟΥΑΡΤΕΤΑ» του Τόμας Σ. Έλιοτ, σε μετάφραση, εισαγωγή, σχόλια από τον ποιητή και μεταφραστή, ανθολόγο, επιμελητή Χάρη Βλαβιανό. Τι είναι αυτό που κάνει αναγκαία μια καινούργια μεταφραστική εκδοχή-πρόταση των ποιημάτων αυτών του άγγλου νομπελίστα; Και μάλιστα, όταν διαπιστώνουμε ότι η έσχατη αυτή έκδοση άρεσε, άγγιξε τις αναγνωστικές και άλλες πνευματικές ανάγκες και ανησυχίες του ελληνικού κοινού της ποίησης, και το βιβλίο, εμπορικά και εκδοτικά, είχε ανοδική πορεία. Η έκδοση έχει 172 σελίδες, κοστίζει 14 ευρώ και περιέχει και cd. Στο οποίο ο άγγλος ποιητής διαβάζει το έργο.

      Ο κύριος Χάρης Βλαβιανός είναι ένας καταξιωμένος έλληνας ποιητής και ένας επίσης καταξιωμένος και αναγνωρισμένος μεταφραστής της αγγλοσαξονικής ποίησης. Οι μεταφραστικές του ποιητικές επιλογές, τα πρόσωπα και τα έργα που επέλεξε εδώ και χρόνια να ασχοληθεί και να τα προσφέρει στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό, ανήκουν στον ποιητικό ανθό της δυτικής αγγλοσαξονικής γραμματείας. Είναι μεταφραστικές του προτάσεις που αγαπήθηκαν από το αναγνωστικό κοινό εξίσου με την πρωτότυπη ποιητική δημιουργία που εδώ και αρκετές δεκαετίες μας έχει προσφέρει. Να σταθώ μόνο, σε μία του εξαιρετική δουλειά, αυτή της «Ιστορία της Δυτικής Φιλοσοφίας σε 100 Χάϊκου», που μας φανερώνει τους ποιητικούς και γλωσσικούς σπονδύλους αναφοράς της δικής του ποιητικής περιπέτειας. Ο ποιητής Χάρης Βλαβιανός, είναι ένας πολύ καλός κάτοχος των μυστικών της αγγλικής γλώσσας. Αυτό το βλέπει κανείς τόσο στις μεταφράσεις ξένων ποιητών που έχει παρουσιάσει σε διάφορα κατά καιρούς λογοτεχνικά περιοδικά όσο και σε μεταφραστικές του προτάσεις που έχουν κυκλοφορήσει αυτόνομα σε βιβλία. Ο λόγος του, τόσο ο πρωτογενής ποιητικός όσο και ο αυτός των μεταφραστικών του αποδόσεων είναι λακωνικός, ακριβής, καίριος, ουσιαστικός, γλωσσικά αποτελεσματικός. Οι μεταφραστικές του καταθέσεις, δεν είμαι αρμόδιος μεταφραστικά, αλλά ενστικτωδώς σαν απλός αναγνώστης, διαισθάνομαι, ότι είναι ότι καλύτερο κυκλοφορεί ας μου συγχωρεθεί η έκφραση, στην μεταφραστική «πιάτσα» στις μέρες μας. Σύγχρονος μεταφραστικός λόγος, καλή διαχείριση του ελληνικού γλωσσικού υλικού, καθαρό ύφος, όπως αρμόζει σε ποιητές και μεταφραστές που ασχολούνται από αγάπη ή επαγγελματική υποχρέωση με τον αγγλοσαξονικό ποιητικό λόγο,  νοηματική διαύγεια, συνέπεια στους μεταφραστικούς στόχους που θέτει, χρηστική αποτελεσματικότητα του μεταφραστικού αποτελέσματος. Το γενικό περίγραμμα των μεταφραστικών του φιλοδοξιών νομίζω αν δεν λαθεύω, ότι είναι γλωσσοκεντρικό. Δηλαδή ο μεταφραστής, παλεύει με το ποιητικό σώμα μέσω της γλώσσας, των κωδίκων της, των μυστικών της, των εσωτερικών της μέσα στον ποιητικό χρόνο διαδρομών. Και ο αγώνας του αυτός, είναι διπλός. Γίνεται και στην πάλη του κατανόησης της αγγλικής (ξένης γλώσσας) και προς την μητρική του, την ελληνική στην οποία οραματίζεται σαν στόχο να αποδώσει το ξένο ποίημα, συλλογή. Ο ποιητής αν στέκει, είναι ένας σύγχρονος έλληνας ποιητής και μεταφραστής πολιτογραφημένος και δυτικοευρωπαίος και έλληνας δημιουργός. Ορισμένες μεταφραστικές του προτάσεις έχεις την αίσθηση ότι είναι βάδισμα πάνω σε δικά του ποιητικά πεδία αναφορών και ποιητικών ανιχνεύσεων. Είναι αυτό που στην καθομιλουμένη λένε, ότι του πάει «κουτί» αυτός ο ποιητής ή το έργο. Κουμπώνει με τις δικές του ποιητικές ανησυχίες και προβληματισμούς, αναζητήσεις. Ο Βλαβιανός, συνομιλεί όχι μόνο μεταφραστικά αλλά και ποιητικά με τους ποιητές που μεταφράζει, βλέπε ενδεικτικά το έργο του Wallace Stevens, “ADAGIA”, που νιώθουμε να επικοινωνεί «αποφθεγματικά» εννοώ σαν ποιητική φόρμα με τον ποιητή πρώτα και κατόπιν, του γεννάται η επιθυμία να τον μεταφράσει, να τον μεταφέρει στην μητρική του γλώσσα. Είναι μια αμφίδρομη εσωτερική σχέση αλληλοεπίδρασης δυο ποιητών που συναντώνται όχι μόνο στο πεδίο της γλώσσας αλλά και της ποιητικής έκφρασης. Του ποιητικού αισθήματος σαν ποιητή αναγνώστη-μεταφραστή. Σίγουρα, αυτήν την αίσθησης ποιητικής σύμπλευσης, δεν μας τις δίνουν μόνο οι εργασίες του Βλαβιανού, στην σκέψη μου έρχονται οι μεταφραστικές προτάσεις Του Δημήτρη Τ. Άναλι των έργων του Υβ Μπονφουά. Βλέπε εκδόσεις «Ύψιλον», της ποίησης του John Ashbery, από τον Βασίλη Παπαγεωργίου, βλέπε εκδόσεις «Εστία», της ποιητικής συλλογής του Ιούλιου Σλοβάτσκι από τον ποιητή Δημήτρη Χουλιαράκη από τις εκδόσεις Γαβριηλίδης, Την άρτια μετάφραση του έργου του Rene Char, από τον πρόωρα χαμένο ποιητή Σωκράτη Κ. Ζερβό, δες και πάλι έκδοση του «Βιβλιοπωλείου της Εστίας», και μια σειρά άλλων σύγχρονων μεταφραστικών προτάσεων που έχουν πραγματοποιηθεί τις τελευταίες δεκαετίες στην χώρα μας και μας φανερώνουν όχι μόνο τα συγγενικά ύφη των ποιητών αλλά και τον εμπλουτισμό τόσο της ελληνικής γλώσσας, το άπλωμά της σε πολλά της ποίησης και των λέξεων στρώματα αλλά και το άνοιγμα των ελληνικών ποιητικών οριζόντων. Όμως, ας μην μακρηγορούμε σε πεδία πέραν του παρόντος σημειώματος. Από τον πυκνό και ουσιαστικό λόγο της εισαγωγής του Χάρη Βλαβιανού και τον σχολιασμό του έργου, οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι η τελευταία αυτή μεταφραστική εκδοχή των «Τεσσάρων Κουαρτέτων» από τον ποιητή Χάρη Βλαβιανό, δεν είχε πρόθεση να αντιπαρατεθεί με τις προγενέστερές της. Δεν θέλει να «ρουμπώσει» τις άλλες που γνωρίζουμε στο μεταφραστικό αυτό παιχνίδι. Ο Βλαβιανός κομίζει την δική του αγάπη και αλήθεια για το έργο. Είναι ένα στοίχημα πρωτίστως με τον ίδιο του τον εαυτό και το κερδίζει όχι χωρίς κόπο. Παρά στα σε σημεία της εισαγωγής του μάλλον στοχαστικό του ύφος, η σκέψη του είναι πεντακάθαρη, οι γλωσσικές του δυνατότητες ξεκάθαρες, το ύφος του λάμπει, η γραφή του έχει στέρεα δομή, τα συμπεράσματα της δικής του ερμηνείας δεν αμφισβητούνται. Ο μεταφραστής μας μιλά για την γλωσσική μέθοδο του ποιητή αλλά και για την τεχνολογία της ποιητικής του. Τα συμπεράσματά του έχουν στέρεα δομή και η εσωτερικές του παραπομπές οικοδομούν τις ερμηνευτικές του εκδοχές. Η γλώσσα και η ποίηση διαμορφώνουν το δικό του προφίλ προσέγγισης της ποίησης του Τόμας Στερν Έλιοτ. Μια συναλληλία απόψεων μεταξύ του άγγλου ποιητή και του έλληνα χωρίς έλλειψη σεβασμού και χωρίς διάθεσης υποτίμησης από την από εδώ μεταφραστική και ερμηνευτική προσπάθεια. Με δυό λόγια, μπορούμε άνετα να γράψουμε ότι δεν ήταν άστοχη ή άκαιρη μεταφραστικά και ερμηνευτικά της επαναπροσέγγισης στις μέρες μας του έργου «Τέσσερα Κουαρτέτα» του ποιητή Τόμας Στερν Έλιοτ.

      Τελικά, από τις 6 συν 1 μεταφραστικές εκδοχές-προτάσεις του έργου «Τέσσερα Κουαρτέτα» των τελευταίων δύο εικοσαετιών στην ελληνική ποιητική γλώσσα, σαν προτάσεις γνωριμίας και επαναγνωριμίας του ελληνικού αναγνωστικού κοινού με ένα από τα σημαντικότερα ποιητικά έργα της παγκόσμιας γραμματείας, τίποτα δεν πήγε χαμένο. Οι προθέσεις και οι μεταφραστικές προαιρέσεις των ελλήνων και ελληνίδων ποιητών πέτυχαν τον μικρό ή μεγαλύτερο στόχο τους. Επωφελή για εμάς τους δέκτες αναγνώστες στους οποίους απευθύνεται ο ποιητικός λόγος.                                              

     .         IV

Lady, whose shrine stands on the promontory,

Pray for all those who are in ships, those

Whose business has to do with fish, and

Those concerned with every lawful traffic

And  those who conduct  them.

Repeat a prayer also on behalf of

Women who have seen their sons or husbands

Setting forth, and not returning:

Figlia del tuo figlio,

Queen  of Heaven.

   Also pray for those who were in ships, and

Ended  their voyage on the sand, in the

  sea’ s lips

Or in the dark throat  which will not reject them

Or wherever cannot  reach  them  the sound of  the sea

  bell’s

Perpetual  angelus.  

IV

Δέσποινα, που ο ναός σου στέκει στο ακρωτήρι,

Προσευχήσου για όλους αυτούς που είναι σε πλοία, εκείνους

Πού η δουλειά τους έχει να κάνει με τα ψάρια, κι’

Αυτούς που έχουν σχέση με κάθε νόμιμη συναλλαγή

Κι’ εκείνους που τους οδηγούν.

Ξαναπές μιά προσευχή και για χάρη

Των γυναικών που είδαν τους γιούς τους ή τους άντρες τους

Να ξεκινάνε, και να μην ξαναγυρίζουν:

Figlia del tuo figlio

Βασίλισσα των Ουρανών.

Προσευχήσου και γι’ αυτούς που ήταν σε πλοία, και

Τέλειωσαν το ταξίδι τους στην άμμο, στα χείλη της θάλασσας

Ή στο σκοτεινό λαρύγγι πού δεν θα τους ξαναβγάλει πιά

Ή όπου δεν μπορεί να τους φθάσει ο ήχος της

θαλασσινής καμπάνας

Αιώνιος εσπερινός.

T. S. ELIOT, ΤΕΣΣΕΡΑ ΚΟΥΑΡΤΕΤΑ. ΤΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΟ ΠΟΙΗΜΑ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΑΙΩΝΩΝ. ΣΑΝ ΜΗΝΥΜΑ ΣΤΟΝ ΕΙΚΟΣΤΟ. ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ ΕΦΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ., Αθήνα 1978, σελ. 43-44.  (Τίτλος Πνευματικής Ιδιοκτησίας Εθνικής Βιβλιοθήκης υπ’ αριθ. 051, 24 Ιανουαρίου 1978).

4

Δέσποινα, που το προσκύνημά σου στέκει στο ακρωτήρι,

Δεήσου για όλους αυτούς που είναι στα καράβια,

Για κείνους που δουλειά τους είναι να ψαρεύουν,

Γι’ αυτούς που νοιάζονται για κάθε νόμιμη εμπορία

Κι’ όσους τους οδηγούν.

Ανάπεμψε μιά δέηση ακόμα για χάρη αυτών

Των γυναικών που είδαν τους γιούς ή τους συντρόφους τους

Να βάζουν πλώρη και να μη ξαναγυρνούν:

Figlia del tuo Figlio

Βασίλισσα των Ουρανών.

Δεήσου ακόμα γι’ όσους βρισκόνταν στα καράβια, και

Το ταξίδι τους τελειώσανε στην άμμο, στης θάλασσας τα χείλη

Ή μές στο σκοτεινό λαιμό που δε θα τους ξεβράσει

Κι’ όπου δε μπορεί να τους φτάσει ο ήχος της θαλασσινής καμπάνας

Για το αιώνιο Angelus.

T. S. ELIOT, ΤΕΣΣΕΡΑ ΚΟΥΑΡΤΕΤΤΑ, ΠΡΟΛΟΓΟΣ-ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ-ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΚΟΥΛΑΣ Β. ΚΟΤΣΑΠΑ, Αθήνα 1981, σ. 67

IV

Δέσποινα, που το ιερό σου ίσταται στο ακρωτήρι

Προσεύχου για όλους που είναι στα καράβια, εκείνους

Που η δουλειά τους είναι με τα ψάρια κι

Εκείνους που αφορούν οι νόμιμες δοσοληψίες

Κι εκείνους που τους κατευθύνουν.

     Πες ξανά μια προσευχή προς χάρη αυτών των

Γυναικών που έχουν δει τους γιούς των ή άνδρες

Να βάζουν μπρός, χωρίς επιστροφή:

Figlia del tuo figlio,

Βασίλισσα των Ουρανών.

     Επίσης προσευχήσου για όσους ήταν στα καράβια και

Τέλειωσαν το ταξίδι τους στην άμμο, στης θάλασσας τα χείλη

Ή στο ζοφερό λαρύγγι που δεν απορρίπτει

Ή όπου να τους φθάσει δεν μπορεί ο ήχος της θαλασσινής

     καμπάνας

Αέναος άγγελος.

Τ. Σ. ΕΛΙΟΤ, ΑΠΑΝΤΑ ΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ-ΕΙΣΑΓΩΓΗ: ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ, Β΄ ΈΚΔΟΣΗ, εκδ. Κέδρος 1984, σ.235. (The Dry Salvages)

IV

Δέσποινα, που ο βωμός σου υψώνεται στον κάβο,

Δεήσου για όλους όσους γυρίζουν με καράβια, κείνους

Πού τα ψάρια είναι η δουλειά τους, και κείνους

Πού ασχολούνται με κάθε επιτρεπόμενη συναλλαγή

Και κείνους που τις κατευθύνουν.

Ξαναπές μιά προσευχή ακόμα

Για τις γυναίκες που είδανε τους γιούς ή τους άντρες τους

Να σαλπάρουν, και να μην ξαναγυρνούν:

Figlia del tuo figlio,

Βασίλισσα των Ουρανών.

Δεήσου ακόμα και γι’ αυτούς που με τα καράβια γύριζαν,

Και το ταξίδι τους τελέψανε στην αμμουδιά, στής θάλασσας τα χείλη

Είτε μέσα στο σκοτεινό λαρύγγι που δε θα τους απορρίψει

Είτε εκεί όπου να τους φτάσει δε μπορεί ο αχός της θαλασσινής καμπάνας

Του παντοτινού εσπερινού.

ΤΟΜΑΣ ΣΤΕΡΝΣ ΕΛΙΟΤ, Η Τετάρτη των Τεφρών. Τα Τραγούδια του Άριελ. Τέσσερα Κουαρτέτα., μεταφράζει ο Κλείτος Κύρου, εκδόσεις Ρόπτρον 1988, σελ. 57.

IV

Δέσποινα, με το προσκυνητάρι σου στημένο στο ακρωτήρι,

Προσεύχου για όλους που είναι στα καράβια, αυτούς

Πού η δουλειά τους είν’ τα ψάρια, όσους

Πραγματεύονται κάθε είδους θεμιτές μεταφορές

Κι εκείνους που τους κατευθύνουν.

Ξαναπές μιά προσευχή για τις γυναίκες

Πού είδανε τους άντρες και τους γιούς τους

Να σαλπάρουν και να μην ξαναγυρνούν:

Figlia del tuo figlio

Βασίλισσα των Ουρανών.

Για αυτούς προσεύχου ακόμα πού ήταν στα καράβια

Και τελειώσαν το ταξίδι τους πάνω στην άμμο, μες στα χείλια

Της θάλασσας ή μες στο σκοτεινό λαιμό της που δεν θα τους ξεβράσει

Ή όπου να τους φτάσει δεν μπορεί ο ήχος της θαλασσινής

Καμπάνας του αιώνιου Ευαγγελισμού.

Θ. Σ. ΕΛΙΟΤ, ΤΕΣΣΕΡΑ ΚΟΥΑΡΤΕΤΑ. ΑΠΟΔΟΣΗ, ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΔΟΚΙΜΙΑ ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΑ: ΑΝΤΩΝΗΣ ΔΕΚΑΒΑΛΛΕΣ, Β΄ έκδοση, εκδόσεις Καστανιώτη 1992, σελ. 132

IV

Δέσποινα που ο βωμός σου στέκει στο ακρωτήριο,

Προσευχήσου για όλους όσους είναι στα καράβια, εκείνους

Που τα ψάρια είναι η δουλειά τους, κι εκείνους

Που εμπλέκονται σε κάθε νόμιμη συναλλαγή

Κι εκείνους που τις διεξάγουν.

Πες ξανά μια προσευχή ακόμα

Για χάρη των γυναικών που έχουν δει τους γιους ή τους άντρες τους

Να φεύγουν και να μην ξαναγυρνούν:

 Figlia del tuo figlio

Βασίλισσα των Ουρανών.

Προσευχήσου ακόμα για εκείνους που ήταν στα καράβια,

Και το ταξίδι τους τελειώσανε στην αμμουδιά, στης θάλασσας

   τα χείλη

Ή μες στο σκοτεινό λαρύγγι που δε θα τους εμέσει

Ή εκεί που να τους φτάσει δεν μπορεί ο ήχος της θαλασσινής

   καμπάνας

Ο αέναος άγγελος.

 T. S. ELIOT, Εισαγωγή- μετάφραση. Παυλίνα Παμπούδη, εκδόσεις PRINTA/ ΠΟΙΗΣΗ ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ 2002, σ. 123,125.

IV

Δέσποινα, που το ιερό σου στέκει στ’ ακρωτήρι,

δεήσου για όλους εκείνους που ταξιδεύουν σε πλοία, εκείνους

που η δουλειά τους έχει να κάνει με τα ψάρια, και

εκείνους που ασχολούνται με κάθε είδους νόμιμο εμπόριο

κι εκείνους που τους κατευθύνουν.

   Επανέλαβε και μιά προσευχή για χάρη

των γυναικών που είδαν τους γιούς τους ή τους άντρες τους

να σαλπάρουν και να μην ξαναγυρνούν:

Figlia del tuo figlio

Βασίλισσα των Ουρανών.

Δεήσου ακόμα για εκείνους πού ήταν σε πλοία, και

τελείωσαν το ταξίδι τους στην άμμο, στα χείλη της θάλασσας

ή στο σκοτεινό λαρύγγι που δεν θα τους ξεράσει

ή όπου δεν μπορεί να τους φτάσει

     ο ήχος της θαλασσινής καμπάνας

του αιώνιου  angelus.

Τ. Σ. ΕΛΙΟΤ ΤΕΣΣΕΡΑ ΚΟΥΑΡΤΕΤΑ, (Δίγλωσση έκδοση). Έκτη έκδοση. ΕΙΣΑΓΩΓΗ-ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ-ΣΧΟΛΙΑ ΧΑΡΗΣ ΒΛΑΒΙΑΝΟΣ. Εκδόσεις Πατάκη 2016. (ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ CD ΣΤΟ ΟΠΟΙΟ Ο Τ. Σ. ΕΛΙΟΤ ΑΠΑΓΓΕΛΛΕΙ ΤΟ ΕΡΓΟ)

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

ΤΟΜΑΣ ΣΤΕΡΝ ΕΛΙΟΤ

     Γεννήθηκε στο St. Louis, Missouri, USA, στις 26 Σεπτεμβρίου του 1888. Αμερικανός από αγγλοσαξωνικούς κυρίως κλάδους της Νέας Αγγλίας, έλαβε την αγγλική υπηκοότητα το 1927. Και πέθανε στο Λονδίνο στις 4 Ιανουαρίου του 1965. 

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

Essays

• Πήτερ Άκρόϊντ, Tomas Stern Eliot-Ο άνθρωπος πίσω από τη μάσκα, μτφ. Παλμύρα Ισμυρίδου, εκδ. Νεφέλη 2002 (Peter Ackroyd, Tomas Stern Eliot)

Περιεχόμενα

1.  Η προέλευση 1888-1906

2.  Η αναζήτηση της γνώσης 1906-1914

3.  Μέσα στη δίνη 1914-1917

4.  Κύριος Έλιοτ, τραπεζικός υπάλληλος 1917-1918

5.  Εξαντλητική εργασία και σκοτούρες 1919-1920

6.  Η κατάρρευση 1921-1922

7.  Αίσθηση αποτυχίας 1923-1924

8.  Σε αναζήτηση πίστης 1925-1929

9.  Τα βάσανα του γάμου 1929-1931

10.Χωριστοί βίοι 1932-1934

11.Νέο ξεκίνημα 1934-1935

12.Μετά την μπόρα 1935-1939

13.Τα χρόνια του πολέμου 1939-1945

14.Οι δοκιμασίες της ζωής 1946-1949

15.Ο δημόσιος άνδρας 1950-1956

16.Επιτέλους ευτυχής 1957-1965

Σημειώσεις

Βιβλιογραφία

Ευχαριστίες

Πίνακες φωτογραφιών

από το Προοίμιο, «Στα τελευταία χρόνια του, ο Τόμας Στερν Έλιοτ δήλωσε πως μόνο σε δύο περιόδους της ζωής του υπήρξε ευτυχισμένος-στην παιδική του ηλικία και στη διάρκεια του δεύτερου γάμου του. Η παρούσα αφήγηση αναφέρεται ως επί το πλείστον στο ενδιάμεσο διάστημα, στα χρόνια που έγραψε το ποιητικό του έργο. Το καλύτερο κομμάτι της ποίησής του, όπως εξομολογήθηκε κάποτε, το πλήρωσε ακριβά στη ζωή του, εδώ αναπτύσσεται καθαρά η σχέση ανάμεσα στη ζωή του και το έργο του, και στόχος του βιβλίου είναι η προσπάθεια να διαφωτιστεί το μυστήριο αυτής της σχέσης.»

• Raymond Williams, Ο Τ. Σ. ΕΛΙΟΤ ΩΣ ΚΡΙΤΙΚΟΣ ΤΗΣ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑΣ, μτφ. Γεράσιμος Λυκιαρδόπουλος, εκδ. Έρασμος 2000

όπως αναφέρει στο προλογικό σημείωμά του ο μεταφραστής, «Το κείμενο που παρουσιάζουμε είν’ ένα κεφάλαιο από το βιβλίο του Raymond Williams Culture and Society (1958), ένα πανόραμα των μετασχηματισμών στο ιδεολογικοκοινωνικό συνάρθρωμα «κουλτούρα-κοινωνία» κατά την ιστορική περίοδο 1780-1950….»

• Στέφανος Ροζάνης, Η Τετάρτη των Τεφρών του T. S. Eliot. Μια αναγωγή στην ουσία της Αλληγορίας, εκδ. πανδώρα 1972(;)

«Η πρώτη σημαντική άποψη που ο Tomas Stern Eliot εκφράζει στο δοκίμιό του για την Κόλαση του Dante είναι πώς η σημαίνουσα αξία του ποιητή στον χώρο της σύγχρονης ευαισθησίας βρίσκεται στο γεγονός πως ο Dante υπήρξεν ο Οικουμενικότερος ποιητής….»

• περιοδικό η λέξη τχ. 43/3,4,1985

Περιεχόμενα

Tomas Stern Eliot, Ανέκδοτη επιστολή στο Γιώργο Σεφέρη

Γιώργος Σεφέρης, Μια ανέκδοτη επιστολή γύρω απ’ τον Έλιοτ

Ezra Pound, Για τον Τόμας Στέρν Έλιοτ

Γιώργος Π. Σαββίδης, Ο Έλιοτ: ευρωπαίος και ελληνικός

Μαρώ Σεφέρη, Προσωπικές αναμνήσεις από τον Τ. Σ. Ελιοτ

Stephen Spender, Βιβλιογραφία του Τ. Σ. Ελιοτ-μια επιλογή

(Hugh Kenser), Tomas Stern Eliot

Tomas Stern Eliot, Άμυνα των νησιών./Στους Ινδούς που πέθαναν στην Αφρική

Αντώνης Δεκαβάλλες, Θωμάς Σ. Έλιοτ: μια σύντομη ανασκόπηση

George Orwell, Τ. Σ. Έλιοτ

Tomas Stern Eliot, Ποίηση και προπαγάνδα

W. H. Auden, Για τον Τόμας Στερν Έλιοτ

Tomas Stern Eliot, Οδυσσέας, τάξη και μύθος

Μάριος Πλωρίτης, Το σύγχρονο ποιητικό θέατρο-«Φόνος στη Μητρόπολη»

Αλέξης Σολομός, Ο θεατρικός Έλιοτ

Tomas Stern Eliot, Το παλάτι της Κίρκης./ Υστερία

Κίμων Φράϊερ, Ο Γιάννης Χρήστου και το «Ορατόριο της Έρημης Χώρας»

Γιάννης Χρήστου, Τα έξι τραγούδια μου σε ποίηση Τ. Σ. Έλιοτ

Tomas Stern Eliot, Οι σκοποί του ποιητικού δράματος

Θανάσης Νάκας, Προσωπική κατάθεση για τον δοκιμιογράφο Τ. Σ. Έλιοτ

Eugenio Montale, Πρόσκληση στον Τ. Σ.Έλιοτ (1950)

Tomas Stern Eliot, Συνέντευξη στό  “Paris Review”

R. P. Blackmur, Ανορθόδοξη Μεταφυσική

Νίκος Κολοβός, Ο κριτικός και η κριτική

Μάρα Γιαννή-Χατζοπούλου, Ρομαντικές θέσεις και αντιθέσεις στην κριτική του Έλιοτ

Pierre Leyris, Η ανανέωση της ποιητικής γλώσσας

Tomas Stern Eliot, «Ρητορεία» και έμμετρο δράμα

Γιώργος Παναγιώτου, Ο Τόμας Σ. Έλιοτ στην Ελλάδα (1966-1984). Βιβλιογραφική δοκιμή

• περιοδικό Διαβάζω τχ. 133/18-12-1985

Περιεχόμενα

Νίκη Ελευθεριάδου-Κατερίνα Σκινιώτου: Η ζωή και το έργο του Τ. Σ. Ελιοτ

Τ. Σ. Ελιοτ, Σκύλλα και Χάρυβδις

Αριστοτέλης Νικολαϊδης, Τ. Σ. Έλιοτ, ο πολύτροπος ποιητής

Αλεξάνδρα Πλακωτάρη, Τ. Σ. Έλιοτ

Κώστας Ε. Ευαγγελίδης, Γιώργος Σεφέρης-Τόμας Στερν Έλιοτ

Γουίλιαμ Κούκσον, Σημειώσεις για τον Έζρα Πάουντ και τον Τ. Στερν Έλιοτ

Ι. Γ. Ταϊφάκος, Η Ρώμη και η λατινική γραμματεία στο έργο του Τ. Σ. Έλιοτ

Μ. Β. Ραϊζης, Οι νεοτερισμοί της ποιητικής του Τ. Σ. Ελιοτ και οι διεθνείς επιδράσεις της

Ρόμπερτ Κριστ, Η Αχρονική Στιγμή

Αλέξης Ζήρας, Οι Απρόοπτες Αντιθέσεις ενός Μοντερνιστή

Αλίκη Μπακοπούλου-Χωλς, Η επικίνδυνη συντήρηση του Τ. Σ. Έλιοτ

Βάϊος Παγκουρέλης, Στο κενοτάφιο του ποιητικού δράματος

Γιάννης Βαρβέρης, Οκτώ σημεία για τον θεατρικό Έλιοτ

Βασίλης Καλαμαράς, Ελληνική εργογραφία Τ. Σ. Έλιοτ

• περιοδικό ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ, τχ. 1474-1475/1-12-1988

Περιεχόμενα

ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ

Ευάγγελος Ν. Μόσχος, Το αφιέρωμα: ο ποιητής και ο πνευματικός άνθρωπος

Νίκος Τριανταφυλλόπουλος, Χαμένο το κίνητρο (ποίημα)

Robert Crist, (μτφ. Σάσα Μόσχου-Σακορράφου), Λόγος και έκφραση στον Έλιοτ (μελέτη)

Χρήστος Γιανναράς, Μνήμη T. S. Eliot (δοκίμιο)

Μ. Β. Ραϊζης, Bergson και Μπερξονισμός στον Έλιοτ (μελέτη)

ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΕΛΙΟΤ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

ΔΟΚΙΜΙΑ

• ΕΦΤΑ ΔΟΚΙΜΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ, μτφ. Μαρία Λαϊνά, εκδ. κλεψύδρα 1971

Περιεχόμενα

Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΕΛΑΣΣΩΝ ΠΟΙΗΣΗ;

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑΣ ΚΛΑΣΙΚΟΣ;

ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΔΡΑΜΑ

ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΦΩΝΕΣ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ

• ΤΟ ΙΕΡΟ ΔΑΣΟΣ. Δοκίμια, μτφ. Μανώλης Χαιρετάκης, εκδ. Δίφρος 1971

Περιεχόμενα

Πρόλογος στην έκδοση του 1928

Εισαγωγή

Η Παράδοση και το Ατομικό ταλέντο

Η δυνατότητα ενός ποιητικού δράματος

Δάντης

Ο Άμλετ και τα προβλήματά του

«Ρητορικό» και ποιητικό δράμα

Ο Τέλειος Κριτικός

Ο Ευριπίδης και ο καθηγητής Murray

Μπλέηκ

Ατελείς Κριτικοί

Για τους ενδεκασύλλαβους του Marlowe

Ο Swinburne σαν ποιητής

Μπέν Τζόνσον

Φιλίπ Μέσσινγκερ

(Ορισμένα από τα δοκίμια αυτά εμφανίστηκαν στην ίδια ή σε πιο πρωτόγονη μορφή στα περιοδικά: «Λογοτεχνικό Συμπλήρωμα» των Τάϊμς, “Athenaum” , «Τέχνη και Γράμματα», και «Εγωϊστής»….)

• ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΟΡΙΣΜΟ ΤΗΣ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑΣ, μτφ. Νανά Ησαϊα, εκδ. Πλέθρον 1980 “Tomas Stern Eliot: Notes towards the Definition of Culture. Faber and Faber 1954”

Περιεχόμενα

Πρόλογος

Εισαγωγή

Ι. Οι τρείς έννοιες της «κουλτούρας»

ΙΙ. Η τάξη και η ελίτ

ΙΙΙ. Ενότητα και διαφοροποίηση: Η τοπική κουλτούρα

ΙΙΙΙ. Ενότητα και διαφοροποίηση: Αίρεση και λατρεία

ΙΙΙΙΙ. Σημειώσεις για την κουλτούρα και την πολιτική

ΙΙΙΙΙΙ. Σημειώσεις για την παιδεία και την κουλτούρα: Συμπέρασμα

Συμπλήρωμα-Η ενότητα της ευρωπαϊκής κουλτούρας

Ευρετήριο

• ΔΟΚΙΜΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΡΙΤΙΚΗ (Επιλογή 1919-1961), μτφ.-επιμέλεια: Στέφανος Μπεκατώρος, εκδ. Ηριδανός 1983

Περιεχόμενα

Σημείωμα του μεταφραστή

L. G. Salingar: Τ. Σ. Έλιοτ, ο Ποιητής και ο Κριτικός   

Frank Kermode: Εισαγωγή στο Κριτικό Έργο του Τ. Σ. Έλιοτ

ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΚΡΙΝΟΥΜΕ ΤΟΝ ΚΡΙΤΙΚΟ (1961)

ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΤΑΛΕΝΤΟ (1919)

Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ (1923)

ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ (1927)

Η ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ Η ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ (1933)

Εισαγωγή

Ο Κριτικός της Ποίησης

Ο Διεξοδικός Κριτικός

Η Μοντέρνα Σκέψη

Συμπέρασμα

Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ (1945)

ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ (1956)

Σχόλια

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Χρονολογικός Πίνακας Τ. Σ. Έλιοτ

Πρίν από το ξεκίνημα: Ο Έλιοτ στα 1916

Βιβλιογραφία μια Επιλογή

Α. Αγγλική

Βιβλιογραφίες, Κριτικά έργα του Έλιοτ σε βιβλία, Κριτικές βιογραφίες-Επιδράσεις, Πηγές του Έργου-Για το πνευματικό κλίμα της εποχής του. Γενικές μελέτες για το έργο, Για την ποιητική και κριτική του θεωρία.

Β. Ελληνική

Βιβλιογραφίες, Για την ποίηση και την κριτική του (Κείμενα Ελλήνων). Για την ποίηση και την κριτική του (Κείμενα Ξένων)

Κατάλογος Συγγραφέων

Ευρετήριο Τίτλων και Ονομάτων

• ΑΜΛΕΤ & ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ, Δύο δοκίμια, μτφ. Γεράσιμος Λυκιαρδόπουλος, εκδ. Έρασμος 1987

• Η ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ (“The Unite of European Culture”. Παράρτημα στο βιβλίο του Notes towards the Definition of Culture). Εισαγωγικό δοκίμιο: «Ο Τ. Σ. Έλιοτ και το μέλλον της Ευρώπης», μετάφραση και σχόλια Ευάγγελος Ν. Μόσχος, εκδ. Ίκαρος 1990

Περιεχόμενα

Ο Τ. Σ. ΕΛΙΟΤ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

Εισαγωγικό-Δοκίμιο

Η ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Η πρώτη ομιλία: Η ποίηση, οι τέχνες και ο πολιτισμός

Η δεύτερη ομιλία: Οι λογοτεχνικές επιθεωρήσεις, οι ιδέες, η αμοιβαία ανταλλαγή τους

Η Τρίτη ομιλία: Το κοινό σημείο του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού. Οι αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στους εθνικούς πολιτισμούς.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΟΝΟΜΑΤΩΝ

• Η ΙΔΕΑ ΜΙΑΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ, πρόλογος Δαμασκηνού Παπανδρέου, Μητροπολίτη Ελβετίας. Μετάφραση Λένας Παπαθεμελή, εκδ. παρατηρητής-Θεσσαλονίκη 1991

• ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ Η ΠΟΙΗΣΗ ΠΟΥ ΠΡΟΕΧΕΙ-ΔΟΚΙΜΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΠΟΙΗΤΕΣ, μετάφραση- σχόλια Στέφανος Μπεκατώρος, εκδ. Πατάκη 2003

“The poetry  does not matter”

Περιεχόμενα

Δεν είναι η ποίηση που προέχει, ένας πρόλογος του μεταφραστή

ΕΡΓΑ

• Η ΕΡΗΜΗ ΧΩΡΑ και άλλα ποιήματα, μετάφραση, σχόλια, εισαγωγή, Γιώργος Σεφέρης, εκδ. Ίκαρος 1973

• ΦΟΝΙΚΟ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ, μτφ. Γιώργος Σεφέρης, εκδ. Ίκαρος 1974

• Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ, Δράμα σε πράξεις δύο, μτφ. Ζωή Καρέλλη, εκδ. Κωνσταντινίδη χ.χ.

• ΕΚΛΟΓΗ ΑΠΟ ΤΟ ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΤΟΥ ΕΡΓΟ 1909-1934. Βιογραφία του ποιητή, εισαγωγή, μετάφραση και ερμηνευτικά σχόλια από την Μερόπη Οικονόμου, εκδ. Α. Καραβία 1976

• ΔΕΚΑ ΧΟΡΙΚΑ ΑΠ’ ΤΟ «ΒΡΑΧΟ», εισαγωγικό δοκίμιο, μετάφραση, σχόλια, Ευάγγελος Ν. Μόσχος, εκδ. Ίκαρος 1980

• ΟΙ ΓΑΤΕΣ. ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΓΕΡΟ-ΠΟΣΟΥΜ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΓΑΤΕΣ, μτφ.-επιμέλεια, Σπάρτη Γεροδήμου, εκδ. Ερμείας 1982

• ΠΟΙΗΜΑΤΑ. ΤΟ ΕΡΩΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΟΥ J. ALFRED PRUFROCK. ΓΕΡΟΝΤΙΟΝ ΥΣΤΕΡΙΑ. ΜΕΛΟΔΡΑΜΑ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΣΟΥΗΝΗ, μτφ. Μανώλη Χαιρετάκη, εκδ. χ.χ.

• ΑΠΑΝΤΑ ΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ, μτφ.-εισαγωγή: Αριστοτέλης Νικολαϊδης, εκδ. Κέδρος 1983

• THOMAS STERN ELIOT, εισαγωγή-μτφ. Παυλίνα Παμπούδη, εκδ. Printa 2002

• ΤΕΣΣΕΡΑ ΚΟΥΑΡΤΕΤΑ. ΤΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΟ ΠΟΙΗΜΑ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΑΙΩΝΩΝ ΣΑΝ ΜΗΝΥΜΑ ΣΤΟΝ ΕΙΚΟΣΤΟ. ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ, μετάφραση και ερμηνευτικό δοκίμιο, Έφη Αθανασίου, εκδ. Ε. Αθανασίου-Αθήνα 1978

• ΤΕΣΣΕΡΑ ΚΟΥΑΡΤΕΤΤΑ, πρόλογος-μετάφραση-σημειώσεις: Κούλας Β. Κότσαπα, Αθήνα 1981

• ΤΕΣΣΕΡΑ ΚΟΥΑΡΤΕΤΑ, απόδοση, εισαγωγικά δοκίμια και σχόλια, Αντώνης Δεκαβάλλες, εκδ. Καστανιώτη 1992

• Η ΤΕΤΑΡΤΗ ΤΩΝ ΤΕΦΡΩΝ/ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΟΥ ΑΡΙΕΛ, μτφ. Κλείτος Κύρου, εκδ. πανδώρα 1971

• Η Τετάρτη των Τεφρών/ Τά Τραγούδια του Άριελ/Τέσσερα Κουαρτέτα, μτφ. Κλείτος Κύρου, εκδ. Ρόπτρον 1988

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς, 8, 9, Αυγούστου 2020.

Με ένα καλοκαιρινό βοριαδάκι πλημμυρισμένο πίκρα από τα εσωτερικά και εξωτερικά κοινωνικά συμβάντα των ημερών μας.