ΑΛΦΑΒΗΤΙΚΟΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΤΙΤΛΩΝ ΤΩΝ ΠΕΖΟΓΡΑΦΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ

 

          ΑΛΦΑΒΗΤΙΚΟ  ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΤΩΝ ΤΙΤΛΩΝ

ΤΩΝ ΠΕΖΟΓΡΑΦΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ Ι. ΙΩΑΝΝΟΥ

         Στην σειρά των ηλεκτρονικών σημειωμάτων μου για τον Γιώργο Ι. Ιωάννου συντάσσω ένα Αλφαβητικό Ευρετήριο Τίτλων των Πεζογραφημάτων του. Αριθμώ τα βιβλία-εκδόσεις-που έχω διαβάσει, σαν ένας μάλλον επαρκής αναγνώστης του. Ερευνώ και αποδελτιώνω τους τίτλους των διαφόρων ειδών της πεζογραφίας του, όχι απαραίτητα από τις πρώτες εκδόσεις των έργων του (μιά και δεν είμαι συλλέκτης αλλά αναγνώστης) που δεν έχω, βλέπε «ΔΙΑΓΩΝΙΟΣ» ή επανεκδόσεις, «ΎΨΙΛΟΝ», «ΕΡΜΗΣ» κλπ. Κυκλοφορίες που όταν τις αναζήτησα στο εμπόριο ή σε παλαιοπωλεία δεν τις βρήκα, έτσι βασίζομαι στο υπάρχον βιβλιογραφικό υλικό και στις άλλες πηγές,-περιοδικά, σύμμεικτους τόμους, αφιερώματα τα οποία γνωρίζω. Όπου δεν υπάρχει γενικός τίτλος αλλά αριθμός καταγράφω το πεζό στο τέλος της αλφαβητικής κατάταξης. Συναντάμε μόνο ένα. Προσπαθώ να δώσω μία άμεση «στατιστική» καταγραφή τίτλων των δημοσιευμάτων του. Λέγοντας άμεση εννοώ όπου δηλώνεται το όνομα του πεζογραφήματος, πχ. Θεσσαλονίκη, και όχι στις έμμεσες αναφορές και μνημονεύσεις του Ιωάννου στα διάφορα δημοσιεύματά του για την συμπρωτεύουσα. Βασίστηκα κυρίως στα Περιεχόμενα των βιβλίων του προβαίνοντας σε σύγκριση ή αντιπαραβολή με πρώτες δημοσιεύσεις του σε εφημερίδες ή περιοδικά, το περιοδικό που εξέδωσε το «Φυλλάδιο», και είχαν πρωτοδημοσιευθεί. Και εφόσον σε ορισμένα από αυτά συναντάμε αλλαγή τίτλου ή αναδιάταξη, πρόσθεση ή αφαίρεση της ύλης. Όπου υπήρχε συνεχή ροή της ύλης και όχι διαμερισματοποίησή της σε ενότητες ή κεφάλαια,-πράγμα που σημαίνει ότι ήταν αδύνατο να συμπεριληφθεί στον αλφαβητικό κατάλογο, δίνω τις απαραίτητες διευκρινιστικές πληροφορίες ή τα στοιχεία που χρειάζονται στην εισαγωγή. Με τον τρόπο αυτόν, θεωρώ, ότι έχουμε ένα γενικό πανόραμα, μία εποπτεία της συγγραφικής- πεζογραφικής πορείας του Γιώργου Ιωάννου. Προσθέτω σημειώσεις και διευκρινίσεις τόσο στην εισαγωγή μου όσο και στον κατάλογο όπου θεώρησα ότι χρειάζονται. Υποστηρικτικές πηγές εκτός από τα βιβλιογραφικά στοιχεία τα οποία είχα συγκεντρώσει για το έργο του, αποκόμματα από εφημερίδες, μου στάθηκαν οι αναφορές του ίδιου τις οποίες συναντάμε στα βιβλία του. Επικουρικά της Αντιγόνης Βλαβιανού η οποία επιμελήθηκε την επανέκδοση των οκτώ τευχών του «Φυλλαδίου» του. Ποιήματα και Πεζά του Γιώργου Ιωάννου, όχι λίγα, έχουν συμπεριληφθεί ή έχουν ανθολογηθεί ακόμα και σε αποσπασματική μορφή σε διάφορες μελέτες, βιβλία, περιοδικά, εφημερίδες με τις οποίες ο Γιώργος Ιωάννου συνεργάστηκε. Διαβάζουμε σχόλια, βιβλιοκριτικές ή σύντομες μελέτες για το έργο του ή και σε αυτές που ο συγγραφέας έδινε τις κατά καιρούς συνεντεύξεις του.  Ποιήματά του και Πεζογραφήματά του αναδημοσιεύονται παραδείγματος χάρη στο περιοδικό «Νέα Εστία» τχ. 1403/Χρ. 1985, στο περιοδικό «Ο Παρατηρητής» τχ. 9-10/12, 1988-2,1989. Το περιοδικό «Διαγώνιος» της πρώτης περιόδου. Στο περιοδικό «Δοκιμασία» του Γιάννη Δάλλα, στο περιοδικό «Αντί», στο "Αμφί" σε αρκετά τεύχη της «Λέξης» στο περιοδικό «Ερουρέμ» τχ. 3/Χειμ. 1984, στις εφημερίδες «Η Αυγή», «Η Καθημερινή», κλπ. Όπως οι σταθεροί αναγνώστες της ελληνικής λογοτεχνίας γνωρίζουν, ιδιαίτερα της πεζογραφίας του Ιωάννου, ο Θεσσαλονικιός συγγραφέας υπήρξε συνεργάτης-αρθρογράφησε κατά διαστήματα- στις εφημερίδες «Πρωινή», «Καθημερινή» ενώ σε έντυπα του συγκροτήματος- οργανισμού Χρήστου Λαμπράκη, πχ. «Ο Ταχυδρόμος», «Το Βήμα» πριν και μετά την δικτατορία δημοσιεύονταν εργασίες, Πεζά του. Το ίδιο και σε άλλες εφημερίδες όπως η «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία». Και τα διάφορα λογοτεχνικά περιοδικά εντός και εκτός Αθηνών με τα οποία συνεργάζονταν ή του ζητούσαν συνεργασίες. Όπως πχ. το περιοδικό «Γιατί» των Σερρών το οποίο στάθηκε σταθερά υποστηρικτικό απέναντι στον συγγραφέα και του αφιέρωσε αρκετές σελίδες του. Δημοσιεύματα και Πεζά του Ιωάννου διαβάζουμε και στα επαρχιακά περιοδικά ή έντυπα από διάφορα μέρη της Ελλάδας όπου ο Ιωάννου εργάστηκε ως καθηγητής, ή τον προσκαλούσαν να δώσει διαλέξεις ή ομιλίες. Βλέπουμε δηλαδή, ότι αν και πρωτοεμφανίστηκε σαν ποιητής στην Θεσσαλονίκη και πρωτοδημοσιεύτηκαν τα πρώτα του Πεζά στην γενέθλια πόλη του, στο περιοδικό «Διαγώνιος» του ποιητή και εκδότη Ντίνου Χριστιανόπουλου, η αξία και η φήμη του εξαπλώθηκε σταδιακά σε όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό. Μάλιστα, ο ίδιος ο Ιωάννου μας εξομολογείται στο αυτοβιογραφικό κείμενό του «Εις Εαυτόν»- τίτλος ο οποίος παραπέμπει στον στωικό Ρωμαίο αυτοκράτορα Μάρκο Αυρήλιο και τα απομνημονεύματά του-, ότι σε ορισμένες χώρες του εξωτερικού η εκεί επιστημονική και πανεπιστημιακή κοινότητα τον γνωρίζει περισσότερο από τις λαογραφικές του εργασίες πάνω στο Δημοτικό Τραγούδι, το Θέατρο Σκιών, Τα Παραμύθια, παρά σαν έλληνα πεζογράφο. Πράγμα που επιβεβαιώνει την αξία και την προσφορά του Ιωάννου στον ελληνικό λαϊκό μας πολιτισμό. Και πραγματικά, οι ανθολογήσεις των Ελληνικών Δημοτικών Τραγουδιών, οι Εισαγωγές και τα διασωθέντα έργα του Ελληνικού Καραγκιόζη και των Ελληνικών Λαϊκών Παραμυθιών φανερώνουν την ευσυνειδησία, την εργατικότητα, το συγγραφικό ήθος και επιμέλεια με την οποία δούλευε ο Ιωάννου. Τουλάχιστον για την εποχή του αυτές οι εργασίες απετέλεσαν σταθμός. Κρίμα που δεν εισακούστηκε από τους υπευθύνους του εκδοτικού οίκου που συνεργάζονταν τότε, ο «Ερμής», ώστε να κυκλοφορήσει σε δική του φροντίδα η Αυτοβιογραφία του Μάρκου Βαμβακάρη. Οι αναφορές γίνονται από τα Περιεχόμενα και δευτερευόντως από τις δικές μου πηγές, πχ. τα «Τετράδια Ευθύνης», το περιοδικό «Τομές», τη «Λέξη» το περιοδικό του ΑΚΟΕ, το γνωστό στην εποχή του «Αμφί», τα αφιερώματα σε συγγραφείς ή τα Συμπόσια, για να μην «τσουλήσω» προς την βιβλιογραφία, που δεν ήταν ο στόχος μου. Το αναφέρω αυτό γιατί στα Περιεχόμενα των βιβλίων όταν μνημονεύονται πρώτες δημοσιεύσεις δεν καταγράφονται οι σελίδες. Εκτός από ένα. Όπου πάλι, αναφέρεται η χρονολογία της δημοσίευσης στο έντυπο την αντιγράφω μέσα σε παρένθεση μετά τον τίτλο και πριν την κατηγορία.

     Ο σταθερός μελετητής του έργου του και φιλόλογος αναγνώστης Άρης Α. Δρουκόπουλος στην εξαιρετική και χρήσιμη εργασία του για τον πεζογράφο, «Γιώργος Ιωάννου, Ένας οδηγός για την ανάγνωση του έργου του», εκδόσεις Ειρμός, Αθήνα 1992, στο Εισαγωγικό Κεφάλαιο της μελέτης του, σ.25, ανοίγει την αυλαία της γράφοντας. «Το βιβλίο αυτό ασχολείται με τη δημιουργικό, πεζογραφικό κυρίως, έργο του Γιώργου Ιωάννου, που αποτελείται από 260 περίπου πεζογραφήματα, ποικίλου μεγέθους. Δεν είναι βέβαια μια εξαντλητικά συστηματική έρευνα των διαφόρων πλευρών του έργου του, ούτε ερευνά τις πηγές του όπως επίσης δεν είναι κριτική και αξιολόγηση του έργου αυτού. Είναι το αποτέλεσμα μιας ανάγνωσης προσεκτικής-όσο μπόρεσα-και εμπειρικής από πεζογράφημα σε πεζογράφημα και από βιβλίο σε βιβλίο του Ιωάννου». Ενώ, στην διευκρινιστική σημείωση για τον συνολικό αριθμό των πεζογραφημάτων που ο ίδιος εξετάζει σημειώνει: «Στον αριθμό των 260 δεν περιλαμβάνω όσα άρθρα περιέχονται στο βιβλίο Εφήβων και μη από τον αριθμό 32 και κάτω (η αρίθμηση στα περιεχόμενα του βιβλίου, σσ. 334-335)». Όπως και εμείς κατά την ανάγνωση του έργου του και την αποδελτίωση διαπιστώνουμε ο αριθμός 260 είναι σχετικός. Τα συνολικά δημοσιεύματα του Γ. Ιωάννου ενδέχεται να τον υπερβαίνουν. Ενώ στο βιβλίο του «Για τον Γιώργο Ιωάννου» εκδόσεις Ίνδικτος, Αθήνα 2007, ο συγγραφέας και φίλος του ο Γιώργος Αράγης, στο κείμενό του «Το Λογοτεχνικό Πεζογραφικό Έργο του Γ. Ιωάννου» (πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Φιλόλογος» τχ, 43, Θεσσαλονίκη 1986) προβαίνει σε γενικές νύξεις για τα πεζά του αριθμητικώς, τα οποία συμπεριλαμβάνονται στα βιβλία του. Στην σελίδα 40 του σπονδυλωτού μελετήματός του ο Αράγης υπολογίζει σε περίπου 700 σελίδες το πεζογραφικό του έργο. Γράφει: «Πάντως με βάση την παραπάνω , αυστηρή και ενδεχομένως άδικη, διαλογή το λογοτεχνικό πεζογραφικό έργο του Ιωάννου φτάνει τις 650 με 700 πυκνοτυπωμένες σελίδες.». Σε αυτόν τον γενικό αριθμό των σελίδων αν τον κατανοώ ορθά, δεν συμπεριλαμβάνονται οι Μεταφραστικές εργασίες, οι Λαογραφικές του αντίστοιχες, οι εισαγωγές του για τα Λαϊκά μας Παραμύθια, τον Καραγκιόζη, τα Δημοτικά μας Τραγούδια, τα Δημοτικά Τραγούδια της περιοχής της Κυνουρίας. Οι Στίχοι του που μελοποιήθηκαν από τον μουσικοσυνθέτη Νίκο Μαμαγκάκη στον δίσκο «Κέντρο Διερχομένων» ή ανέκδοτες σελίδες από ημερολογιακές και άλλες του συγγραφικές δραστηριότητες. Η αλληλογραφία του και οι διάσπαρτες συνεντεύξεις του σε διάφορα έντυπα και εφημερίδες, (ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές). Πλούσιο υλικό από το οποίο αντλούμε χρήσιμα  και ενδιαφέροντα στοιχεία και πληροφορίες για την καλύτερη κατανόηση του έργου του, της προσωπικότητάς του σαν άτομο, της ιδιοσυγκρασίας του σαν χαρακτήρας. Για ορισμένες πλευρές του χαρακτήρα του, όχι και τόσο φωτεινές, όταν οι άλλοι τον εξόργιζαν, τον θύμωναν, τον πίκραιναν. Είναι πρόδηλη η αφοπλιστική η ειλικρίνεια του Ιωάννου όταν μας εξομολογείται ένα περιστατικό. Στο πως ένιωσε ότι «αντέδρασε» ο ποιητής και κριτικός Τάκης Σινόπουλος, όταν ο Ιωάννου, «σαν ταύρος σε υαλοπωλείο» του ανέφερε τι σκόπευε να γράψει και πώς να συμπεριφερθεί εναντίον του καθηγητή Δημήτρη Μαρωνίτη για την γνωστή διένεξή τους. Έναν λίβελλο τον οποίο «ξεφώνισε» και σε Ομιλία του στον ίδιο χώρο στην Θεσσαλονίκη όπου είχε μιλήσει προγενέστερα ο Θεσσαλονικιός καθηγητής εναντίον της Πεζογραφίας του. Λέγοντάς μας χαρακτηριστικά (ο Ιωάννου) ότι αποχώρησαν από την Ομιλία του 12 έως 15 άτομα φίλοι του Μαρωνίτη ενώ έμειναν να παρακολουθήσουν καμιά 300σαριά. Αν και αναλογιζόμενος εκ των υστέρων όλο αυτό το σκηνικό που δημιουργήθηκε σημειώνει, ότι δεν θα έπρεπε να είναι τόσο σκληρός και ο λίβελλος να ήταν λιγότερες σελίδες. Να υπενθυμίσουμε ότι ο ποιητής Τάκης Σινόπουλος ήταν από τους πρώτους και ελάχιστους οι οποίοι πρόσεξαν και έγραψαν- έστω και σε μία κάπως γενικόλογη-συντομία, για την πρώτη ποιητική συλλογή του τα «Ηλιοτρόπια», Θεσσαλονίκη 1954. Η άλλη κριτική φωνή ήταν αυτή του Κλέωνος Παράσχου. Τώρα και τα δύο αυτά πρώτα διασωθέντα κριτικά σημειώματα συμπεριλαμβάνονται στον τόμο «Για τον Ιωάννου»- Κριτικά Κείμενα, σε εισαγωγή και ανθολόγηση Δημήτρη Κόκορη, εκδόσεις Αιγαίον, Λευκωσία 2013. Παρενθετικά να σημειώσουμε-όπως κάναμε και σε προηγούμενα ηλεκτρονικά σημειώματα για τον Ιωάννου, ο πειραιώτης ποιητής Ανδρέας Αγγελάκης έτρεφε θετικές απόψεις για τον Ιωάννου και το αντίστροφο. Μάλιστα ο Ιωάννου μιλά θετικά για την ποιητική συλλογή του Αγγελάκη «Η Μεταφυσική της μιας Νύχτας». Έτσι, σαν Πειραιώτες, θα αποτολμούσαμε να γράφαμε ότι ο πειραιώτης πανεπιστημιακός Δημήτρης Κόκορης, στέκεται με τις εργασίες του, αντιχάρισμα των Πειραιωτών στον Γιώργο Ιωάννου, όπως και η σοβαρή και σε βάθος εξέταση της ποίησης του από τον μεγαλωμένο στον Πειραιά πανεπιστημιακό Βρασίδα Καραλή στο περιοδικό «Διαβάζω». Και αν προσμετρήσουμε και τον μυθιστοριογράφο και φιλόλογο Γεράσιμο Δενδρινό και τα κείμενα που δημοσίευσε για τον Ιωάννου, τον Περαματιώτη ποιητή και εκδότη Γιώργο Χρονά και το περιοδικό του "Οδός Πανός", τον εικαστικό Γιάννη Τσαρούχη, και τον γράφοντα αυτά τα σημειώματα Γιώργο Χ. Μπαλούρδο, επιβεβαιώνουμε ότι αποτελούμε μια μικρή και σταθερή Πειραιώτικη "ομάδα" η οποία διαχρονικά διαβάζει και ενδιαφέρεται, αγαπά τα βιβλία του Θεσσαλονικιού Γιώργου Ιωάννου. Χωρίς φυσικά να παίρνουμε τα «πρωτεία» από τους Θεσσαλονικιούς μελετητές του. Επανερχόμενος, στην χρήσιμη αποδελτιωτική εργασία του «Φύλλα κισσού για τον Γ. Ιωάννου. Δοκιμή βιβλιογραφίας (1954-2005)», ο φιλόλογος συνάδελφός του, αναγνώστης και ερευνητής του έργου του, Θεόδωρος Δ. Σαρηγιάννης, ακολουθώντας διαφορετικό δρόμο, δεν αποδελτιώνει τα Πεζά των βιβλίων του. Βλέπε σ.383-452.  Στον τόμο «Γιώργος Ιωάννου 1927-1985. Λόγος και Μνήμη». Αποθησαύρισμα Γιώργος Αναστασιάδης, εκδόσεις University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2006. Διαχωρίζω από την μεριά μου για τον αναγνώστη της ιστοσελίδας Λογοτεχνικά Πάρεργα τα δύο βιβλία της Ποίησής του και τα Περιεχόμενά τους-πάνω κάτω 90 τίτλοι ποιημάτων- από αυτά των Πεζογραφημάτων του, των Χρονογραφημάτων του, των Χρονικών του. Η τελευταία έκδοση των Ποιημάτων του των εκδόσεων «Σφεντάμι» Αθήνα 2014 περιλαμβάνει στις σελίδες 127-130 Αλφαβητικό Ευρετήριο των Ποιημάτων. Η εξέταση της θεματογραφικής ύλης, των περιεχομένων και η αποδελτίωση των ονομάτων και των γεγονότων και κοινωνικών και πολιτικών καταστάσεων και ιστορικών γεγονότων, των δημοσιευμένων πεζών και ερωτικών πέντε ποιημάτων του, των σκηνών από επιθεωρησιακά του σκετς, και των συνολικών σε αριθμό σελίδων του περιοδικού που εξέδωσε, το γνωστό «Φυλλάδιο- τρίμηνο περιοδικό πνευματικής ζωής», χρειάζεται ειδικότερη και ίσως, πιο εξονυχιστική ματιά. Υπάρχουν ασφαλώς οι εργασίες της Αντιγόνης Βλαβιανού, η οποία επιμελήθηκε την επανέκδοσή του, του ομότιμου καθηγητή Θεοδόση Πυλαρινού και άλλων. Και το γεγονός ότι τα Πεζά και ορισμένοι άλλοι κειμενικοί σχολιασμοί του και θέσεις του έχουν μεταφερθεί σε βιβλία του έχουμε πλέον μία σφαιρική συγκεντρωτική εικόνα, τι περιλαμβάνει η συγγραφική του παραγωγή. Όπως πχ. τις απόψεις του για τον ρόλο του συγγραφέα και στο πώς οφείλει να διαχειρίζεται το υλικό του, το ύφος και τους στόχους του. Οι σελίδες του περιοδικού στα μονά και διπλά τεύχη είναι: (1/Άνοιξη 1978, σ.20) (2/ Καλοκαίρι 1978, σ.28) (3-4/1978-1979, σ.60) (5-6/1982, σ.92) (7-8/1985, σ.88). Στον αριθμό των σελίδων των τευχών του περιοδικού οφείλουμε να συναριθμήσουμε τα οπισθόφυλλα και το εσώφυλλο του εξωφύλλου, εφόσον και σε αυτές τις έγχρωμες μέσα σελίδες δημοσιεύονται Μεταφράσεις του Γιώργου Ιωάννου. Όπου διαισθάνθηκα ότι χρειάζονται διευκρινίσεις για το είδος του πεζού ή άλλου είδους για την καλύτερη κατανόησή του Αλφαβητικού Καταλόγου ή την έκδοση των βιβλίων του τις συμπληρώνω, όσο μπορώ εν συντομία. Γιατί το ζητούμενο είναι ο πρώτος μάλλον Αλφαβητικός Κατάλογος που συντάσσεται για τα Πεζά του, τουλάχιστον ηλεκτρονικά και διαδικτυακά. Έπειτα από μιά ανάπαυλα πάνω στο έργο του Ιωάννου ενδέχεται να επανέλθουμε στις Λαογραφικές και Μεταφραστικές του εργασίες.

   Με το γράμμα Α δηλώνω τους τίτλους των Πεζογραφημάτων του. Με το γράμμα Β τα Δοκίμια/ Συνεντεύξεις/ Αλληλογραφία. Με το γράμμα Γ τα Θεατρικά του. Με το γράμμα Δ τις Μεταφράσεις του. Με το γράμμα Ε τα Λαογραφικά του. Ιδιαίτερη εξέταση και αποδελτίωση χρειάζονται τα κείμενά του, αυτοβιογραφικά και μη, οι κρίσεις του για έργα και συγγραφείς, πρόσωπα της λογοτεχνικής και κοινωνικής επικαιρότητας, τα φιλολογικά του σχόλια και τα ποιήματα ή κείμενα αφιερωμένα στον Ιωάννου. Προτίμησα να αναφέρω μόνο την αρχή της σελίδας που έχουμε στις τελευταίες σελίδες των Περιεχομένων των έργων του και όχι και την τελευταία, που ολοκληρώνεται το Πεζό, και έτσι να έχουμε μία συνολική άποψη για το πόσες είναι οι συγγραφικές του σελίδες, όμως σκέφτηκα ότι οι συνολικές συγγραφικές σελίδες του θα διαφέρουν. Θα είναι διαφορετικές στις χειρόγραφες αντιγραφές του, στων περιοδικών ή των εφημερίδων που δημοσιεύθηκαν.

   Αναγνωρίζω ότι ενδέχεται να είναι κάπως «άχαρο» αναγνωστικά, αυτού του είδους οι εργασίες, καταλογραφήσεις, αλφαβητικές αποδελτιώσεις, για τον μη σταθερό αναγνώστη της ελληνικής λογοτεχνίας, ο οποίος-η επιλογή δική του- ενδιαφέρεται να απολαύσει το πρωτότυπο ποίημα ή πεζό, άμεσα, «γυμνό», να το χαρεί και ίσως να το διαδώσει αναγνωστικά, δίχως δοκιμιακά υποστηρίγματα και αναλύσεις, ενδιάμεσες παρεμβάσεις και σχολιασμούς και φιλολογικές διαμεσολαβήσεις. Ευελπιστώ πάντως, όπως και ορισμένες άλλες παρόμοιες εργασίες που έχουν κυκλοφορήσει παλαιότερα εντύπως και γνωρίζουμε-πχ. κατάλογος Λέξεων του Γιώργου Σεφέρη, του Κ. Π. Καβάφη κλπ., και η παρούσα, όπως και αυτή των αλφαβητικών τίτλων των ποιημάτων που έχω αναρτήσει για τον Ντίνο Χριστιανόπουλο, κάπου και σε κάποιους να φανεί χρήσιμη. Δεν χρειάζεται νομίζω να αναφέρω ότι οι όποιες παραλήψεις ή ατέλειες,-ελπίζω όχι παρανοήσεις- βαρύνουν τον γράφοντα, και οι όποιες εποικοδομητικές συμπληρώσεις και διορθώσεις ευπρόσδεκτες.   

ΓΕΝΙΚΟΣ  ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΓΙΩΡΓΟΥ  ΙΩΑΝΝΟΥ

ΠΟΙΗΜΑΤΑ

1., «ΗΛΙΟΤΡΟΠΙΑ», Θεσσαλονίκη 1954

2., «ΤΑ ΧΙΛΙΑ ΔΕΝΤΡΑ και κάποια άλλα ποιήματα 1954-1963», Ερμής, Αθήνα 1973 (ά έκδοση Διαγώνιος, Θεσσαλονίκη, 1963)

3., «ΠΟΙΗΜΑΤΑ 1954-1985», Σφεντάμι, Αθήνα 2014

Α. ΠΕΖΑ

Α/1., ΠΕΖΟΓΡΑΦΗΜΑΤΑ. Εκδόσεις Ερμής, Αθήνα, ανατύπωση 1, 1979, σ.400. Ο συγκεντρωτικός τόμος συμπεριλαμβάνει και θρύμματα κρίσεων για το έργο του. «Μερικές κρίσεις για το έργο του Γ. Ιωάννου» σ.397-400.

Περιλαμβάνει τα βιβλία:

-Για ένα Φιλότιμο, Πεζογραφήματα, σ.9-102. (ά έκδ. Διαγώνιος, Θεσσαλονίκη 1964).

-Η Σαρκοφάγος, σ.103-256, (ά έκδ . Κέδρος, Αθήνα 1971/1972).

-Η μόνη Κληρονομιά, Διηγήματα σ.257-392, «Στον Γιώργο Σουσούρα» (ά έκδ. Κέδρος, Αθήνα 1974). «Στον αδελφό μου Θοδωράκη μνημόσυνο (1946-1964)».

Α1/(β)., Η ΣΑΡΚΟΦΑΓΟΣ (πεζογραφήματα), εξώφυλλο Λουκά Βενετούλια, εκδ. Ερμής, Αθήνα, 1,1971, σ.136

Σημείωση: Από τα 29 ολιγοσέλιδα πεζογραφήματα τα οποία περιέχει «Η Σαρκοφάγος», το δεκασέλιδο τελευταίο «Ούκ ηπίστατο φεύγειν…», αφιερώνεται «Στον Άγγελο Καλογερόπουλο».

Α/2., ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ  ΘΡΗΝΟΣ (ΠΕΖΟΓΡΑΦΗΜΑΤΑ), Τα σχέδια στο κείμενο και στο εξώφυλλο είναι του ΧΡΟΝΗ ΜΠΟΤΣΟΓΛΟΥ, εκδ. Κέδρος, Αθήνα, 11, 1980, σ.162.

Σημείωση: Ο «Επιτάφιος θρήνος» περιλαμβάνει 13 Πεζογραφήματα. Το πεζογράφημα «Η δασκάλα» που καταλαμβάνει τις σελίδες 125-145, αν η μνήμη δεν με απατά, είχε παρασταθεί στην ελληνική τηλεόραση, με την ηθοποιό Εύα Κοταμανίδου.

Α/3., ΤΟ ΔΙΚΟ ΜΑΣ ΑΙΜΑ. ΠΕΖΟΓΡΑΦΗΜΑΤΑ. Ε΄ έκδοση. Σχέδιο Β. Βασιλειάδη, «Στον Άγγελο Καλογερόπουλο, που ακόμα δεν το πιστεύω» εκδ. Κέδρος, Αθήνα, 7, 1983, σ.228. (α΄ εκδ. Κέδρος, Αθήνα, 1978)

Σημείωση: Το βιβλίο περιλαμβάνει 16 Πεζογραφήματα. Το πεζογράφημα «Τα ίχνη της πυρκαγιάς», σ.165-182, δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στην εφημερίδα «Η Καθημερινή» 28/8/1977

Α/4., ΟΜΟΝΟΙΑ 1980. Πεζογράφημα. ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΑΝΔΡΕΑΣ ΜΠΕΛΙΑΣ. Μακέτα εξωφύλλου-σελιδοποίηση: Στέλιος Κούτριας. Αναπαραγωγή φωτογραφιών Κώστας Γουλιάμος, «Στους φίλους γνωστούς και άγνωστους της Πλατείας». εκδ. Οδυσσέας, Αθήνα, 10,1980, σ.140.

Σημείωση: Οι φωτογραφίες του βιβλίου είναι ασπρόμαυρες. Ο Γιώργος Ιωάννου δημοσιεύει ένα μακροσκελές κείμενο το οποίο καταλαμβάνει τις σελίδες 10-138. Το κείμενο είναι δύο ή τριών γραμμών στο πάνω μέρος της σελίδας, ενώ οι φωτογραφίες καλύπτουν το υπόλοιπο μέρος των σελίδων. Διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο: «Ένα άλμπουμ με φωτογραφίες του Αντρέα Μπέλια από τη σημερινή Ομόνοια, μαζί με ένα εκτενές κείμενο του Γιώργου Ιωάννου. Η κίνηση της θρυλικής πλατείας και τα βαθύτερα κίνητρά της. Η τολμηρή περιγραφή και ανατομία της κοινωνίας των προσώπων που συχνάζουν εκεί. Ντοκουμέντο εποχής και συνάμα ενθύμιο. Πιό ανθρώπινο κοίταγμα προσώπων, πράξεων και σχέσεων πού πολύ εύκολα καταδικάζουμε. Μνήμες και γνώμες για πράγματα, πρόσωπα και ανθρώπινες καταστάσεις.».

Α/5., ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΑ Πεζά κείμενα. Γ. Ιωάννου: Αντί Προλόγου σ.9-21. Αφιερωμένο «Στον Κώστα Νίτσο ιερό τέρας του Τύπου», Ζωγραφιά του Εξωφύλλου Αλέξης Κυριτσόπουλος. εκδ. Ορέστης, Αθήνα, 3,1981, σ.238.

Σημειώσεις: Μας λέει στην αρχή του «Αντί- προλόγου» του:

«Στα «Κοιτάσματα» περιέχονται κείμενα, που έχουν ένα κοινό, αδιόρατο ίσως γνώρισμα. Γράφτηκαν για τον ημερήσιο πολιτικό Τύπο και συγκεκριμένα για την εφημερίδα «Πρωινή» που έχει τώρα σταματήσει. Με τη διαφορά ότι για τον ένα ή άλλο λόγο δεν είχαν δημοσιευθεί όλα τους. Στο βιβλίο μέσα βρίσκονται με την ακόλουθη τάξη. Τα δημοσιευμένα μπροστά, κατά ημερομηνία μάλιστα, και τα αδημοσίευτα κατόπι, ανάλογα με το χρόνο γραψίματός τους.

    Την «Πρωινή» τη διηύθυνε ο Κώστας Νίτσος, ο οποίος, μπορώ να πω, με προσηλύτισε και με εμύησε αρκετά στην υπόθεση της δημοσιογραφίας. Ο Νίτσος με μετέτρεψε από περιστασιακό συνεργάτη των εφημερίδων σε τακτικό, πράγμα για το οποίο έτρεφα διάφορες φοβίες και προκαταλήψεις.

Τα «Κοιτάσματα» δημοσιεύονταν στη Σαββατιάτικη «Πρωινή» και μου έπαιρναν συνήθως δύο μέρες γραψίματος-το βράδυ του Σαββάτου και το απόγευμα ή το βράδυ της Κυριακής…».

Α/6., ΚΑΤΑΠΑΚΤΗ Πεζά κείμενα, Εξώφυλλο Αλέξανδρος Ίσαρης, «Στον Κώστα Καφαντάρη», εκδ. Γνώση, Αθήνα, 12,1982, σ.230. [Από τα συνολικά 44 σύντομα Πεζά του βιβλίου, τα 4 τελευταία αποτελούν τις σελίδες του «Παραρτήματος»] Την τυπογραφική επιμέλεια είχε ο Μάνος Ταξίδης.

Από το εξώφυλλο:

«…Μιά απέραντη αποθήκη εικόνων, φωνών, κραυγών, επαφών, πόνων, βασάνων, στερήσεων, ερωτικών παροξυσμών, το σώμα μας. Όσο πιό δεμένο το σώμα μας, τόσο πιό μεγάλη η αποθήκη που διαθέτει. Όταν καμιά φορά συνάγονται επί τω αυτώ πλούσιες ανθρώπινες αποθήκες και δοθεί η κατάλληλη ώρα βγάζουν και βγάζουνε και τελειωμό δεν έχουν».

Α/7., ΕΦΗΒΩΝ ΚΑΙ ΜΗ. ΔΙΑΦΟΡΑ ΚΕΙΜΕΝΑ, Γ΄ έκδοση. Πρόλογος Γ. Ιωάννου. «Και πάλι στα παιδιά του αδελφού μου, Νάση και Θοδωρή» Εξώφυλλο: Το κεφάλι του Ύπνου. Βρετανικό Μουσείο. Μακέτα Δημήτρης Καλοκύρης, φωτογραφία του Γ. Ιωάννου στο οπισθόφυλλο Ανδρέας Μπέλιας, εκδ. Κέδρος, Αθήνα, 11,1983,  σ.336. (Α΄ έκδ. 1982). Ο τόμος περιλαμβάνει τον ΠΡΟΛΟΓΟ Αθήνα, 1/6/1982 του συγγραφέα και χωρίζεται στα εξής μέρη:[ Α΄, ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ- ΑΦΗΓΗΜΑΤΑ (1-7). -Β΄, ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΠΟΧΗΣ α) Του χτες (8-14). β) Του σήμερα (15-30).- Γ΄, ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑ (31-50).- Δ΄, Ο ΛΑΪΚΟΣ ΜΑΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ (51-62)] Γράφει στον Πρόλογό του ο Ιωάννου:

«Ο τίτλος «Εφήβων και μη» δεν αποτελεί σχήμα λόγου. Τα περισσότερα από τα κείμενα αυτού του βιβλίου είναι πραγματικά και εξαρχής γραμμένα για εφήβους, ενώ τα υπόλοιπα είναι κι αυτά κατάλληλα για εφήβους, καταληπτά από εφήβους, κι αν ίσως όχι από την πρώτη εφηβική ηλικία, πάντως λίγο αργότερα, με την πρόοδο των ικανοτήτων.

Αλλά και για τους μη εφήβους, τους ενήλικες, ένα μεγάλο μέρος των εδώ πολυποίκιλων κειμένων είναι, νομίζουμε, ενδιαφέρον. Και ίσως πολύ.

    Τα περισσότερα από τα εξήντα δύο αυτά κείμενα έχουν δημοσιευθεί, κατά καιρούς, σε διάφορα περιοδικά και εφημερίδες’ όπως «Ελεύθερη Γενιά», «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία», «Αντί» , «Καθημερινή», «Θεσσαλονίκη», «Φυλλάδιο».

Στον πίνακα περιεχομένων σημειώνεται η πρώτη δημοσίευση του καθενός. Όπου δεν σημειώνεται τίποτε, σημαίνει ότι το κείμενο είναι ανέκδοτο ή τροποποιημένο τόσο, ώστε αποτελεί πιά νέο πράγμα.

    Το «Εφήβων και μη» είναι ένα βιβλίο χρηστικό. Από εκείνα που συντροφεύουν και βοηθούν στην παιδευτική προσπάθεια του ατόμου για χρόνια.

Η ποικιλία των θεμάτων του τραβά συνεχώς το ενδιαφέρον και το ενδιαφέρον αυτό προκαλείται όχι μονάχα από την ποικιλία αλλά και το καίριο των θεμάτων.».

Σημείωση: Τα δημοσιεύματα του βιβλίου αριθμούνται από το 1 έως το 62 ανεξάρτητα της ενότητας στην οποία εντάσσονται. Εκτός από τα περιοδικά και τις εφημερίδες που αναφέρει ο Ιωάννου στον Πρόλογό του, να συμπληρώσουμε ακόμα και τα εξής έντυπα. Το περιοδικό «Χάρτης» και το περιοδικό «Τομές», τους τόμους «Τα Τετράδια της Ευθύνης», ακόμα, τον αφιερωματικό τόμο για τον κυρ Φώτη Κόντογλου, «Μνήμη Κόντογλου» εκδόσεις Αστήρ 1975. Επίσης ο Ιωάννου, συμπεριλαμβάνει και μία δήλωσή του στην τηλεόραση της ΕΡΤ. Χριστούγεννα 1980, και εκείνα που ήταν ανέκδοτα. Τα περισσότερα κείμενα 37 τον αριθμό, προέρχονται από το περιοδικό «Ελεύθερη Γενιά» με το οποίο συνεργάζονταν. Τα κείμενα στην εφημερίδα «Η Καθημερινή» δεν συμπεριλαμβάνονται σε αυτά που περιέχονται στον τόμο «Εύφλεκτη Χώρα» και τα οποία αντιγράφω στον αποδελτιωτικό κατάλογο από την έκδοση του 1983. Το ίδιο πράττω και από τα τεύχη του περιοδικού του «Φυλλάδιο», τα «Τετράδια της Ευθύνης», τις «Τομές», την «Μνήμη Κόντογλου», «Αμφί» που δημοσίευε με ψευδώνυμο, όπως και ο Αγγελάκης και όποιων άλλων περιοδικών είχα. Χωρίς όμως να αγνοώ τα Περιεχόμενα του «Εφήβων και μη». Όσον αφορά το περιοδικό «Ελεύθερη Γενιά», είχα συναντήσει παλαιότερα σκόρπια τεύχη του-είχα αποδελτιώσει σελίδες του- όχι όμως ολοκληρωμένη την σειρά του. Έτσι βασίστηκα στα Περιεχόμενα. Στον αλφαβητικό αποδελτιωτικό κατάλογο που ακολουθεί τα αρκτικά «Ε. Γ.» σημαίνει το περιοδικό «Ελεύθερη Γενιά», το «Κ. Ε.» είναι το Κυριακάτικο φύλλο της εφημερίδας «Ελευθεροτυπία» και το «Τ. Ε» οι τόμοι «Τετράδια Ευθύνης» του Κώστα Τσιρόπουλου. Στην δική μου αντιγραφή υιοθέτησα την παρουσίαση αυτή των Περιεχομένων των διαφόρων βιβλίων του Ιωάννου, τα οποία αναφέρουν μόνο τον αριθμό της σελίδας που αρχινά το κείμενο και όχι και αυτή όπου τελειώνει.

Α/8., ΕΥΦΛΕΚΤΗ  ΧΩΡΑ, Εκδόσεις ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ, 1983, σ.151.

Σημείωση: Το βιβλίο αποτελείται από τον Πρόλογο, την κυρίως ύλη, και στην σελίδα 147 ένα Βιογραφικό Σημείωμα για τον Συγγραφέα συνεργάτη της εφημερίδας. Τα 27 Κείμενα αποτελούν μία ενότητα. Ενώ τα δύο μικρά μελετήματα, «Το Δημοτικό Τραγούδι…» και «Τα Πολιτιστικά κέντρα» συναπαρτίζουν την ενότητα Δύο Μελετήματα. Από τον ΠΡΟΛΟΓΟ, Αθήνα, 31 Δεκεμβρίου 1982

     «Τα κείμενα της «Εύφλεκτης Χώρας» δημοσιεύτηκαν όλα στην εφημερίδα «Καθημερινή». Τα περισσότερα στην στήλη «Σπόνδυλοι», του 1981.

Μπορούν μάλλον να ονομασθούν «χρονικά» παρά «χρονογραφήματα», μιά και η εβδομαδιαία συνεργασία περισσότερο το χρονικό «εποχής» ευνοεί- παρά το χρονογράφημα, που θέλει ύλη πιό φρέσκια.

    Εκτός από τα διάφορα χρονικά, υπάρχουν στο τέλος του βιβλίου αυτού και δύο μελετήματα, που είχαν δημοσιευθεί επίσης στη «Καθημερινή».

Πιστεύουμε ότι μέσα στα είκοσι εννέα αυτά κείμενα αποδίδονται, εξετάζονται και προπαντός συνειδητοποιούνται, θέματα, προβλήματα, καταστάσεις της πραγματικής νεοελληνικής ζωής των ημερών μας και λαμβάνεται κάθε φορά μιά κάποια θέση, που ίσως μπορεί να βοηθήσει. Ο τίτλος του βιβλίου- «Εύφλεκτη Χώρα»- που είναι και τίτλος ενός από τα κείμενα, δείχνει, πιστεύουμε, καθαρά το αντικείμενό μας και τη βαθύτερη γνώμη μας γι’ αυτό.»

Α/9., Η ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ. ΠΕΖΟΓΡΑΦΗΜΑΤΑ, Β΄ έκδοση, Όλα τα σχέδια είναι του ζωγράφου Γιάννη Παπαράλλη. Στο εξώφυλλο: Ο κινηματογράφος «Αττικόν», λεπτομέρεια σχεδίου του Ι. Παπαράλλη. Μακέτα Δ. Καλοκύρης, εκδ. Κέδρος, Αθήνα, 12, 1984, σ.280. «Στη μνήμη του Λουκά Βενετούλα, σπουδαίου ζωγράφου και φίλου».

Σημείωση: -Το πεζό «Η πρωτεύουσα των προσφύγων», διαβάστηκε στην «Εύξεινο Λέσχη» Θεσσαλονίκης τον Μάϊο του 1982.- Κάτω από το πεζό «Εν ταίς ημέραις εκείναις…» ο Γ. Ιωάννου σημειώνει: «Έγραψα εδώ, κατά μήνα Φεβρουάριο του 1983, όσα είδα και διεπίστωσα ο ίδιος για τον διωγμό των Εβραίων της Θεσσαλονίκης από τους Γερμανούς. Και τα έγραψα μόνον για τους αθώους εκείνους και για κανέναν άλλο..» -Το κείμενο «Περί της φυγής, της διαφυγής,…» διαβάστηκε σε συγκέντρωση, που οργάνωσε ο Σύνδεσμος Θεσσαλονικέων Αθήνας, την άνοιξη του 1984.- Το Κατοχικό ημερολόγιο, το οποίο δημοσιεύεται στις σελίδες 145-182, είχε δημοσιευτεί για πρώτη φορά στο πρώτο τεύχος του «Φυλλαδίου» 1978. Ο δεκαεξαετής Γιώργος Ιωάννου, ζώντας μέσα στα σκοτεινά και δύσκολα χρόνια της Κατοχής στην Θεσσαλονίκη, ένιωσε την ανάγκη να κρατήσει τις Ημερολογιακές του αυτές μικρές σχετικά σημειώσεις. Το Κατοχικό Ημερολόγιο αρχινά την Πέμπτη 25 Νοεμβρίου 1943 και κλείνουν οι σελίδες του την Κυριακή 26 Μαρτίου 1944, συνοδεύεται από δισέλιδες Σημειώσεις του έφηβου συγγραφέα. Από το βιβλιοπωλείο και τις εκδόσεις της «ΕΣΤΙΑΣ» το Νοέμβριο του 2000, κυκλοφορεί στην ολοκληρωμένη του μορφή «ΤΟ ΚΑΤΟΧΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ-χωρίς περικοπές». Την επιμέλεια, την εισαγωγή και το επίμετρο είχε η καθηγήτρια Αντιγόνη Βλαβιανού, η οποία επιμελήθηκε και την ολοκληρωμένη έκδοση (8 τευχών) του περιοδικού «Φυλλαδίου».

Ο τόμος κλείνει με το  «ΕΠΙΜΕΤΡΟ» που περιλαμβάνει τα κείμενα «Μιά μικρή επέτειος» το οποίο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό του ποιητή Γιάννη Δάλλα, «Δοκιμασία», και το πολυσέλιδο «Εις Εαυτόν».

Γράφει ο Ιωάννου στο Επίμετρο:

«Δημιούργησα το «Επίμετρο» αυτό για να τοποθετήσω δύο κείμενά μου, που αφορούν κυρίως εμένα και τα γραψίματά μου, αλλά περιέχουν και πολλή Θεσσαλονίκη.

     Το πρώτο, «Μιά μικρή επέτειος», το είχα γράψει και δημοσιεύσει το 1974, όταν συμπλήρωσα είκοσι χρόνια στα Γράμματα. Το δεύτερο, «Εις εαυτόν» που είναι ανέκδοτο, το έγραψα φέτος, 1984, μιά και συμπληρώνω αισίως τριάντα χρόνια. Το δεύτερο αυτό περιλαμβάνει και αρκετή Αθήνα, όπου ζω από το 1971, αλλά κυρίως μιλάει ή μάλλον προσπαθεί να μιλήσει για τη διαμόρφωσή μου και την πνευματική πορεία μου μέσα στους πνευματικούς κύκλους και τις άλλες συνθήκες της Θεσσαλονίκης.

      Όπως θα δει ο προσεκτικός αναγνώστης, στο πρώτο κείμενο μιλάω στο πρώτο πρόσωπο, στο δεύτερο κείμενο στο δεύτερο πρόσωπο, και στο τρίτο, πιά, ελπίζω, να μιλήσω στο τρίτο πρόσωπο. Από κεί και πέρα θα δούμε…

     Άλλωστε, μόνος μου θυμάμαι και μόνος μου γιορτάζω τις επετείους μου. Ό,τι καταλαβαίνω κάνω. «Γιάννης κερνάει και Γιάννης πίνει»… σ.199.  

Α/10., ΠΟΛΛΑΠΛΆ  ΚΑΤΆΓΜΑΤΑ.  Αφήγηση διδακτική και ψυχωφελής. Γ’ έκδοση, Εξώφυλλο Ανακρέων Καναβάκης. εκδ. Βιβλιοπωλείον της «ΕΣΤΙΑΣ», Αθήνα 1984, σ.204. (α΄ έκδ. Εστία, Αθήνα 1981) Το βιβλίο αφιερώνεται από τον συγγραφέα «Στη μητέρα μου Αθανασία».

Σημείωση: Τα «Πολλαπλά Κατάγματα» αποτελούνται από δύο μέρη, το κεντρικό μέρος αυτό που ο Ιωάννου μας εξιστορεί τα του τροχαίου ατυχήματος που είχε και της νοσηλείας του στο ΚΑΤ και των φίλων του που τον επισκέπτονταν και του συμπαραστάθηκαν, σελ. 9-192 και το πεζό του σελίδες 193-204 «Το σφραγιδάκι». Ένα ενδιαφέρον βιβλίο, κοιτάγματος και εποπτείας της ίδιας της ζωής, όταν ο άνθρωπος-συγγραφέας βρίσκεται στο κρεβάτι του πόνου. Εικόνες και σχόλια, εντυπώσεις και παραστάσεις, κρυφές σκέψεις και διαλογισμοί, παράπονα και ευχαριστίες του Γιώργου Ιωάννου, κατά την διάρκεια της νοσηλείας του στο ΚΑΤ, μετά το τροχαίο ατύχημά του καθώς επέστρεφε στο σπίτι του. Μια παρέλαση γνωστών μας λογοτεχνών που στάθηκαν δίπλα του. Μία άλλη, διαφορετικών προδιαγραφών μαρτυρία-από αυτή την καθαρά λογοτεχνική-εκείνων των χρόνων, της κοινωνικής ζωής, ένα ντοκουμέντο (Νοσοκομειακών συνθηκών) μιάς λεπτομερειακής αφήγησης που μας δείχνει πώς θα έπρεπε να γράφεται το βιβλίο της ανθρώπινης ιστορίας και του κόσμου στην πραγματικότητα. Είναι η άλλη πλευρά της επίσημης Ιστορίας της κοινωνίας και των ανθρώπων της, η ανθρώπινη, η προσωπική, η περιπτωσιολογική, η ιδιαίτερη, που όμως φωτίζει και σπονδυλώνει την άλλη, την μεγαλύτερη και συνθετότερη, την ευρύτερη με την οποία ασχολούνται οι Ιστορικοί. Ένας Ιωάννου μελαγχολικός, στοχαστικός, επικριτικός, φιλικός, νευρικός, παραπονιάρης, ανθρώπινος. Γράφει: «Στις 22 του περασμένου Σεπτέμβρη, κατά τις δύο παρά τέταρτο το μεσημέρι, καθώς πήγα να περάσω κάθετα την οδό Στουρνάρα, στο τμήμα της τής πλατείας Εξαρχείων, για να πάρω την οδό Τσαμαδού και να φτάσω σπίτι μου, στην οδό Δεληγιάννη 3, με χτύπησε ένα αυτοκίνητο και παραλίγο να με σκοτώσει. Τώρα που γράφω δεν είμαι ακόμη τελείως καλά και δεν ξέρω τι ακριβώς θα γίνει με τα πόδια μου…».

ΔΟΚΙΜΙΑ-ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑΤΑ- ΧΡΟΝΙΚΑ-ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ-ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ- ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ-ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑΚΕΣ ΑΦΗΓΗΣΕΙΣ- ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ  

Β/1., Ο ΤΗΣ ΦΥΣΕΩΣ ΕΡΩΣ. ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ, ΚΑΒΑΦΗΣ, ΛΑΠΑΘΙΩΤΗΣ. ΔΟΚΙΜΙΑ, Στο Εξώφυλλο Έρως και Αντέρως, Μουσείο Ηρακλείου. Μακέτα: Δ. Καλοκύρης, εκδ. Κέδρος, Αθήνα, 6,1985, σ.135- Δήμητρα Μηλαράκη. Ο τόμος συνοδεύεται με το ΕΠΙΜΕΤΡΟ των σελίδων 129-131 του παιδικού του φίλου και φροντιστή των χειρογράφων του Κώστα Καφαντάρη.

Μεταφέρουμε το ΕΠΙΜΕΤΡΟ

Α. Η έκδοση των δοκιμίων του Γ. Ιωάννου, για τους Παπαδιαμάντη, Καβάφη και Λαπαθιώτη, είναι μία επιθυμία του που δεν πρόφτασε να πραγματοποιήσει λόγω του πρόωρου και άδικου θανάτου του. Ο ίδιος, όταν άρχισε να σκέφτεται την έκδοση των δοκιμίων του, σχεδίαζε να εκδώσει δυό μικρά και κομψά βιβλιαράκια, ένα για τον Παπαδιαμάντη, και ένα για τον Καβάφη (1), αργότερα όμως άλλαξε γνώμη και αποφάσισε να τα τυπώσει όλα μαζί σ’ ένα βιβλίο, το φθινόπωρο που μας έρχεται (1985), συμπεριλαμβάνοντας και το δοκίμιό του για τον Λαπαθιώτη, δοκίμιο που του ήταν ιδιαίτερα αγαπητό.

Β. Τα δοκίμια αυτά- εννιά τον αριθμό-έχουν δημοσιευθεί σε αφιερώματα περιοδικών ή διαβάστηκαν ως εισηγήσεις ή ομιλίες σε ανάλογες εκδηλώσεις. Συγκεκριμένα:

1) Ο της φύσεως έρως (2). Πρώτη δημοσίευση: Μνημόσυνο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Εβδομήντα χρόνια από την κοίμησή του. Τετράδια Ευθύνης 15, σελ.55-63.

2) Επιζωγραφισμένης εικόνας αποκατάσταση. (3). Πρώτη δημοσίευση: Φώτα αφιέρωμα στον Παπαδιαμάντη και στον κόσμο του. Επιμέλεια Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλος. Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο. Αθήνα 1981, σελ. 79-88.

3) Για το ύφος του Παπαδιαμάντη (4). «Στις 23 Δεκεμβρίου 1981, αυτό το τρίτο μελέτημα το διάβασα στην αίθουσα «Εντοπία» (5)…». Απόσπασμά του, με αρκετές αλλαγές και με τον τίτλο «Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης: Το πεζογραφικό του ύφος», δημοσιεύθηκε στη Μεσημβρινή- Μ. Τρίτη 13 Απριλίου 1982.

4) Δύο επιστολές του Κ. Π. Καβάφη προς τον Ίωνα Δραγούμη και ένα σημείωμά του προς τον Φίλιππο Δραγούμη (6). Πρώτη δημοσίευση: Χάρτης 5/6 (Απρίλιος 1983). Αφιέρωμα στον Κ. Π. Καβάφη, σελ. 534- 544.

5) Αναζητώντας τον Καβάφη. Πρώτη δημοσίευση: Μέρες του ποιητή Κ. Π. Καβάφη. Πενήντα χρόνια από τον θάνατό του. Τετράδια Ευθύνης 19, σελ.85-93.

6) Ο Καβάφης μέσα από ένα ανέκδοτο ημερολόγιο. Ανακοίνωση «στο Α΄ Πανελλήνιο Συμπόσιο «Θέματα Ελληνικού Πολιτισμού». Το συνέδριο αυτό οργανώθηκε από το Αιγαίο Κέντρο Ελληνικής Φιλοσοφίας στο Απέρι της Καρπάθου, 10-12 Αυγούστου 1983»(7). Δημοσιευμένο και στα πρακτικά του, που κυκλοφόρησαν σ’ έναν τόμο το 1984(8). Το ίδιο αυτό κείμενο ομιλία στις 13 Ιουνίου 1983 στο βιβλιοπωλείο της Πάτρας «Βιβλιοθήκη»(9) καθώς και στο Αμφιθέατρο της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης στις 20 Οκτωβρίου 1983 (10).

7) Ο Κ. Π. Καβάφης και το δωδέκατο βιβλίο της Παλατινής Ανθολογίας. Πρώτη δημοσίευση: Διαβάζω 78 (5 Οκτωβρίου 1983). Αφιέρωμα Κ. Π. Καβάφης, σελ. 41-49. Ακόμη, μιά πρώτη μορφή του κειμένου αυτού, με τον ίδιο τίτλο και με την επεξήγηση «ήτοι» η «Παιδική Μούσα του Στράτωνος», διαβάστηκε ως εισήγηση στο Τρίτο Συμπόσιο Ποίησης, που έγινε στην Πάτρα με θέμα τον Κ. Π. Καβάφη, και δημοσιεύτηκε αργότερα στα πρακτικά του Συμποσίου (11). Προτιμήσαμε την τελευταία μορφή του κειμένου, την δημοσίευση στο Διαβάζω, η οποία είναι περισσότερο δουλεμένη και εμπλουτισμένη, πράγμα που μπορεί να διαπιστώσει και ο ίδιος ο αναγνώστης αντιπαραβάλλοντας τις δύο μορφές του δοκιμίου.

8) Ο ερωτικός ποιητής Καβάφης. Πρώτη δημοσίευση: Αμφί, Περίοδος Β΄. Τεύχος 16-17. Άνοιξη-Καλοκαίρι 1984, σελ. 14-18, με το ψευδώνυμο Παύλος Σιλεντιάριος.

9) Ο γείτονάς μου ο Λαπαθιώτης. Πρώτη δημοσίευση: Η λέξη. Μάρτης- Απρίλης ’84. Τεύχος 33. Ναπολέων Λαπαθιώτης. Αφιέρωμα, σελ. 204- 216.

Γ. Ευχαριστώ και πάλι τους συγγενείς του Γ. Ιωάννου που με βοήθησαν και με περιέβαλλαν με αγάπη και εμπιστοσύνη.

     Σημειώσεις

1., Βλέπε «Φυλλάδιο 7-8», Έργα και Ημέραι.

2., Βλέπε «Φυλλάδιο» 5-6», σελ. 83.

3., Ό.π., σελ. 83.

4., Θα ‘λεγε κανείς πώς τα δοκίμιο αυτό «γέννησε» τα δύο προηγούμενα.

5., Βλέπε «Φυλλάδιο 5-6», σελ. 83

6., «Περιέχεται» στο «Ο Καβάφης μέσα από ένα ανέκδοτο ημερολόγιο», αλλά νομίζουμε πώς οι διαφορές που υπάρχουν μεταξύ τους επιβάλλουν τη δημοσίευσή του.

7., Αιγαίο Κέντρο Ελληνικής Φιλοσοφίας. Κάρπαθος. 1. «Θέματα Ελληνικού Πολιτισμού» Αθήναι 1984, σελ. 7.

8., Ο.π., σελ. 144-235.

9., Βλέπε «Φυλλάδιο 7-8». Έργα και Ημέραι.

10., Ο.π.

11., Πρακτικά Τρίτου Συμποσίου Ποίησης. Αφιέρωμα στον Κ. Π. Καβάφη. Πανεπιστήμιο Πατρών. 1-3 Ιουλίου 1983. Εκδόσεις «Γνώση», σελ. 303-313.

     Κώστας Καφαντάρης

Β/2., ΛΑΪΚΕΣ  ΑΦΗΓΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΦΥΓΙΑ, εκδ. Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1988, σ.24. (την Ομιλία-κείμενο «διέσωσε» η δημοσιογράφος Βάνα Χαραλαμπίδου. ΕΚΤΟΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ. Ειδική προσφορά στους αναγνώστες του όγδοου τεύχους του «Παρατηρητή»

[Οι «λαϊκές αφηγήσεις για την προσφυγιά» είναι ανέκδοτο κείμενο διάλεξης του Γιώργου Ιωάννου που έγινε στο Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο της Θεσσαλονίκης στις 28 Σεπτεμβρίου 1982, με αφορμή τη συμπλήρωση εξήντα χρόνων από τη μικρασιατική καταστροφή.

    Χωρίς να έχει απαιτήσεις οριστικής λογοτεχνικής γραφής, το κείμενο αυτό έχει διπλή αξία: από τη μια επισημαίνει τους τεράστιους κινδύνους από την αδιαφορία καταγραφής των λαϊκών μαρτυριών για τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα και από την άλλη δείχνει ανάγλυφα την υποδομή της λογοτεχνικής έμπνευσης του Γιώργου Ιωάννου. Έμπνευσης που βασιζόταν σε πραγματικά ιστορικά στοιχεία μέσα από πρωτογενή έρευνα ντοκουμέντων, μαρτυριών και λαϊκών αφηγήσεων.

     Ο «Παρατηρητής» θεωρεί ότι το κείμενο αυτό συμβάλλει ιδιαίτερα στη διαμόρφωση της εικόνας του «άλλου Ιωάννου» στον οποίο είναι αφιερωμένο το όγδοο τεύχος του.

      Το κείμενο «διέσωσε» η δημοσιογράφος Βάνα Χαραλαμπίδου την οποία ευχαριστούμε.]

Β/3., «Ο ΛΟΓΟΣ ΕΙΝΑΙ ΜΕΓΑΛΗ ΑΝΑΓΚΗ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ» ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ (1974- 1985). Πρόλογος-Επιμέλεια: ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΗΣ,  «Στον Μιχάλη και στη Δήμητρα», εκδ. Κέδρος, Αθήνα 1, 1996, σ.406.

Σημείωση:  Εξαιρετική η ερευνητική δουλειά του Γιώργου Αναστασιάδη, την σύναξη των 28 Συνεντεύξεων του Θεσσαλονικιού Γιώργου Ιωάννου. Ο Γιώργος Αναστασιάδης είναι-τότε- αναπληρωτής καθηγητής στο τμήμα Νομικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ο οποίος μας έχει προσφέρει μία ακόμα ενδιαφέρουσα και χρήσιμη δουλειά του για τον συντοπίτη του Ιωάννου. Τον πολυσέλιδο τόμο «Γιώργος Ιωάννου 1927-1985. Λόγος και Μνήμη», Αποθησαύρισμα Γιώργος Αναστασιάδης. Εκδ. University Studio Press,  Θεσσαλονίκη 2006. Όπως και με τα σχόλια και τα κείμενα του Ιωάννου στο περιοδικό «Φυλλάδιο» έτσι και ο συνεντευξιακός λόγος και οι απόψεις που εκφράζει ο πεζογράφος, συμπληρώνουν και σε σημεία τους ολοκληρώνουν τον κύκλο των πεζογραφικών του δημοσιευμάτων. Οι συνεντεύξεις έχουν μεγάλη ποικιλία αλλά και ομοιότητες. Ο Γιώργος Ιωάννου σε κάθε συνέντευξή του μας δίνει και ορισμένα καινούργια στοιχεία για την εξέλιξη και την πορεία της συγγραφικής του δημιουργίας, ενώ, εκφράζει και τις θέσεις του, μας λέει την γνώμη του για ζητήματα κοινωνικά και φιλολογικά της εποχής. Για πρόσωπα και καταστάσεις. Οι συνεντεύξεις του συναποτελούν κομμάτι του καθόλου έργου του. Οι περισσότερες συνεντεύξεις προέρχονται από εφημερίδες της Θεσσαλονίκης και της Αθήνας στις οποίες ο Ιωάννου υπήρξε συνεργάτης. Ενώ έχουμε και τις συνεντεύξεις που παραχωρεί σε λογοτεχνικά και ποικίλης ύλης περιοδικά. Όπως οι έρευνες έχουν δείξει, πέρα από τις συνεντεύξεις οι οποίες δημοσιεύονται στον παρόντα τόμο, υπάρχουν και άλλες σκόρπιες και ασυγκέντρωτες. Μία από αυτή, μνημόνευσα σε προηγούμενο σημείωμά μου, την οποία έδωσε ο Γιώργος Ιωάννου στην ποιήτρια και κριτικό Έλενα Χουζούρη. Μας λέει ο Γιώργος Αναστασιάδης σελίδα 17:

     «Στο βιβλίο συγκεντρώθηκαν είκοσι οκτώ συνεντεύξεις του Γ. Ι. Δεν είναι τα «άπαντα» των συνεντεύξεών του. Καλύπτουν πάντως ένα πολύ μεγάλο μέρος του συνόλου και δεν λείπει ενδεχομένως καμία από τις πιο γνωστές και τις πιο σημαντικές.

     Δημοσιεύτηκαν από το 1974 ως το 1988 (οι πέντε τελευταίες είδαν το φώς της δημοσιότητας μετά το θάνατο του Γ.Ι.) στα περιοδικά: Γιατί, Διαβάζω, Ένα, Εντευκτήριο, Η Λέξη, Ιχνευτής, Πάνθεον, Πολιορκία και στις εφημερίδες Απογευματινή, Εγνατία, Ελευθεροτυπία, Θεσσαλονίκη, Η Καθημερινή, Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Μεσημβρινή, Τα Νέα.

     Οι δημοσιογράφοι που συνομίλησαν με τον Γ. Ι. και «φιλοτέχνησαν» τις συνεντεύξεις είναι οι: Αχ. Χατζόπουλος, Γ. Πηλιχός, Μ. Θερμού (3), Σ. Αλεξανδροπούλου (3), Β. Αγγελικόπουλος. Ι. Μυλαράκης, Ε. Στάη, Γ. Λιάνης και Φ. Πετραλιά. Σ. Κακίσης (2), Δ. Γκώνης, Ε. Γαλάνη, Β. Χαραλαμπίδου (2), Φ. Σιούμπουρας, Β. Τζανακάρης, Β. Γονατοπούλου, Ε. Καλτεζιώτη, Κ. Βουκελάτος, Γ. Κορδομενίδης και οι λογοτέχνες Γ. Εμίρης, Α. Φωστιέρης και Θ. Νιάρχος».   

Β/4., ΤΟ  ΚΑΤΟΧΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ χωρίς περικοπές. Εισαγωγή- Σχόλια-Επίμετρο Αντιγόνη Βλαβιανού, επιμέλεια έκδοσης: Πόπη Κρίπα, εκδ. Βιβλιοπωλείον της «ΕΣΤΙΑΣ», Αθήνα 11, 2000, σ.110

Σημείωση: Το βιβλίο περιέχει την –Εισαγωγή, σ.9.- Το Κατοχικό Ημερολόγιο, σ.27.- Σημειώσεις του συγγραφέα, σ.69.-Σημειώσεις του επιμελητή, σ.73.-Επίμετρο, σ.81. Το χρονικό διάστημα στο οποίο αναφέρεται το Κατοχικό Ημερολόγιο, είναι από Πέμπτη 25/11/1943 έως Κυριακή 26/3/1944. Μας λέει σχετικά η επιμελήτρια της έκδοσης Αντιγόνη Βλαβιανού: «Μια μελέτη των διαδοχικών σταδίων συγγραφής του Κατοχικού Ημερολογίου, που βασίζεται στην παραβολή όχι μόνο των δύο δημοσιεύσεών του στο «Φυλλάδιο 1/(1978) και στην Πρωτεύουσα των προσφύγων (1984), αλλά και του χειρογράφου τετραδίου που βρίσκεται στο αρχείο του συγγραφέα…». Ενώ, στην σελίδα 26 «Σχετικά με την παρούσα έκδοση» η Αντιγόνη Βλαβιανού μας δίνει 8 σημεία. Αντιγράφω τα 2: «1. Η παρούσα έκδοση αποτελεί πιστό αντίγραφο του ιδιόγραφου του τετραδίου, με τη στίξη του, τον τονισμό του, την ορθογραφία της εποχής και τις τυχόν ιδιαιτερότητες γραφής του νεαρού τότε συγγραφέα», και «2. Το σώμα του Κατοχικού Ημερολογίου δημοσιεύεται ολόκληρο, χωρίς τις παραλείψεις που επέφερε εκ των υστέρων ο συγγραφέας, οι οποίες και παρουσιάζονται με στοιχεία Λειψίας.». Ενώ ο Γιώργος Ιωάννου γράφει σχετικά:

«Άρχισα να κρατώ το ημερολόγιο αυτό, ακριβώς μόλις έκλεισα τα δεκάξι μου. Δεν αποκλείεται μάλιστα η επέτειος αυτή να ήταν αφορμή-δε θυμάμαι τώρα. Και το σταματώ απότομα από τη μέρα που δίνω αίτηση για να μπω σε μιά χριστιανική κίνηση, στης οποίας άλλωστε τα συσσίτια έτρωγα και όλο γι’ αυτά μιλάω μέσα στο ημερολόγιο.» Και συνεχίζει ο Ιωάννου: «Το ημερολόγιό μου αυτό δεν παρουσιάζει κανένα λογοτεχνικό ενδιαφέρον. Αντίθετα, βρίθει από κοινότοπες εκφράσεις, ασυνταξίες κωμικές, και, γενικά, κυριαρχείται από μιά γλώσσα φοβερή, ρητορική μιξοκαθαρεύουσα, που φαίνεται ότι από τα συσσίτια των Κατηχητικών, όπου κάθε τόσο μας βγάζαν λόγους και λογύδρια, την είχα ξεσηκώσει. Βέβαια, σε διάφορα σημεία, εγώ διακρίνω ότι κάμνω και ειρωνική χρήση αυτής της νέας για μένα τότε φρασεολογίας, και ακόμα συχνά αναφέρομαι σε συγκεκριμένες διατυπώσεις, αλλά αυτό φοβούμαι ότι δεν μπορεί να γίνει πιά αντιληπτό και άδικα θα χάσω τα λόγια μου.». σ.28.

     Να επαναλάβουμε για άλλη μία φορά τις ακριβείς πληροφορίες και τα στοιχεία από στιγμιότυπα και γεγονότα της καθημερινής ζωής, την ακρίβειά τους που μας παράσχει ο νεαρός Ιωάννου. Ας αντιγράψουμε χαρακτηριστικά την ημερομηνία που αναφέρει για τα τραγικά γεγονότα στον Πειραιά. "Πέμπτη, 13 Ιανουαρίου 1944. Σχεδόν συννεφιά. Ήρθε το βράδυ ο κ. Μήτσος, μας έφερε λίγα ψάρια, τσιπούρες. Τα ξημερώματα ήλθε ο πατήρ, δεν έφερε τίποτα. Οι εφημερίδες αναγγέλλουν: εβομβαρδίσθη ο Πειραιάς αγρίως. Τα θύματα ανέρχονται εις χιλιάδας. Μεταξύ των άλλων κατέρρευσε και ο καθεδρικός ναός, ο Άγιος Σπυρίδων. Εβομβαρδίσθη την μεσημβρίαν της Τρίτης. Έφαγα κριθαράκι νερόβραστο. Το απόγευμα επήγα εις το Κατηχητικόν." 

 Όσον αφορά την γλώσσα γενικά των Πεζών του, να σημειώσουμε σε όσα αναφέραμε και σε προηγούμενο σημείωμα, ότι ο Ιωάννου, βλέπουμε να υιοθετεί φράσεις και λέξεις από την Καβαφική γλώσσα, την μεικτή και καθαρεύουσα, την αρχαία με την ένταξη των διαφόρων «έξεργων», πάμπολλα δάνεια από την εκκλησιαστική υμνογραφία. Χρήσιμη είναι και η ανακοίνωση της Βλαβιανού που δημοσιεύεται στις σελίδες του Επιμέτρου, σ.83-110 με τίτλο «Αυτό-βιο- γεωγράφηση σε όλα τα πρόσωπα στο έργο του Γ. Ι.». Ο Ιωάννου σε πλείστα Πεζά του κρίνει και αξιολογεί ο ίδιος βιβλία του. Ποιό από τα βιβλία του θεωρεί περισσότερο καλό από ένα άλλο. Βλέπε κυρίως το κείμενό του "Εις εαυτόν". Πάντως η Κατοχική περίοδος στην Θεσσαλονίκη αναπλάθεται με τον καλύτερο τρόπο έστω και αν είναι μικρά τα χρονικά όρια της συγγραφής. Ξεδιπλώνεται ένας ελληνικός και εβραϊκός κόσμος και η πνιγηρή ατμόσφαιρα μιάς σκοτεινής εποχής αλλά και μιας αγωνιστικότητας, συμπαράστασης και αντοχής του ελληνικού λαού.

Β/5.,  ΔΕΚΑ  ΑΝΕΚΔΟΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΟΝ ΧΡΗΣΤΟ ΣΑΜΟΥΗΛΙΔΗ 1949-1951. Εισαγωγή- Σχόλια Αντιγόνη Βλαβιανού, Επιμέλεια έκδοσης: Πόπη Κρίπα, εκδ. Βιβλιοπωλείον της «ΕΣΤΙΑΣ», Αθήνα 11, 2000, σ.64.

Σημείωση: Τα Δέκα Γράμματα και η μία κάρτα που στάλθηκαν από τον Ιωάννου στον φίλο του Σαμουηλίδη, εκφράζουν τον ευαίσθητο χαρακτήρα και την προσωπικότητα του νεαρού Ιωάννου πριν γίνει γνωστός συγγραφέας. Πριν ακόμα κυκλοφορήσει την πρώτη του ποιητική συλλογή. Από τα 10 Γράμματα τα 5 πρώτα φέρουν την λέξη «ΕΛΟΓΟΚΡΙΘΗ». Το χρονικό διάστημα είναι από Θεσσαλονίκη 22/11/ 1949 έως Πεύκο 27/5/1951. Τα πέντε πρώτα αποστέλλονται από την Θεσσαλονίκη. Το έκτο και το έβδομο από την Κόρινθο, ενώ τα υπόλοιπα από το Μεγάλο Πεύκο. Είναι περίοδος κατά την οποία ο νεαρός Ιωάννου κάνει την στρατιωτική του θητεία. Κάθε γράμμα συνοδεύεται από τον αντίστοιχο σχολιασμό της Αντιγόνης Βλαβιανού, μία από τις σταθερές φιλολόγους-ερευνήτριες του έργου του.

Β/6.,  ΤΟ  ΦΥΛΛΑΔΙΟ, τεύχη 1- 8. Φιλολογική Επιμέλεια Αντιγόνη Βλαβιανού. Έκδ. Βιβλιοπωλείον της «ΕΣΤΙΑΣ», Αθήνα,3, 1996. Η έκδοση συνοδεύεται με το ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΦΥΛΛΑΔΙΟ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ-ΕΠΙΜΕΤΡΟ-ΠΑΡΟΡΑΜΑΤΑ της ΑΝΤΙΓΟΝΗΣ ΒΛΑΝΙΑΝΟΥ, διόρθωση Άννα Περιστέρη, σ.50. [ (τχ.1/Άνοιξη 1978, σ.20) (τχ.2/ Καλοκαίρι 1978, σ.28) (τχ. 3-4 / 1978-1979, σ.60) (τχ. 5-6/1982, σ.92) (τχ.7-8/1985, σ.88).

Σημείωση: Από το πρώτο τεύχος άνοιξη 1978, ο Ιωάννου αρχίζει την δημοσίευση των μεταφράσεών του: «Ποιήματα του Μελεάγρου" από το ΧΙΙ βιβλίο της Παλατινής Ανθολογίας.-τεύχος 2 καλοκαίρι 1978 «Ποιήματα του Στράτωνος" από το ΧΙΙ βιβλίο της Παλατινής Ανθολογίας.- τεύχος 3-4/ 1978-1979 «Επιτύμβια επιγράμματα από το  VII βιβλίο της Παλατινής Ανθολογίας». Οι μεταφράσεις των Επιτύμβιων επιγραμμάτων συνεχίζονται και στα διπλά τεύχη 5-6/1982 και 7-8/1985. Επίσης, από το 2^ο τεύχος Καλοκαίρι 1978 αρχίζουν οι «Θύσανοι» σ.23-24. –τεύχος 3-4/ 1978-1979, «Θύσανοι» 45-55. Στο ίδιο τεύχος αρχίζουν σε συνέχειες οι σελίδες «Παλιές Διευθύνσεις και Τηλέφωνα» 22-23.- Τεύχη 5-6/1982, «Θύσανοι» 31-86. (αριθμούνται 104).-Τεύχη 7-8/1985. Δημοσιεύονται στο τελευταίο αυτό τεύχος: τα ανέκδοτα «ΠΕΝΤΕ ΠΟΙΗΜΑΤΑ» 1-8 (Στο σκονισμένο καρόδρομο/ Αντί για μένα/ Έχε τα μάτια σου/ Όσο και να φωνάζεις/ Ωδή στην Κότα μου). Συνεχίζονται οι «Παλιές διευθύνσεις και τηλέφωνα», 9-24. – «Η ΕΥΑΓΡΙΑ ΚΡΙΤΙΚΗ» 24-33. –Οι «Θύσανοι» 40-69. Οι οποίοι χωρίζονται 1. Το «Φυλλάδιο». 2. Θάνατοι.- 3. «Στα μέσα του Νοέμβρη του 1983…».-4. Θρύμματα.-5.6. Κουλτουριάρικα.-6. Γλωσσικά. -7. Έργα και Ημέραι.-8. Εξάρσεις και μη.-9. Σημεία των καιρών.- 10. Ζώα ήμερα και άγρια.- 11. Οι Σαράντα Δράκοι.- 12. Τιμαριθμικά.- 13. «Φιλελεύθερα τραγούδια…».- 14. Στον Αγώνα. Και ακόμα έχουμε την δημοσίευση μεταφράσεων Ερωτικών Επιγραμμάτων από το 5^ο βιβλίο της Παλατινής Ανθολογίας και, στα δύο διπλά τεύχη δύο ασπρόμαυρες φωτογραφίες του Ιωάννου την περίοδο της νοσηλείας του στο ΚΑΤ. Μόνος του και με την αδερφή του Δήμητρα. Την ίδια χρονιά 16/2/1985 φεύγει από την ζωή. Και δύο από τα φιλολογικά ντεσού των σχολίων του Ιωάννου που διαβάζουμε στο περιοδικό. Μιλά αρνητικά και υποτιμητικά για τον Θεόδωρο Ξύδη και το έργο του-ήταν ένα είδος προϊσταμένου του, (ο Ξύδης) και είχε χολωθεί που δεν συμπεριέλαβε ποιήματά του στα εκπαιδευτικά Ανθολόγια που συνέταξε ο Ιωάννου. Αντίθετα παίρνει σε μικρό σχόλιό του, θέση υπέρ του Χρήστου Γιανναρά στην διαμάχη του στο Πάντειο Πανεπιστήμιο όταν είχε υποβάλλει αίτηση να γίνει καθηγητής της Φιλοσοφίας και οι τότε «άλλοι» πήγαν να τον φάνε. Γνωστά στους παροικούντες την Ιερουσαλήμ τα δημοσιεύματα στην εφημερίδα «Ελευθεροτυπία». Οι «φωταδιστές» και ο «κόντρα γκρεκόρουμ».

Β/7., Φίλιππου Στεφ. Δραγούμη, ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ 1916. Εισαγωγή- επιμέλεια-σχόλια Γιώργος Ι. Ιωάννου. Η σύνθεση του εξωφύλλου έγινε από την γλύπτρια Ναταλία Μελά Κωνσταντινίδη. εκδόσεις Δωδώνη, Αθήνα, 3, 1984., σ.206.

Ο τόμος περιλαμβάνει: Εισαγωγή σ.9-24 Γ. Ι. Ιωάννου, Αθήνα, Σεπτέμβριος 1983.-ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ σ.25-167.-ΣΧΌΛΙΑ σ.169-186. –ΕΠΙΜΕΤΡΟ σ. 187-203.-ΕΥΡΕΤΉΡΙΟ σ.205-206

Σημείωση: Στο αινιγματικό σαν σφίγγα αυτό Ημερολόγιο του πολιτικού Φίλιππου Δραγούμη, αδερφού του συγγραφέα και πολιτικού Ίωνα Δραγούμη, γιου του πολιτικού και πρώην πρωθυπουργού Στέφανου Δραγούμη διαβάζεται ευχάριστα. Ο Φίλιππος Στ. Δραγούμης εικονογραφεί με ήρεμο ύφος αλλά με κρυπτικό λόγο, όχι άμεσα και κάπως διστακτικά, μία συγκεκριμένη ιστορική περίοδο. Το Ημερολόγιο απαρτίζεται μόνο από τα γεγονότα και τα πρόσωπα της συγκεκριμένης χρονιάς, το 1916 στην Αλεξάνδρεια. Έξι χρόνια πριν την Μικρασιατική Καταστροφή. Από το ιστορικό και φιλολογικό πλατό του Φίλιππου Στ. Δραγούμη περνά η προσωπικότητα του ποιητή Κωνσταντίνου Π. Καβάφη-και πώς θα μπορούσε να απουσιάζει άλλωστε-η ζωντάνια της φιλοπατρίας και του ισχυρού χαρακτήρα της πεζογράφου Πηνελόπης Δέλτα, και η Δέλτα πέρα από τα παιδικά της ιστορικά βιβλία μας κληροδότησε και τις Ημερολογιακές της σελίδες για τον Νικόλαο Πλαστήρα, τον Ελευθέριο Βενιζέλο, τον Ίωνα Δραγούμη κλπ. Έχουμε την παρουσία του γεννημένου στον Πειραιά συγγραφέα και κριτικού Τίμου Μαλάνου, του Περικλή Γιαννόπουλου, του λογοτέχνη Στέφανου Πάργα, του χαράκτη Γιάννη Κεφαλληνού, της ζωγράφου Θάλειας Φλωρά-Καραβία και άλλων σπουδαίων προσώπων. Ο Γιώργος Ιωάννου που η οικογένεια και οι φυσικοί κληρονόμοι του Δραγούμη εμπιστεύτηκαν στον υγιή πατριδολάτρη συγγραφέα, την έκδοση του πολύτομου ημερολογίου, σεβάστηκε και κράτησε μία διακριτική αλλά θερμή στάση στα χειρόγραφα που είχε μπροστά του. Το Ημερολόγιο βρήκε τον κατάλληλο φροντιστή του.

Ο ΘΕΑΤΡΙΚΟΣ  ΛΟΓΟΣ

Γ/1., ΤΟ ΑΥΓΟ ΤΗΣ ΚΟΤΑΣ, Θέατρο για παιδιά. Εικονογράφηση ΑΛΕΞΗ ΚΥΡΙΤΣΟΠΟΥΛΟΥ, «Στη Νάση και το Θοδωρή, που είναι καλά παιδιά». εκδ. Κέδρος, Αθήνα, 8,1981, σ.88

Σημείωση: Το θεατρικό για παιδιά που έγραψε ο Γιώργος Ιωάννου, έχει δύο πράξεις και μία σκηνή. Τα πρόσωπα του έργου είναι: (Παιδί/ Γριά/  Κότα/ Γάτα/ Σκύλος/ Α΄ Αστυνόμος/ Β΄ Αστυνόμος/ Περιστέρι/ Πετεινός / Φωνές: Μανάβης, Ακονιστής, Γειτόνισσα κ. ά.). Μπορεί να υπάγεται στην κατηγορία των βιβλίων Θέατρο για παιδιά, αλλά δεν έχει τη θεατρική δομή και χρόνους ενός παιδικού θεάτρου, τουλάχιστον, από τα γνωστά και παραδοσιακά που γνωρίζουμε των προηγούμενων χρόνων. Περισσότερο εκφράζει την επιθυμία του Γιώργου Ιωάννου να το διαβάσουν μικροί και μεγάλοι φιλόζωοι. Απευθύνεται σε ευαίσθητους φιλόζωους αναγνώστες, σε μικρά ή μεγαλύτερα παιδιά και σε αυτούς ή αυτές που έχουν στο σπίτι τους ή την αυλή τους οικόσιτα ζώα. Σε φιλόζωους που αγαπούν, λατρεύουν και φροντίζουν και έχουν ζώα κοντά τους. Αλλά και σε αυτούς, που δεν είναι εύκολη η συγκατοίκηση μαζί τους. Δυστυχώς, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες του συγγραφέα, τα λυρικά μέρη του έργου δεν έχουν την ανάλογη μουσικότητα και ρυθμολογία όπως παραδείγματος χάρη έχουν τα παιδικά τραγουδάκια του Άγγελου Βλάχου, του Ιωάννη Πολέμη, του Γεωργίου Βιζυηνού, της Μυρτιώτισσας κλπ. Η εικονογράφηση του Αλέξη Κυριτσόπουλου καθρεφτίζει το φιλόζωο πνεύμα του Ιωάννου το οποίο εκφράζεται και με το ποίημά του «Ωδή στην Κότα μου».

Επιπρόσθετα αυτή η μουσική κωμωδία, όπως μας λέει ο Ιωάννου, "Το έργο μπορεί να χαρακτηριστεί ως μουσική κωμωδία, με περιεχόμενο όχι αποκλειστικά παιδικό." Ενώ το έργο παραστάθηκε τα Χριστούγεννα του 1981 από την κεντρική σκηνή του Εθνικού Θεάτρου. Αλλά ήταν άτυχο έργο, όπως σημειώνει στο "Εις εαυτόν" σ.274. Το "Αυγό της Κότας" στην πρώτη του μορφή, το είχε διαβάσει δημόσια για πρώτη φορά στο σπίτι της θιασάρχης και ηθοποιού Ξένιας Καλογεροπούλου, παρουσία του Κωστή Σκαλιόρα και του σκηνοθέτη και ηθοποιού Σταμάτη Φασουλή. 

Γ/2,. Η μεγάλη άρκτος. Θεατρικός μονόλογος. Περιοδικό «Θέατρο» τχ.67-68/ σ.59-61

Σημείωση: Ο Θεατρικός αυτός μονόλογος ο οποίος δημοσιεύτηκε στο γνωστό περιοδικό «Θέατρο» του δημοσιογράφου των «Νέων» και του εκδότη της εφημερίδας «Πρωινή» Κώστα Νίτσου, παραστάθηκε στις Αθηναϊκές σκηνές, προκαλώντας σχετικές διενέξεις μεταξύ του εκδότη του περιοδικού και των συντελεστών της παράστασης. Υπάρχουν και σχετικά δημοσιεύματα στον ημερήσιο τύπο. Από όσο γνωρίζω, δεν έχει εκδοθεί αυτόνομα-και σχολιασμένο-σε τόμο, ούτε έχει συμπεριληφθεί σε βιβλία του.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ

Δ/1., ΕΥΡΙΠΙΔΗ, Ιφιγένεια η εν Ταύροις, Εισαγωγή- Μετάφραση-Σχόλια ΓΙΩΡΓΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ. ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ, εκδ. Κέδρος, Αθήνα, 12, 1969,σ. 134.

Ο τόμος περιλαμβάνει: -Πρόλογος σ. ζ΄. Εισαγωγή ιά-ξδ: -I΄. Ο μύθος της Ιφιγένειας στον Ευριπίδη σ.ιά.-II Η Άρτεμη.-Ο μύθος της Ιφιγένειας πριν απ’ τον Ευριπίδη σ.ισς΄.-III. «Βραυρών- Αλαί Αραφηνίδες»: Η εκεί λατρεία της ΄Αρτεμης και της Ιφιγένειας., σ.κβ’.-IV. Ευριπίδης: βίος και έργο., σ.λά.-V. «Ιφιγένεια η εν Ταύροις»: σύνθεση του μύθου, πιθανές αφορμές δημιουργίας της, συμβολή του Ευριπίδη στη μυθική διάπλαση., σ.λζ΄.-VI. Είναι τραγωδία η Ιφιγένεια;, σ.μς΄.-VII. Η γνώμη του Αριστοτέλη για την Ιφιγένεια την εν Ταύροις., σ.μή.,-VIII. Επίδραση της Ιφιγένειας της εν Ταύροις στην κατοπινή δημιουργία. Η σταδιοδρομία του θέματος., σ. ν΄.-IX. Πορεία-ανάλυση της δομής του έργου. Παρατηρήσεις νέ – Αρχαίο κείμενο-Μετάφραση σ.1-117.-Σχόλια σ.119-131.

Σημείωση: Η μεταφραστική αυτή εργασία του  εκπαιδευτικού Ιωάννου, η οποία έγινε και με την «βοήθεια» των μαθητών της τάξης του την χρονιά που ο Ιωάννου δίδαξε την αρχαία τραγωδία σύμφωνα με το σχολικό πρόγραμμα είναι από τις καλύτερες που έχουμε για το έργο αυτό του Ευριπίδη. Είναι άρτια, και διαβάζεται ευχάριστα από τον καθένα και κάθε μία, ακόμα και με τα λίγα της αρχαίας ελληνικής γλώσσας ενθυμήματα που μπορεί να έχει από τα σχολικά του χρόνια και την έχει διδαχθεί. Δεν είμαι ο αρμόδιος για να πω πέρα από φιλολογική η μετάφραση αν είναι και θεατρική, όμως διαφέρει από τις άλλες μεταφράσεις πχ. Θρασύβουλου Σταύρου. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα σχόλια και οι ιστορικές παρατηρήσεις του Ιωάννου, το τι ερωτήματα θέτει κατά την ανάγνωση και μετάφραση του κειμένου. Και ποιο είναι το μεταφραστικό του μοντέλο. Η μετάφραση υποδηλώνει έναν άρτια καταρτισμένο επιστήμονα ενήμερο στις σύγχρονες ευρωπαϊκές έρευνες πάνω στην αρχαία γραμματεία στην εποχή του. Επίπονη δουλειά αλλά αντάξιο αν και κοπιώδες θετικό μεταφραστικό αποτέλεσμα. Από τις μεταφραστικές εργασίες που ο δημιουργός δεν ανταμείβεται τόσο μόνο οικονομικά αλλά από την αγάπη και το ενδιαφέρον του αναγνωστικού κοινού. Η μετάφραση πριν εκδοθεί αυτόνομα σε βιβλίο είχε δημοσιευθεί στο περιοδικό «Ο Ταχυδρόμος» δίχως την εισαγωγή και τα σχόλια, έπειτα από προτροπή του ζεύγους Γιώργου και Λένας Σαββίδη, φίλων του Ιωάννου.

Δ/2., ΠΑΛΑΤΙΝΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ. ΣΤΡΑΤΩΝΟΣ, ΜΟΥΣΑ ΠΑΙΔΙΚΗ, Μετάφραση ΓΙΩΡΓΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ. Με δεκατρία σχέδια του Βασίλη Βασιλειάδη, το βιβλίο είναι αφιερωμένο «Εις μνήμην Σταύρου Ι. Παπασταύρου αθόρυβου σοφού φίλου». Συνοδεύεται από Εισαγωγικό Σημείωμα του συγγραφέα σ.9-14 και Αλφαβητικό Πίνακα Ποιητών του τόμου. Εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα, 12, 1979, σ.252.

Σημείωση: Ο τόμος με τις μεταφράσεις του Στράτωνος Μούσα Παιδική από τον Γιώργο Ιωάννου από την Παλατινή Ανθολογία περιλαμβάνει 259 αρχαία ερωτικά επιγράμματα διαφόρων γνωστών και λιγότερων γνωστών ποιητών και επιγραμματοποιών της αρχαιότητας. Από αυτά τα 34 χαρακτηρίζονται ως "άδηλα" άγνωστων ποιητών, όχι όμως και κατώτερης ποιότητας. Αντιπροσωπεύονται 29 ποιητές της Ελληνιστικής εποχής. Οι μεταφράσεις των ανθολογούμενων ποιημάτων συνοδεύονται και από το αρχαίο κείμενο. Πράγμα που δίνει την δυνατότητα στον αναγνώστη του βιβλίου να μπορεί να απολαύσει από την μία την νεοελληνική σύγχρονη μετάφραση, την συνέχεια και την ροή της ελληνικής γλώσσας μέσα στην διαδρομή του χρόνου, και από την άλλη, να χαρεί λέξεις και φράσεις της αρχαίας ελληνικής οι οποίες είναι ακόμα ζωντανές στις μέρες μας και ενδέχεται ορισμένες από αυτές, να μιλιούνται έστω και παραφθαρμένες. Κάθε αναγνώστης, ανάλογα με τα ερωτικά του γούστα και ορέξεις, θα επιλέξει τον ποιητή που του ταιριάζει ή θα απορρίψει το ποίημα το οποίο τον ενοχλεί. Ή μπορεί ακόμα, να θελήσει να αποπειραθεί να αποδώσει έναν ποιητή και να συγκρίνει τις δικές του μεταφραστικές δυνάμεις με εκείνες του πεζογράφου, ποιητή και μεταφραστή Γιώργου Ιωάννου. Το βιβλίο όταν πρωτοκυκλοφόρησε έκανε αίσθηση και συζητήθηκε, εξαιτίας της ερωτικής του θεματολογίας, των έντονων ερωτικών σκηνών και εικόνων, της σπαρταριστής και γαργαλιστικής γλώσσας που χρησιμοποίησε ο Ιωάννου. Η μετάφραση συζητήθηκε τόσο από τους πνευματικούς, επιστημονικούς και τους κύκλους των συγγραφέων και των επίσημων κριτικών, όσο και από άτομα της ελληνικής ομοφυλόφιλης κοινότητας η οποία εκείνη την δεκαετία, βγαίνοντας από μία επτάχρονη δικτατορία αγωνίζονταν να κατοχυρώσει την αυτονομία της, τα νομικά και συνταγματικά της δικαιώματα, με τους σκληρούς καθημερινούς αγώνες των πρώτων μπροστάρηδων του ΑΚΟΕ και του περιοδικού του, του Αμφί. Η έκδοση και η μετάφραση του Γιώργου Ιωάννου ήρθε να ταρακουνήσει τα λιμνάζοντα νερά εκείνα τα χρόνια, αν και, είχε προηγηθεί και η μετάφραση ποιημάτων της Παλατινής Ανθολογίας από τον φιλόλογο και πολιτικό Ανδρέα Λεντάκη. Ποιήματα της Παλατινής είχε μεταφράσει και ο πειραιώτης καθηγητής Ηλίας Κυζηράκος, ο γερμανομαθής Βασίλης Λαζανάς, ο Κούλης Αλέπης και άλλοι. Μέρος της μεταφραστικής του εργασίας μας είχε δώσει ο Ιωάννου, δίχως το αρχαίο κείμενο στο περιοδικό του «Φυλλάδιο», μόνο που στο «Φυλλάδιο» έχουμε και την επίσης σωστή και αξιόλογη μετάφραση των πένθιμων επιγραμμάτων. Αρχαία ποιήματα και επιγράμματα που έχουν να κάνουν με την ξαφνική απώλεια, το θάνατο αγαπημένων προσώπων, το ίδιο το φαινόμενο του θανάτου και πως το εκλάμβαναν οι αρχαίοι έλληνες. Πώς το αποτύπωναν, πώς το κατέγραφαν, πως το έκαναν τέχνη. Ποιητική, γλυπτική, αρχιτεκτονική κλπ. Το πολυτονικό σύστημα της εποχής κάνει ακόμα ωραιότερη την ανάγνωση ακόμα και σήμερα. Στις μέρες μας που ο πεζογράφος και μεταφραστής Σπύρος Καρυδάκης μας έχει δώσει την δική του πολύμοχθη ερευνητική και μεταφραστική εργασία. 

Συμπληρωματικά η "ιδιαιτερότητα" της μετάφρασης του Γιώργου Ιωάννου, από την φιλολογική της σκοπιά, ήταν τα λεγόμενα "Έξεργα", δηλαδή η ενσωμάτωση αρχαίων θρυμμάτων λέξεων και φράσεων, μικρών προτάσεων, μέσα στην σύγχρονη νεοελληνική μετάφραση αρμονικά και ισορροπημένα, πράγμα που έκανε αίσθηση. Μας λέει και πάλι ο Ιωάννου "Η μετάφραση ικανοποίησε πολύ και θεωρήθηκε εύρημα εις αεί το άφημα μέσα στο μεταφρασμένο κείμενο ορισμένων λέξεων ή φράσεων από το αρχαίο, οι οποίες ως αυτονόητες δεν δημιουργούν για τους επαρκείς αναγνώστες προβλήματα, μα αντίθετα εξοικονομούν τα πράγματα εκεί όπου δεν θα 'ταν ωραίο να αναλυθούν, δίνοντας συνάμα και κάποιο τόνο, κάποια γεύση, αρχαιοπρεπή στο μεταφρασμένο κείμενο. Τον τρόπο αυτό τον βρήκαν οι πάντες γοητευτικό και πρωτότυπο, αν και είσαι βέβαιος ότι κάποιοι θα υποτονθορίζουν κατ' ιδίαν.". Ενώ συνεχίζοντας παρακάτω, καθώς διατυπώνει την αρνητική του θέση για τις μεταφράσεις του ποιητή Άρη Δικταίου, και αφήνει και μία τσουχτερή μπηχτή για τον ποιητή και εκδότη του περιοδικού "Τομές" Δημήτρη Δούκαρη, αναφέρει: "Η αλήθεια είναι ότι η μετάφρασή σου στη "Μούσα" είχε σφάλματα, ακόμα και βαριά, μα δεν ήταν αυτά που επεσήμανε στη φούρια του και στην άγνοιά του ο Δικταίος. Είχες σε μερικά σημεία, λίγες έστω, αλλά σοβαρές μεταφραστικές παρανοήσεις, που τώρα στη δεύτερη έκδοση του βιβλίου, που ετοιμάζεται, θα εξαλειφθούν κι αυτές. Εννοείται, βέβαια, ότι ο Δικταίος δεν τις είχε ανακαλύψει. Τίς ανακάλυψες μόνος σου και τίς διόρθωσες." Και συνεχίζει: "Αλλά όποιος ξέρει πόσο δύσκολη είναι η κατανόηση και η απόδοση της αλεξανδρινής ποίησης, και μάλιστα αυτής της τολμηρής -και για τότε τολμηρής-και υπαινικτικής, δεν θα είναι σφοδρός επικριτής σου. Κριτικές αυστηρές και καλόπιστες δέχεσαι ευχαρίστως και παρακαλείς μάλιστα γι' αυτές. Αλλά αυτός που τις γράφει πρέπει να ξέρει για τί μιλάει-να ξέρει τα πράγματα", σ.268 στην "πρωτεύουσα των προσφύγων". Έντιμη και ειλικρινή η απολογητική του Ιωάννου. Δεν έχω αγοράσει την επανακυκλοφορία της "Μούσας" για να έκανα μία αντιβολή με την πρώτη έκδοση. Πάντως από την "Στράτωνος Μούσα Παιδική" συνάγουμε πολλά συμπεράσματα και πληροφορίες. Πέρα από την ερωτική θεματολογία, τα ποιήματα αν και στην πλειοψηφία τους αναφέρονται και ζωγραφίζουν το αντρικό φύλο και τις ερωτικές καταστάσεις και αδιέξοδα, καημούς του εφηβικού και νεανικού έρωτα, υπάρχουν και τα ποιήματα τα οποία μας μιλούν για τα θήλυ, τις "λολίτες". Μία άλλη ενδιαφέρουσα πλευρά της είναι τα διάφορα μικρά ονόματα των αρχαίων ελλήνων, όπως και η αναφορά στους αρχαίους εθνικούς ελληνικούς Θεούς και Θεές που πίστευαν και προσεύχονταν οι αρχαίοι έλληνες και οι συνήθειές τους και τα εθιμικά τελετουργικά. Η Ανθολογία καταρτίστηκε στην Κωνσταντινούπολη στις αρχές του 10ου αιώνα επί Λέοντος του Σοφού, από τον πρωθιερέα των ανακτόρων Κωνσταντίνο Κεφαλά. Το σύνολο των ποιημάτων της Παλατινής περιλαμβάνει 3700 ποιήματα από τον 7 π. Χ. αιώνα ως τον 6 π. Χ.. Όπως οι ειδικοί επιστήμονες μας λένε, η Ανθολογία του Κωνσταντίνου Κεφαλά στηρίχτηκε στις προγενέστερες Ανθολογίες του Μελέαγρου "Στέφανος", στου Αντίπατρου του Σιδώνιου, τον "Στέφανο" του Φίλιππου του Θεσσαλονικέως, στον "Κύκλο" του Αγαθία. Η Ανθολογία του Κεφαλά περιλαμβάνει επίσης και επιγράμματα και αναθήματα από συλλογές του Ρουφίνου και του Παλλάδα. Μετά τον Κεφαλά ανθολογία κατάρτισε και ο μοναχός Μάξιμος Πλανούδης, κυκλοφόρησε το 1299 στην Κωνσταντινούπολη, όπως μας αναφέρει μεταξύ άλλων ο Γιώργος Ιωάννου στο Εισαγωγικό σημείωμά του. Ενώ για το αρχαίο κείμενο χρησιμοποιήθηκαν οι σοβαρές επιστημονικές εκδόσεις Loeb 1963. Ο Ιωάννου αναφέρεται στις επισκέψεις του στο ξενόγλωσσο βιβλιοπωλείο του Κάουφμαν στο κέντρο της Αθήνας. Ενώ τέλος, είναι αρνητική η κρίση του για την έκδοση του "Στέφανου" του Σίμου Μενάρδου. "με τις απίστευτες μεταφραστικές ατασθαλίες του, αποτέλεσε για μας άλλη μία ακαδημαϊκή αποκαρδίωση". Στην δική  του μεταφραστική πολύχρονη εργασία με ιδέες, υποδείξεις και διευκρινίσεις του συμπαραστάθηκαν οι φίλοι του φιλόλογοι Γιώργος Αγγελινάριος και ο Βασίλης Τσακατίκας.  

Δ/3., ΤΑΚΙΤΟΣ, Γερμανία, μτφ. περιοδικό Εκηβόλος τχ.8-9/ , σ.669-719

ΠΑΡΑΔΟΣΗ-ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ

Ε/1., ΤΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΜΑΣ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ. Εκλογή-Εισαγωγή-Σχόλια: ΓΙΩΡΓΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ, σχεδιασμός εξωφύλλου: Κ. Γεωργίου, έκδοση ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΥ, Αθήνα, 3, 1966, σ. 526. Ο τόμος είναι αφιερωμένος "Στη μνήμη του Στίλπωνα Κυριακίδη".

Σημείωση: Άλλη μία εξαιρετική δουλειά του φιλόλογου και ποιητή Γιώργου Ιωάννου. Μία επαινετή προσπάθεια η οποία έχει να κάνει με τον χώρο της ελληνικής λαογραφίας και παράδοσης και συμπληρώνει τις Πεζογραφικές του ενασχολήσεις. Όχι μόνο στην εποχή που κυκλοφόρησε αυτή η Ανθολογία αλλά και σήμερα (Έχει δοθεί από την εφημερίδα «Το Βήμα» στους αναγνώστες της. Αλλά ενώ η έκδοση αναφέρει τα ονόματα: Γιάννη Καρλόπουλου ως διεύθυνση σχεδιασμού, Εύη Καλογεροπούλου Σχεδιασμός και Σοφία Σφυρόερα στις διορθώσεις, δεν αναφέρεται η χρονιά, ημερομηνία της έκδοσης που δόθηκε από την πρωινή κυριακάτικη έκδοση της εφημερίδας) είναι, αποτελεί ένα κειμήλιο στα ελληνικά γράμματα. Μία ανθολογία δημοτικών τραγουδιών η οποία έρχεται σαν συνέχεια αυτή του Νικόλαου Πολίτη και των άλλων του προηγούμενου αιώνα ελλήνων και ξένων μελετητών και ανθολόγων της Δημοτικής μας Ποίησης. Εργασία που θα χαροποιούσε τον Σολωμιστή Γιάννη Αποστολάκη

Ε/2., Μαγικά Παραμύθια του ελληνικού λαού, Εκλογή-Εισαγωγή: Γ. Ι., Εικονογράφηση Ράλλης Κοψίδης, εκδ. ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΥ, Αθήνα 1966, σ.84

Ε/3., Το δημοτικό τραγούδι ΠΑΡΑΛΟΓΕΣ. Επιμέλεια Γιώργος Ιωάννου. εκδ. Ερμής, Π Ο 1. Νέα Ελληνική Βιβλιοθήκη, Αθήνα,1971. Ανατύπωση 3, 1978, σ.208. Διευθυντής της Ν.Ε. Βιβλιοθήκης ήταν ο Άλκης Αγγέλου.

Περιλαμβάνει –Η Νεοελληνική Λαογραφία και η Εποχή του 4-5.- Βιβλιογραφία 6.- ΟΙ ΠΑΡΑΛΟΓΕΣ ΜΑΣ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥΣ σ.7-28 του ΓΙΩΡΓΟΥ Ι. ΙΩΑΝΝΟΥ. Παραλογές-Επίμετρο-Γλωσσάριο-Κρίσεις για τις Παραλογές.   

Ε/4., Καραγκιόζης, Επιμέλεια- Εισαγωγή- Σχόλια- Βιβλιογραφία- επιλογή έργων και Εικόνων-  Γλωσσάρι- Σημειώματα, Έρευνα: ΓΙΩΡΓΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ. τόμοι 3. Εκδ. Ερμής, Αθήνα, 1972, 1979, 1985 (Β΄ανατύπωση). Τόμος Α΄ ΘΕ 16/1985 ανατύπωση. -Τόμος Β΄ ΘΕ 16 Ανατύπωση 1979.- Τόμος Γ΄ ΘΕ 16 Δεκέμβριος 1972. 

Μέσα στον σχεδιασμό της σειράς για το Θέατρο Σκιών και την Ελληνική εκδοχή του Καραγκιόζη, ήταν και η έκδοση ενός τόμου με τον Τούρκικο Καραγκιόζη αλλά δεν πραγματοποιήθηκε. Οι εκδόσεις "Ερμής" μετά την κυκλοφορία του τρίτομου έργου για τον Έλληνα Καραγκιόζη από τον Γιώργο Ιωάννου, κυκλοφόρησε τον τόμο KARAGOZ Το Θέατρο Σκιών στην Ελλάδα και στην Τουρκία σε Εισαγωγή-Μετάφραση-Σχόλια Αικατερίνη Μυστακίδου, Αθήνα, ΘΕ 63/9, 1982.

Ε/5., ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ ΤΟΥ ΛΑΟΥ ΜΑΣ. Επιμέλεια Γιώργος Ιωάννου. Εικονογράφηση Ράλλης Κοψίδης, εκδ. Ερμής, Αθήνα, 1974. Ανατύπωση 10, 1975, σ.378.

Περιλαμβάνει Εισαγωγή του επιμελητή Γιώργου Ι. Ιωάννου, σ.7-17.- Εικαστική Μυθοπλασία του Ράλλη Κοψίδη, σ.19.- 54 Παραμύθια, σ.21- 372.-Βιβλιογραφία σ.373-374.

Σημείωση: Τα 20 από τα 54 Ελληνικά Παραμύθια προέρχονται από την έκδοση του «Ταχυδρόμου», Αθήνα 1966. Και αυτή η λαογραφική εργασία, ανθολόγηση ελληνικών παραμυθιών, χτενίσματος της γλώσσας τους και παρουσίασής τους στο σύγχρονο ελληνικό και όχι μόνο αναγνωστικό κοινό συγκαταλέγεται στα θετικά του Γιώργου Ιωάννου.

     Το ΑΛΦΑΒΗΤΙΚΟ  ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ διαβάζεται ως εξής: Α1/79. Α η κατηγορία, (Πεζά) το νούμερο 1 η αριθμητική σειρά που αντιγράφω τα βιβλία, (Πεζογραφήματα) ο αριθμός μετά την διαγώνιο παύλα, 79 η αντίστοιχη σελίδα του βιβλίου. Τέλος, όπου ο τίτλος δεν στηρίζεται στο αλφάβητο τον προσθέτω στο τέλος.    

Α

-Άγνωστοι Κόσμοι (19-1-80) Α5/81

-Άδεντρο Α1/79

-Ακρόπολη, 1982 Α7/102

-Αλύπητα! (8-3-80) Α5/133

-Αν είχα γάτα Β6/10 (τχ.3-4/1978-1979)- Α6/85

-Αναζητώντας τον Καβάφη Β1/59

-Άνθρωποι- φυσαρμόνικες (αδημοσίευτο) Α5/221

-Ανοιξιάτικες εμπνεύσεις («Ε. Γ.» τ.31 Μάϊος 1979) Α7/146

-Αντί προλόγου Α5/9

-Απογραφή ζημιών Α3/219

-Αποκριάτικο («Ε. Γ.» τ.28 Φεβρουάριος 1979) Α7/136

-Αυτά που δεν σβήνονται. («Ε.Γ.» τ.41-43, Οκτώβ.-Δεκέμβ. 1980) Α7/83

-Αυτό είσαι… Β6/15 (τχ.5-6/1982)-Α6/101

Β

-Βαθιά εισπνοή Β6/14 (τχ.5-6/1982)- Α6/183

-Βαθιά πηγάδια Α6/53

-Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά (Ν. Καζαντζάκης). («Τετράδια Ευθύνης». αρ.3). Α7/196

-«Βουκουρέστι, άχ, Βουκουρέστι!» Α3/157

-«Βους επί γλώσση» (8-12-79) Α5/41

-Βρεφών κοίτες Α6/43

-Βροχές και καταιγίδες («Κ. Ελευθεροτυπία» 25-11-1979) Α7/ 114

Γ

-Για ένα φιλότιμο Α1/57

-Για επαρχίες και για έρευνες (15-12-79) Α5/49

-Για τις περιβόητες πολυκατοικίες Β6/15(τχ.2/1978)- Α3/211

-Για το ύφος του Παπαδιαμάντη Β1/33

-Για τον «Αιχμάλωτο» του Στρατή Δούκα. («Τομές», τ. 6, Νοέμβριος 1976) Α7/223

-Για τους μαχαιρωμένους Β6/17 (τχ.5-6/1982)- Α6/81

Δ

-«Δηλώ υπευθύνως…» Α1/237-Α1β/117

-Διάλογος σε εκδρομή Α7/329

-Διαφημίσεις (3-5-80) Α5/189

-Διεθνής έκθεση Α8/69

-Δίψα για την παράδοση Α7/267

-Δυό επιστολές του Κ.  Π. Καβάφη προς τον Φίλιππο Δραγούμη και ένα σημείωμά τους προς τον Φίλιππο Δραγούμη Β1/49

-Δύο νούμερα από την επιθεώρηση «Οι Τουαλέτες» Β6/22(τχ. 5-6/1982) (Θεατρικό)

-ΔΕΚΑ ΠΕΖΑ ΚΕΙΜΕΝΑ 1-22 Β6/ (τχ.5-6/1982)*

-ΔΕΚΑΠΕΝΤΕ ΠΕΖΑ ΚΕΙΜΕΝΑ 1-19, Β6/ (τχ.3-4/1978-1979).*

*Σημείωση: Τα 10 και τα 15 Πεζά Κείμενα τα αποδελτιώνω το καθένα ξεχωριστά

Ε

-«Εις λάκκον…» Α6/9

-Είς εαυτόν Α9/208

-«Είς τόπον λεγόμενον Λιθόστρωτον…» Α3/13

-Εκθέσεις, βιβλία και αρώματα Α8/28

-Εκθέσεις ιδεών Α8/101

-Εκλογική ατμόσφαιρα Α8/76

-Εμείς και  οι Αρχαίοι Α8/86

-Ένα επίγραμμα της «Παλατινής Ανθολογίας», («Ε.Γ.», τ.16, Νοεμ. 1977), Α7/171

-Ένας τωρινός λογοτέχνης στο κλεινόν άστη Β6/32 (τχ.3-4/1978-1979) (Ομιλία)

-Εν ταίς ημέραις εκείναις…Α9/58

-«Εν τοίς εγκάτοις μου…» Α6/123

-«Εν τοίς σπηλαίοις και ταις οπαίς της γης» Α6/97

-Ένας Μαχάων στην Ομόνοια Α2/55

-Εξαίσια αστική-μας κοινωνία Α1/63

-Επ’ εσχάρας Α6/219

-Επιζωγραφισμένης εικόνας αποκατάσταση Β1/17

-Επίμετρο Α9/199

-Επιτάφιος  Θρήνος Α2/9

-Επιχωμάτωση Β6/3(τχ.2/1978)- Α3/127

-Εσπέρας προκείμενον Β6/12(τχ.2/1978)-Α2/63

-Έτσι θα ΄ναι και τότε… Β6/1 (τχ.5-6/1982)- Α6/17

-Εύγε, πατριώτες! (29-3-80) Α5/157

-Εύφλεκτη χώρα Α8/43

Ζ

-Ζει το δημοτικό τραγούδι; («Ε.Γ.» τ.27 Ιανουάριος 1979) Α7/271

Η

-Η αποζημίωση Α1/376

-Η απόκοτη λάμψη. (Αριστοτέλης Βαλαωρίτης). («Τετράδια Ευθύνης» αρ.10). Α7/202

-Η βυζαντινή Θεσσαλονίκη («Ε. Γ.», τ.15, Οκτώβ. 1977) Α7/57

-Η δασκάλα Α2/123

-Η Δέσπω κάνει πόλεμο…» («Ε.Γ.» τ.11 Μάρτιος 1977) Α7/302

-Η εγγραφή Α1/196-Α1β/83

-Η ευάγρια κριτική Β6/26 (τχ.3-4/1978-1979)

-Η Ευτυχούλα Α1/314

-Η θαμπή εποχή του ’50. Β6/27 «Φυλλάδιο», τ.3-4, 1978-’79).- Α7/88

-Η κατασκότεινη έλξη (αδημοσίευτο) Α5/217

-Η κυρία Μινωταύρου Α2/147

-Η λάμψη είναι λάμψη (αδημοσίευτο) Α5/209

-Η λυσσασμένη αγελάδα Α1/97

-Η μεγαλοκόρη Α1/109-Α1β/9

-Η μεγεθυντική μηχανή Β6/5 (τχ.3-4/1978-1979)- Α6/153

-Η μόνη κληρονομιά Α1/280

-Η μπαταρία του θανάτου (1-12-79) Α5/35

-Η Ναυτία Β6/34 (τχ.7-8/1985)* (διαλογικό)

*Σημείωση: Βλέπε και σχετικά «Θύσανοι». Τον σχολιασμό που μετέφερα στο προηγούμενο σημείωμα για το περ. «Ο Σχολιαστής».

-Η νεκροφάνεια Α1/114-Α1β/13

-Η ολική έκλειψη Β6/1(τχ.2/1978)- Α2/73

-Η ομορφιά μέσα στα χρόνια (29-12-79) Α5/61

-Η παραίτηση Α6/4 (τχ.5-6/1982)-Α6/31

-Η παραπεταμένη απελευθέρωση Α3/103

-Η παρέλαση των προσφύγων Α3/71

--Η παρέλαση (10-11-79) Α5/23

-Η πλατεία του Αγίου Βαρδαρίου Α3/37

-Η ποιήτρια Κική Δημουλά («Ε.Γ.» τ. 22 Μάϊος 1978) Α7/253

-Η ποιήτρια Ζωή Καρέλλη. («Ε.Γ.», τ.15 Οκτώβριος 1977) Α7/227

-Η πρώτη επέτειος Α7/37

-Η πρωτεύουσα των προσφύγων Α9/37

-Η σαρκοφάγος Α1/180-Α1β/69

-Η σειρήνα Α1/118-Α1β/17

-Η σκυλοπολιορκία Α1/215-Α1β/99

-Η συμμορία της καρφίτσας Α1/130-Α1β/27

-Η χωματίλα Α1/206-Α1β/91

-Η ώρα του βρασμού Α8/11

Θ

-Θείος Ιούλιος μήνας… Α8/40

-Θεσσαλονικέων ύπνος και ξύπνος…Α9/71

-Θεσσαλονίκη Α8/90

-Θεσσαλονίκη- Αθήνα, μιά ερωτική σύγκριση Α9/9

-Θεσσαλονίκη: 25 Μαρτίου 1944 Α3/95

-Θεσσαλονίκης ανάβαση και κατάβαση. («Ε. Γ.» τ.32, Ιούν. 1979) Α7/105

-Θουκυδίδης- Χεμινγουαίη: Δύο περιστατικά παρόμοια. («Η Καθημερινή», 2-2-1978) Α7/175

Ι

-Ιατρική Εξέταση Β6/37 (τχ.7-8/1985) (Θεατρικό)

-Ιδέες για το Σαββατοκύριακο («Ε. Γ. τ.45 Μάρτ.-Απρίλ.1981) Α7/ 122

-«Ιερά ανακραυγάσματα» Β6/1(τχ.3-4/1978-1979)- Α6/27

Κ

-Και ιδού νεφέλη λευκή… Α9/110

-Καρυδωμένα τσιγάρα Α6/131

-Κατοχικό ημερολόγιο Β6/7 (τχ.1/1978)- Α9/182

-Κάτω απ’ τις πυκνές δεντροστοιχίες Α9/29

-Κάτω στις ακτές της Αφρικής Α1/68

-Κηδείες και μνημόσυνα Β6/19 (τχ.5-6/1982)- Α6/91

-Κυριακάτικη περιδιάβαση στην Αθήνα («Ε.Γ.» τ.23. Ιούνιος1978) Α7/93

-«Κυτίον θα πει κουτί» Β6/19 τχ.3-4/1978-79,- Α2/99

Λ

-Λαζαρίνα Α1/89

-Λεκιασμένα ντουβάρια Α9/88

-Λιμενικά λουτρά Α1/168-Α1β/59

-Λογοκρισία η απέθαντη (10-5-80) Α5/195

-Las Incantadas Α1/175-Α1β/65

Μ

-Μαδέρια στο πέλαγος (Νίκος Καββαδίας) («Αντί» τ.142, 4-1-1980) Α7/ 239

-Μερικές σκέψεις για το γράψιμο και το διάβασμα Α7/159*

Σημείωση* Το κείμενο «Μερικές σκέψεις για το γράψιμο και το διάβασμα», καταλαμβάνει τις σελίδες 159-170, με Νούμερο 31. Στην Γ’ ενότητα  «Συγγραφείς και έργα» του βιβλίου «Εφήβων και μή». Στα Περιεχόμενα σ.335, μετά τον τίτλο παραπέμπει: («Φυλλάδιο», τ. 5-6, 1982). Αν ανατρέξουμε στις σελίδες 48-53 των «Θυσάνων», θα δούμε κάτω από τον τίτλο «Πενήντα τέσσερις ρωγμές», να δημοσιεύονται οι 54 σύντομες σκέψεις του Ιωάννου για τον ρόλο και την γραφή τα εφόδια ενός συγγραφέα. Στην πρώτη αυτή μορφή-όπως δημοσιεύονται οι 54 αυτές σύντομες θέσεις στο περιοδικό-ορισμένα νούμερα αφαιρούνται και η ύλη τους αλλάζει, ενώ προστίθενται καινούργια. Τροποποιείται και η αρίθμηση. Στο «Εφήβων και μή» αφαιρούνται τα νούμερα που δημοσιεύονται στο «Φυλλάδιο»: 10 («Το δικό μου ύφος θέλει πολλά κόμματα-πολλή στίξη και στύση»), 42 («Πάντες με εγκατέλειψαν-το κατακαλόκαιρο- αγαπήσαντες τα νύν αιδοία…»), 50 («Στην ιδιαίτερη πατρίδα μου, τη Θεσσαλονίκη, είχα εθισθεί από τα νιάτα μου….»), 51(«Τώρα τους τρώει άλλο μαράζι για μένα’ πολυακούγομαι από τις εφημερίδες και πολυφαίνομαι  από την τηλεόραση»), και 54 («Στη Θεσσαλονίκη υπάρχει από χρόνια πνευματική πόλωση. Από τη μιά η σχεδόν σιωπηλή πλειοψηφία και από την άλλη η κουδουνάτη μειοψηφία. Θέλουν κόπο οι πνευματικοί αγώνες….»). Στα αντίστοιχα νούμερα η ύλη είναι διαφορετική. Βλέπε και παράγραφο 48 του βιβλίου της Αντιγόνης Βλαβιανού, «Εισαγωγικό Φυλλάδιο. Εισαγωγή-Επίμετρο-Παροράματα» Βιβλιοπωλείον της «Εστίας», Αθήνα 1996, σ. 13. «48. Εκτός ίσως από το περιεχόμενο του «θυσ.» 15 (σ.48-53) με τίτλο «Πενήντα τέσσερις ρωγμές», που αναδημοσιεύεται στο βιβλίο Εφήβων και Μή (ό.π., σ.159-170) με τον τίτλο «Μερικές σκέψεις για το γράψιμο και το διάβασμα». Δεν είναι τυχαίο όμως ότι εδώ, κάποιες «ρωγμές» (10, 42, 50,51, 54) διαγράφονται και αντικαθίστανται από ισάριθμες (54 στο σύνολό τους, όπως δηλοί και ο αρχικός τίτλος) «σκέψεις»».       

-Μέσα στον Απρίλη το ’41 («Κ. Ελευθεροτυπία», 6-4-1980) Α7/74

-Μες στους προσφυγικούς συνοικισμούς Α1/49

-Με τα καράβια (17-11-79) Α5/27

-Με τα σημάδια της απάνω μου Β6/2 (τχ.1/1978)- Α3/183

-Με τη λαδιά της ψυχής Β6/2 (τχ.3-4/1978-1979)- Α6/135

-Με τον θάνατο του Γιώργου Σεφέρη. («Θεσσαλονίκη», 25-9- 1971). Α7/ 207

-Μετρημένα καρύδια («Ε. Γ.» τ.25, Νοέμβριος 1978) Α7/129

-Μην ξεχνάτε! Α8/80

-Μια Δήλωση (ΕΡΤ. Χριστούγεννα 1980) Α7/155

-Μιά μεγάλη μέρα. («Ε. Γ.», τ.33, Οκτώβ. 1979) Α7/72

-Μιά μικρή επέτειος Α9/201

-Μορφωτικά κάτεργα (22-3-80) Α5/149

-Μοτοσυκλέτας εγκώμιο Α1/203-Α1β/89

-Μουσικές και τραγούδια Α8/25

-Μπερές ή δίκωχο; Β6/9 (τχ.3-4/1978-1979)-Α6/169

-Μπλεγμένο κουβάρι Β6/11(τχ.3-4/1978-1979)- Α6/105

Ν

-«Να ‘σαι καλά, δάσκαλε!» («Ε. Γ.» τ.29 Μάρτιος 1979) Α7/139

-Ναρκωτικά και δηλητήρια Β6/17 (τχ.3-4/1978-1979)- Α6/57

-Νέα πανάκεια Α8/109

-Νεοκλασικά κτίρια της Αθήνας («Ε.Γ.» τ.27 Ιανουάριος 1979) Α7/327

-Νέες εξηγήσεις για το κολύμπημα Β6/7 (τχ.3-4/1978-1979)- Α6/165

-Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης («Ε.Γ., τ.19, Φεβρουάριος 1978) Α7/230

-Νομπελίτιδα (5-1-80) Α5/67

-«Νύχτα γεμάτη θάματα…» Α6/223

Ξ

-Ξορκισμένες διαδηλώσεις Α8/22

Ο

-Ο γυρισμός του ξενιτεμένου («Ε.Γ.» τ.29 Μάρτιος 1979) Α7/308

-Οδηγοί και αμάξια (23-2-80) Α5/119

-Ομίχλη Α1/307

-Ο Ανάπηρος Α2/23

-Ο γείτονάς μου ο Λαπαθιώτης Β1/113

-Ο δάσκαλός μας Α8/105

-Ο Δούξ του Σπρουξ Α1/222-Α1β/105

-Ο ένδοξος Μακεδονικός Αγώνας. («Ε.Γ.», τ.15, Οκτώβ. 1977) Α7/62

-Ο ερωτικός ποιητής Καβάφης Β1/104

-Ο Θανάσης ο φονιάς Α1/371

-Ο θάνατος του λοχία (19-4-80) Α5/175

-Ο θείος Βαγγέλης Α1/ 272

-Ο Κ. Π. Καβάφης και το δωδέκατο βιβλίο της Παλατινής Ανθολογίας Β1/88

-Ο Καβάφης μέσα από ένα ανέκδοτο ημερολόγιο Β1/69

-Ο καλός ποιμήν Α6/139

-Ο λογοτιμήτης Α1/184-Α1β/73

-Ο μεγάλος μάστορης. (Φώτης Κόντογλου). («Μνήμη Κόντογλου. «Αστήρ», 1975). Α7/193

-Ο Μπάτης Α1/60

-Ο ξενιτεμένος Α1/32

-Ο παλιός αέρας Α1/389

-Ο πεζογράφος Στέλιος Ξεφλούδας («Ε.Γ.» τ.18 Ιανουάρ. 1978) Α7/ 233

-Ο ποιητής Νίκος Καββαδίας («Ε.Γ.» τ.17 Δεκέμβριος 1977) Α7/236

-Ο ποιητής Αλέξανδρος Μπάρας («Ε.Γ.» τ.18 Ιανουάριος 1978) Α7/256

-Ο ποιητής Μίλτος Σαχτούρης («Ε.Γ.» τ. 19 Φεβρουάριος 1978) Α7/ 250

-Ο πόλεμος των κουμπιών («Ε. Γ.», τ.24, Οκτώβριος 1978) Α7/126

-Ο πρόεδρος Ταμέλης («Κ. Ελευθεροτυπία» 20-4-1980) Α7/46

-Ο σκοπός μιάς ζωής. (Ίων Δραγούμης). («Τετράδια Ευθύνης», αρ.7) Α7/ 181.

-Ο συγγραφέας Στρατής Τσίρκας Α7/247

-Ο τοίχος με τα κάγκελα. («Ε. Γ.», τεύχος 7, Νοέμβρης 1977) Α7/13

-Ο της φύσεως έρως Β1/7

-Ό,τι και να κάνεις Α6/121

-Ο φόβος του ύψους Α1/27

-Ο φύκος Α1/192-Α1β/79

-«Ο χορός είναι η ζωή μου…» Α7/148

-«Ο Χριστός αρχηγός μας…» Α9/113

-Οι αρρώστιες Α1/86

-Οι βδέλλες (αδημοσίευτο) Α5/205

-Οι δικοί μου άγιοι Β6/3 (τχ.3-4/1978-1979)- Α6/49

-Οι ιδέες του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη Α7/205

-Οι κατηγορίες Α1/53

-Οι κότες Α1/13

-Οι λαμπρές αρχαιότητες Α8/58

-Οι λόγοι της χαράς («Ε. Γ.» τ.26, Δεκέμβριος 1978) Α7/133

-Οι μεγάλοι δρόμοι Α8/7

-Οι μαύρες τρύπες Β6/8 (τχ.3-4/1978-1979)- Α6/83

-Οι Μπρούκληδες. («Η Καθημερινή», 18-4-1982). Α7/32

-Οι νεροφίδες Α2/35

-Οι Ολυμπιακοί (9-2-80) Α5/103

-Οι σφάχτες Α1/39

-Οι τσιρίδες Α1/105-Α1(Β)/5

-Οι φίλοι με τα πλούτη τους (αδημοσίευτο) Α5/213

-Οι φωτιές Α8/33

-Οι χαφιέδες (αδημοσίευτο) Α5/2003

-Οι ψύλλοι Α1/75

-«Ουκ ηπίστατο φεύγειν» Α1/241 «Στον Άγγελο Καλογερόπουλο»-Α1β/121

Π

-Παναγιά η Ρευματοκρατόρισσα Α1/164-Α1β/55

-Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης: Τα πενήντα χρόνια του Α3/113

-Περιμένοντας το λογαριασμό Α1/385

-Περί Εθνικής Βιβλιοθήκης και άλλων τινών (16-2-80) Α5/111

-Περί της φυγής, της διαφυγής, ή και της καταφυγής πολλών πνευματικών δημιουργών της Θεσσαλονίκης στην Αθήνα Α9/91

-Περί του κάλλους και που βρισκόμαστε σήμερα Β6/13 (τχ.3-4/1978 -1979) - Α6/177

-Περί του ολέθριου καπνίσματος (12-4-80) Α5/169

-Πικρά παράπονα Α6/143

-Προσωπογραφίες Α8/83

-Πώς εξοντώθηκε ο Ταμανάκιας Α1/232-Α1β/113

Ρ

-Ρύπανση Α8/94

Σ

-Σαν υπνοβάτης Β6/10 (τχ.3-4/1978-1979)- Α6/79

-Σεισμολογίες Α8/54

-Σέϊχ- Σου Α3/147

«Σινδόνι καθαρά…» Α6/203

-Σκέφτομαι τον πατέρα μου. («Αντί», τεύχος 120, 3-3-1979) Α7/42

-Σκοτεινές αποθήκες Α6/187

-Στα καμένα Α1/44

-Στη δύσκολη ώρα Β6/10 (τχ.5-6/1982)- Α6/67

-Στις παρυφές Α3/197

-Στο βωμό καρτερώντας Β6/6 (τχ.3-4/1978-1979)- Α6/107

-Στο πεζοδρόμιο! Α8/113

-Στου Κεμάλ το σπίτι Α1/310

-Στρατής Δούκας, («Ε.Γ.», τ.17, Δεκέμβριος 1977) Α7/221

-Συγγενείς και Φίλοι Α6/111

-Συγκοινωνίες και ευρεσιτεχνίες Α8/64

Τ

-Τα αδέσποτα της Αθήνας Β6/20(τχ.2/1978)

-Τα ακριτικά τραγούδια («Ε.Γ.» τ.18 Ιανουάριος 1978) Α7/290

-Τα αποκαλυπτήρια του αγάλματος Α8/19

-Τα βαφτίσια Α1/228-Α1β/109

-Τα δημοτικά μας τραγούδια («Ε.Γ.» τ.9 Ιανουάριος 1977) Α7/275

-Τα εγκαίνια Β6/29 τχ.3-4/1978-1979 (διαλογικό)

-Τα εβραϊκά μνήματα Α1/22

-Τα ίχνη της πυρκαγιάς Α3/165 [Πρωτοδημοσιεύτηκε στην «Καθημερινή» (28-8-1977)]

-Τα καφενεία της νύχτας (12-1-80) Α5/73

-Τα  κελιά Α1/9

-Τα κεφάλια Α1/162-Α1β/53

-Τα λαϊκά σινεμά Α1/17

-Τα λεμόνια ήταν ακριβά Α1/367

-Τα μαρτύρια του λαού των Αρμενίων (26-4-80) Α5/183

-Τα ξόρκια Α1/152-Α1β/45

-Τα παραμύθια («Ε.Γ.» τ.10 Φεβρουάριος 1977) Α7/312

-Τα παρατσούκλια Α1/134-Α1β/31

-Τα πασσαλάκια Α1/211-Α1β/95

-Τα περιστέρια Α1/363

-Τα ποδήλατα της νύχτας τχ.3-4/1978-79 Β6/24- Α2/91

-Τα πολιτιστικά κέντρα Α8/129

-Τα Σαββατόβραδα (1-3-80) Α5/127

-Τα σαράντα κύματα Β6/14 (τχ.3-4/1978-1979) - Α6/157

-Τα σκυλιά του Σέιχ- Σου Α1/295

-Τα στρείδια της πολιτείας («Ε. Γ.» τ.40, Μάιος, 1980) Α7/109

-Τα τερπνά τραίνα (22-12-79) Α5/55

-Τη Λαμπρή στα ψηλώματα («Ε. Γ.» τ.30 Απρίλιος 1979) Α7/143

-Τη νύχτα του σεισμού. («Ε. Γ», τεύχ. 25, Νοέμβ. 1978). Α7/19

-Της Θεσσαλονίκης ο μεγάλος μήνας Α7/68

-Της μοναξιάς και της εγκατάλειψης Β6/8 (τχ.5-6/1982)- Α6/63

-Της Ταφής και του Πάθους (5-4-80) Α5/163

-Τί είναι λαϊκός πολιτισμός («Ε.Γ.» τ.9 Ιανουάριος 1977) Α7/261

-Τις Κυριακές τα πρωινά (26-1-80) Α5/87

-Το ανεπαίσθητο κύλισμα του χρόνου Β6/17 (τχ. 5-6/1982)- Α6/191

-Το βαρύ καπάκι Α6/127

-«Το Βουγγάρι» Α1/345

-Το βύζαγμα Α1/111-Α1β/11

-Το γάλα Α1/140-Α1β/35

-Το Δημοτικό Τραγούδι στην τωρινή μας αίσθηση Α8/119

-Το δικό μας αίμα Α3/87

-Το Θέατρο Σκιών («Ε.Γ.» τ.14 Ιούνιος 1977) Α7/315

-Το ’21 στο Θέατρο Σκιών («Ε.Γ.» τ.29 Μάρτιος 1979) Α7/325

-Το κέλυφος Β6/9 (τχ.5-6/1982)- Α6/87

-Το κρεβάτι Α1/145-Α1β/39

-Το λειρί του πετεινού Α9/53

-Το μαγνητόφωνο της ταβέρνας Α1/330

-Το μεγάλο κενό (24-11-79) Α5/31

-Το μέντιουμ Α1/318

-Το ξεκλήρισμα των Εβραίων Α3/51

-Το ξεσκάτωμα Α2/81

-Το παλιό σχολείο («Ε.Γ.», τ.5, Ιούν.-Αύγ. 1976). Α7/26

-Το πανίσχυρο ΞΕ. Κ.Α.Μ. («Χάρτης» τ.1, 1982) Α7/152

-Το πεντακοσάρι Α1/157-Α1β/49

-Το πολιτιστικό μας άλμα (15-3-80) Α5/141

-Το σκυλί δεν ξεχνάει Α6/208

-Το σφραγιδάκι Α10/193

-Το τραπέζι της εκκλησίας Α2/43

-Το τσόλι της πόρτας Α2/109

-«Το Χρυσούν Απίδιον» Α1/126-Α1β/23

-«Τον άνδρα ορώ…» Β6/12 (τχ.3-4/1978-1979)- Α6/173

-Των οικίων ημών εμπιπραμένων… Α8/51

-Ταυροκαθάψια Α6/147

-Τζέλτεν Α1/336

-Τρία καλά σχολικά βιβλία (2-2-80) Α5/95

Υ

Φ

-Φεστιβάλ βιβλίου Α8/73

-Φθινοπωρινά Α8/98

-Φόβοι εν ερημίαις Α6/117

-Φτερούγα σκοτεινή Α1/72

Χ

Ψ

-Ψηλά στο Εσκί Ντελίκ Α1/264

Ω

-Ω, οι ευτυχισμένες μέρες! Α8/37

-Ώρα για το κουκούλι Α1/83

-«Ως ωραίοι οι πόδες!...» Β6/18(τχ.2/1978)- Α6/195

- + 13-12-43  Α1/93

     Κλείνοντας, αντιγράφω το με νούμερο 59 δημοτικό τραγούδι το οποίο αναφέρεται στην Μικρά Ασία από την συλλογή του Γιώργου Ιωάννου.

ΜΙΚΡΑ  ΑΣΙΑ,  1922

Εσείς βουνά της Άγκυρας και της Μικράς Ασίας,

ποτέ να μην ανθίσετε, ποτέ μη λουλουδίστε,

με το κακό που πάθαμε στις δεκατρείς τ’ Αυγούστου’

γιόμισαν τα βουνά κορμιά κι οι κάμποι παλικάρια.

Κι άλλα παιδιά ν’ αιχμάλωτα κι άλλα ‘ναι λαβωμένα.

Κι ένα παιδί απ’ τον τόπο μας άλλων παιδιώνε λέει:

 

-Βλέπω και ετοιμάζεστε στον τόπο μας να πάτε’

ντουφέκι να μη ρίξετε, τραγούδι μην ειπείτε’

κι αν σας ρωτήσει η μάνα μου κι ο δόλιος μου πατέρας,

πέστε τους πώς παντρεύτηκα εδώ μες στην Τουρκία,

την πλάκα πήρα πεθερά, τη μαύρη γη γυναίκα,

δυό κυπαρίσσια αγκαλιά στο μνήμα μου απάνου.

Λαογραφία ΙΕ΄ σ.74 (Δ. Τσίριμπας, Αρκαδία), σεκλ. 106.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς, 14 Οκτωβρίου 2023

ΥΓ. Στο βάθος ακούγεται η φωνή της Νανάς Μούσχουρη να τραγουδά σε μουσική του Γιώργου Χατζηνάσιου τον στίχο του ποιητή Νίκου Γκάτσου «Ήταν κάποτε στον Κόσμο τον αγιάτρευτο…..»