Ο κριτικός λόγος του εκ Κυπαρισσίας Δημοσθένη Δ. Ζαδέ

Δ Η Μ Ο Σ Θ Ε Ν Η Σ  Δ.  Ζ Α Δ Ε Σ

(1918-14/4/1997)

 

ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

-ΧΤΕΣΙΝΑ ΣΤΟΜΑΤΑ, 1950 (ποιήματα)

-ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΟ ΦΩΣ, 1952 (ποιήματα). Α΄ Βραβείο Φιλαδελφείου Διαγωνισμού 1951

-ΔΡΑΣΚΕΛΩΝΤΑΣ Τ’ ΑΣΤΕΡΙΑ, 1955 (ποιήματα) Α΄ Βραβείο Συνδέσμου Φίλων των Γραμμάτων «Το Έπαθλον»-Καϊρου)

-Ο ΑΡΤΙΟΣ ΛΟΓΟΣ, 1957 (ποιήματα)

-ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΚΑΡΙΜΠΑΣ-Ο Ποιητής και Πεζογράφος της Χαλκίδας, 1957 (μελέτη). Τυπώθηκε στο Τυπογραφείο «Νικολόπουλος-Παπακυριακόπουλος» το Μάρτη του1957. Με δαπάνη του Χαλκιδέου φιλότεχνου κ. Θεόδωρου Σαρρή.

-ΚΑΤΩ ΕΚΕΙ ΣΤΟΥΣ ΚΟΡΣΕΟΥΣ, 1958 (νουβέλα). Εκδόσεις-Τυπογραφείο Α. Μαυρίδης

-Η ΩΡΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ, 1959 (ποιήματα)

-ΓΛΑΡΟΦΩΛΙΕΣ ΣΤΗ ΦΥΜΑΙΝΑ, 1960 (νουβέλα) Κρατικό Βραβείο νουβέλας-διηγήματος 1961. Εκδόσεις-Τυπογραφείο Α. Μαυρίδης

-ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΚΥΚΛΟΣ, 1962 (νουβέλλα).

-ΜΙΑ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΟΝΕΙΡΕΥΕΤΑΙ, 1964 (μυθιστόρημα). Εκδόσεις-Τυπογραφείο Α. Μαυρίδης.

-ΟΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΧΡΕΟΣ ΤΟΥΣ ΣΤΗ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΕΠΟΧΗ, 1965 (δοκίμιο). Εκδόσεις-Τυπογραφείο  Α. Μαυρίδης

-ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΜΑΡΤΖΩΚΗΣ, 1969 (μελέτη) Αθήνα

-ΠΑΝΟΣ ΣΠΑΛΑΣ, 1972 (μελέτη) Αθήνα

-ΤΟ ΑΓΩΝΙΣΜΑ ΤΟΥ ΤΟΞΟΥ, 1973 (θεατρικό) Τρείς Πράξεις. Αθήνα

-ΤΟΥΤΟ ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ, 1974 (νουβέλα). Τυπογραφείο Σπύρου Βεντούρα

-ΑΛΒΑΝΙΚΗ ΡΑΨΩΔΙΑ- ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΕΙΡΗΝΗΣ, 1975 (μυθιστόρημα). εκδ. Νέα Σκέψη. Β΄ έκδοση εκδ. Μνήμη 1981

-ΓΙΑ ΣΜΕΡΝΕΣ…, 1977 (διηγήματα) Βραβείο 1978 Διεθνούς Ακαδημίας LUTECE- Παρίσι. Τριφυλιακή Εστία

-ΑΡΙΣΤΟΣ ΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣ, 1978 (μελέτη). Τριφυλιακή Εστία

-Η ΠΑΡΑΣΗΜΟΦΟΡΙΑ, 1980 (ποιήματα) Βραβείο 1980 Ακαδημίας LUTECE- Παρίσι. Τριφυλιακή Εστία

-ΚΥΠΑΡΙΣΣΙΑ, 1981 (ποιήματα) Ελεγεία. Τριφυλιακή Εστία

-ΣΤΗ ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΑΛΛΟΥ, 1983 (νουβέλα). Τριφυλιακή Εστία

-ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΤΟΝ ΞΕΝΟ ΜΟΧΘΟ, 1985, τόμος Α, (κριτική). Τριφυλλιακή Εστία-Αθήνα

-ΤΑ ΣΟΝΕΤΑ, Σειρά πρώτη, 1986 (ποίηση). Τριφυλιακή Εστία

-ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΤΟΝ ΞΕΝΟ ΜΟΧΘΟ, 1987,τόμος Β΄, (κριτική) Τριφυλλιακή Εστία-Αθήνα

-ΤΑ ΣΟΝΕΤΑ, Σειρά δεύτερη, 1988 (ποίηση) Τριφυλιακή Εστία-Αθήνα

-ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΤΟΝ ΞΕΝΟ ΜΟΧΘΟ, 1989, τόμος Γ΄, (κριτική).Αθήνα

-Ο ΒΑΒΥΛΑΣ, 1990 (διηγήματα) Βραβείο «Θ. Διαμαντοπούλου» Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών 1993. Αθήνα

-ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΤΟΝ ΞΕΝΟ ΜΟΧΘΟ, 1991, τόμος Δ΄, (κριτική). Αθήνα

-ΠΟΙΗΜΑΤΑ-ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ, 1992, (ποίηση). Αθήνα

-ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΤΟΝ ΞΕΝΟ ΜΟΧΘΟ, 1993, τόμος Ε΄, (κριτική). Αθήνα

-ΜΑΡΘΑ, 1994 (νουβέλα). Αθήνα

-ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΤΟΝ ΞΕΝΟ ΜΟΧΘΟ, 1995, τόμος ΣΤ΄, (κριτική). Αθήνα

-ΟΔΥΝΕΣ ΚΑΙ ΟΝΕΙΡΑ, 1996 (ποιήματα) Αθήνα

-ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΤΟΝ ΞΕΝΟ ΜΟΧΘΟ, 1997, τόμος Ζ΄,(κριτική). Αθήνα

-Η ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ, 1998 (διηγήματα) Αθήνα

-ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΤΟΝ ΞΕΝΟ ΜΟΧΘΟ, 2000, τόμος Η΄, (κριτική). Αθήνα

ΒΙΒΛΙΑ ΠΟΥ ΓΡΑΨΑΝΕ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΣΘΕΝΗ ΖΑΔΕ

-Ο πνευματικός κόσμος για τα 30 χρόνια προσφοράς του Δ. Ζαδέ, 1980. Τριφυλιακή Εστία

-ΓΙΑΝΝΗ ΚΑΡΑΒΙΔΑ: Ο Δημοσθένης Ζαδές και η Παρασημοφορία» του, 1980. Αθήνα

-ΓΙΑΝΝΗ ΣΠΑΝΟΠΟΥΛΟΥ: Δημοσθένης Ζαδές, ο ποιητής της «Παρασημοφορίας», 1981. Αθήνα

-ΓΙΑΝΝΗ ΑΝΔΡΙΚΟΠΟΥΛΟΥ: Δημοσθένης Ζαδές, μια πολυσήμαντη συγγραφική παρουσία, 1994. Αθήνα

-ΕΛΕΝΗ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ-ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΥ: «Η Παρασημοφορία».-Ποιητική Συλλογή του Δημοσθένη Ζαδέ, 1995. Αθήνα

-ΓΙΑΝΝΗ ΑΝΔΡΙΚΟΠΟΥΛΟΥ: Δημοσθένης Ζαδές, σύντομη θεώρηση του έργου του (ο κριτικός-ο ποιητής-ο πεζογράφος), 1997. Αθήνα

 

ΠΑΝΩ  ΑΠ’ ΤΟΝ ΞΕΝΟ ΜΟΧΘΟ

ΚΡΙΤΙΚΗ  ΒΙΒΛΙΟΥ

ΤΟΜΟΣ  Α΄

ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΤΡΙΦΥΛΛΙΑΚΗΣ  ΕΣΤΙΑΣ»-ΑΘΗΝΑ 1985, σ. 304, διαστάσεις 14,5Χ21, δραχμές 320.

Τυπώθηκε στο τυπογραφείο των Στέλιου Βεντούρα και Χρήστου Σπύρου, Σάμου 99, τον Μάη του 1985 για λογαριασμό του συγγραφέα. Το εξώφυλλο γίνηκε από το ζωγράφο-λογοτέχνη Γιάννη Σπανόπουλο, Υγείας 1 Παλαιό Φάληρο.

-ΟΛΓΑ ΒΟΤΣΗ, Πρώτη ρίζα,-Ποιήματα, 34-35. Περ. «Κρητική Εστία» τχ.144/1964

-ΣΤΕΛΙΟΣ ΓΕΡΑΝΗΣ, Παθολογία,-Ποιήματα, 38-40. Περ. «Εκτελωνιστική Επιθεώρηση» τχ. 3/1962

-ΣΠΥΡΟΣ ΚΥΡΙΑΖΟΠΟΥΛΟΣ, 1) Η πολιορκία, 2) Τροχαία σήματα,-Ποιήματα, 125-126. Περ. «Ηπειρωτική Εστία» τχ. 321-322/1979

-ΧΡΗΣΤΟΣ ΛΕΒΑΝΤΑΣ, Θύελλα στο Μπέυ-Μπίσκυ,-Διηγήματα,  137-139. Εφημ. «Χρονογράφος» Αρ. φύλ. 21.565/1975

-ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΕΤΣΟΛΗΣ, Ψηφιδωτά σε δάπεδο,-Ποιήματα, 154-156. Εφημ. «Ο Προσφυγικός Κόσμος» Αρ. φύλ. 2.171/23.9.1972

-ΠΑΝΟΣ ΠΑΠΑΡΡΗΓΟΠΟΥΛΟΣ, Νοσταλγικοί ρυθμοί,-Ποιήματα, 200-201. Περ. «Παναθήναια» τχ.55/1965

-ΓΙΩΡΓΟΣ Μ. ΠΟΛΙΤΑΡΧΗΣ, Άνθρωποι και λιμάνια,-Διηγήματα, 210-211. Περ. «Κρητική Εστία» τχ. 134/1963

-ΜΑΡΙΑ ΠΕΡ. ΡΑΛΛΗ, Περίπατος στη Ρουμανία και στη Μόσχα,-Ταξιδιωτικό, 212-214. Περ. «Ξενία» τχ. 105/1966

-ΠΑΝΟΣ ΣΠΑΛΑΣ, 1)Φωτεινή Πύλη-2)Πολυκατοικία, Ποιήματα, 238-239. Περ. «Κρητική Εστία» τχ. 57/1960

«ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ»

Γιάννης Σκαρίμπας, Η μαθητευόμενη των τακουνιών,-διηγήματα, 232-235. αρ. φύλ. τχ. 5-6/ 1962

«ΠΕΙΡΑΙΚΑ ΝΕΑ»

 -Βενετία Καπετανάκη, Propatria,-ποιήματα, 94-96. αρ. φύλ. 2.570/1972

«ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΟΣ»

(μη πειραιώτες δημιουργοί)

-Ελευθερία Αναγνωστάκη, ποιήματα, 14-16. αρ. φυλ. 20.097/1970

-Χρήστος Ευελπίδης: Αγάπες,-διηγήματα, 69-72. αρ. φύλ. 20582/1972

-Τάσος Ζάππας, Αλιευτικά χρονικά του Ευβοϊκού, χρονικό, 72-73. αρ. φύλ. 19.982/1970

-Λούλα Ιερωνυμίδη, Έγκλημα ώρα μηδέν,-διηγήματα, 78-79. αρ. φύλ. 20.533/1971

-Χρήστος Κατσιγιάννης, Η κιβωτός,-Θεατρικό, 101-102. αρ. φύλ. 21.565/1975

-Ξάνθος Λυσιώτης, Αναδρομή,-ποιήματα, 143-145. αρ. φύλ. 20.430/1971

-Κώστα Μόντη, Εξ ιμερτής Κύπρου-ποιήματα, 159-161. αρ. φύλ. 21.101/12.11.1973

-Άντης Περνάρης, Περιτελλόμενες ώραις,-ποιήματα, 204-206. αρ. φύλ.21.434/27.1.1975

-Χρυσούλα Σκανδάμη, 1) Πεταλούδες και σπουργίτια. 2) Φεγγοβολιές.-ποιήματα, 231-232. αρ. φύλ. 20.717/19.7.1972

-Βασίλης Τσιάτης, πεζογραφήματα, 267-269. αρ. φύλ. 20.054/25.4.1970

-Γιώργος Φανός, Βορά στην μπόρα,-ποιήματα, 269-270. αρ. φύλ. 20.042/9.4.1970

-Μίμης Φερέτος, Μεσσηνιακά 1968.-Ιστοριοδιφικά, 270-272. αρ. φύλ. 19.889/30.9.1969

                      Αποσπάσματα  Επιστολών προς τον Δ. Ζ.

-Λάμπης Βολανάκης,(6/12/1978), 285

-Γκίκας Μπινιάρης, (28/12/1978), 290

Σημειώσεις

        Ο Α΄ τόμος περιέχει τίτλους Βιβλίων, 6. Δ. Ζ.: «Λίγα Λόγια για τον Αναγνώστη», 7-8. Ακολουθούν με αλφαβητική σειρά οι Βιβλιοκριτικές του σε περιοδικά και εφημερίδες, 9-282. Μετά το κείμενο δίνεται το στίγμα του εντύπου, που δημοσιεύθηκε η β/κη πρώτη φορά. (περιοδικό, εφημερίδα). Έπονται οι σελίδες 283-298 «Η ΚΡΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΘΕΝΗ ΖΑΔΕ» (αποσπάσματα επιστολών). Και «Τα Περιεχόμενα» 299-303. Τα Κριτικά σημειώματα του πρώτου τόμου, μεγάλης ποικιλίας και ευρείας θεματολογίας, αναφέρονται σε 154 άντρες και γυναίκες ποιητές, διηγηματογράφους, μυθιστοριογράφους, μελών λογοτεχνικών σωματείων, καθηγητών πανεπιστημίου, ανθολόγους, χρονικογράφους,  ιστοριοδίφες, μεταφραστές, δοκιμιογράφους ταξιδιογράφους, από όλα σχεδόν τα μέρη της Ελλάδος και του εξωτερικού. Κύπρος, Αίγυπτος, Αμερική. Στην περίπτωση των Κυπρίων συναντάμε γνωστούς Κυπρίους ποιητές και ποιήτριες ή συγγραφείς που έχουν γράψει ποιητικές συλλογές, μελέτες, δοκίμια, χρονικά για την Κύπρο. Ενώ από τον Αιγυπτιακό Ελληνισμό έχουμε την περίπτωση του λογοτέχνη και γραμματολόγου Μανώλη Γιαλουράκη, του Ιωάννη Χατζηφώτη και άλλων προσώπων των ελληνικών αιγυπτιακών γραμμάτων. Και φυσικά, κρίνονται, σχολιάζονται βιβλία (ποιητικά, πεζά) Πειραιωτών συγγραφέων που αποδελτιώνω ξεχωριστά. Η ποιήτρια και μεταφράστρια από την πόλη μας Όλγα Βότση κρατά τα «σκήπτρα» του κριτικού ενδιαφέροντός του, ακολουθεί ο ποιητής και δοκιμιογράφος Στέλιος Γεράνης και άλλοι. Από την κριτική του ματιά δεν «ξεφεύγουν» και σύγχρονοι θεράποντες του ποιητικού λόγου, όπως ο πειραιώτης μεταφραστής και ποιητής καθηγητής αγγλικών Ανδρέας Αγγελάκης.  Από τα 154 ονόματα συγγραφέων, τα 24 είναι γυναικεία. Ποιήτριες , γυναίκες πεζογράφοι, διηγηματογράφοι, που ασχολήθηκαν με το δοκίμιο και την μελέτη.  Οι ποιητικές συλλογές, τα βιβλία, ή τα ανάτυπα που εξετάζονται είναι πάνω από 154. Σε όχι λίγα σημειώματά του, ο Δημοσθένης Δ. Ζαδές κρίνει και γράφει για δύο ή και τρείς τίτλους βιβλίων του ίδιου συγγραφέα μαζί. Ένα όχι ευκαταφρόνητος αριθμός συγγραφέων,-από τα ονόματα αυτά-, μάλλον, είναι άγνωστα στο ευρύ αναγνωστικό κοινό όπως και η συγγραφική τους παραγωγή. Αναφέρονται σε πρόσωπα από περιοχές της Ρούμελης, της Ηπείρου, της Εύβοιας, της Μεσσηνίας, του Πύργου, των Ιονίων Νήσων, της συμπρωτεύουσας, κλπ., που τα βιβλία και οι εργασίες τους, τα διηγήματά τους και οι μελέτες τους, οι λαογραφικές τους καταγραφές και οι ανθολογήσεις τους , οι ιστορικές τους μονογραφίες, αφορούν δημιουργούς και τόπους, μέρη καταγωγής τους. Έχουν δηλαδή αν μπορούμε να το εκφράσουμε με έναν «στενό» όρο, λογοτεχνική-συγγραφική εντοπιότητα. Δίχως αυτό να σημαίνει ότι τα έργα αυτά δεν ενδιαφέρουν ένα ευρύτερο αναγνωστικό κοινό από όλα τα μέρη της Ελλάδας. Από την άλλη, συναντούμε σε μια ισότιμη παρουσίαση και συν-εξέταση πάντα, ονόματα ποιητών και πεζογράφων που βρίσκονταν και εξακολουθούν βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της αναγνωστικής επικαιρότητας ή έχουν καταταχθεί στους «μείζονες» έλληνες δημιουργούς από τους ιστορικούς και γραμματολόγους, σιμά σε «ελάσσονες», τους λεγόμενους «δευτεροκλασάτους» που δεν θα συναντήσουμε τα ονόματά τους ούτε τα έργα τους στις «ακαδημαϊκές» ή κλασικές ιστορίες της ελληνικής λογοτεχνίας. Παρά μόνο σε αποδελτιώσεις περιοδικών και άλλων εντύπων. Αρκετά από τα ονόματα αυτά του είναι γνωστά και ανθρώπινα φιλικά είτε γιατί είναι κοινοί συνεργάτες σε εφημερίδες και λογοτεχνικά περιοδικά που γράφει και ο ίδιος, είτε επειδή είναι μέλη Λογοτεχνικών Σωματείων που είναι μέλος ή προΐσταται, είτε προέρχονται από τον πανεπιστημιακό χώρο, όπως η περίπτωση του παλαιού καθηγητή πανεπιστημίου Ιωαννίνων, πειραιώτη Σπύρου Κυριαζόπουλου, ο οποίος μας είναι γνωστός στα ελληνικά γράμματα και από τις ποιητικές του ενασχολήσεις και βιβλία. Ή την περίπτωση του καθηγητή της λαογραφίας Μιχάλη Μερακλή και την συστηματική ενασχόλησή του με τον δοκιμιακό και κριτικό λόγο και την συγγραφή ιστοριών της ελληνικής γραμματείας. Ή προέρχονται από τον χώρο της Ακαδημίας, περίπτωση μυθιστοριογράφου Τάσου Αθανασιάδη, ή των πανεπιστημιακών Κοινωνιολόγων όπως ο Δημήτριος Τσάκωνας, ο Δημήτριος Γκούτας ή οι πολιτικοί Κωνσταντίνος Τσάτσος και Παναγιώτης Κανελλόπουλος, που, πέρα από  την πολιτική και την πανεπιστημιακή της διδασκαλία ασχολήθηκαν με την συγγραφή ιστορικών μυθιστορημάτων, την συγγραφή ποιημάτων ή την μετάφραση γνωστών αρχαίων και νεότερων δυτικοευρωπαίων ποιητών.   Ελάχιστες από τις βιβλιοκριτικές του είναι πολυσέλιδες, πχ. του ποιητή, δικαστικού και πρώην προσωρινού προέδρου της ελληνικής δημοκρατίας Μιχαήλ Στασινόπουλου,  του πρώην πρωθυπουργού και λογίου Παναγιώτη Κανελλόπουλου, του λογοτέχνη και κριτικού Δημήτρη Γιάκου, του ποιητή από την Θεσσαλονίκη Σαράντου Παυλέα. Συνεξετάζοντας και τους 8 τόμους εν συνόλω.  Σε ορισμένους επανέρχεται αρκετές φορές, έχει θα σημειώναμε ιδιαίτερη αναγνωστική «αδυναμία» βλέπε Γιώργος Βαφόπουλος, Δ. Γιάκος, Αθηνά Ταρσούλη, Όθων Δέφνερ, ο Μπάμπης Κλάρας, ο Βασίλης Τσιάτης, ο Ελευθέριος Πλατής, ο Βασίλης Λαζανάς, ο Πέτρος Γλέζος, ο Φοίβος Δέλφης, Τάκης Βαρβιτσιώτης, κ. ά.., και αρκετές γυναίκες ποιήτριες και Κύπριοι συγγραφείς. Η πλειονότητα των κειμένων του, καταλαμβάνει μισή, μία ή μιάμιση σελίδες. Διαβάζουμε και βιβλιοπαρουσιάσεις του που τις δημοσιεύει για δεύτερη φορά σε διαφορετικό έντυπο πάνω κάτω την ίδια χρονική περίοδο. Στα σημειώματα αναγράφεται μόνο το όνομα του συγγραφέα, ο τίτλος του βιβλίου και η κατηγορία στην οποία εντάσσεται το έργο. (ποίηση- δοκίμιο-διήγημα, τοπική λαογραφία, μελέτη, δοκίμιο, χρονικό κλπ). Χωρίς να μας δίνονται άλλες πληροφορίες για τον εκδότη, τη χρονιά της κυκλοφορίας του, το εξώφυλλό του, τις σελίδες του.  Σε ορισμένες βιβλιοπαρουσιάσεις –μέσα στο σώμα της κριτικής, ο Ζαδές μνημονεύει τον εκδοτικό οίκο, βλέπε περίπτωση Αρσένη Γεροντικού και το βιβλίο του που κυκλοφόρησε από τα «Κερκυραϊκά Χρονικά», ή του Γεωργίου Χατζηκωστή, και το δοκίμιό του «Με του λόγου το σπαθί», που κυκλοφόρησε από το Παγκύπριο Γυμνάσιο στη Λευκωσία. Που είναι ένα Ανθολόγιο Λευτεριάς της Πατρίδας, από κείμενα Ελλήνων Λογίων μετά την Άλωση, βλέπε πρώτο τόμο σελίδα 277. Σε άλλες του, μας μιλά για προηγούμενη κριτική του που αναφέρεται σε προγενέστερο έργο του συγγραφέα, το όνομα του εντύπου στο οποίο δημοσίευσε τις θέσεις του και επανέρχεται με μια νέα κριτική του ματιά. Γράφει εκ νέου για παλαιές, διαρκείς συγγραφικές του «αγάπες». Συνήθως, δεν μας μιλά αναλυτικά για προηγούμενα έργα του λογοτέχνη, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αγνοεί, δεν είναι ενημερωμένος, δεν έχει διαβάσει προηγούμενες ποιητικές συλλογές, συλλογές διηγημάτων, πεζογραφήματα ή άλλες εργασίες του. Ο Δ.Δ. Ζ. αβίαστα διαπιστώνουμε με την πρώτη ματιά που θα πιάσουμε στα χέρια μας το πολύτομο έργο του «Πάνω απ’ τον ξένο μόχθο» είναι ένας βιβλιοφάγος, ένας επαρκέστατος και πλουσιοπάροχα κατατοπισμένος αναγνώστης και κριτικός. Σε γραπτά του, συγκρίνει τους έλληνες δημιουργούς με ξένους ομοτέχνους τους, όπως στην περίπτωση του μυθιστοριογράφου Νίκου Αθανασιάδη που τον παρομοιάζει με τον Άρθουρ Καίσλερ, και το βιβλίο του που τον επηρέασε «Πέρα απ’ το ανθρώπινο» ή «Το μηδέν και το άπειρο». Ή ακόμα του συγγραφέα από την Θεσσαλονίκη Γεώργιου Δέλιου που σελίδες έργων του, ο ερμητικός λόγος του, του θυμίζουν τον λόγο του Φρανς Κάφκα, και άλλες περιπτώσεις.  Οι παρατηρήσεις του είναι εύστοχες, ο λόγος του αδρός, καθημερινός, οικείος, καθόλου λογοτεχνικά βαρύγδουπος. Κινείται μέσα σε μια ατμόσφαιρα ανθρωπισμού και κοινωνικής δικαιοσύνης. Οι θέσεις του ορθές, οι αισθητικές του απόψεις επίσης. Η ματιά του πάντα προσανατολισμένη προς την πλευρά της κοινωνίας και των απλών ανθρώπων. Απέριττη γραφή, καθόλου κομψευόμενο κριτικό ύφος, γλώσσα στρωτή, μάτι καλλιεργημένο συμπεράσματα ευκολοπροσβάσιμα στον απλό αναγνώστη. Ακόμα και οι όποιες αμφιβολίες του για την ποιότητα ενός έργου, της γραφής ενός συγγραφέα εκφέρονται με προσοχή και τεκμηρίωση. Άλλοτε κινούμενες μέσα σε ένα κλίμα συγγραφικών αναφορών άλλοτε σε ένα πλαίσιο εσωτερικών της λογοτεχνία και των κανόνων της κρίσεων. Χωρίς να παρασύρεται ή να μας παρασύρει σε ατραπούς απαξίωσης ή διχαστικά αναγνωστικά διλήμματα εκ καθέδρας. Ο Δημοσθένης Δ. Ζαδές ανοίγει μια διπλή συνομιλία όταν γράφει. Μία με τον ίδιο τον συγγραφέα και μία με το έργο που έχει μπροστά του βασιζόμενη στην εποπτεία που διαθέτει από προηγούμενες αναγνώσεις του. Με απλότητα, κατανοητή έκφραση, θα γράφαμε πνευματική ακεραιότητα, ορισμένες φορές σταθερές επαναλήψεις του, φωτίζει τις σελίδες του βιβλίου με την γραφίδα του.  Καθώς  γράφει  τις κρίσεις του για το βιβλίο και τον συγγραφέα του, (συνοπτικές ή μη, αναλυτικές ή περιγραφικές) μας εκθέτει και τις δικές του θέσεις, απόψεις, κοινωνικές ιδέες ακόμα και με προσοχή πολιτικές και ασφαλώς τις αισθητικές. Μας δίνει την αρχιτεκτονική δομή του συγγραφέα, του έργου που έχει πάνω στο γραφείο του. Δεν φοβάται να πεί ευθαρσώς την άποψή του για πολιτικές προσωπικότητες του προηγούμενου αιώνα. Βλέπε Νοροντόμ Σιχανούκ  με την ευκαιρία των κρίσεών του για το ταξιδιωτικό του Ιωάννη Βασιλείου «Ανγκόρ» Ή πάλι να μεταφέρει αποσπάσματα στίχων που τον συγκίνησαν και αφορούν την εξέγερση του Πολυτεχνείου, όπως έχουμε στην περίπτωση του Σπύρου Π. Ζερβού και της συλλογής του «Της Λευτεριάς»:(«μη στενεύεις τις ρίζες της λευτεριάς/ για να μην την πνίξεις». Για την περίοδο της εφταετίας θα πει: «Ήταν η ανάσταση όλου του έθνους/ από το μαρτύριο του Μουστακλή». Κι αλλού: «Κίνησαν όλοι μαζί παρέα,/ απ’ τα βουνά στο Πολυτεχνείο». Και καταλήγει με την διαπίστωση: «Το «Δημοτικό» είναι ένα συγκλονιστικό τραγούδι».). Ενώ δεν φοβάται να πει ευθαρσώς την γνώμη του για μια γυναικεία ποιητική φωνή όπως στην περίπτωση της Αντιγόνης Γαλανάκη-Βουρλέκη, καθώς γράφει για την συλλογή της «Μνήμη αιχμάλωτη». Λέγοντάς μας: «Η Αντιγόνη Γαλανάκη είναι μια ελπίδα για τη νεοελληνική γυναικεία ποίηση». Ενώ ταυτόχρονα, δεν φοβάται να γράψε ότι: «Πρώτη φορά έρχομαι σε γνωριμία με το έργο της Χρυσάνθης Ζιτσαίας» για να κλείσει το σημείωμά του με την διαπίστωση: «Πολύ χάρηκα για τη γνωριμία μου με το έργο της». Αν  αυτό δεν είναι γλυκιά γεύση της ανάγνωσης ενός βιβλίου, τότε τι είναι; Αλλού, «Ρούφηξα το βιβλίο τούτο του φίλου λαογράφου και φυσιολάτρη, και γύρω μου θρυσομανούσανε τεράστια πλατάνια, δρυά, πεύκα, κυπαρίσσια, δάση πυκνά καθώς γυρνούσα τις σελίδες του», καθώς γράφει για το λαογραφικό βιβλίο του δασκάλου Δημητρίου Χ. Σέττα< «Ο Γεροπλάτανος της Ευβοίας». Μια διπλή ηδονική ατμόσφαιρα της συγγραφικής περιπέτειας και του φυσικού περιβάλλοντος. Εικόνες της Φύσης και ανθρώπινος λόγος και γραφή ένα. Αλληλοσυμπληρώνουν τα κενά του χρόνου χωρίς να επικαλύπτονται.  Κρίσεις, απόψεις, τάσεις, μορφές , ρεύματα, φόρμες, ονόματα, έργα, πληροφορίες, στοιχεία ιστορικά γραμματολογικά, επαναλαμβανόμενοι πυρετοί δημιουργίας, συμπάθειες και επιλογές, ψυχογραφίες και ποιητικές αισθήσεις, ιστορικολαογραφικές μελέτες, μεταφραστικές φωνές, ταξιδιωτικά βιώματα, λογοτέχνες που μανταλώθηκαν στον λήθαργο του χρόνου, έργα  εμπνευσμένα, λυρικά της Ρωμιοσύνης συγκλονιστικές εμπειρίες, όλα αυτά και πολλά άλλα, αναπνέουν μέσα στο σεντούκι των αναγνωστικών επιλογών του Δημοσθένη Δ. Ζαδέ. Περιμένουν μέσα στο κριτικό παγκάρι του την ανάγνωσή μας, την μελέτη μας. Τα πλείστα από τα βιβλία που εξετάζονται εντάσσονται στην μεγάλη κατηγορία της παραδοσιακής λογοτεχνίας και ποίησης. Ο όγκος των βιβλίων είναι μεγάλος, διαρκής, συνεχής. Αναγνωρίζουμε μάλλον να αυξάνεται καθώς ο Ζαδές γίνεται γνωστότερος στο ευρύ κοινό, βραβεύεται για τις δικές του πρωτογενείς δημιουργίες. Συμμετέχει ενεργά στις συγγραφικές δραστηριότητες της εποχής του, του καιρού του αναζητήσεις και αναψηλαφήσεις.  Ανεξάρτητα αν δημοσιεύει σε έντυπο του Πειραιά, της Κύπρου, της Μεσσηνίας, της Ηπείρου ή της Αιγύπτου, αυτό δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη, ότι το σημείωμα που δίνει προς δημοσίευση έχει να κάνει με Πειραιώτη, Κύπριο, Χιώτη ή Θεσσαλονικιό, Πελοποννήσιο συγγραφέα. Υπερτερούν όπως προανέφερα οι αντρικές γραφίδες. Πλειοδοτούν οι  κρίσεις του για τον ποιητικό λόγο, το διήγημα, την πεζογραφία, και οι υπόλοιπες κατηγορίες της γραφής.  Έκπληξη μας προκαλεί το πανόραμα των εντύπων και εφημερίδων στα οποία γράφει, είναι συνεργάτης. Ένα καλειδοσκόπιο γνώσεων με τις οποίες καταπιάστηκε ο εργασιομανής κριτικός από την Κυπαρισσία Δημοσθένης Δ. Ζαδές. Ενεργός πολίτης, ενεργότερος λόγιος.  Γράφει σε Φύλλα από διάφορα γεωγραφικά διαμερίσματα της χώρας και του εξωτερικού που κατοικεί, ακμάζει πνευματικά και ανθεί δημιουργικά ο Ελληνισμός. Ακόμα και για ποιητές και δημοσιογραφικά ταλέντα που εγκαταστάθηκαν μόνιμα στην Αμερική,  όπως ο Νίκος Σπάνιας. Αρκετά από τα έντυπα που συνεργάζεται δεν εντάσσονται στα αμιγώς λογοτεχνικά ή φιλολογικά περιοδικά, είναι εκτελωνιστικά ή τουριστικά. Ας καταγράψουμε τους τίτλους όπως μας τους δίνει ο Ζαδές δίχως άλλα στοιχεία τους πέρα από την ημερομηνία-την χρονιά- που δημοσιεύεται η κριτική και το νούμερο του εντύπου, δίχως μήνα, εποχή ή περίοδο. Σε ορισμένες εφημερίδες προσθέτει και τον αριθμό του φύλλου:  Περιοδικά:  «Κρητική Εστία», «Ιόνιος Ηχώ», «Τριφυλιακή Εστία», «Ξενία», «Νέα Σκέψη», «Ηπειρωτική Εστία», «Εκτελωνιστική Επιθεώρηση», «Παναθήναια», «Πολιτική-Οικονομία-΄Ερευνα», «Σμύρνα», «Πνευματική Κύπρος», «Φιλολογική «Φωνή του Αιγαίου», «Θερμοπύλες», «Ιωνικός Παλμός».  Εφημερίδες: «Χρονογράφος», «Πειραϊκά Νέα», «Μεσσηνιακή Αναγέννηση», «Ολυμπιακός Αγών», «Ηχώ της Μεσσηνίας», «Εθνική Αναγέννηση», «Ελευθέρα Σκέψις», «Ο Προσφυγικός Κόσμος», εφημερίδα του Καϊρου «Σφίγξ», «Ηχώ Νέας Σμύρνης» και άλλα.

      Ξεχωρίζουμε τα ονόματα των: ποιητών όπως ο Κρίτων Αθανασούλης: Η επίσκεψη του Αγγέλου. Του ποιητή Τάκη Αντωνίου, «Επανάσταση των νεκρών». Του δοκιμιογράφου και αναστηλωτή πολλών Απάντων ελλήνων συγγραφέων και εκδότη των «Αιολικών Γραμμάτων»  Γιώργου Βαλέτα, «Της Ρωμιοσύνης». Του παλαιού ποιητή Φώτου Γιοφύλλη, «Ποίηση μισού αιώνα». Του πεζογράφου Γεράσιμου Γρηγόρη, «Πορεία μέσα στη νύχτα». Του Θεσσαλονικιού Γιώργου Δέλιου, «Ο ήλιος και τ’ αστέρια. Του αγαπητού μας μικρασιάτη πεζογράφου και τεχνοκριτικού Στρατή Δούκα, «Ο μικρός αδερφός». Του ποιητή και ιστορικού της ελληνικής λογοτεχνίας Κώστα Θρακιώτη, «Ο άνθρωπος του έρωτα και της στάχτης». Του αθηναιογράφου και ιστοριοδίφη Κώστα Καιροφύλλα, «Η Ζάκυνθος και η Ελληνική Επανάσταση». Του πολιτικού-κοινωνιολόγου και λογίου από την Πάτρα, πρώην πρωθυπουργού Παναγιώτη Κανελλόπουλου, «Γεννήθηκα το 1402». Του θεατράνθρωπου και σκηνοθέτη Λίνου Καρζή, «Αρχικός Ε΄,- Ελευθώ». Του ανθολόγου και ποιητή Σήφη Κόλλια, «Η Αθήνα στη νεοελληνική Ποίηση.- Ρώμος Φιλύρας». (δύο βιβλία του). Του ποιητή Γιώργου Κότσιρα, «Τα Ποιήματα». Του ποιητή και σκηνοθέτη Ορέστη Λάσκου, «Αγριόχηνες». Του ιστορικού της ελληνικής λογοτεχνίας και κριτικού, ομότιμου καθηγητή πανεπιστημίου Μιχάλη Μερακλή, «Η ποίησή μας, ο διχασμός, το μεταίχμιο». Της ποιήτριας Δώρα Μοάτσου-Βάρναλη, «Ποιητική Τέχνη». Του Νίκου Παπακωνσταντίνου, «Άσμα Ασμάτων». Του διηγηματογράφου Γιάγκο Πιερίδη, «Ο χειμώνας δεν πέρασε». Του δοκιμιογράφου Δημήτρη Σιατόπουλου, «Ματωμένη Κύπρος». Του ιστορικού του ελληνικού θεάτρου Γιάννη Σιδέρη, «Ερμηνείες Νεοελληνικές του Αρχαίου θεάτρου». Του χαλκιδέου ποιητή και πεζογράφου Γιάννη Σκαρίμπα, «Η μαθητευόμενη των τακουνιών». Του ποιητή και μεταφραστή Νίκου Σπάνια, «Φόρος τιμής του Giorgio de Chirico». Του Γιώργου Σταμπολή, «Ηδονικά σονέττα». Της ποιήτριας και δοκιμιογράφου, διηγηματογράφου, ανθολόγου Αθηνάς Ταρσούλη, «Εσπερινά». Του πεζογράφου Βασίλη Τσιάτη, «Πεζογραφήματα». Του συγγραφέα και δοκιμιογράφου Ιωάννη Χατζηφώτη, «Ο Παπαδιαμάντης». Του Κυπρίου ποιητή Κύπρου Χρυσάνθη, «Ώρα πατρίδας». Και δεκάδων άλλων.

ΤΟΜΟΣ Β΄

ΚΡΙΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΤΡΙΦΥΛΛΙΑΚΗΣ  ΕΣΤΙΑΣ»-ΑΘΗΝΑ 1987, σ. 312, διαστάσεις 14,5Χ21, δραχμές 300. Τυπώθηκε στο τυπογραφείο των Στέλιου Βεντούρα και Χρήστου Σπύρου, Σάμου 99, τον Μάη του 1987 για λογαριασμό του συγγραφέα. Το εξώφυλλο γίνηκε από το ζωγράφο-λογοτέχνη Γιάννη Σπανόπουλο, Υγείας 1 Παλαιό Φάληρο.

(από αβλεψία στον κολοφώνα γράφεται ως χρονιά έκδοσης 1977)

-ΟΛΓΑ ΒΟΤΣΗ, Ο μεγάλος ήχος-Ποιήματα, 32-34. Περιοδικό «Ξενία» τχ.113/ 1966

-ΚΩΣΤΑΣ  ΘΕΟΦΑΝΟΥΣ, Ποιήματα-Ελεγείες-Σταυροί και ηλιοτρόπια.-Ποιήματα, 77-79. Περιοδικό «Ξενία» τχ. 94/1965

-ΜΙΜΗΣ Δ. ΛΕΟΣ, Εδώ Γιοχάνεσμπουργκ-Αφηγήματα, 136-137.Περιοδικό «Κρητική Εστία» τχ. 254-255/1980.

-ΓΚΙΚΑΣ ΜΠΙΝΙΑΡΗΣ, Η Λάσπη-Μυθιστόρημα, 163-165. Περιοδικό «Τριφυλιακή Εστία» τχ. 55/1984

-ΠΑΝΟΣ ΣΠΑΛΑΣ, Πελαργός-Ποιήματα, 236-237. Περιοδικό «Πολ.-Οικ.-Έρευνα» τχ. 116/1966.

ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΟΣ

(μη πειραιώτες δημιουργοί)

-Θωμά Λαλαπάνου, 1) Ψίθυροι, 2) Χαμένα Κύθηρα, 3) Χρυσά κύπελλα. ποιήματα, 133-136. αρ. φύλ. 20151/21.8.1970.

-Κώστα Γ. Μίσσιου, 1) Διάσταση, 2) Εωθινό, 3) Νηπενθή, 4) Μνήμες. ποιήματα, 154-156. αρ. φύλ. 21367/19.10.1974.

-Κώστα Πηγαδιώτη, Περιπλάνηση-ποιήματα, 219-221. αρ. φύλ. 20133/30.7.1970

-Νότη Ρυσσιανού, Ο Καλλιμπαρδίνος-μυθιστόρημα. αρ. φυλ. 21089/29.10.1973.

-Αντώνη Σαμαράκη, Το Λάθος-μυθιστόρημα, 227-230, αρ. φύλ. 20579/31.1.1972.

-Ισαβ. Σικιαρίδη-Μαλοβρουρα, Κύκλοι-ποιήματα, 232-233, αρ. φύλ.20285/4.2.1971

-Δημήτρη Σταμέλου, Νεοέλληνες, σειρά πρώτη,-μελέτες, 244-245, αρ. φύλ. 20021/14.3.1970.

Σημειώσεις τόμου:

Σελίδες 7-8, Λίγα λόγια για τον Β΄ τόμο από τον Δ.Δ. Ζαδέ. Σελίδες 9-289 κριτικές. Σελίδες 290-307 «Η ΚΡΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟΝ Α’ ΤΟΜΟ «ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΤΟΝ ΞΕΝΟ ΜΟΧΘΟ». Δημοσιεύονται αποσπάσματα από επιστολές ή κείμενα σε περιοδικά του πεζογράφου Νίκου Αθανασιάδη, της ποιήτριας Χρυσάνθης Ζιτσαίας, του δοκιμιογράφου Μήτσου Λυγίζου, του ποιητή Τάκη Βαρβιτσιώτη, του Δημήτρη Σταμέλου, του Παναγιώτη Κανελλόπουλου, του συγγραφέα Γιάννη Μαγκλή της πειραιώτισσας ποιήτριας Όλγας Βότση, του Βασίλη Λαζανά, του Πάτροκλου Σταύρου, του Νίκου Παππά και πολλών άλλων.

      Στα περιοδικά και τις εφημερίδες του Α΄ τόμου, να προσθέσουμε και την εφημερίδα «Θεσσαλία», «Πατρίς»-Πύργου και τα περιοδικά: «Δειπνοσοφιστές», «Περίγραμμα», «Λαρισαϊκά Γράμματα», «Δαυλός», «Ελληνίδων Βορείου Ελλάδος».

Παρουσιάζονται 147 εν συνόλω συγγραφείς. Κρίνονται μεταξύ άλλων βιβλία των Τάκη Αντωνίου: «Η συντέλεια». Μαρία Αρκαδίου: «Σαρλ Μπωντλαίρ-Πουλέ Μαλασσί». Τάκη Βαρβιτσιώτη: «Το πέπλο και το χαμόγελο». Όλγας Βατίδου: «Στη Σμύρνη, το πρώτο προσκύνημα». Γιώργου Θ. Βαφόπουλου: «Σελίδες Αυτοβιογραφίας, τόμ. Γ΄» και «Ταξίδια και παρενθέσεις Α΄.». Δημήτρη Γιάκου: «Μορφές της Ελληνικής Λογοτεχνίας». Μανώλη Γιαλουράκη: «Ο Καβάφης του κεφαλαίου «Τ»». Φαίδρα Ζαμπαθά-Παγουλάτου: «Πλωτές συνοικίες». Χρυσάνθης Ζιτσαίας: «Ξάστεροι ουρανοί». Μπάμπης Κλάρας: “Viva Vita”. Ιωάννης Π. Κουτσοχέρας: «Καπνόν αποθρώσκοντα». Νίκου Λαδά: «Πανοπλία σε τιμή ευκαιρίας». Μήτσου Λυγίζου: «Δίοδος». Γιάννη Μαγκλή: «Τ’ αδέρφια μου οι άνθρωποι». Μάχης Μουζάκη: «Στα περιβόλια της γης». Κώστα Μόντη: «Πικραινόμενος εν εαυτώ». Ρίτα Μπούμη-Παππά: «Χίλια σκοτωμένα κορίτσια». Λιλίκα Νάκου: «Η ιστορία της παρθενίας της Δεσποινίδος τάδε». Ελευθέριος Πλατής: «Λόγια Δημοτική και γλωσσικός πουρισμός». Αντώνης Σαμαράκης: «Το Λάθος». Πάτροκλος Σταύρου: «Ο Παλαμάς και η Κύπρος». Κώστας Στεργιόπουλος: «Ο Τέλλος Άγρας και το πνεύμα της παρακμής». Δημήτριος Τσάκωνας: «Εισαγωγή εις τον Νέον Ελληνισμό». Κωνσταντίνος Τσάτσος: «Ποιήματα άλλων χωρών και άλλων τόπων». Δημήτρης Φωτιάδης: «Ενθυμήματα Α΄ και Β΄ τόμος». Κύπρος Χρυσάνθης: «Δώδεκα στιγμές» κ. ά.   

ΤΟΜΟΣ Γ΄

ΚΡΙΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΘΗΝΑ 1989, σ. 328, διαστάσεις 14,5Χ21, δραχμές 300.

Τυπώθηκε στο τυπογραφείο των Στέλιου Βεντούρα και Χρήστου Σπύρου, Σάμου 99, το Γενάρη του 1989 για λογαριασμό του συγγραφέα. Το εξώφυλλο γίνηκε από το ζωγράφο-λογοτέχνη Γιάννη Σπανόπουλο, Υγείας 1 Παλαιό Φάληρο.

ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΟΣ

-ΟΛΓΑ ΒΟΤΣΗ, Κρύπτη και σύνορο, Ποιήματα 49-52. Αρ. φύλ. 20.054/25.4.1970

ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ

-ΣΤΕΛΙΟΣ ΓΕΡΑΝΗΣ, Ο χορός των χρωμάτων, Ποιήματα, 58-60. «Πολιτική.-Οικον.- Έρευνα» τ. 117/1966

-ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΘΕΟΧΑΡΗΣ, Ο θάνατος του κότσυφα, διηγήματα, 114-116. «Ξενία» τ. 126/1968

-ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΡΟΖΟΣ, 1) Πολέμων- μυθιστόρημα.-Ελληνιστικά διηγήματα,-διηγήματα 242-244. «Ηπειρωτική Εστία» τχ.271-272/1974.

-ΕΛΕΝΗ ΣΟΦΡΑ, Η μητέρα στη ζωή μας, μελέτη, 258-259. «Σμύρνα» τχ. 161-164/1982.

ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΟΣ

(μη πειραιώτες δημιουργοί)

-Δημήτρη Γαλάνη, Σπουδή-ποιήματα, 57-58. Αρ. φύλ. 20.073/20.5.1970.

-Νανά Κοντού, Δάφνες της Μακεδονίας-ποιήματα, 147-149. αρ. φύλλ. 20416/16.7.1971

-Λάμπη Λούκου-Αντωνοπούλου, Στέλιος Σπεράντζας- μελέτη, 170-171, αρ. φύλλ. 21274/24.6.1974.

-Δημήτρη Σταμέλου, Ρουμελιώτικη πεζογραφία, 265-266, αρ. φύλλ.20105/27.6.1970.

-Ευφροσύνη Χανιώτου, Το νησί της αγάπης-μυθιστόρημα, 302-303, αρ. φύλλ. 20734/ 8.4. 1972.  

Σημειώσεις τόμου

Ο Γ΄ τόμος ανοίγει την αυλαία των κριτικών με το «Μια ενθουσιαστική φωνή απ’ την Κύπρο» με ένα μικρό κείμενο του Κύπριου Πέτρου Στυλιανού, «Ο ΜΟΧΘΩΝ ΜΕ ΤΟΥΣ ΜΟΧΘΟΥΝΤΕΣ» 7-8. Ακολουθούν ο κορμός των κριτικών 9-305. Και οι σελίδες 306-323 των αποσπασμάτων, «Η ΚΡΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟΝ Β΄ ΤΟΜΟ «ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΤΟΝ ΞΕΝΟ ΜΟΧΘΟ».  Διακρίνουμε το όνομα της πειραιώτισσας ποιήτριας Όλγας Βότση, 310 και του ποιητή Στέλιου Γεράνη, 313. Ενώ από την Κύπρο του ποιητή Κύπρου Χρυσάνθη.

     Παρουσιάζονται με βιβλία τους 144 άντρες και γυναίκες συγγραφείς. Αρκετοί τους αναγνωρίζουμε και από τους δύο προηγούμενους τόμους που βιβλιοκρίνονται από προγενέστερα βιβλία τους.

     Ξεχωρίζουμε τους συγγραφείς: Κρίτων Αθανασούλης, «Ο Αγριόχοιρος». Τηλέμαχος Αλαβέρας, «Γωνιές και όψεις». Κώστας Βαλέτας, «Μαγιακόφσκι». Ντίνος Βλαχογιάννης, «Αυλόν αντί σάλπιγγος». Αντιγόνη Γαλανάκη-Βουρλέκη, «Πορεία προς ένδον». Δημήτρης Γιάκος, «Καλή σου νύχτα, Ιβάν». Πέτρος Γλέζος, «Τα θαμπά μάτια». Γιάννης Γουδέλης, «Ο έφηβος». Όθων Δέφνερ, «Μανδριγάλια». Ουράνα Διοματάρη, «Ο Πλάτων στο γεγονός και στο θρύλο». Ιάσων Ευαγγέλου, «Ψηφίδες». Τάσος Ζόμπολας, «Διαδρομή». Λούλα Ιερωνυμίδη, «Μια κάποια Εύα». Μήτσος Κασίμης, «Πέτρινο Καράβι». Χρήστος Κουλούρης, «Η άγνωστη μέρα». Θάνος Κωτσόπουλος, «Θεατρικά έργα», τόμ. Γ΄.  Νίκος Λαδάς, «Προσφορές». Κώστας Μόντης, «Διηγήματα». Άννα Μπουρατζή- Θώδα, «Ποτέ δεν νύχτωσε στην χώρα μου». Νίκος Ορφανός, «Κρητικά διηγήματα». Πάνος Ν. Παναγιωτούνης, «Ελληνικός Λόγος». Σαράντος Παυλέας, «Αλεκτροφωνία και αρχαϊκό μειδίαμα». Νότης Ρυσσιανός, «Η στάχτη», Ηλίας Σιμόπουλος, «Τεκμήρια». Μιχαήλ Στασινόπουλος, «Ποιήματα» (Δύο εποχές). Βασίλης Σταυρόπουλος, «Αράκλοβο, το θρυλικό κάστρο του Βουτσαρά». Θέμης Τζίφας, «Εφτάψυχοι». Κωνσταντίνος Τσάτσος, «Κάτουλος, Οράτιος, Βιργίλιος, Προπέρτιος». Βασίλης Τσιάτης, «Της Παναγιάς στου Μακρυαλέξη». Ευφροσύνη Χανιώτου, «Το νησί της αγάπης». Κύπρος Χρυσάνθης, 1) «Πενήντα κινέζικα ποιήματα». και 2) «Εκατόν τριάντα γιαπωνέζικα ποιήματα» και πολλοί άλλοι.

Παρατηρούμε επίσης τον Δ. Δ. Ζαδές, να σχολιάζει εργασίες λογοτεχνών που επανεκδίδουν μελέτες τους συμπληρωμένες. Βλέπε πχ. την περίπτωση της Μαρίας Αρκαδίου. «Σαρλ Μπωντλαίρ-Πουλέ Μαλασσί» και «Σαρλ Μπωντλαίρ, ένας μεγάλος της τέχνης».

     Στον Γ΄ τόμο, συμπληρώνω τίτλους εφημερίδων και περιοδικών: εφημερίδες, «Ελευθεροτυπία» Κύπρου. Εφ. «Δραμινή», (σε έτερο σημείωμα αναγράφεται ως «Δραμική». Εφ. «Ευθύνη» Πύργου. Σε άλλα σημειώματα αναγράφεται σκέτα ως «Ευθύνη». Εφ. «Πατρίς» Πύργου. περιοδικά «Ιθώμη», «Δαυλός»,  «Περίγραμμα», «Φιλολογική «Φωνή» του Αιγίου,  που δίδεται και ως «Φωνή». Χρειάζεται προσοχή για να μην ταυτιστεί με την «Φωνή» της Μεσσηνίας. Εφημερίδα «Ελευθέρα Σκέψις». κλπ.   

ΤΟΜΟΣ Δ΄

ΚΡΙΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΘΗΝΑ 1991, σ. 352, διαστάσεις 14,5Χ21.

Τυπώθηκε στο τυπογραφείο Ν. Καλλιερη, Σάμου 99, το Γενάρη του 1991για λογαριασμό του συγγραφέα και εκτός εμπορίου. Το εξώφυλλο γίνηκε απ’ το ζωγράφο-λογοτέχνη Γιάννη Σπανόπουλο.

-ΟΛΓΑ ΒΟΤΣΗ, Γυμνά πέλματα, Ποιήματα, 50-52.  Περ. «Τριφυλλιακή Εστία» τχ. 26-27/1979.

-ΚΩΣΤΑΣ ΓΑΡΙΔΗΣ, Κάτι να μείνει, Ποιήματα, 61-64. Εφημερίδα «Ανεξάρτητος Παρατηρητής» Καλαμάτας αρ. φύλλ. 89/6.6.1988.

-ΜΙΜΗΣ ΛΕΟΣ, Ο τελευταίος μετανάστης, Αφηγήματα, 179-181. Εφημερίδα «Εθνική Αναγέννησις» Μεσσηνίας αρ. φύλλ. 4/1975

-ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΡΟΖΟΣ, Δέκα νεοέλληνες λογοτέχνες, Μελέτες 266-267. Περιοδικό «Κρητική Εστία» τχ. 240-241/1979

ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΟΣ

(μη πειραιώτες δημιουργοί)

-Θανάση Άνθιμου, «Όχι άλλο αίμα», ποιήματα, 26-27. αρ. φύλλ. 19953/16.12.1969

-Σταύρου Θανόπουλου, «Βωμοί», ποιήματα, 121-123., αρ. φύλλ. 19962/31.12.1969

-Ιωάννης Γ. Θεοχάρης, 1. Το έργο του Βασίλη Κραψίτη,-κριτική μελέτη. Και 2) «Το έργο του Δημ. Σαλαμάγκα»-δοκίμιο., 124-126. Αρ. φύλλ. 20011/2.3.1970

-Κώστα Γ. Μίσσιου, «Κύκλος Β΄,» ποιήματα, 192-193., αρ. φύλλ. 19933/21.11.1969

-Γιάννη Μουτάφη, «Φωσφορισμοί στο σκοτάδι», ποιήματα, 196-197, αρ. φύλλ. 20053/22.4.1970.

-Ισαβέλλα Σικιαρίδη-Μαλοβρούβα, «Χρυσή αλυσίδα», αφηγήματα, 275-276, αρ. φύλλ.. 20784/7.10.1972.

-Κύπρου Χρυσάνθη, «Θεοτόκε η ελπίς…- Μυστήριον», θεατρικό, 319-320, αρ. φύλλ. 20139/ 6.8.1970.

Σημειώσεις τόμου

  Ο Δ΄ τόμος ακολουθεί την ίδια διάταξη των προηγούμενων τόμων,  σ. 7-325. Ακολουθούν «Η ΚΡΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟΝ Γ΄ ΤΟΜΟ», 327-346 και οι σελίδες των Περιεχομένων. Διαβάζουμε για ακόμα μία φορά αποσπάσματα επιστολών ή κριτικών σημειωμάτων δημοσιευμένων σε περιοδικά συγγραφέων για το έργο του Δ. Δ. Ζαδέ. Βλέπε πειραιώτισσα ποιήτρια και μεταφράστρια Όλγα Βότση σ. 330, των Κυπρίων:  Κύπρου Χρυσάνθη (στην εφημερίδα «Η Σημερινή» της Κύπρου), του ποιητή Κώστα Μόντη, του κληρονόμου των έργων του Νίκου Καζαντζάκη Πάτροκλου Σταύρου.  Και, του Μήτσου Λυγίζου, του γλύπτη Νικόλα, του ακαδημαϊκού Τάσου Αθανασιάδη, του ποιητή Γιώργου Ν. Κάρτερ, του τότε υπουργού εθνικής αμύνης Γιάννη Χαραλαμπόπουλου, του Ιωάννη Χατζηφώτη  της ποιήτριας Χρυσάνθης Ζιτσαίας και άλλων.

Δημοσιεύονται βιβλιοκριτικές για πάνω από 161 συγγραφείς-αν προσμετρήσουμε συλλογικές εκδόσεις-, βλέπε το βιβλίο «Τετραφωνία» των Ναυσικά Γεωργακοπούλου, Ντίνα Μαρίνη, Μαρία Μαρκαντωνάτου, Αγγελική Σιδηρά.  Και πάνω από 161 τίτλους μια και παρουσιάζονται παραπάνω από ένα βιβλίο συγγραφέων όπως: Φιλή Βατίδου: 1)»Εικόνες που δεν σβύνουν» και 2) «Φέγγη στη νύχτα». Νιόβη-Τριανταφύλλου Γαβριήλ: 1) «Υδρίες και κύλικες» 2) «Εν επιγνώσει». Αρσένης Γεροντικός: 1) «Το μεθυσμένο Καράβι» 2) «Βρεττανικός». Χρυσάνθη Ζιτσαία: 1) «Σχεδιάσματα». 2) «Κύπριες Λογοτέχνιδες». Ιωάννης Θεοχάρης: 1) «Το έργο του Βασίλη Κραψίτη», 2) «Το έργο του Δημήτρη Σαλαμάγκα». Θάλεια Καλλιγιάννη: 1) «Η επανάσταση των ξεριζωμένων», 2) «Η καπετάνισσα της Ρίζας», 3) «Ναθαλία, η μεγάλη ένοχη» 4) «Ένα πουκάμισο μουλιασμένο στον ιδρώτα» και  5) «Περίπατοι στους τόπους των παραμυθιών και των θρύλων».  Σπύρος Κοκκινάκης: 1) «Επικήδειος για τους τυράννους» 2) «Στη χαραμάδα του πατώματος». Γιάννης Κοφίνης: 1) «Φωνή Πατρίδας τόμ. Α΄,»2) «Φωνή Πατρίδας τόμος Β΄». Νίκη Λαδάκη-Φιλίππου: 1) «Επεισόδια» 2) «Δέσποινα των βηματισμών». Κώστας Μόντης: 1) «Γράμματα στη μητέρα», 2) «Δεύτερο γράμμα στη μητέρα». Τάκης Ολύμπιος: 1) «Σύντομη γνωριμία», 2) «Νο 40382». Πάνος Ν. Παναγιωτούνης: 1) «Η σύγχρονη πεζογραφία και το έργο του Βασίλη Μοσκόβη». 2) «Εισαγωγή στην Κυπριακή Λογοτεχνία». Ελένη Ταγκαλάκη: 1) «Στην όχθη του Ηριδανού», 2) «Χώρες της Θούλης».  Και Εύη Ψάλτη: 1) «Αντάρτη νου μου» 2) «Φάλτσα φωνή».

     Από τις γυναικείες φωνές αναγνωρίζουμε: Άννα Ανές, «Έρωτες αγοριών». Ηρώ Λαμπίρη- Γεωργιάδη, «Ταξίδια με το Σάντα Μπάρμπαρα». Ντέλια Γκονθάλεθ- Λασιθιωτάκη, «Έτσι απλά». Έλλη Γρηγοριάδη, «Λουλούδια της πίστης». Γκράτσια Δεπούντη, «Τυφλό πάθος». Ιφιγένεια Διδασκάλου, «Καστοριανά αφηγήματα». Στέλλα Επιφανίου-Πετράκη, «Λαογραφικά της Σμύρνης». Φαίδρα Ζαμπαθά-Παγουλάτου, «Πλωτές συνοικίες». Ευγενία Ζωγράφου, «Ακρόπρωρα». Μαρία Κεσίση, «Ζάλογγο». Νανά Κοντού, «Θύελλες». Δώρα Μοάτσου, «Τραγούδια για παιδιά». Ρούλα Παπαδημητρίου, «Αδελφωμένοι στη δόξα». Ρωξάνη Παυλέα, « Γλυπτή σκιά». Ρένα-Ξενιού-Ρηνιώτη, «Νυχτερινή ομολογία». Έλλη Ρόζου, «Οι κύκλοι». Κατίνα-Χριστοδούλου-Τσατσαρωνάκη, «Στην αγκαλιά του ίμερου». Σοφία Φίλντιση, «Διηγήματα» Και, Λεία Χατζοπούλου-Καραβία, «Προς Αντιγόνην». Και άλλες φωνές.  

ΤΟΜΟΣ Ε΄

ΚΡΙΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΘΗΝΑ 1993, σ. 356, διαστάσεις 14,5Χ21.

Τυπώθηκε στο τυπογραφείο Ν. Καλλιερη, Σάμου 99, το Μάρτη του 1993 για λογαριασμό του συγγραφέα και εκτός εμπορίου. Το εξώφυλλο φιλοτεχνήθηκε απ’ το ζωγράφο-λογοτέχνη Γ. Σπανόπουλο.

ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΟΣ

-ΑΝΔΡΕΑΣ ΑΓΓΕΛΑΚΗΣ, Οι προτάσεις της αθωότητας,-Ποιήματα, 10-12, αρ. φύλλου 20.043/ 10.4.1970

-ΣΤΕΛΙΟΣ ΓΕΡΑΝΗΣ, Ένας ψαλμός αιμόφυρτος,-Ποιήματα, 68-70, αρ. φύλλ. 20054/25.4.1970

-ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΛΙΑΤΣΟΣ, Οι Ελληνίδες στα Γράμματά μας, 184-185, αρ. φύλλ. 19853/ 19.8. 1969

-ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΥΡΠΑΣΟΣ, Στιγμές Αγάπης-Α΄, Τόμ. «Απάντων», 261-262, αρ. φύλλ. 21395/ 24.11.1974

--

-ΕΛΕΝΗ ΑΡΓΕΣΤΗ, Καϋμοί στα μουράγια,-Ποιήματα, 30-31, περ. «Κρητική Εστία» τχ. 200/1972

-ΟΛΓΑ ΒΟΤΣΗ, Οι σκάλες,-Ποιήματα, 55-57, περ. «Ηπειρωτική Εστία» τχ. 349-350/ 1981.

-ΚΩΣΤΑΣ ΓΑΡΙΔΗΣ, Στώμεν καλώς,-Ποιήματα, 66-68. Εφ. «Εξόρμηση» αρ. φύλλ. 701/ 11.8.1991.

-ΔΗΜΗΤΡΗΣ Δ.  ΛΕΟΣ, Τσίρκο,-Μυθιστόρημα, 184-185, εφημ. «Η Ευθύνη»-του Πύργου, αρ. φύλλ. 561/31.11.1989

ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΟΣ

(μη πειραιώτες δημιουργοί)

-Τάσος Βέλλιος, «Σπουδές»- ποιήματα, 49-50, αρ. φύλλ. 19988/3.2.1970

-Αντιγόνη Γαλανάκη-Βουρλέκη, «Κάτοπτρα»- ποιήματα, 63-64, αρ. φύλλ. 20150/28.8.1970

-Βύρωνα Δάβου, «Στις όχθες του Αλφειού»- διηγήματα, 84-85, αρ. φύλλ. 20048/16.4.1970

-Γιώργη Διλμπόη, «Ανάμεσα στην Οικουμένη»- ποιήματα, 96-97, αρ. φύλλ. 20543/ 14.12.1971.

-Ανθούλα Ζόλδερ, 1) «Ηχώ των αιώνων» 2) «Γαλάζια φυγή» 3) «Παληές μνήμες»- ποιήματα, 115-118, αρ. φύλλ. 20041/8.4.1970

-Παναγή Λευκαδίτη, «Ποντοπορία»- ποιήματα, 183-184, αρ. φύλλ. 20166/ 8.9.1970

-Αντιγόνη Μπέλλου-Θρεψιάδη, «Ο Μάντης»- δράμα, 206-207, αρ. φύλλ. 19965/7.1. 1970

-Παναγιώτη Οικονομάκου, «Μηνύματα στον Ίαμβο»- πεζό, 225-227, αρ. φύλλ. 20085/ 3.6. 1970.

Σημειώσεις τόμου

     Ο Ε΄ τόμος της σειράς «πάνω απ’ τον ξένο μόχθο» του Δημοσθένη Δ. Ζαδέ, περιλαμβάνει 8 βιβλιοκριτικά σημειώματα για Πειραιώτες δημιουργούς. Είναι ο τόμος με τις περισσότερες κριτικές παρουσιάσεις για Πειραιώτες. Τα παλαιά αυτά πειραϊκά του σημειώματα και παρουσιάσεις αποδελτιώνω και αντιγράφω στο παρόν σημείωμα μαζί με τις δημοσιεύσεις του στην πειραϊκή εφημερίδα «Χρονογράφος», σε άλλες, και σε πειραϊκά περιοδικά. Καθώς και τις άλλες του δημοσιεύσεις στην πειραϊκή εφημερίδα «Χρονογράφος» των δεκαετιών 1960-1970. Ένα αποδελτιωτικό σημείωμα αφιερωμένο στην μνήμη του και με θερμές ευχαριστίες στην κόρη του κυρία Αμαλία-Μαρία Ζαδέ που φρόντισε με αγάπη να μας διαφύλαξε την μνήμη του έργου του.

Ειδική και εξαιρετική περίπτωση ο συγγραφέας και κριτικός Δημοσθένης Δ. Ζαδές, με το πλούσιο συγγραφικό του τάλαντο καλλιέργησε τα ελληνικά γράμματα από όποια θέση και αν ετάχθη να υπηρετήσει. Μα πάνω από όλα, ο λογοτέχνης και ποιητής ο κριτικός Δ.Δ. Ζ., είναι ο ανθρωπιστής διανοούμενος, ο δημοκράτης αγωνιστής που στάθηκε με τις πνευματικές και συγγραφικές του δυνάμεις κοντά σε χιλιάδες άλλους άντρες και γυναίκες λογοτέχνες, ποιητές, λογίους. Μίλησε για το έργο τους, το ανέδειξε, έγραψε για αυτό ανεξάρτητα αν ήταν μέσα στο πεδίο των συγγραφικών και αισθητικών του ενδιαφερόντων.  Το κατέγραψε,, το πρόσεξε, άνοιξε ειλικρινή και αυθεντική συνομιλία μαζί του. Το τοποθέτησε στο αναλόγιο των δικών μας αναγνωστικών ενδιαφερόντων.Αν παρατηρήσουμε προσεκτικά θα διαπιστώσουμε ότι ο Δημοσθένης Δ. Ζαδές, δεν κάνει «σκόντα» στην κριτική του ματιά, Δεν διαχωρίζει τους λογοτέχνες σε «αξιόλογους» και λιγότερο «αξιόλογους», σε έργα πρώτης γραμμής και σε δευτέρης. Σε ουσιώδη και μη ουσιώδη. Στο πολύχρονο και πολύμοχθο αυτό γαϊτανάκι των κριτικών του όλοι οι γράφοντες, (αυτοί που μουτζουρώνουν τα χαρτιά που έλεγε ο ποιητής) είναι προσκεκλημένοι. Ακόμα και αυτοί και αυτές που άλλοι κριτικοί και δημοσιογραφικές πένες. Φορείς της λογοτεχνίας και πρόσωπα, περιοδικά, δεν καταδέχονται να ξεφυλλίσουν τα βιβλία τους, να αναφέρουν το όνομά τους, να μας μιλήσουν έστω και εν τάχει. Πεζογράφοι, ποιήτριες και ποιητές λησμονημένοι ακόμα και από διανοούμενους των χρονικών περιόδων που εξέδωσαν τα βιβλία τους. Άτομα που ξόδεψαν το υστέρημά τους για να κυκλοφορήσουν ένα τους βιβλίο, να εκδώσουν μία ποιητική τους συλλογή, μια μελέτη. Ο Ζαδές είναι πραγματικά δικαιοκρίτης. Δεν παρουσιάζει απλά τα «άγνωστα» στους πολλούς βιβλία, διαθέτει τον χρόνο του και τα διαβάζει, τα σχολιάζει, σημειώνει τις κρίσεις του, συγκινείται από αυτά, πολλές φορές αισθάνεται την ανάγκη να δακρύσει εσωτερικά, προτείνει τους συγγραφείς τους στο μεγάλο κοινό, μέσω των εντύπων που δημοσιεύει.

Την προηγούμενη πεντηκονταετία πάνω –κάτω που δημοσίευσε τις βιβλιοκριτικές του ο Δημοσθένης Α. Ζαδές-, δεκάδες άλλοι δοκιμιογράφοι, βιβλιοκριτικοί, δημοσιογράφοι-κριτικογράφοι παρουσιάστηκαν στο λογοτεχνικό στερέωμα, έγραψαν και δημοσίευσαν λογοτεχνικά περιοδικά και σελίδες εφημερίδων, αφιερώματα εντύπων, και γνωρίζουν οι παροικούντες της σύγχρονης λογοτεχνικής Ιερουσαλήμ το πόσο «αδέκαστοι» και σε ποιο βαθμό «επιλεκτικοί», απορριπτικοί, απαξιωτικοί υπήρξαν. Πικρόχολες κριτικές φωνές που έχτιζαν αργά και σταθερά τους πύργους της βιβλιοκριτικής τους επικράτειας, στους οποίους δεν χωρούσαν φωνές να κατοικήσουν σαν και αυτές που γράφει ο Ζαδές. Παραβλέποντας εκατοντάδες συγγραφικές φωνές στο όνομα (;) της λογοτεχνικής ορθότητας και καθαρότητας, αρνούνταν συνειδητά να τις φωτίσουν, να τις φέρουν στην επιφάνεια της εφήμερης «δημοσιότητας». Ο Ζαδές είναι δικαιότερος, μπορεί όχι τόσο στοχαστικός ή «κουλτουριάρης» όσο άλλες κριτικές φωνές, που διέθεταν τα δικά τους περιοδικά, αλλά δικαιότερος. Δεν τσιγκουνεύεται να δώσει «πρόσκαιρη» χαρά σε έναν συγγραφέα, σε μια φωνή της επαρχίας που αναμένει με αγωνία κυκλοφορόντας τα βιβλία της να δει να γράφονται δύο λόγια, να πουν  μια κουβέντα που θα «καταξιώσει» την προσπάθειά του. Θα καταδεχτούν οι «μεγάλοι» να τον συμπεριλάβουν σε ένα βιβλίο τους, σε μια μελλοντική ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας. Μιας ιστορίας, έστω στηριζόμενη, σε αποδελτιώσεις περιοδικών, εφημερίδων, εντύπων. Ο Ζαδές γράφει σε έντυπα που άλλοι δεν θα καταδεχόντουσαν καν να δούνε το όνομά τους. Σαν τους γάλλους ρομαντικούς συγγραφείς, βλέπε Ονόρε ντε Μπαλζάκ που έγραφε στην εφημερίδα των γάλλων αμπελουργών για να θυμίσω ένα χαρακτηριστικό μόνο παράδειγμα. Ή πάλι με ορισμένους ντανταιστές δημιουργούς του μεσοπολέμου που διέσωζαν ακόμα και τα εισιτήρια των λεωφορείων που επιβιβάζονταν οι συγγραφείς θεωρώντας ότι, τα πάντα οικοδομούν και αφορούν την τέχνη. Η γραφίδα του, η οπτική του δεν τροποποιείται ανάλογα με το επαρχιακό έντυπο που δημοσιεύει, την αθηναϊκή εφημερίδα που έστελνε την κριτική του. Διαβάζει τα βιβλία που έχει μπροστά του με πάθος και μας μιλά για αυτά, γράφει για αυτά ακόμα και όταν μάλλον δεν το περιμένεις. Σίγουρα οι αναγνωστικές του προτιμήσεις φαίνονται, το τι πάει στο δικό του γούστο, όμως αυτό δεν τον κάνει να μεροληπτεί, να διστάζει να προσφέρει μια κριτική «χαρά», ένα αναγνωστικό χαμόγελο.  

Η ιστορία της βιβλιοκριτικής στην Ελλάδα έχει να μας παρουσιάσει πολλές και καλές της στιγμές όπως αντίστοιχα και κακές. Κάποιος παλαιός συγγραφέας έγραψε ότι «ο κριτικός είναι ένας αποτυχημένος συγγραφέας» (το απόσπασμα από μνήμης). Δεν γνωρίζω αν αληθεύει η ρήση αυτή και σε ποιόν βαθμό,-μια και έχουμε εκατοντάδες παραδείγματα που πεζογράφους ή αμιγώς ποιητές υπήρξαν και σημαντικοί κριτικοί παράλληλα. Πάντως ο Δημοσθένης Δ. Ζαδές διαθέτει επάξια και τα δύο προσόντα.

 Η βιβλιοπαραγωγή του είναι απέραντη. Ένα μέρος της μόνο, διαβάζουμε στους 8 τόμους που έχουμε μπροστά μας.

     Από τις υπόλοιπες κριτικές του τόμου, να σημειώσουμε τα ονόματα του Τάσου Αθανασιάδη, «Η Αγία Νεότητα». Του Τάκη Βαρβιτσιώτη, «Ταπεινός αίνος προς την Παρθένο Μαρία».  Αλέκου Βασιλείου, «Σκέψεις πάνω στη λειτουργικότητα της κριτικής». Γιώργου Θ. Βαφόπουλου, «Το πνευματικό πρόσωπο της Θεσσαλονίκης». Νίκου Γαλάζη, «Στο στόμα του Λύκου». Γιώργου Γιογκάκη, «Η Κίναρος και η Λεβίθα». Όθων Δέφνερ, «Βασίλισσα της Λυδίας». Τάκη Δόξα, «Δοκίμια». Θόδωρου Έξαρχου, «Στον καιρό της νιότης». Παναγή Ζούβα, «Ιωάννης Καποδίστριας». Πάνου Ιωαννίδη, «Στην Κύπρο την αέρινη». Περικλή Καίσαρη, «Ινδία». Κωστή Κοκόροβιτς, «Πανόραμα». Βεατρίκη Μπένου, «Ερωτικά». Δημήτρη Νικορέτζου, «Οδοιπορία στη σιωπή». Γιώργου Παυλάτου, «Σονέτα και ύμνοι». Θεμιστοκλή Πέτρου, «Καραϊσκάκης». Παύλου Πρόγια, «Τη εξαιρέσει  εμού». Και άλλοι   

ΤΟΜΟΣ ΣΤ΄

ΚΡΙΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΘΗΝΑ 1995, σ. 336, διαστάσεις 14,5Χ21.

Τυπώθηκε στο τυπογραφείο Ν. Καλλιερη, Σάμου 99, το Μάρτιο του 1995 για λογαριασμό του συγγραφέα και εκτός εμπορίου. Το εξώφυλλο γίνηκε από το ζωγράφο-λογοτέχνη Γιάννη Σπανόπουλο.

-ΝΙΚΟΣ ΒΕΛΙΩΤΗΣ, Ραγανά, Αφηγήματα, 39-40, περ. «Το Αύριο» τχ. (;)/1961

-ΟΛΓΑ ΒΟΤΣΗ, Πολύεδρα, Στοχασμοί, 48-51, περ. «Περίγραμμα» τχ. 1-2/1985

-ΚΩΣΤΑΣ ΘΕΟΦΑΝΟΥΣ, Τα πρόσωπα της Αυγής, ποιήματα,102-103, εφ. «Η Ευθύνη» του Πύργου, αρ. φύλλ. 651/13.1.1992

-ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΛΕΟΣ, Πίσω στα σπήλαια, Μυθιστόρημα,159-163, περ. «Πνευματική Ζωή» τχ. 55-56/1992

-ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΛΙΑΤΣΟΣ, Ιστορίες της Κατοχής, Διηγήματα, 163-164, εφ. «Εξόρμηση» αρ. φύλλ. 712/27.10.1991

-ΒΑΣΙΛΗΣ Ε. ΤΣΙΑΤΗΣ, Πειραιώτικοι παλμοί-Αφηγήματα, 294-297, περ. «Ηπειρώτικη Εστία»- Γιάννινα, τχ. 417-418-419/1987

ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΟΣ

(μη πειραιώτες δημιουργοί)

-Γιώργη Διλμπόη, 1) Ο επαναστάτης λόγος και 2) Γεννιέται ποίημα-ποίηση, 84-85, εφ. «Χρονογράφος»-Πειραιά, φύλλ. 19.843/15.8.1969

-Μαίρη Μπουσμπουρέλη, «Μη ζηλεύετε αυτό τ’ αστέρι που λάμπει-ποιήματα, 185-187, εφ. «Χρονογράφος»-Πειραιά, αρ. φύλλ. 20.275/23.1.1971

Σημειώσεις τόμου

     Να προσθέσουμε μερικά ακόμα ονόματα συγγραφέων και τα έργα τους που ο Δ. Δ. Ζαδές μας παρουσιάζει : Κλαίρη Αγγελίδου, «Του ξεριζωμού». Τάσος Αθανασιάδης, «Ελεγειακό οδοιπορικό». Τάκης Ανθήλης, «Λαβύρινθοι». Ιωσήφ Αργυρίου, «Θέματα εκλαϊκευμένης παιδιατρικής». Υβόνη Κερεστετζή-Αρνόκουρου, 1) «Σκόρπια και ανέπωτα» και  2) «Εκ βαθέων». Ελένη Βοϊσκου, «Όπου δε δείχνει το βέλος». Δημήτρης Γαλάνης, «Ο άλλος άνεμος». Ασημάκης Γιαλαμάς, « Ε, κάτι κάναμε κι εμείς!». Λούκιος Γιουβενάλης, «Τα νέα σατιρικά γυμνάσματα». Βαγγέλης Γρατσέας, «Χαλαουϊα». Αντώνης Δελώνης, «Το Δημοτικό Τραγούδι και η σύγχρονη Ποίηση». Όθωνας Δέφνερ, «Ο Θύαμις». Στέλλα Πετράκη-Επιφανίου, «Λαογραφικά της Σμύρνης». Φαίδρα Ζαμπαθά-Παγουλάτου, «Διψασμένο  φεγγάρι». Ευγενία Ζωγράφου, «Κατάθεση». Ελένη Ζαχαροπούλου- Ηλιοπούλου, «Έξοδος από τη νηνεμία». Λίτσα Παπαδοπούλου-Ιακώβου, «Το λαγήνι του ήλιου». Πάνος Ιωαννίδης, «Κρόνακα Α΄». Δημήτρης Καραμβάλης, «Μικρές φωτιές». Φάνης Κοτόπουλος, «Χαμόγελα και σαρκασμοί». Μήτσος Κατσίνης, «Τα περιστέρια της ειρήνης». Μαρία Κλωνάρη, «Ήμεροι άνθρωποι». Νανά Κοντού, «Στην Κύπρο». Γιάννης Κορίδης, «Διεισδύσεις». Ζέτα Κουντούρη, «Η Πρεμέρια». Πάνος Κοσμόπουλος, «Περασμένα και τωρινά». Βασίλης Λαζανάς, «Φρειδερίκος Χαίλντερλιν».  Μαρίνα Λαμπράκη, «Πηγαίναμε ανατολικά». (Η ποιήτρια είναι η γνωστή μας διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης κυρία Μαρία Λαμπράκη-Πλάκα). Σταύρος Μελισσινός, «Περσικά Ρουμπαγιάτ». Γιάννης Μποσκαϊνος, «Κυπρικαή ηχώ». Ιωάννης Νικολαϊδης, «Τα Γιάννινα του Μεσοπολέμου». Δημήτρης Β. Παναγόπουλος, «Ωδές». Ρόης Παπαγγέλου, «Μονόλογοι». Ρούλα Παπαδημητρίου, «Θεσσαλονίκη, φωτεινές μνήμες». Κώστας Παπαθεοφιλόπουλος, 1) «Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος». Και 2) «Τάκης Παπατσώνης». Δανάη Παπαστράτου, «Οψόμεθα εις Φιλίππους». Μαρία Ράλλη-Υδραίου, «Αναλώσιμα». Ζάχος Σαμολαδάς, «Σικελιανός, Δελφική Ιδέα-Κοινωνικό πρόβλημα». Γιάννης Σκαρίμπας, «Βοϊδάγγελοι». Γιούλα Σμιρνιώτη< «Αγριοβιολέτες». Δημήτρης Σταμέλος, «Νεοελληνική λαϊκή τέχνη». Πέτρος Στυλιανός, «Οι τούρκικες σφαγές στη Σμύρνη». Τάκης Σωτήρχος, «Μετοικεσία». Στέφανος Χατζημιχελάκης, «Η Ελεγεία της Μητέρας». Χρήστος Χειμωνάς, 1) «Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης», 2) «Αλέξανδρος Μωραϊτίδης», 3) «Οκτώ σημειώματα». Και Κύπρος Χρυσάνθης, «Καλλιγράμματα».

(παρότι η εργασία αφορά την σχέση του Ζαδέ με τον Πειραιά και τους πειραιώτες συγγραφείς, αποδελτιώνων συστηματικότερα και τους Κυπρίους ομοτέχνους τους)   

ΤΟΜΟΣ Ζ΄

ΚΡΙΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΘΗΝΑ 1997, σ. 320, διαστάσεις 14,5Χ21.

Τυπώθηκε στο τυπογραφείο Ν. Καλλιερη, Σάμου 99, το Μάη του 1997 για λογαριασμό του συγγραφέα και εκτός εμπορίου. Το εξώφυλλο γίνηκε απ’ το ζωγράφο-λογοτέχνη Γιάννη Σπανόπουλο. Τις Διορθώσεις στα Κείμενα επιμελήθηκε η κόρη του ΑΙΜΙΛΙΑ-ΜΑΡΙΑ ΖΑΔΕ.

-ΟΛΓΑ ΒΟΤΣΗ, Ξέφωτα-Ποιήματα, 45-48, εφ. «Ευθύνη»- Πύργου, αρ. φύλλ 564/4.12.1989

-ΚΩΣΤΑΣ ΓΑΡΙΔΗΣ, 1) Ενδοσκόπιο, 2) Η βροχή,-Ποιήματα, 51-54, εφημ. «Εξόρμηση» αρ. φύλλ. 914/25-26.11.1995.

-ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΥΡΠΑΣΟΣ, Νεοϊταλοί ποιητές,-Κριτική, 222-223, περ. «Απανεμιά»-Αθήνα, τχ. 20-23/1980

ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΟΣ

(μη πειραιώτες δημιουργοί)

-Γιάννης Ανδρικόπουλος, «Ύμνος στη Θάλασσα»-ποίηση, 25-26 εφ. Χρονογράφος-Πειραιάς, αρ. φύλλ. 20783/6.10.1972.

-Γιάννης Γουδέλης, «Ένας ραγιάς»-μυθιστόρημα, 66-67, εφ. Χρονογράφος-Πειραιάς, αρ. φύλλ. 21.167/6.2.1974

-Βασίλης Σ. Θωμαδάκης, 1) «Ο άτεκνος» και 2) «Απ’ όσα σέρνει ο χρόνος», -Ηθογραφίες, 99-101, εφ. Χρονογράφος-Πειραιάς, αρ. φύλλ. 20544/15.12.1971.

-Βασίλη Μάργαρη, «Περιγιάλι»-ποιήματα, 151-152, εφ. Χρονογράφος αρ. φύλλ. 20120/15.7.1970.

-Πάνου Ν. Παναγιωτούνη, «Πρέβεζα»-ποιητική σύνθεση, 184-186, εφημ. Χρονογράφος-Πειραιά, αρ. φύλλ. 20513/8.11.1971.

-Θανάση Παπαθανασόπουλου, «Χειμώνας της απογραφής»-ποιήματα, 191-192, εφ. Χρονογράφος-Πειραιάς, αρ. φύλλ. 20101/23.6.1970

-Γούλας Σμυρνιώτη, «Δροσοσταλίδες»,-ποίηση,-εφ. Χρονογράφος-Πειραιάς, αρ. φύλλ. 19904/17.10.1969.

Σημειώσεις του τόμου

          Ανάμεσα στους 135 συγγραφείς που παρουσιάζει ο Ζαδές, ιδιαίτερα τους Πειραιώτες, υπάρχει και το όνομα της ποιήτριας και εκδότρια του περιοδικού «Πρωτότυπη Φιλολογική Επιθεώρηση» Σόνιας Ολλανδέζου και το βιβλίο της «Κοινωνικά θέματα».  Διακρίνουμε ακόμα τους εξής συγγραφείς, τον εκδότη της «Νέας Πορείας» και συγγραφέα Τηλέμαχο Αλαβέρα, «Σ’ ευθεία γραμμή», τον γνωστό θεατρικό συγγραφέα από την Θεσσαλονίκη Δημήτρη Δημητριάδη και την ποιητική του συλλογή «Χωρίς σύνορα». Τον ποιητή Όθων Δέφνερ και την συλλογή του «Στιχηρά Ιδιόμελα», Το ιστορικό οδοιπορικό «Κωνσταντινούπολη» της Μαρίας Δρογκάρη, Το ιστορικό πόνημα «Παμβώτιδα» της ποιήτριας Χρυσάνθης Ζιτσαίας,  «Τα Μπεκερέλ» του Παναγιώτη Καραβασίλη, την μελέτη για την ποιήτρια «Μάχη Μουζάκη» του Κώστα Καραχάλιου. Το δοκίμιο του ποιητή Νίκου Δ. Καρούζου, «Μεταφυσικές εντυπώσεις απ’ τη ζωή ως το θέατρο». Τα ποιήματα «Ηρωικά» του Δημοσθένη Κόκκινου, τα «Μακεδονικά» του Παρασκευά Μηλιόπουλου. Την συλλογή της Άννας Θώδα- Μπουρατζή, «Βροντή στο φώς». Τις μεταφράσεις του Πάϊκου Ασιλάνη-Νικολαϊδη, «Ομηρικοί Ύμνοι» και «Βατραχομυομαχία» του Ομήρου. (Κάποτε το Ομηρικό αυτό έργο το δίδασκαν στα σχολικά βιβλία) Το βιβλίο «Ελ Γκρέκο» του Δημήτρη Σιατόπουλου, (το γνωστό έργο που βασίστηκε για να γυρίσει την ομώνυμη ταινία του ο σκηνοθέτης Γιάννης Σμαραγδής).  «Τα κάτασπρα βότσαλα» της Χρυσούλας Σκανδάμη, «Το κίνημα του Οχτώβρη το 1931 στην Κύπρο» του Πέτρου Στυλιανού και τον «Πεζό λόγο» του Κύπρου Χρυσάνθη, και άλλων δημιουργών.

Απαραίτητη διευκρίνιση: Όταν καταγράφω τα σημειώματα μη πειραιωτών συγγραφέων, θέτω στην αρχή με υπογράμμιση τον τίτλο της εφημερίδας «ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΟΣ», υπάρχουν όμως κριτικά σημειώματα που ο Ζαδές γράφει δίπλα στον τίτλο την λέξη Πειραιάς, έτσι μεταφέρω για δεύτερη φορά τον τίτλο της εφημερίδας και στην αποδελτίωση των ονομάτων και των βιβλίων.

ΤΟΜΟΣ Η΄

ΚΡΙΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΘΗΝΑ 2000, σ. 344, διαστάσεις 14,5Χ21.

 Τυπώθηκε στο τυπογραφείο Ιακώβου Ματαφιά, Σωνιέρου 17, το Καλοκαίρι του 2000 εκτός εμπορίου. Το εξώφυλλο γίνηκε απ’ το ζωγράφο-λογοτέχνη Γιάννη Σπανόπουλο. Τις Διορθώσεις στα Κείμενα επιμελήθηκε η κόρη του ΑΙΜΙΛΙΑ-ΜΑΡΙΑ ΖΑΔΕ.

     Ο Η΄ τόμος αφιερώνεται στη μνήμη του, που συμπτωματικά συμπίπτει με την συμπλήρωση τριών χρόνων από το φευγιό του και τη μεταφορά των οστών του στη γενέθλια γη του.

-ΕΛΕΝΗ ΑΡΓΕΣΤΗ, «Στο ραγισμένο καθρέφτη»-Διηγήματα, 35-36, περ. «Ηπειρωτική Εστία» τχ. 355-356/1981.

-ΔΙΟΝΥΣΗΣ Β. ΚΟΥΛΕΝΤΙΑΝΟΣ, «Λυρικές αγωνίες»-Ποιήματα, 127, περ. «Κρητική Εστία» τχ. 108/61.

-ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΥΡΠΑΣΟΣ, «Ορεινό Χειρουργείο»-Ποιήματα, 243-245, εφημ. «Παρατηρητής» αρ. φύλ. 39/13.4.1987

-ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΡΟΖΟΣ, «Η Τέχνη και οι δημιουργοί της»- Δοκίμια, 250-251, περ. «Τριφυλλιακή Εστία» τχ. 83/1993

-ΕΛΕΝΗ Α. ΣΟΦΡΑ, «Αθηνά Ταρσούλη»- Μελέτη, 271-272, περ. «Ηπειρωτική Εστία» τχ. 366-368/1982

-ΒΑΣΙΛΗΣ Ε. ΤΣΙΑΤΗΣ, «Χαροκόπια στο Χατζηκυριάκειο», 301-303, εφ. «Ηπειρωτικός Αγών» αρ. φύλλ. 18430/26.4.1994

-ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΤΣΟΥΤΑΚΟΣ, «Κονσουέλο»-Ποιήματα, 313-315, εφ. «Εξόρμηση» αρ. φύλλ. 704/1.9.1991

ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΟΣ

(μη πειραιώτες συγγραφείς)

Δημήτρη Χ. Κράνη: «Σημεία και τέρατα», 129-130, αρ. φύλλ. 2044/17.8.1971

Σημειώσεις του τόμου

     Στις σελίδες 7-8 δημοσιεύται το «ΔΥΟ ΠΡΟΛΟΓΙΚΑ ΛΟΓΙΑ» Στον Όγδοο τόμο του έργου. Το δισέλιδο κείμενο υπογράφει ο Γιάννης Ανδρικόπουλος. Ακολουθούν οι σελίδες 9-11 του Στάθη Ηλ. Παρασκευόπουλου, «Με αφορμή την έκδοση του Η΄ τόμου των κριτικών του… ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΖΑΔΕΣ «… Η Κυπαρισσία και ο κριτικός λόγος του» Αθήνα 2000. Ακολουθούν οι σελίδες 13-338 των κριτικών του.

       Με τον όγδοο τόμο (Η΄) συμπληρώνεται ο κύκλος των βιβλιοκρισιών που γνωρίζω του συγγραφέα Δημοσθένη Δ. Ζαδέ. Αν προσθέσουμε ανά τόμο, τον αριθμό των συγγραφέων που παρουσιάζει και τον υπέρτερο αριθμό των βιβλίων τους που γράφει, κρίνει και μας προτείνει, από τα δεκάδες περιοδικά και εφημερίδες με τα οποία συνεργάζεται, θα μείνουμε έκπληκτοι με τον αναγνωστικό-κριτικό μόχθο του εκ Κυπαρισσίας παλαιού κριτικού. Ενός δημοκρατικού ατόμου και ανθρώπου των γραμμάτων που για πάνω από πενήντα χρόνια υπηρέτησε με συνέπεια και επιμέλεια, αυταπάρνηση τα ελληνικά γράμματα. Στάθηκε με την φυσική παρουσία του δίπλα στους αγώνες του λαού μας στις δύσκολες στιγμές του και με τις πνευματικές του δυνάμεις κοντά σε συγγραφικές φωνές, αντρικές και γυναικείες, παλαιές ή πρωτόβγαλτες, γνωστές και άγνωστές μας που, η δική του κριτική γραφίδα τις διέσωσε στο χρόνο. Δίχως τις κριτικές παρουσιάσεις του Δ. Δ. Ζαδέ, πολλά από τα ονόματα αυτά και των έργων τους, θα είχαν λησμονηθεί. Δεν θα γνωρίζαμε μάλλον, καν την ύπαρξή τους.

 Στον παρόντα τόμο διαβάζουμε για το έργο 145 αντρών και γυναικών συγγραφέων από διάφορα μέρη της Ελλάδας, την Κύπρο και την πόλη του Πειραιά. Την ίδια ποικιλία έχουμε και στα περιοδικά και τις τοπικές ή αθηναϊκές εφημερίδες στις οποίες δημοσιεύει τις κριτικές του. Ας δούμε, τα έντυπα και τον αριθμό των βιβλιοπαρουσιάσεών του. Περιοδικά: «Αιολικά Γράμματα» (2(. «Ηπειρωτική Εστία» (11). «Κρητική Εστία» (10). «Μωρεάς» (4).«Νέα Σκέψη» (1). «Ξενία» (2). «Περίγραμμα» (1). «Παγκόσμιο Συνεργασία» (1). «Σμύρνα» (4). «Τριφυλιακή Εστία» (26). «Ελληνο-Βελγική και Πανευρωπαϊκή Επιθεώρηση» (1). «Ελληνίδων Βορείου Ελλάδος» (2). Εφημερίδες: «Αιτωλοακαρνανική» (141).  «Ευθύνη» (15).«Ηπειρωτικός Λόγος» (1). «Ήπειρος» (33). «Ηπειρωτικός Αγών» (2).«Δραμινή» (3). «Εξόρμηση (36). «Ελευθεροτυπία» (1). «Καλαμάτα» (2). «Μεσσηνιακός Λόγος» (1). «Νέοι Αγώνες Ηπείρου» (2). «Παρατηρητής» Καλαμάτας (9). (σε πολλά σημειώματά του, αναγράφει είτε σκέτη την λέξη «Παρατηρητής» είτε «Παρατηρητής» της Καλαμάτας). «Πρωινός Λόγος» (1). «Ροδιακή» (3). «Συνάντηση» (1).

     Αναγνωστικό ενδιαφέρον παρουσιάσουν τα ονόματα Αλεξίου Φαίδων: «Περιμένουμε τον Οδύσσέα»- Λυρικός Λόγος. Κώστα Ανδρουλιδάκη: «Μικρό αφιέρωμα στο Τζόρτζιο ντε Κίρικο» έρευνα. Αντώνη Δελώνη: «Δοκιμασία»- διηγήματα. Μαρία Μιχαήλ Δέδε: «Η δικαιοσύνη και το έγκλημα» -μελέτη. Αυρίλιου Ευστρατιάδη: «Η Σκάλα» -ποιήματα. Παναγιώτη Καραβασίλη: «Η Νέα Βία»- ποιήματα. Δημήτρη Ι. Καραμβάλη: «Περι-Συλλογή»- ποιήματα. Μαρία Κεσίση: «Νειάτα χρυσά»- ποιήματα. Μήτσου Λυγίζου: «Προβληματισμοί στην Ποίηση»- δοκίμια. Μαρία Μαρκαντωνάτου: «Από πτερόν φτερό» -ποιήματα. Τάκη Νατσούλη: «Αναπολήσεις»- ποιήματα. Αγγελική Πανωφοροπούλου: «Μολπής κρούσιμο από το ΑΣΜΑ ΑΣΜΑΤΩΝ» -ποίηση. Χρήστου Ρ. Ρέππα: «Συμβολή στη Ναυπακτιακή Ιστορία» - Ιστορικά κείμενα. Τάσου Α. Σιδέρη: «Ιχνηλατώντας το λυκόφως» -ποίηση. Δημήτρη Σταμέλου: «Ο θάνατος του Καραϊσκάκη»- ιστορική έρευνα. Βασίλη Ε. Τσιάτη: «Χαροκόπια στο Χατζηκυριάκειο». Γιάννη Ν. Χαραλαμπόπουλου: «Ο γλύπτης Κώστας Ν. Γεωργακάς»- Βιογραφικό. Κύπρου Χρυσάνθη: «Αλέξιος Α΄ κι’ οι Σταυροφόροι»- θεατρικό. Κλπ.

 Το βιβλίο των Βασίλη Ε. Τσιάτη, «Χαροκόπια στο Χατζηκυριάκειο»  και η ποιητική συλλογή του Τάσου Α. Σιδέρη, «Ιχνηλατώντας το λυκόφως» 258-259, βλέπε εφ. «Εξόρμηση» αρ. φύλλ. 924/11.2.1996, αναφέρονται στον Πειραιά ή έχουν σχέση με την Πόλη μας.  

Εν κατακλείδι:

        Οι περισσότερες από τις κριτικές του δημοσιεύθηκαν στην «Κρητική Εστία» ακολουθεί η «Τριφυλιακή Εστία» και η «Ηπειρωτική Εστία», έπονται τα υπόλοιπα περιοδικά και οι εφημερίδες. Οι τίτλοι των περιοδικών και των εφημερίδων με τους οποίους συνεργάζεται είναι σταθεροί. Δεν μας παρέχονται πληροφορίες αν τα βιβλία αποστέλλονται στο περιοδικό, την εφημερίδα ή τον ίδιο. Ούτε αν του έχουν αποσταλεί και άλλοι τίτλοι βιβλίων που δεν επιλέγει να μας παρουσιάσει. Δεν διακρίνουμε περίπτωση να προμηθεύτηκε ο ίδιος βιβλίο και να γράφει για αυτό. Δεν αναγράφεται ο εκδοτικός οίκος ούτε ο χρόνος έκδοσης, οι σελίδες ή το τυπογραφείο που τυπώθηκε. Τα στοιχεία αυτά που αντιγράφω ισχύουν σε γενικές γραμμές για το σύνολο των 8 τόμων που παραθέτω. Καθώς τα χρόνια διαβαίνουν και η φήμη του ποιητή και κριτικού μεγαλώνει, προστίθενται και νέα περιοδικά και έντυπα με τα οποία συνεργάζεται.  Εν συνόλω έχουμε την κρίση του για πάνω από 1050 βιβλία και 1000 συγγραφείς.

     Τον θυμάμαι στην εφημερίδα «Εξόρμηση» και σε πολιτιστική συνεστίαση του πανελληνίου σοσιαλιστικού κινήματος, να συζητά μαζί μας με το πράο ύφος του και την ευφράδειά του για καλλιτεχνικά ζητήματα και για τις δραστηριότητες που έπρεπε να αναπτύξουν οι καλλιτέχνες και πνευματικοί δημιουργοί που υποστήριζαν τότε το ΠΑΣΟΚ. Ο Δημοσθένης Δ. Ζαδές όπως και ο κριτικός Δημήτρης Γιάκος, ο ηθοποιός και θιασάρχης Στέφανος Ληναίος, ήσαν οι δημοκρατικοί και αριστεροί διανοούμενοι-από όσο θυμάμαι-που υποστήριζαν με πάθος και θέρμη την δημοκρατική παράταξη, ιδιαίτερα την περίοδο του Ειδικού Δικαστηρίου. Άλλωστε, η προσωπική ιστορία και οι πολιτικοί και κοινωνικοί αγώνες πολλών πνευματικών ατόμων που υποστήριζαν το ΠΑΣΟΚ, και τους συναντούσαμε στις συνεστιάσεις, βλέπε τον πανύψηλο ποιητή Δημήτρη Χριστοδούλου, τον πεζογράφο Αντώνη Σημιτζή, την ηθοποιό Ταϋγέτη και άλλους, αποδεικνύουν του λόγου το αληθές της εποχής εκείνης. Ιστορικών και πολιτικών περιόδων στην πατρίδα μας που από την μία είχες να αντιμετωπίσεις την έχθρα και τον στιγματισμό της συντηρητικής παράταξης και από την άλλη, τον φοβερό σνομπισμό και σκληρή άρνηση, απόλυτη απαξίωση της αριστερής παράταξης και των εντύπων της.  Με την φανερή ή κρυφή συγκατάθεση ενός μεγάλου μέρους των οπαδών τους, των πνευματικών ανθρώπων τους και προπάντων των εντύπων τους,  που κυριάρχησαν τις δεκαετίες μετά την δικτατορία. Παρά του ότι η πολύχρονη θητεία της αξέχαστης Μελίνας Μερκούρη στο Υπουργείο Πολιτισμού, είχε σταθεί ευεργετική σε πάμπολλους πνευματικούς δημιουργούς και καλλιτέχνες, που προέρχονταν από τον πολιτικό χώρο της ανανεωτικής λεγομένης αριστεράς. Θετική στην οικονομική υποστήριξη πολλών καλλιτεχνικών και θεατρικών ομάδων.  Ενδεικτικό των αρνητικών απόψεων και θέσεων των διανοουμένων της αριστερής διανόησης για το πανελλήνιο σοσιαλιστικό κίνημα και τον ηγέτη του Ανδρέα Παπανδρέου, ακόμα και σήμερα, είναι το καλογραμμένο βιβλίο και μάλλον πρωτότυπο στην σύλληψή του, αν και με αρκετές αναγνωστικές και κριτικές ενστάσεις και θέσεις, βιβλίο της κυρίας Μυρσίνης Ζορμπά, (πρώην υπουργού πολιτισμού) «ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ-πολιτισμικό πορτρέτο», εκδόσεις «πεδίο» σελίδες 192, τιμή 10 ευρώ. Τέλος, ας μην λησμονούμε ότι το τότε Υπουργείο Νέας Γενιάς επί Πασόκ ήταν που με τις εκδηλώσεις, τις δράσεις και τα έντυπά του, έδωσε βήμα και φωνή, στις τότε, φυλετικές, θρησκευτικές, σεξουαλικές μειονότητες της χώρας μας. Της τέχνης και του θεάτρου μειοψηφίες. Διανοούμενους που δεν αναγνώριζαν ούτε οι ίδιοι τα κείμενα που δημοσίευαν από την σκοτεινότητά τους, την διανοούμενη αριστερή έπαρσή τους. Συνέβαλε η τότε κυβερνητική πολιτική στην αλλαγή αντιμετώπισης του ρόλου και της θέσης της Γυναίκας μέσα στην ελληνική παραδοσιακή και συντηρητική κοινωνία και οικογενειακό περιβάλλον.

       Στο οπισθόφυλλο των τόμων αναφέρεται μεταξύ άλλων γενικών πληροφοριών για την μακρόχρονη συγγραφική και δημιουργική διαδρομή του εκ Κυπαρισσίας Δημοσθένη Ζαδέ: «Σαν κριτικός βιβλίων ασχολείται 35 χρόνια (1952-1987) κ’ έχει γράψει κριτικές για 2000 και πλέον τίτλους βιβλίων. Η αυστηρότητα, η ευθυκρισία κ’ η αμεροληψία της γνώμης του είναι ενδεικτική της συναίσθησης ευθύνης που τον διακρίνει στην άσκηση του λειτουργήματος της Κριτικής. Συνεργάζεται σε πλήθος περιοδικά κ’ εφημερίδες με διάφορες συνεργασίες του. Ποιήματα και διηγήματά του έχουν ανθολογηθεί σε Ανθολογίες κ’ έχει βιογραφηθεί σε διάφορα Λεξικά κ’ Εγκυκλοπαίδειες. Διετέλεσε Πρόεδρος στην «Ένωση Ελλήνων Λογοτεχνών» κ’ είναι αντεπιστέλλον μέλος της «Διεθνή Ακαδημία Γραμμάτων-Επιστημών- Τεχνών “Pontzen” της Νεάπολης Ιταλίας. Ποιήματά του έχουν μελοποιηθεί και μεταφραστεί στα Τουρκικά, Γαλλικά, Πορτογαλικά, Ιταλικά, Ινδικά, Εγγλέζικα και διηγήματά του στα Πολωνέζικα….. Το 1984 του χορηγήθηκε ισόβια λογοτεχνική σύνταξη «λόγω προσφοράς σημαντικών υπηρεσιών στην ανάπτυξη της Λογοτεχνίας».

     Δεν μετέφερα στο παρόν σημείωμα, δεν αντέγραψα  βιβλιοπαρουσίαση κανενός πειραιώτη ποιητή ή πεζογράφου, γιατί ήθελα το βάρος να πέσει στις εργασίες του Δημοσθένη Δ. Ζαδέ. Σε επόμενο σημείωμα θα αντιγράψω ορισμένες από τις κριτικές του.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς 10/6/-18/6/2021