Το
περιοδικό ΑΜΦΙ και ο Γιώργος Ιωάννου
Κλεισμένος είμαι,
καρτεράω το μήνυμα.
Κι άλλα σινιάλα μάζεψα
που έκανες’
το χέρι που απάνω μου
ξεχάστηκε,
θερμό ιδιαίτερα της
χειραψίας σου το σφίξιμο,
και το φιλί
αποχαιρετισμού δεν έμοιαζε.
Κάποιο σημείωμα,
κάποιο βαθύ
ξεμακρυσμένο τηλεφώνημα
από το δορυφόρο θα χιμήξει απάνω μου.
Του βλέμματός σου θα
‘ναι η αντανάκλαση,
λάμψη μεταλλική στο
αεροδρόμιο,
την ώρα που περνούσες
απ’ τον έλεγχο.
Γελούνε γύρω, για
κορόιδο μ’ έχουνε.
Ούτε για πασατέμπο
τέτοια δεν τους φτάνουνε.
Μα εγώ τραβάω στις
λεωφόρους σαν αόμματος,
ζεστά βαθιά ανακαλύπτω
μέσα μου,
καθώς μ’ όλα τα ράκη
μου τυλίγομαι
και εισχωρώ μες στην
καρδιά της χόβολης.
Το νιώθω τώρα πώς θα
ρθείς,
άν όχι, φτάνει μόνο που
με κοίταξες,
εμένα τον ουτιδανό, τον
άσχημο,
τον τιποτένιο, τον
φριχτό και τον απαίσιο.
Άχ, θέλω να τ’ ακούσω
από το στόμα σου,
μιά γεύση κι εγώ να ‘χω
απ’ το μαρτύριο.
Ευτυχισμένος πέφτω στο
κρεβάτι μου,
δε νιώθω πιά την
επανάσταση της σάρκας μου.
Εσύ με νοιάζεις και θα
έρθεις κάποτε.
Μπορώ να περιμένω
χρόνους άπειρους,
να περπατώ και να μη
βλέπω γύρω μου.
Έστω για να με φτύσεις,
έλα κάποτε.
Από την ενότητα «Δούλος ιερός του έρωτα»
(1980, σελ. 99-100. Γ. Ιωάννου ΠΟΙΗΜΑΤΑ 1954-1985, εκδόσεις Σφεντάμι, Αθήνα, 3,
2014.
Έχω και σε παλαιότερα σημειώματά μου αναφέρει,
ότι μία Βιβλιογραφία-η όποια Βιβλιογραφία και για όποια κατηγορία και είδος γραφής
και καλλιτεχνικής δημιουργίας-έχει αρχή αλλά δεν έχει τέλος. Είναι ανοιχτή
στους όποιους ερευνητές και αναγνώστες του μέλλοντος. Και ο πιο αναγνωρισμένος
επιστήμονας, φημισμένος και πολύπειρος Βιβλιογράφος, όσα επιστημονικά εφόδια
και αν κατέχει, δεν είναι εύκολο να «ολοκληρώσει»,- μέχρι την καταληκτήρια
χρονολογία που θα σταματήσει την εργασία του (θα κυκλοφορήσει το βιβλίο του),
μία Βιβλιογραφία. Πάντα κάποια πληροφορία θα ξεφύγει, κάποιο βιβλιογραφικό
στοιχείο δεν θα ανακαλυφθεί εγκαίρως ώστε να συμπεριληφθεί στην ώρα του, να
διασταυρωθεί, να συγκριθεί με άλλες πηγές. Και αυτό είναι εύλογο και
αναμενόμενο όταν μάλιστα, δεν υπάρχουν πάντα οι κατάλληλες βιβλιογραφικές
συνθήκες, τεχνικές προϋποθέσεις, οικονομικά μέσα, τα βοηθητικά άτομα τα οποία
θα ταξιδέψουν σε διάφορα γεωγραφικά μέρη της χώρας, θα επισκεφτούν Δημοτικές
και Εθνικές Βιβλιοθήκες, Δημόσια και Ιδιωτικά Αρχεία, θα αποδελτιώσουν, θα
καταγράψουν, θα συνάξουν το σκόρπιο και διάσπαρτο υλικό, τις σχετικές
πληροφορίες. Μπορεί ακόμα, ο Βιβλιογράφος, να μην ενδιαφέρεται να συγκεντρώσει
όλο το σκόρπιο δημοσιευμένο υλικό, να του χρειάζονται συγκεκριμένες πληροφορίες
και στοιχεία για ορισμένα μόνο έργα ή συγγραφική περίοδο ενός συγγραφέα.
Εξαιρούμε τις περιπτώσεις εκείνες που είναι εξόφθαλμη και κραυγαλέα η μεροληψία
του βιβλιογράφου ή ακόμα τις περιπτώσεις εκείνες που συναντάμε την αντιγραφή
παλαιότερων βιβλιογραφικών ερευνών από νεότερους, δίχως να αναφέρουν το όνομα
του προκατόχου τους βιβλιογράφου. Οι βασιζόμενοι σε «ξένα κόλλυβα». Από την
άλλη, τα λεγόμενα «περιθωριακά» και «τοπικά» ολιγοσέλιδα έντυπα κάθε περιοχής,
όπως η ιστορία του έντυπου τύπου φανερώνει, είναι αριθμητικά υπέρτερα από τα «επίσημα»,
τα «καθιερωμένα», τα κεντρικά και κύρια των μεγάλων αστικών κέντρων και πόλεων.
Όπως και νάχει, μετά από χρονοβόρες και επίπονες έρευνες-και φυσικά έξοδα-το υλικό
συγκεντρώνεται, καταγράφεται και παρουσιάζεται στο αναγνωστικό κοινό.
Συμπληρώνει τα όποια κενά αναγνώρισης ενός δημιουργού μιάς καλλιτεχνικής
αποτύπωσης. Σχηματίζεται και οργανώνεται εκδοτικά, η πρώτη βάση εξέτασης ώστε
οι μελλοντικοί Βιβλιογράφοι να στηριχθούν και να συνεχίσουν, να συμπληρώσουν
την έρευνα και να βοηθήσουν και τους μελλοντικούς αναγνώστες στην καλύτερη
κατανόηση της προσωπικότητας και ταυτότητας του έργου ενός συγγραφέα των
παρελθόντων ετών.
Έχοντας αυτές, τις μάλλον, όχι
λανθασμένες απόψεις για τη σύνταξη μιάς Βιβλιογραφίας, επέλεξα βιβλιογραφικά να
καταθέσω και αντιγράψω πληροφορίες όπως και στα προηγούμενα ηλεκτρονικά
σημειώματα για τον πεζογράφο και εκπαιδευτικό Γιώργο Ιωάννου που έχω αρχίσει
αυτό το διάστημα. Στο σημερινό σημείωμα, αποδελτιώνω και αντιγράφω την παρουσία
του Γιώργου Ιωάννου στο περιοδικό ΑΜΦΙ, το περιοδικό του ΑΚΟΕ (Απελευθερωτικό
Κίνημα Ομοφυλοφίλων Ελλάδος). Συνήθως, αν δεν λαθεύω στην εκτίμηση,
παραγνωρίζονται οι φιλολογικές και λογοτεχνικές συμμετοχές των διαφόρων
συγγραφέων και ποιητών, μεταφραστών ή άλλων καλλιτεχνών στο ειδικό στην
θεματολογία του, και με συγκεκριμένη οπτική και σκοπό κυκλοφορίας του αυτό
έντυπο. Ένα πρωτοπόρο για την εποχή του περιοδικό, το ΑΜΦΙ, τρίμηνη έκδοση
επιστημονικής και κοινωνικής έρευνας, στο οποίο συμμετείχαν ως συνεργάτες
σταθεροί ή περιστασιακοί, επώνυμα ή ανώνυμα, με ψευδώνυμο ή τα αρχικά τους
διάφορα γνωστά μας πρόσωπα. Άτομα αναγνωρίσιμα από το ευρύ κοινό, τα οποία με
τις νέες και φρέσκες ιδέες τους, τα άρθρα τους, τα ποιήματά τους, τα σχετικά
κείμενά τους, τις θέσεις και απόψεις τους, μεταφράσεις, καθρεφτίζουν τις
νοοτροπίες ατόμων της εξουσίας και της κοινωνίας εκείνων των χρόνων,
στηλιτεύουν τα κακώς κείμενα και τις αντιδημοκρατικές καταστάσεις, εκφράζουν
τις μοντέρνες ανατέλλουσες ζυμώσεις των καιρών και της κοινωνίας. Μιάς
ελληνικής κοινωνίας η οποία βρίσκεται ακόμα σε «λήθαργο» εξαιτίας της
επτάχρονης στρατιωτικής δικτατορίας των προηγούμενων ετών. Μιας κοινωνίας η
οποία άργησε να ανοίξει τα φτερά της στα νέα καλέσματα των πολλαπλών προκλήσεων
και εκπλήξεων του δυτικού κόσμου που δικαιωματικά ανήκει. Τα τραύματα της
κατοχής και του εμφύλιου σπαραγμού δεν έχουν ακόμα επουλωθεί, ενώ, μία νέα
πληγή έχει ανοίξει, αυτή του Κυπριακού Ελληνισμού. Δεν είναι και λίγοι οι επώνυμοι
πανεπιστημιακοί και συγγραφείς, διανοούμενοι και καλλιτέχνες, φιλόσοφοι και
επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων, ψυχίατροι και κοινωνιολόγοι από την ελλάδα
και την ευρώπη, κυρίως από την Γαλλία τους οποίους αναγνωρίζουμε στο περιοδικό.
Συνεργάτες όχι απαραίτητα εκφραστές της ομοφυλόφιλης επιθυμίας, ετεροφυλόφιλα
άτομα με προοδευτικές ιδέες, ανοιχτά μυαλά που αγωνίζονται για ένα καλύτερο
αύριο της πατρίδας μας. Εγνωσμένου επιστημονικού και πνευματικού κύρους εκείνων
των καιρών πρόσωπα, τα οποία με τις συνεντεύξεις τους, τις παρεμβάσεις και
δημόσιες δηλώσεις τους, επιστολές διαμαρτυρίας τους στις εφημερίδες της εποχής
και τα τότε ελάχιστα μέσα μαζικής ενημέρωσης, με τα κείμενά τους και
αρθρογραφία τους, συμπαραστέκονταν στα πρώτα αχαρτογράφητα και κοινωνικά
επικίνδυνα βαδίσματα, τις δικαστικές και άλλες διώξεις που υφίστανται η πρώτη
αυτή πρωτοπόρα ομάδα των ελλήνων ομοφυλοφίλων, αντρών και γυναικών, που
αποφάσισαν να βγουν από την αφάνεια και να διεκδικήσουν δημόσια και φανερά τα
δικαιώματά τους. Την ισότιμη θέση τους σαν πολίτες με τα άλλα μη ομοφυλόφιλα
μέλη του κοινωνικού σώματος, τους ετεροφυλόφιλους, μέσα στα θεσμικά και
πολιτικά πλαίσια της ελληνική πολιτείας. Οι προπάτορες του κινήματος αυτού
υπήρξαν ο σκηνοθέτης Ανδρέας Βελισσαρόπουλος, ένα ευκατάστατο νέο άτομο
προερχόμενο από αστική οικογένεια, ξενοσπούδαστος, ακτιβιστής με κάπως ακραίες
θέσεις, και ο εμψυχωτής, μεθοδικός και διαλλακτικός σαν χαρακτήρας καταγόμενος
από την Άμφισσα της Παρνασσίδας, παλαιός εαμίτης ποιητής και μεταφραστής Λουκάς
Θεοδωρακόπουλος. Ένας καθημερινός βιοπαλαιστής ο οποίος ζούσε από τα οικονομικά
έσοδα των διαφόρων-σχεδόν 50 τίτλους-βιβλίων από τα αγγλικά και γαλλικά που
μετέφραζε. Είχα την χαρά να τους γνωρίσω από κοντά, να κάνουμε ατέλειωτες
συζητήσεις στα σπίτια που διέμεναν, αλλά, και όταν κατέβαινα και εγώ σαν νέος
τα σκαλιά της οδού Ζαλόγγου. Αλλά για αυτά, θα μιλήσουμε σε επόμενο σημείωμα
καθώς έχοντας αναφερθεί στο πρώτο τεύχος του ΑΜΦΙ και την εποχή του, βλέπε
ιστοσελίδα μου της 6/9/2014, αποδελτιώνω κάπως συστηματικότερα, τις φιλολογικές
σελίδες του περιοδικού. Ποιήματα, βιβλιοκριτικές, διηγήματα, συνεντεύξεις,
κείμενα και παρουσιάσεις, μεταφράσεις και αφιερώματα που έχουν να κάνουν με τον
χώρο της λογοτεχνίας και των τεχνών. Χρήσιμο αν και όχι λεπτομερειακό είναι το
μελέτημα του Λουκά Θεοδωρακόπουλου, ««Αμφί» και Απελευθέρωση» Χρονικό- Κείμενα,
εκδόσεις Πολύχρωμος Πλανήτης, Αθήνα, 1, 2005, σ.288, τιμή 20,80 ευρώ. Στο
βιβλίο του ο Λουκάς Θεοδωρακόπουλος καταγράφει τα πεπραγμένα και την συμβολή
του και μέρος των συγγραφικών του συμμετοχών, των πρώτων 17 τευχών της πρώτης
και δεύτερης περιόδου του περιοδικού, όπου είχε, την κύρια φροντίδα της
έκδοσης. Τις άλλες δύο του περιόδους που ακολούθησαν μέχρι τον τερματισμό της
κυκλοφορίας του, είχαν ο Γρηγόρης Βαλλιανάτος και η Ειρήνη Πετροπούλου, όπου
αλλάζει η εικόνα και η εσωτερική φιλοσοφία του περιοδικού Αμφί, μάλιστα, για
ένα διάστημα αλλάζει και ο λογότυπος του τίτλου του, προστίθεται το άρθρο «Το
Αμφί» και κατόπιν επανέρχεται ο αρχικός τίτλος. Αλλά για περισσότερα της
ιστορικής διαδρομής του αξιόλογου στην εποχή του περιοδικό σε επόμενο σημείωμα.
Όσον αφορά τώρα, τους κατά καιρούς
συνεργάτες του περιοδικού, ας δώσουμε μία γενική εικόνα μέσα στην οποία
συναντάμε και τον πεζογράφο και ποιητή Γιώργο Ιωάννου είτε με το όνομά του είτε
με το ψευδώνυμο Παύλος Σιλεντιάριος, στο κείμενό του «Ο ερωτικός ποιητής
Καβάφης», στο αφιέρωμα του περιοδικού 16-17/Άνοιξη- Καλοκαίρι 1984. Το κείμενο
συμπεριελήφθηκαι μεταγενέστερα, ένα χρόνο μετά, στο βιβλίο του «ο της φύσεως
έρως» ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ, ΚΑΒΑΦΗΣ, ΛΑΠΑΘΙΩΤΗΣ, Δοκίμια, εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα 12,
1985, σ.104-112, όπως συνήθιζε να συμπεριλαμβάνει ο Ιωάννου τις προγενέστερες
συμμετοχές του και δημοσιεύματά του στα βιβλία που κυκλοφορούσε. Είναι η πρώτη
από τις «επίσημες» άμεσες συμμετοχές του στο περιοδικό Αμφί, οι άλλες έξι είναι
η κατά κάποιο τρόπο «έμμεσες», αφορούν σχόλια για θετικές του παρεμβάσεις υπέρ
του ΑΚΟΕ και του ΑΜΦΙ στον ημερήσιο ή περιοδικό τύπο, βλέπε αναδημοσίευση του
κειμένου του στο αριστερό περιοδικό «Αντί», επιβραβευτικό σχόλιο του Λουκά
Θεοδωρακόπουλου για άλλο δημοσίευμά του. Έχουμε την βιβλιοπαρουσίαση δύο
βιβλίων του, μία από τον Βαλέριο Ράμφο και η άλλη από τον πειραιώτη ποιητή και
μεταφραστή Αντρέα Αγγελάκη, ο οποίος χρησιμοποιούσε το ψευδώνυμο Ανδρέας
Μουσουράκης, σε ορισμένες από τις συνεργασίες του με το περιοδικό, ο Αγγελάκης
χρησιμοποιούσε ακόμα ολόκληρο το όνομά του, ή τα αρχικά του. Και ακόμα,
διαβάζουμε το καλογραμμένο κείμενο του Ανδρέα Καλογιάννη για τον Γιώργο Ιωάννου
μετά τον θάνατο του ποιητή και πεζογράφου. Παρακάτω αντιγράφω δημοσιεύματα.
Όμως ο Ιωάννου, δεν είναι ο μόνος που συμμετέχει στο περιοδικό, από τα ελληνικά
γράμματα έχουμε την δημοσίευση ποιημάτων από τον ελληνοαμερικανό ποιητή και
μεταφραστή, μόνιμο κάτοικο της Νέας Υόρκης Νίκο Σπάνια, του οποίου το
προκλητικό για την εποχή του και τα ελληνικά κοινωνικά δεδομένα ποίημα «η
ποιητική μου» το οποίο αφιερώνεται στον ποιητή «Στον Γιώργο Βέη», τχ. 2/1979,
προκάλεσε την επέμβαση των εισαγγελικών αρχών, απαγόρευση του περιοδικού, την
δίκη και τελικά την αθώωσή του, την απαλλαγή του από τις κατηγορίες. Μεγάλη
είναι και η συμμετοχή του ποιητή και μεταφραστή, καθηγητή αγγλικής φιλολογίας
πειραιώτη Ανδρέα Αγγελάκη, με ποιήματά του, μεταφράσεις και βιβλιοκριτικές του.
Του πεζογράφου Γιάννη Παλαμιώτη, του συγγραφέα Μάκη Δημητρίου, του λογοτέχνη
Σταύρου Αντωνίου, του σκηνοθέτη και δημοσιογράφου ακτιβιστή Αντρέα
Βελισσαρόπουλου (πρώτου εμπνευστή του κινήματος του ΑΚΟΕ, ενάντια στο αντιδημοκρατικό
νομοσχέδιο του Σπύρου Δοξιάδη, κυβερνήσεις Κωνσταντίνου Καραμανλή και Γεωργίου
Ράλλη). Της ποιήτριας Ρένας Χατζηδάκη. Του ποιητή Γιώργου Χρονά με μετάφραση
ποιήματος του ιταλού ποιητή και σκηνοθέτη Πιέρ Πάολο Παζολίνι, του Λουκά
Θεοδωρακόπουλου, εμπνευστή και εμψυχωτή του πρώτου αυτού για τα ελληνικά
πολιτικά και κοινωνικά δεδομένα κινήματος. Ο Θεοδωρακόπουλος μετέχει στην ύλη
του με ποιήματα, με άρθρα και κείμενά του, σχόλιά του, τις σελίδες των
Αμφισβητήσεων, της Αλληλογραφίας, Μεταφράσεών του. Δημοσιεύονται ποιήματα, όπως
του ισπανού ποιητή, σκοτωμένου από τους φαλαγγίτες Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα σε
μετάφραση Κοσμά Πολίτη, του άγγλου ρομαντικού Λόρδου Βύρωνα, από το προσκύνημα
του παιδόπουλου Χάρολντ. Του αμερικανού ποιητή Ουώλτ Ουίτμαν, κείμενα για τον ιταλό σκηνοθέτη και ποιητή
Πιέρ Πάολο Παζολίνι τον εικαστικό Φράνσις Μπέηκον από τον Νίκο Αδάμ, και, μεταφράζονται, αρκετά θεατρικά μονόπρακτα. Δημοσιεύονται ακόμα, κείμενα για την
γαλλίδα ακαδημαϊκό και συγγραφέα Μαργαρίτα Γιουρσενάρ, τον αμερικανό θεατρικό
συγγραφέα Τεννεσί Ουίλιαμς, τον γερμανό σκηνοθέτη Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ, τον
γάλλο φιλόσοφο Μισέλ Φουκώ, την αγγλίδα πεζογράφο Βιρτζίνια Γουλφ και πολλά
άλλα καλλιτεχνικά. Μεγάλη ποικιλία
παρουσιάζουν και οι Βιβλιοπαρουσιάσεις του από τον ελλαδικό και ξένο εκδοτικό
χώρο. Το περιοδικό διαθέτει σελίδες του για τον σύγχρονο κινηματογράφο της
εποχής του, το αμερικάνικο θέατρο. Συζητά και παίρνει συνεντεύξεις με
φιλοσόφους, κοινωνιολόγους, δικηγόρους, σκηνοθέτες. Αφιερώνει σελίδες του στο
Ομοφυλόφιλο Διήγημα. Σελίδες αλληλογραφίας των αναγνωστών και πάρα πολλές
αναδημοσιεύσεις και ανταποκρίσεις από τον ξένο ευρωπαϊκό και παγκόσμιο τύπο για
θέματα και ζητήματα τα οποία αφορούν την GAY κοινότητα και τα προβλήματά της
διεθνώς. Δεν παραλείπει να ενημερώνει τους ομοφυλόφιλους για τους κινδύνους που
εγκυμονεί η έλλειψη προστασίας κατά την διάρκεια των σεξουαλικών συνευρέσεων με
αφορμή των πολλών δημόσιων συζητήσεων που γίνεται για την ασθένεια του aids. Δημοσιεύονται ακόμα και ανωνύμως
πολλά κείμενα εκτός από τα επώνυμα ή με τα ψευδώνυμα. Ορισμένα ονόματα, όπως
του βιβλιοκριτικού Βαλέριου Ράμφου, δεν κατόρθωσα να εξακριβώσω αν το όνομα
είναι αυθεντικό ή ψευδώνυμο. Το ίδιο πρόβλημα είχα και με τον συγγραφέα Ιάκωβο
ντυ Γκωτιέ, ή του Ιδομενέα Ουρανού του
Κωνσταντίνου, ή για τα ονόματα των γυναικών. Μια και από όσο γνωρίζω, έχουν μεν
δημοσιευθεί διάφορα γενικά άρθρα για το περιοδικό όχι όμως μία εκτενής και
συστηματική καταλογράφηση των διαφόρων κατηγοριών και ειδών της ύλης, των
αμιγώς φιλολογικών του σελίδων και των συνεργατών του. Με την πάροδο του χρόνου
και την αλλαγή των κοινωνικών και πολιτικών συνθηκών,- κυβερνήσεις της αλλαγής
του Ανδρέα Παπανδρέου, ίδρυση του υπουργείου Νέας Γενιάς, αλλαγή κοινωνικών
προτύπων και στάσεων και συμπεριφορών ζωής των ελλήνων, το περιοδικό αλλάζει υπεύθυνο,
διευθυντή και ιδιοκτησία. Ο Λουκάς Θεοδωρακόπουλος κράτησε το τιμόνι του την
πρώτη και μέρος της δεύτερης περιόδου του. Ο Γρηγόρης Βαλλιανάτος δεύτερη και
τρίτη περίοδο. Στην τέταρτη περίοδό του
την σκυτάλη αναλαμβάνει η Ειρήνη Πετροπούλου,- όπου η προσοχή του περιοδικού
εστιάζεται σε ζητήματα γυναικείας ερωτικής και ομοφυλόφιλης αυτοδιάθεσης και
αυτοδιαχείρησης. Η τελευταία άτακτη και περιοδική από όσο γνωρίζω είναι κάπως
αχαρτογράφητη. Αναφέρομαι στο νούμερο ένα τεύχος του Αμφί, Ιούνης 1994 που έχω
μπροστά μου. Αρχισυντάκτης αναφέρεται ο Ματθαίος Πέπονας, ενώ υπεύθυνη για το
νόμο η Ελένη Τσακλάρη, σελίδες 50, δραχμές 700. Αλλάζοντας ιδιοκτησιακό καθεστώς και διεύθυνση
το περιοδικό αλλάζει και τον τίτλο του. Έχουμε «ΤΟ ΑΜΦΙ», τεύχος 2/10,11,12,
1983. Ενώ επανέρχεται ο αρχικός παλαιός πρώτος τίτλος του, μεταγενέστερα, όπως το είχε βαφτίσει
και οραματιστεί ο ποιητής και μεταφραστής, αγωνιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων
στην χώρα μας Λουκάς Θεοδωρακόπουλος. Οι σελίδες του αυξομειώνονται ενώ και η
ποιότητα του χαρτιού και της έκδοσής του αλλάζουν. Παραμένουν ίδιες οι
διαστάσεις του, 22 Χ 24. Το περιοδικό πραγματοποιεί αφιέρωμα στον αλεξανδρινό
ποιητή Κωνσταντίνο Π. Καβάφη, την αγγλίδα πεζογράφο Βιρτζίνια Γουλφ, έχουμε το
αφιέρωμα στα Θύματα των ναζί, στο Gay χιούμορ. Το Νούμερο 3/ Σεπτέμβριος, Οκτώβριος 1987, το τεύχος
ολόκληρο αφιερώνεται στα «10 χρόνια» κυκλοφορίας του περιοδικού, αναδημοσιεύοντας
τα πρώτα τεύχη του 1978. Ιδιαίτερη αίσθηση έκανε στην ελληνική κοινωνία και στα
μέσα της εποχής, η διοργάνωση του Συνεδρίου στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών 6-7
Νοέμβρη 1982 με θέμα «σεξουαλικότητες & πολιτική». Με εισηγητές έλληνες και
ξένους επιστήμονες και ειδικούς, όπως ο Γιώργος Βέλτσος, ο Κωνσταντίνος
Τσουκαλάς, η Ρένα Χατζηδάκη, η Τασία Χατζή, ο Ματθαίος Γιωσαφάτ, ο Μάριος
Μαρκίδης, ο Ροζέ Κέμπεφ, ο Φελίξ Γκουατταρί, ο Δημήτρης Αγραφιώτης, ο Αντρέας
Βελισσαρόπουλος, ο Θανάσης Τζαβάρας, η Μαίρη Δρακοπούλου, η αυτόνομη ομάδα
ομοφυλόφιλων γυναικών και άλλοι. Ένα ενδιαφέρον συνεδριακό διήμερο στο οποίο
ακούστηκαν για πρώτη φορά νέες και ριζοσπαστικές ιδέες και απόψεις για τις
διάφορες μειονότητες και την σχέση της ανθρώπινης σεξουαλικότητας με την
πολιτική, την αντιμετώπισή τους από την επίσημη κυρίαρχη εξουσία. Ακούγονταν
και λέγονταν πράγματα για πρώτη φορά, σύγχρονοι τρόποι αντιμετώπισης και
διαχείρισης των νέων προβλημάτων. Παλαιότερα κοινωνικά ζητήματα και αδιέξοδα
διαπραγματεύονταν αλλιώς, κάτω από νέες οπτικές ερμηνείας και κατανόησης,
κοινωνικής και ατομικής αποδοχής. Βλέπε δημοσίευση των Πρακτικών στο τεύχος
14-15/Άνοιξη-Καλοκαίρι 1983. Πολύ ορθά ο Λουκάς Θεοδωρακόπουλος στο βιβλίο του
επισημαίνει, ότι το «Συνέδριο» κρατήθηκε «έξω» από τα στενά και ιδιαίτερα όρια
των ομοφυλόφιλων διεκδικήσεων και προταγμάτων. Τα όποια συμπεράσματά του ή τα
νέα ερωτήματα που έθεσε, αφορούσαν ολάκερη την κοινωνία, άτομα τόσο ομοφυλόφιλα
όσο και ετεροφυλόφιλα στην προοπτική κοινών αγώνων, κατανόησης και διεκδικήσεων,
αλληλαποδοχής τους. Γιατί ο φανατισμός και οι κάθετες απολυτότητες δεν
προέρχονται μόνο από την μία πλευρά αλλά και από τις δύο αρκετές φορές. Ας μην
λησμονούμε επίσης, ότι το περιοδικό πρωτοκυκλοφόρησε, τεύχος 1 την Άνοιξη του
1978 τέσσερα χρόνια μετά την κατάρρευση της στρατιωτικής χούντας και πέντε μετά
την εξέγερση του Πολυτεχνείου, και τερμάτισε τον κυκλοφοριακό του κύκλο, τεύχος
1/ Ιούνης 1994, Δ΄ περίοδος, ως δημοσιογραφικό όργανο του Απελευθερωτικού Κινήματος
Ομοφυλοφίλων Ελλάδας.
Το
ελληνικό ομοφυλόφιλο κίνημα το ΑΚΟΕ και το περιοδικό του, ΑΜΦΙ ήταν απότοκο των
πολιτικών και κοινωνικών γεγονότων και εξελίξεων του Μάη του 1968 στην Γαλλία,
των εξεγερμένων νεολαιών στην Ευρωπαϊκή Ήπειρο και την ριζοσπαστικοποίηση
πολλών μικρών και δυναμικών ομάδων και ατόμων στον δυτικό κόσμο. Την Αγγλία και
κυρίως την αχανή χοάνη πολιτισμών και φυλών την Αμερική. Οι αμερικανοί νέοι και
νέες ξεσηκώθηκαν ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ, συμμετείχαν σε κινήματα
ειρήνης, στον τερματισμό των φυλετικών διακρίσεων, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων
πέρα από φυλή, θρήσκευμα και σεξουαλική ιδιαιτερότητα ή επιλογή. Των μικρών και
μεγάλων κοινωνικών και πολιτικών επαναστάσεων στην νότιο αμερική, και τα
πολιτικά πειράματα πολιτικής και κυβερνητικής εθνικής και κρατικής
αυτοδιαχείρισης τους, βλέπε την διακυβέρνηση του προέδρου Σαλβαντόρ Αλλιέντε
στην Χιλή. Τους καθημερινούς αγώνες στην Αφρικανική και Ασιατική ήπειρο για τον
τερματισμό της δυτικής αποικιοκρατίας και των καπιταλιστικών συνθηκών
εκμετάλλευσης. Αλλά και από την άλλη πλευρά του πολιτικού στρατοπέδου το τότε
ανατολικό μπλοκ τα πράγματα δεν ήσαν καλύτερα, οι άνθρωποι δεν ήσαν ελεύθεροι,
ήσαν δέσμιοι και φυλακισμένοι ενός καθεστώς και μιάς ηγετικής νομενκλατούρας η
οποία λειτουργούσε και κυβερνούσε με δικτατορική πυγμή και χιλιάδες κοινωνικές
απαγορεύσεις. Οι ομοφυλόφιλοι στα κράτη αυτά φυλακίζονταν, εξορίζονταν,
κυνηγιόνταν, στηλιτεύονταν, έχαναν τις δουλειές τους, ήσαν οι επικίνδυνοι
παρίες του συστήματος. Υποχρεώνονταν να φύγουν κρυφά από τις χώρες τους. Όσον αφορά
την ελληνική πολιτική και ιδεολογική πραγματικότητα της ελληνικής κοινωνίας,
δυστυχώς τα πράγματα από την πλευρά της ορθόδοξης κομμουνιστικής πλευράς ήταν
τα ίδια και σκληρότερα στις αντιδράσεις τους ενάντια στους ομοφυλόφιλους όπως
ήταν και από την δεξιά, συντηρητική πλευρά. Οι έλληνες ομοφυλόφιλοι είχαν να
διεξάγουν έναν διπλό διμέτωπο αγώνα ενάντια σε σκουριασμένες αντιλήψεις και πουριτανικές
ιδέες και συμπεριφορές οι οποίες προέρχονταν τόσο από την δεξιά όσο και από την
κομμουνιστική πλευρά. Δεν θα αναφερθώ σε δικές μου ατομικές εμπειρίες, αλλά
όσοι ξεφυλλίσουν τον ημερήσιο τύπο της εποχής, πολιτικές εφημερίδες και
περιοδικά, και διαβάσουν με προσοχή τους σχολιασμούς και τις καυτηριάσεις του
περιοδικού Αμφί, θα διαπιστώσουν όμοιες συμπεριφορές και αντιδράσεις από τις
δύο κυρίαρχες ιδεολογίες της εποχής στην χώρα μας. Μόνο η Έαρ η νεολαία του
ΚΚΕσωτερικού ήσαν ανεκτική και προσκαλούσαν στα φεστιβάλ τους εκπρόσωπους του
κινήματος των ομοφυλοφίλων, η ΕΔΑ, όπως και ορισμένες εξωκοινοβουλευτικές αριστερές
μικρές οργανώσεις, ένιωθαν αλληλέγγυοι στον αγώνα μας, καθώς και το Πασοκ. Όσο
για τις εφημερίδες και αρκετούς δημοσιογράφους, κρατούσαν μία φιλική ή
επαμφοτερίζουσα στάση απέναντι στο ΑΚΟΕ. Πασίγνωστα τα δημοσιεύματα της
αγαπητής κινηματογραφόφιλης κριτικού Ροζίτας Σώκου στην Απογευματινή, και εντύπων όπως η
Ελευθεροτυπία και Αυγή. Ενώ το Αντί, ο Πολίτης, ο Σχολιαστής το πάλευαν το
πράγμα. Τα έντυπα του συγκροτήματος ανάλογα με το που φυσάει ο εμπορικός και
διαφημιστικός άνεμος, αν δεν λαθεύω, σχολίαζαν το θέμα. Η διαχρονική ιστορία του τύπου στην Ελλάδα
όμως, έχει να απολογηθεί για πολλές ανακολουθίες της, και ομιχλώδεις πλευρές
και πτυχές της. Αρκετά βασικά στελέχη του κινήματος και του περιοδικού είχαν
σπουδάσει στην Γαλλία και έφερναν στον ελληνικό χώρο τις νέες ιδέες της
ψυχολογίας και της ψυχανάλυσης. Γνώριζαν τις εργασίες και τα βιβλία του Μισέλ
Φουκώ, για την ιστορία της σεξουαλικότητας, για τους αρρώστους, τους
φυλακισμένους, τα άτομα με ειδικές ανάγκες, αντιμετώπισης των διαφόρων
έγχρωμων μειονοτήτων. Αξίζει να μνημονεύσουμε ενδεικτικά ονόματα τα οποία
στάθηκαν διαρκώς υποστηρικτικά και έντιμα απέναντι στο κίνημα των Ομοφυλοφίλων,
του δημοσιογράφου της εφημερίδας Ελευθεροτυπία Γιώργου Βότση και του καθηγητή
στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Γιώργου Βέλτσου. Της ποιήτριας και τεχνοκριτικού
Ελένης Βακαλό καθώς και της συγγραφέως Τατιάνας Γκρίτση Μιλλιέξ. Του πολιτικού
Θεόδωρου Πάγκαλου και του Τάσου Παπά, της δικηγόρου Κατερίνας Ιατροπούλου κ.α.
Άγγελος προστάτης του περιοδικού, των 17
πρώτων τευχών δίχως να προσπαθήσει να το καπελώσει ήταν να το επαναλάβουμε, ο
Λουκάς Θεοδωρακόπουλος. Αυτός δέχτηκε τα περισσότερα πυρά στην εποχή του. Η ύλη
του την περίοδο αυτή, είχε άλλη βαρύτητα και ίσως και ποιότητα. Το περιοδικό
κοσμούσαν και πολλές φωτογραφίες γυμνών καλλίγραμμων αντρών. Τα σύγχρονα
αντρικά αγάλματα πόθου και αισθητικής απόλαυσης. Γιατί να το κρύψομεν άλλωστε.
Το μεν πνεύμα υπερίπταται ατάκτως η δε σάρξ είναι σοφά γειωμένη στο πρακτέον.
Το περιοδικό με την πάροδο του χρόνου προσπάθησε να αποκτήσει μία περισσότερο
λάϊφ στάιλ εικόνα, ίσως «μιμούμενο» τα άλλα ποικίλης ύλης περιοδικά της εποχής
που είχαν αρχίσει να κυκλοφορούν και να βρίσκονται στις προτιμήσεις των
αναγνωστών. Ενώ, η τηλεόραση, είχε αρχίσει να καταλαμβάνει αρκετό από τον χρόνο
της ατομικής και κοινωνικής ζωής μας. Η Εικόνα ελκύει η Λέξη προβληματίζει. Το
περιοδικό δεν έγινε σκανδαλοθηρικό φυσικά, αλλά μάλλον καρλιαντοκουσκουσιάρικο.
Γυμνές αντρικές φωτογραφίες, αγγελίες γνωριμιών, εξομολογήσεις σεξουαλικών
περιπετειών, εν είδη μικρών «γαργαλιστικών» σεναρίων, συμβάντα δακρύβρεχτα σαν προάγγελοι
κοινωνικών ριάλιτι. Αλλά αυτό είναι η κοινωνία, αυτό είμαστε που θάλεγε και ο
εξ Λαμίας. Επήλθε γενικά μία κόπωση αγώνων σε όλους τους τομείς και τις πτυχές
της κοινωνίας. Οι άνθρωποι, οι συνθήκες, οι καταστάσεις, τα δεδομένα αλλάζουν.
Ή θα παραμείνεις μία τρελή του Σαγιώ ή θα βγεις στους δρόμους δυναμικά σαν μία
Άντζελα Ντέιβις, εκτός αν ενδυθείς την Μπλανς Ντιμπουά και γίνεσαι θεατρική
παράσταση στο σανίδι και όχι στη σκηνή της πολιτικής.
Θυμάμαι ακόμα την παρουσία του Λουκά
Θεοδωρακόπουλου, μαζί του πήγα πρώτη και τελευταία φορά στην Βουλή, για να
παρακολουθήσουμε από τα Θεωρία της τις ομιλίες των βουλευτών για την ψήφιση του
περιβόητου Νομοσχεδίου. Ν Δ. 1193/81. Ο Λουκάς Θεοδωρακόπουλος ήταν ένα ανοικτό
μυαλό, καθόλου αλαζόνας, ένας βιοπαλαιστής ο οποίος ζούσε από τα χρήματα που
κέρδιζε από τις μεταφράσεις που έκανε. Ήταν διαλλακτικός και συγκαταβατικός σε
αντίθεση με τον σκηνοθέτη Αντρέα Βελισσαρόπουλο ο οποίος όντας γόνος αστών και
ευκατάστατος, σπουδαγμένος στην Ευρώπη, ήταν σαν ακτιβιστής ακραίος και
απόλυτος, πράγμα που τον καθιστούσε στα μάτια των γύρω του λιγάκι επικίνδυνο.
Απομακρύνοντας αρκετούς από το κίνημα. Ήταν όμως αυτός που σκέφτηκε να ιδρυθεί
στην Ελλάδα το κίνημα του ΑΚΟΕ σαν αντίσταση απέναντι στο κυβερνητικό
νομοσχέδιο της δεξιάς. Ήταν αυτός που προσέγγισε τον γνωστό συγγραφέα Κώστα
Ταχτσή ως ανοιχτά ομοφυλόφιλο να βάλει την υπογραφή του κάτω από την πρώτη
Διακήρυξη, του Φθινοπώρου του 1976 την οποία κυκλοφόρησαν και μοίραζαν στους
δρόμους, έστελναν στις εφημερίδες και τα περιοδικά. Τον μικρό αυτόν πυρήνα της
επιτροπής της ίδρυσης του ΑΚΟΕ τον αποτελούσαν ο Αντρέας Βελισσαρόπουλος, ο
Γιώργος Ράνος, ο Χρήστος Παπούλιας, ο Δημήτρης Ξανθούλης, ο Μάρκελος Νύκτας, ο
Νίκος Μουρατίδης, ο Γιώργος Γραίος και
ορισμένοι άλλοι όπως μας λέει ο Θεοδωρακόπουλος σελίδα 17 του βιβλίου του. Όταν
ο Κώστας Ταχτσής αρνήθηκε να βοηθήσει και να συμμετάσχει στην δημόσια αυτή
κίνηση διαμαρτυρίας, τότε ο Βελισσαρόπουλος απευθύνθηκε στον Λουκά
Θεοδωρακόπουλο και μπήκαν τα θεμέλια επίσημα του ΑΚΟΕ και σε μικρό σχετικά
χρονικό διάστημα κυκλοφόρησε το περιοδικό ΑΜΦΙ. Μας δηλώνει στην εισαγωγή του
βιβλίου του ο Λουκάς Θεοδωρακόπουλος, αναφερόμενος για την μάστιγα που χτύπησε
την Ομοφυλόφιλη κοινότητα:
«Και είναι μεν αλήθεια ότι, με την
πάροδο του χρόνου, ο πανικός αυτός έχει μετριασθεί, ότι η αρρώστια δεν έχει
καμία ιδιαίτερη προτίμηση στις επονομασθείσες «ομάδες υψηλού κινδύνου», και
αντίθετα «μπαίνει» οπουδήποτε της επιτρέψουν να μπει, αλλά, από την άλλη μεριά,
είναι απόλυτα βέβαιο ότι το πρόβλημα των καταπιεζομένων μειονοτήτων κάθε είδους
και κυρίως-λόγω της ιδιομορφίας του-το πρόβλημα των ομοφυλοφίλων οι οποίοι
αποτελούν το 4% τουλάχιστον του πληθυσμού αυτής της χώρας, δεν πρόκειται να
βρει τη λύση του αν τα άτομα που ανήκουν σ’ αυτή τη μειονότητα δεν συνειδητοποιήσουν
τη διαφορά τους, δεν απαλλαγούν από την ενοχή που τα έχουν φορτώσει και
ενεργοποιηθούν, προκειμένου να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους, εντασσόμενα σε
κάποια απ’ τις υπάρχουσες ομοφυλόφιλες ομάδες ή ιδρύοντας κάποια καινούργια με
τους φίλους τους- αν δηλαδή δεν αντιληφθούν ότι το ατομικό τους πρόβλημα είναι
πλατύτερα κοινωνικό και πολιτικό και ότι μόνο με συνεργασία μεταξύ τους
μπορούν, πιέζοντας την κάθε είδους εξουσία, να βελτιώσουν τη θέση τους. Η πείρα
του ΑΚΟΕ απ’ αυτή την άποψη είναι πολύ διδακτική και πολύ χρήσιμη: μια μικρή
ομάδα ανθρώπων (καμιά διακοσαριά άτομα), κατάφεραν, σε μια συγκεκριμένη
ιστορική στιγμή, ενεργοποιώντας και άλλες ομάδες στο εσωτερικό της χώρας και
στο Εξωτερικό, να αποτρέψουν ή να υποχρεώσουν σε τροποποίηση ένα φασιστικής
έμπνευσης νομοθέτημα που θα έκανε σίγουρα ακόμα δυσκολότερη τη ζωή των
ομοφυλοφίλων. Αλλά το ΑΚΟΕ, με την πορεία και την εξέλιξή τους απέδειξε και
κάτι άλλο βασικό: ότι οι οργανώσεις αυτού του είδους, αντιεξουσιαστικές από τη
φύση τους, διαταξικές από τη σύστασή τους (αφού η ομοφυλοφιλία αποτελεί
φαινόμενο που διατρέχει όλες τις τάξεις), αδύνατο να μαζικοποιηθούν χωρίς ν’
αναπαράγουν τις δομές εξουσίας των κάθε λογής οργανώσεων και κομμάτων ή να
συμμετάσχουν σ’ αυτά διατηρώντας τον χαρακτήρα τους, μοίρα τους και προορισμός
τους είναι απλώς, εκμεταλλευόμενες τις εκάστοτε ιστορίες συγκυρίες, να ασκούν
πίεση ή να παρεμβαίνουν όπου μπορούν για να βελτιώσουν τις συνθήκες διαβίωσής
τους και να συμβάλλουν στη διαφώτιση της πλατιάς κοινής γνώμης πάνω σ’ ένα θέμα
που εξακολουθεί ακόμα να είναι ταμπού ή που διαστρεβλώνεται από ηθικολόγους
φαλλοκράτες και εξαχρειωμένους επαγγελματικά ψυχιάτρους.
Αν είναι αλήθεια-και όπως αποδείχνουν ιστορικά τα πράγματα είναι-ότι οι
άνθρωποι οργανώνονται και κατεβαίνουν στους δρόμους μονάχα όταν δεν μπορούν
πλέον να επιβιώσουν μέσα στις δοσμένες συνθήκες, το σημερινό φιλελεύθερο
καθεστώς, με τις πολλαπλές διεξόδους που δίνει στο ομοφυλόφιλο άτομο, δεν
προσφέρεται για παρόμοια οργάνωση και διαμαρτυρία. Ωστόσο, πάντα υπάρχουν
άνθρωποι που βιώνοντας διαφορετικά το πρόβλημά τους, φτάνουν στο σημείο ν’
αντιληφθούν την πολιτική του διάσταση και, δρώντας πλέον σαν πολίτες και όχι
σαν εγωκεντρικά άτομα, νοιώθουν την ανάγκη να συνεργαστούν με τους άλλους,
δημιουργώντας έτσι νησίδες αλληλεγγύης και άμυνας μέσα σ’ ένα αδιάφορο, άσχετο
ή εχθρικό περιβάλλον. Τέτοιες νησίδες άμυνας- και όχι μόνο-αποτελούν σήμερα η
Ελληνική Ομοφυλόφιλη Κοινότητα (ΕΟΚ) και το ΑΚΟΕ στην Αθήνα, και η Ομάδα
Πρωτοβουλίας Ομοφυλοφίλων Θεσσαλονίκης (ΟΠΟΘ).». σελ. 46-49.
Το πρόβλημα
όπως το θέτει ο Λουκάς Θεοδωρακόπουλος, ένας από τους πρώτους συνιδρυτές του
ΑΚΟΕ μπαίνει στις σωστές του βάσεις, είναι δηλαδή πολιτικό και ενδιαφέρει και
τα υπόλοιπα μέλη της Κοινωνίας ανεξάρτητα αν τα μέλη της κοινωνίας μετέχουν της
ομοφυλόφιλης επιθυμίας ή όχι, αλλά και το αντίστροφο. Κάθε ομοφυλόφιλη ομάδα ή
κοινότητα οφείλει να λαμβάνει υπόψη της και τα δικαιώματα των άλλων ομάδων,
ετεροφυλόφιλων ή άλλων μειονοτήτων. Ατόμων με κινητικά προβλήματα, γυναικείο
φεμινιστικό κίνημα κλπ. Τα προβλήματα είναι πιο πολύπλοκα πάντα μέσα στην
κοινωνία και γιαυτό είναι κοινά για όλο το κοινωνικό σώμα από όπου και αν αυτό
προέρχεται.
Αυτά για τις βιωματικές και πολιτικές
μνήμες της γενιάς μου, που πάλεψε για ένα καλύτερο και δικαιότερο Κόσμο, δίχως
πολλά εφόδια και στηρίγματα εντεύθεν κακείθεν των ιδεολογικών και πολιτικών
τειχών. Τα ομοφυλόφιλα θύματα μέσα στην κοινωνία ήσαν και από τις δύο πλευρές.
Το γνωρίζαμε από τότε, το ακούγαμε από τότε, μας το αφηγούνταν από τότε. Οι διάφοροι φόνοι της εποχής, και η
στάση της ελληνικής κοινωνίας αντικατοπτρίζουν τους ταραγμένους καιρούς, τους
θυελλώδεις ανέμους που έπνεαν πάνω στο ελληνικό κοινωνικό σώμα. Η κοινωνία
δέχονταν ισχυρούς κοινωνικούς κραδασμούς άλλοτε τολμηρούς άλλοτε λιγότερο τολμηρούς. Τα πρότυπα και οι ρόλοι αναδιατάσσονταν, ποιος από πάνω ποιος από
κάτω άρχισαν να αμφισβητούνται. Η κοινωνική φτώχεια και η απαιδευσιά έφερνε
γκρίνια, βία, οριακά κοινωνικά συμβάντα. Πολλοί ομοφυλόφιλοι χάθηκαν άδικα
αυτήν την περίοδο, έγιναν «μάρτυρες» της αλλαγής των ερωτικών και σεξουαλικών
συνθηκών. Τότε τα πράγματα ήσαν διαφορετικά, σήμερα τα πράγματα είναι αλλιώς.
Μπορείς με άνεση και χαρά να αφήσεις τα πολιτικά πουρνάρια και να παρευρεθείς
στον γάμο σου. Ους ο Θεός συνέζευξε ουαν γουέη τίκετς το εισιτήριο του έρωτα.
Το Σώμα έμαθε να διεκδικεί και όχι να περιμένει. Γιατί ο Άλλος, είναι το Σώμα
του και η ψηλάφησή του, είναι ο σταυρός και η ανάστασή Σου.
Το ΑΚΟΕ και οι αγώνες των ανθρώπων του,
δεν μας μίλησαν ούτε αγωνίστηκαν για αφηρημένες ιδέες και θολά μεταφυσικά
ανθρώπινα σχήματα, προβολές μιάς άλλης ερωτικής κατάστασης, μορφές εξουσίας
μακρινής ανάμνησης αλλά, για ζωντανές υπάρξεις, του εδώ και τώρα, του ενθάδε
της εποχής τους, φυλακισμένες και κατατρεγμένες από τις εθιμικές προκαταλήψεις
της τότε ελληνικής και όχι μόνο κοινωνίας. Άλλοι λύγισαν, άλλοι λιγοψύχησαν,
άλλοι τα παράτησαν γιατί δεν άντεξαν, άλλοι συνέχισαν και συνεχίζουν ακόμα.
Εκείνο όμως που μένει στο τέλος στις μέρες μας, μετά από τόσες δεκαετίες, είναι
ο αγωνιστικός παλμός, ο ενθουσιώδης ήχος της αγωνιστικής φωνής αυτών των ωραίων
εμπνευστών της πρώτης προσπάθειας. η μη εμπορευματοποιήσημη, ανιδιοτελή εικόνα
τους μέσα στην μνήμη μας, τώρα που τα περισσότεροι από αυτά τα υπέροχα πλάσματα
έχουνε φύγει από κοντά μας. Ο Λουκάς Θεοδωρακόπουλος, ο Αντρέας
Βελισσαρόπουλος, ο Ανδρέας Αγγελάκης, ο Γιώργος Ιωάννου, ο Γιάννης Παλαμιώτης,
ο Ιάκωβος, ο Αντώνης, ο Γιάννης, η Μαρία, η Αθανασία, ο Κώστας, ο Τάκης, ο
Γιώργος, η Σοφία, η Τασία, ο Μιχάλης, ο Στέλιος, ο Σωκράτης, ο Νίκος, ο Βασίλης,
ο Ανδρέας, ο Δημήτρης, η Ελευθερία, ο Γιώργος, ο Άγγελος, και χιλιάδες Άλλοι
Ωραίοι Έλληνες και Ωραίες Ελληνίδες. Ένα αναρίθμητο γαϊτανάκι ψυχών και σωμάτων,
βλεμμάτων και αγγιγμάτων, συνειδήσεων και ερωτικών συναισθημάτων που
γουργουρίζει ικανοποιημένο όντας σίγουρο, ότι σε κάτι συνέβαλε στην εποχή του,
στην αλλαγή προς τα μπρος των δεικτών του ρολογιού της ανθρώπινης μικρό και μακρό
Ιστορίας.
Τα τεύχη
1.,-τεύχος
2/Ιούνιος, Ιούλιος, Αύγουστος 1979. Β΄ Περίοδος.- Ο πνευματικός και
καλλιτεχνικός κόσμος, σ.11
2.,-τεύχος
6/ Φθινόπωρο 1980. Β΄ Περίοδος. Σ. 80-81. - ΒΙΒΛΙΟ-ΠΑΡΟΥΣΙΆΣΗ. (κριτική του Βαλέριου Ράμφου για το βιβλίο
«ΠΑΛΑΤΙΝΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ, ΣΤΡΑΤΩΝΟΣ ΜΟΥΣΑ ΠΑΙΔΙΚΗ, μετάφραση Γιώργος Ιωάννου, Αθήνα
1979)
3.,-τεύχος
7-8/Χειμώνας1980- Άνοιξη1981. Β΄ Περίοδος, σ. 86.- ΒΙΒΛΙΟ- ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ. (κριτική
με τα αρχικά Κ. Μ. για το βιβλίο « Γιώργος Ιωάννου, Ομόνοια 1980. Φωτογραφίες:
Ανδρέας Μπέλιας)
4.,-τεύχος
12-13/ Χειμώνας 1982 Β΄ Περίοδος, σ.11. ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΙΑΚΑ. –ΚΑΙ ΕΝΑ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ
ΓΙΩΡΓΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ.
5.,-τεύχος
16-17/ Άνοιξη- Καλοκαίρι 1984 Β΄ Περίοδος. Αφιέρωμα στον Κωνσταντίνο Π. Καβάφη
Α) Ψευδώνυμο Παύλος Σιλεντιάριος, Ο ερωτικός
ποιητής Καβάφης, σ.14-18.
Β)
ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ. -[(κριτική του Ανδρέα Μουσουράκη= ψευδώνυμο του Ανδρέα
Αγγελάκη) για το βιβλίο «Γιώργου Ιωάννου, «ΚΑΤΑΠΑΚΤΗ», εκδ. ΓΝΩΣΗ, σελ. 230.]
6.,-τεύχος
21/ Χειμώνας 1986-1987. Ανδρέας Καλογιάννης, Ιούλιος 1985. Γιώργος Ιωάννου
(1927-1985), σελ. 19-22.
1.,
ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Ο
πνευματικός και καλλιτεχνικός κόσμος, σ.11
Το άρθρο του πεζογράφου Γιώργου Ιωάννου
στο ΑΝΤΙ (τεύχος 126, Σάββατο, 26 Μάη, 1979) που αναφέρεται στο περιοδικό μας
και στο ΑΚΟΕ, αποτελεί πράξη τιμής, υπευθυνότητας και πνευματικού θάρρους από
μέρους του συγγραφέα του ο οποίος, με τον τρόπο αυτό, θέτει επί τάπητος ένα
θέμα που δεν έχουμε πάψει να θίγουμε από την αρχή ακόμη της έκδοσής μας: τη
συμμετοχή και τη συνεργασία των καλλιτεχνών και των πνευματικών μας ανθρώπων
γενικά στο δύσκολο έργο που έχουμε αναλάβει και στα ποικίλα προβλήματα που
αντιμετωπίζουμε. Ξέρουμε ότι η συμμετοχή είναι πιθανόν δύσκολη για διάφορους
αντικειμενικούς και υποκειμενικούς λόγους και ότι, σε τελευταία ανάλυση,
εξαρτιέται από τις προσωπικές εκτιμήσεις και επιλογές του καθενός. Ξέρουμε
ακόμα, ωστόσο, ότι αυτοί οι «αντικειμενικοί» και «υποκειμενικοί» λόγοι,
λειτουργούν συνήθως σαν «άλλοθι» και καλύπτονται από φτηνές και αστήριχτες
δικαιολογίες για περιθωριακότητα, ανωριμότητα του λαού και άλλα ηχηρά παρόμοια.
Το ΑΚΟΕ και το ΑΜΦΙ βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της επαναστατικής πρωτοπορίας
και έχουν ανάγκη από τους φυσικούς τους συμμάχους που δεν μπορούν να είναι
άλλοι από τους πνευματικούς ανθρώπους και τους καλλιτέχνες. Θέλουμε να
ελπίζουμε ότι το λαμπρό παράδειγμα του Ιωάννου θ’ ακολουθήσουν κι άλλοι και ότι
δεν θα περιοριστούν απλώς στην αναγνώριση της προσπάθειας που καταβάλλουμε,
αλλά και ότι θα συμβάλλουν στην προσπάθεια αυτή. Μπορεί να διαφωνούν με τον
τρόπο πού μεθοδεύουμε τον αγώνα μας ή με το νόημα που του δίνουμε. Ας μας το
πουν, λοιπόν, άς λύσουν τη σιωπή τους. Νομίζουμε πώς είναι καιρός…
Περίοδος Β΄,
τεύχος 2/6,7,8, 1979, σ.11
2.,
ΠΑΛΑΤΙΝΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ, ΣΤΡΑΤΩΝΟΣ ΜΟΥΣΑ ΠΑΙΔΙΚΗ, μετάφραση Γιώργος Ιωάννου, Αθήνα
1979
Η Ελληνική ή Παλατινή Ανθολογία που
καταρτίστηκε στις αρχές του 10ου αιώνα, επί Λέοντος Σοφού, είναι η
πληρέστερη συλλογή αρχαίων επιγραμμάτων, αλλά και άλλου είδους ποιημάτων της
αρχαίας ελληνικής γραμματείας.
Η Στράτωνος Μούσα Παιδική είναι το
δωδέκατο βιβλίο της Παλατινής Ανθολογίας και περιέχει αρχαία παιδεραστικά ποιήματα
θαυμαστής ποιότητας. Ποιήματα ερωτικά πού με ακρίβεια, λεπτότητα και
αποτελεσματικότητα περιγράφουν έναν πλούσιο κόσμο συναισθημάτων. Σπάνια
δείγματα γνήσιου ψυχικού κραδασμού, εκφράζουν, συχνά με συγκλονιστικά
ξεσπάσματα, ανθρώπινες καταστάσεις βιωματικές τραγικά όπως η μοναξιά, η φθορά
του χρόνου και το ερωτικό αδιέξοδο, ή τραγουδούν την ομορφιά του σώματος και
την ένταση του έρωτα:
Είδα εν τη
οδώ τον Άλεξι μεσημεριάτικα,
καθώς το
θέρος μόλις είχε κόψει
την κόμη των
καρπών.
Και με
φουντώσαν από δυό μεριές αχτίνες’
Αυτές του
έρωτος, από τα μάτια του αγοριού,
του ήλιου οι
άλλες.
……………………….
Κι ο ύπνος
που λυτρώνει τόσους απ’ τα βάσανα,
σε μένα μόνο
οδύνη επροκάλεσε,
φέρνοντας
στην ψυχή μου της εξαίσια εικόνα του,
ετούτη τη
φωτιά την ολοζώντανη.
127 (Μελέαγρου)
Αυτό που ξαφνιάζει είναι η αφοπλιστική
απλότητα με την οποία οι αρχαίοι μέσα από την καθημερινότητα έδιναν τα
συναισθήματα, αλλά και γενικότερα τις ευχάριστες ή δυσάρεστες καταστάσεις της
ζωής με κέντρο πάντα τον ερωτικό πόθο. Πόθος που εδώ βέβαια είναι ομοφυλόφιλος
και μάλιστα συγκεκριμένα παιδεραστικός. Αυτή είναι και η τεράστια προσφορά του
βιβλίου, που εκτός από το σπάνιο φιλολογικό και αισθητικό του ενδιαφέρον, μας
δίνει πολύτιμες πληροφορίες και εικόνες γλαφυρές της ερωτικής-σεξουαλικής αυτής
πλευράς του βίου των αρχαίων.
Η παιδεραστία, που θεωρείται σήμερα φοβερό
ταμπού, είναι μιά σημαντική πλευρά της ομοφυλόφιλης επιθυμίας για την οποία
ελάχιστα ξέρουμε. Οι σοφοί μας δάσκαλοι στα γυμνάσια και οι εγκέφαλοι προϊστάμενοί
τους πού κατασκεύαζαν τα εκπαιδευτικά προγράμματα, φρόντισαν στρουθοκαμηλικά να
εξαφανίσουν οτιδήποτε έθιγε, κατά τα πρότυπα του ελληνοχριστιανικού
πουριτανισμού, το «ήθος», την «αξιοπρέπεια» και το «μεγαλείο» των αρχαίων μας
προπατόρων. Έτσι π.χ. έμεινε απέξω η πρώτη παράγραφος του Πρωταγόρα, και βέβαια
ούτε συζήτηση για το Συμπόσιο του Πλάτωνα και το περιεχόμενό του.
Το κεφάλαιο παιδεραστία πρέπει να αρχίσει
να μελετιέται στη χώρα μας. Αυτό ήδη έχει αρχίσει να γίνεται εκτεταμένα από τα
σημαντικότερα ομοφυλόφιλα περιοδικά και θεωρητικά έντυπα του εξωτερικού. Στο
κάτω κάτω είναι κάτι που αφορά κι εμάς. Για να βεβαιωθείτε, δεν έχετε παρά να
διαβάσετε την Στράτωνος Μούσα Παιδική:
Οι Ώρες και
οι Χάριτες,
με έλαιο
γλυκό, κώλε, σε περιχύσαν.
Και δεν
αφήνεις πιά ούτε τους γέροντες να ησυχάσουν.
Πές μου σε
ποιόν ανήκεις, ώ μακαρισμένε,
και ποιό
στολίζεις από τ’ αγοράκια;
Κι ο κώλος
τότε δήλωσε: «Είμαι του Μενεκράτη».
38 (Ριανού)
Τα ποιήματα που περιέχονται στο βιβλίο
είναι συνολικά 259. Από αυτά τα περισσότερα είναι του ποιητή Στράτωνα (2ος
μ. Χ. αί.) και του ποιητή Μελέαγρου. Η Θαυμάσια για το γλωσσικό της πλούτο και
την ακρίβεια μετάφραση είναι Γιώργου Ιωάννου. Πολύτιμη η παράθεση του αρχαίου
κειμένου στις αριστερές σελίδες του βιβλίου. Ο Γιώργος Ιωάννου μάλιστα πολλές
φορές δεν μεταφράζει ορισμένες λέξεις και τις παραθέτει αυτούσιες, δένοντάς τις
ηχητικά με το νεοελληνικό κείμενο. Λύση πού τη βρίσκουμε πολύ σωστή και
λειτουργικότατη.
Τέλος τα δεκατρία ωραία σχέδια που κοσμούν
το βιβλίο είναι του γνωστού σκηνογράφου και καθηγητή της σχολής Καλών Τεχνών
Βασίλη Βασιλειάδη.
Των αγοριών
τα εξαρτήματα, Διόδωρέ μου,
σ’ αυτά τα
τρία σχήματα είναι που πέφτουν
και μάθε τα
διάφορα χαϊδευτικά τους.
Αυτήν που
ασυγκίνητη στέκει ακόμα
πές την
«Λάλου»
«Κωκώ» να
λές αυτήν που πήρε μόλις
να
φουσκώνει’
κι αυτήν που
μές στη φούχτα σου σκιρτάει
λέγε
«Σαύρα».
Την
τελειότερη ξέρεις καλά εσύ
πώς πρέπει
να τη λέγεις.
3(Στράτωνος)
ΒΑΛΕΡΙΟΣ ΡΑΜΦΟΣ, τεύχος 6/ Φθινόπωρο1980. Β΄ περίοδος. Σελ. 80-81.
3.,
Γιώργου Ιωάννου: Ομόνοια 1980 Φωτογραφίες: Ανδρέας Μπέλιας
Μάρσαλ Μακ Λούαν: «Ζούμε στην
εποχή της εικόνας».
Ρολάν Μπάρτ: «Καμιά εικόνα δε
σημαίνει τίποτα χωρίς ένα λεκτικό υπόβαθρο –
χωρίς τη λεζάντα».
Ο Γιώργος Ιωάννου με την Ομόνοια 1980 μας
έδωσε ένα πρωτότυπο σε μορφή και θαρραλέο σε ειλικρίνεια βιβλίο. Μιά ερωτική
γεωγραφία της καρδιάς της Αθήνας με αφορμή έναν πλήρη περιπατητικό κύκλο γύρω
από την Ομόνοια. Το ερωτικό μάτι βλέπει βαθύτερα από το μάτι του ερευνητή-
κοινωνιολόγου, στατιστικολόγου ή….. κυκλοφοριολόγου: ψηλαφώντας τα σώματα που
ρέουν στην καρδιά της Αθήνας, φτάνει κανένας να πιάσει το σφυγμό ολόκληρης της
Ελλάδας- τις συγκαλύψεις της, τις φοβίες της, τις άνανδρες μισαλλοδοξίες της,
αλλά και τις ανέκφραστες ή μόλις εκφραζόμενες επιθυμίες της. Μιά
(«αν-οιδιπόδεια» θα λέγαμε….) ερωτική του χώρου ολόκληρης της χώρας.
Η πρωτοτυπία της μορφής του βιβλίου
έγκειται στην παράλληλη πολλαπλότητα των κειμένων και τη σχετική τους
αυτονομία. Άρνηση του Μονολόγου, του Μόνου Λόγου που είναι πάντα ο Λόγος του
Κυρίου (Θεού ή Αφέντη). Τα κείμενα είναι πολλαπλά: η διήγηση, οι φωτογραφίες,
οι μύχιες περιπατητικές σκέψεις στο απάνω μέρος της σελίδας, διασπασμένες κι
αυτές με τη σειρά τους σε σκέψεις και τσιτάτα. Αλληλοσχετιζόμενες όχι γραμμικά
αλλά διαθλασμένα, διαγώνια, συχνά τυχαία. Τέλος του ψευδοενοποιημένου εγώ,
απελευθέρωση του πολλαπλού υποκειμένου!
Κ. Μ. τεύχος 7-8/ Χειμώνας 1980- Άνοιξη
1981, σ.86.
4.,
ΚΑΙ ΕΝΑ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ
Χαρακτηριστική, για τις δύο εκπομπές
των «Ρεπόρτερς», αλλά και για την γενική ατμόσφαιρα που έχει δημιουργηθεί (με
την ανοχή ή την παρότρυνση του Υπ. Δημοσίας Τάξεως) για τους ομοφυλόφιλους από
μέρους της Αστυνομίας, είναι η αντίδραση του συγγραφέα Γιώργου Ιωάννου που
δημοσιεύτηκε στο περιοδικό- του «Φυλλάδιον» τεύχος 5-6, 1982.
Γράφει ο
Ιωάννου:
«…. Είμαστε καλύτερα ή χειρότερα ως προς
τα ανθρώπινα δίκαιά μας; Πολύ φοβούμαι πώς όχι. Άρχισα να ακούω, τελευταία,
ιστορίες απαίσιες και συμπεριφορές των αρχών απέναντι σε ψυχαγωγούμενους
πολίτες διόλου δημοκρατικές, για να μην πω τίποτε άλλο. Εξάλλου δύο κατά σειρά
φορές, που ειδοποιήθηκα και παρακολούθησα, στις 20 Μαρτίου και στις 27 Μαρτίου,
ώρα 8.30΄, την εκπομπή «Ρεπόρτερς» από την τηλεόραση της ΥΕΝΕΔ, έμεινα κατάπληκτος,
βαθιά ανήσυχος και πολύ-πάρα πολύ- λυπημένος. Λυπημένος για τους
δημοσιογράφους, που δέχτηκαν να παίξουν σ’ αυτό το σκοτεινό σκέτς, ιδίως τη
δεύτερη φορά, όταν είδα τους υπουργούς να κάνουν τους κατάπληκτους μπροστά στις
κάμερες και να τηλεφωνούν μάλιστα για να μάθουν, ανησύχησα φοβερά. Κάτι
συμβαίνει, κάτι νέο προετοιμάζεται στο θέμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Κάτι το
κακό, υπό τον μανδύα της προστασίας των ατόμων, που παίζουν ασύστολα τα αθώα
βρέφη. Όχι, χίλιες φορές όχι! Αυτά είναι κακοί προάγγελοι. Εφόσον υπάρχουν
νόμοι, γιατί δεν εφαρμόζονται οι νόμοι; Τι χρειάζονται οι εκπομπές, οι
διεκτραγωδήσεις, η μεγιστοποίηση γεγονότων που συμβαίνουν από καταβολής κόσμου;
Κάτι προετοιμάζεται κάτι μαγειρεύεται, γι’ αυτό όλα αυτά. Και τι διασυρμός
νεκρών είναι αυτός; Δεν είναι αρκετό ότι τον έπνιξε και τον έκαψε τον Άγγελο
Βερύκιο ο νέος που ευεργετήθηκε από αυτόν, πρέπει τώρα να σύρεται ο
καρβουνιασμένος φιλόλογος στις τριόδους των καναλιών, για να φορτωθεί αυτός
μόνο όλη την ευθύνη; Δεν είναι δυνατό να είναι τόσο αφελείς οι τρείς αυτοί
ρεπόρτερς, ώστε να πιστεύουν πως ο νέος αυτός θα έμενε άσπιλος, αμόλυντος και
ερωτικά ανέγγιχτος από αυτά, αν δεν υπήρχε ο μακαρίτης ο Βερύκιος. Ούτε αυτά τα
παραστρατημένα παιδιά που παρουσίασαν και που ολοφάνερα τους παραπλανούσαν θα
ήταν διαφορετικά, αν δεν παρουσιαζόταν στο δρόμο τους ο περιλάλητος αυτός
αρχιτέκτονας- Θεέ και Κύριε, τί ακούσαμε! Και τί λαχτάρες πρέπει να πέρασε ο
άνθρωπος αυτός! Οι τρείς ρεπόρτερς και οι δύο υπουργοί, και όποιοι άλλοι,
πρέπει να καταλάβουν ότι υπάρχει μιά αδήριτη νομοτέλεια, που οδηγεί σ’ αυτόν ή
τον άλλον τρόπο ζωής και εάν θέλουν να διορθώσουν την ανθρώπινη φύση να
αντιμετωπίσουν τα πράγματα εξαρχής. Και να αφήσουν τους διάφορους
«αρχιτέκτονες» στην αστυνομία και τους νόμους. Δεν είναι αυτοί το αίτιον. Στη
δεύτερη εκπομπή υπήρχε και μια συγκινητική νότα. Ο εκπρόσωπος του ΑΚΟΕ, που
σεμνός, συγκινημένος και καταλλήλως καμουφλαρισμένος έκανε τις διακηρύξεις του
κινήματος. Ηρωικά παιδιά, αποκαλύπτομαι μπροστά σας. Μάρτυρα συνάδελφε*
καταθέτω στον τάφο- σου άνθη»
*Ο Βερύκιος
ήταν εκπαιδευτικός (Σημ. ΑΜΦΙ).
5.,
ΓΙΩΡΓΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ, «ΚΑΤΑΠΑΚΤΗ», εκδόσεις ΓΝΩΣΗ, σελ. 230
Ο Γιώργος Ιωάννου, καλειδοσκοπικότερος
στο βιβλίο του αυτό περισσότερο από άλλα του κείμενα φέρνει στην επιφάνεια την
κρυμμένη γοητεία του φαινομενικά ασήμαντου, στέκεται ενεός μπροστά σ’ αυτό που ένα απαίδευτο μάτι ή κορμί ( με την
έννοια του παιδεμού) θ’ αντιπαρερχόταν δίχως ευαισθησία, ανασκαλεύει μνήμες και
πληγωμένες ευαισθησίες του, ανασκαλεύει μνήμες και πληγωμένες ευαισθησίες του,
αυτοσυγκεντρώνεται, οργανώνεται και περισυλλέγεται με την προοπτική του
επερχόμενου μεγάλου χειμώνα. Μιά σοφή αρκούδα που αποθηκεύει το μέλι της,
συντάσσει σε υποθετικούς συμβολαιογράφους διαθήκες, απαριθμεί φίλους και
εχθρούς, παρασύρεται σ’ ένα παραλήρημα συμβουλών προς εαυτόν, σε ατέλειωτους
μονολόγους που συγκροτούνται από τα στοιχεία που έπλασαν την ανθρώπινη και
συγγραφική του στόφα.
Εξομολογητικός μέχρι αποκαλυπτικός ο Γ. Ι.
κυριαρχεί στο υλικό του που εκ πρώτης όψεως στήνει την παγίδα της
ασημαντολογίας για ν’ αποκαλύψει στη συνέχεια για το προσεχτικό μάτι ένα
ατέλειωτο πλούτο εμπειριών και σκέψεων, μια σπάνια σοφία αποδοχής του
πολύπλοκου φαινομένου ζωής.
ΑΝΔΡΕΑΣ ΜΟΥΣΟΥΡΑΚΗΣ (Ανδρέας
Αγγελάκης), τχ.
16-17/Άνοιξη- Καλοκαίρι 1984, σ.96-97.
6.,
Γιώργος Ιωάννου (1927-1985)
«Ήθελες να τολμήσεις τα
ατόλμητα ως τώρα, να δοκιμάσεις τη δύναμη της τέχνης σου σε καταστάσεις, που
αδέξια λεγόμενες προκαλούν αποτροπιασμό. Να αποδείξεις ότι μπορούν λεχθούν τα
ιδιαίτερα των ανθρώπων, είτε πράξεις είναι, είτε λόγια, είτε συναισθήματα, να
λεχθούν και να γίνουν αποδεκτά από τρίτους, όταν υπάρχει τέχνη»
«Εις Εαυτόν»
Στις 16 του περασμένου Φεβρουαρίου, στην
εντατική του Σισμανόγλειου, μέσα στις αγωνιώδεις προσπάθειες γιατρών και φίλων,
πέθανε απροσδόκητα ο πεζογράφος Γιώργος Ιωάννου. Από τότε γράφτηκαν πολλά. Το
γεγονός της οικειοποίησης του θανάτου από τρίτους ή δεύτερους, απρόσωπους και
μη φίλους, μας δείχνει ότι στην Ελλάδα δεν μπορείς ούτε να πεθάνεις. Κι αν-όπως
αυτός- τυχαίνει να είσαι σημαντικός των γραμμάτων, τότε οι τυχόν ενοχλημένοι
σιωπούν προς στιγμήν. Άλλοι τότε σκέπτονται τον νεκρό, καθώς και τις
ταλαιπωρίες του, τα αναπάντεχα και τις κατά κόσμον εξορίες του. Οι συζητήσεις
λοιπόν θάλλον.
Παρ’ όλα αυτά όμως, το έργο του
εξακολουθεί να υπάρχει, ζωντανό και ακμαίο, παλλόμενο από ζωή και κίνηση,
ιδιαιτερότητα και αλήθεια. Αν κάτι αξίζει να ζει ες αεί στη λογοτεχνία, αυτό
είναι η αληθινή γραφή, κάτι που υπηρέτησε ο Ιωάννου πιστά, χωρίς ποτέ να
παρεκκλίνει από τις επιδιώξεις του. Εχθρός του σκοτεινού λόγου και φίλος της
σαφήνειας, άφησε ένα έργο ζωής. Η καθαρότητα του λόγου στάθηκε για αυτόν η
μοναδική λύτρωση και διέξοδος απ’ τα κοινά, η μοναδική επιδίωξη της
δικαιοσύνης, που βάζει σε τάξη οποιαδήποτε εικόνα ζωής με την εξομολόγηση. Αυτό
μαρτυρούν τα τελευταία του κείμενα στην «πρωτεύουσα των προσφύγων», όπου, η
αναζήτηση της δικαίωσης ντύνεται σε πολλά σημεία με μια αγανακτισμένη,
ιεροπρεπή μανία προς όλους τους διώκτες της.
Είναι γνωστή η σχέση του Ιωάννου με το
περιοδικό «ΑΜΦΙ». Ένα κείμενο που έγραψε στο περιοδικό «ΑΝΤΙ» για τους στόχους
του περιοδικού, επαινώντας την τολμηρή προσπάθεια, δεν έμεινε χωρίς επικριτές
και σοβαρές αντιδράσεις. Η ηθική του πλήθους χτύπησε πάλι. Δημοσιογράφος
γνωστής εφημερίδας πήγε το θέμα μέχρι το Υπουργείο Παιδείας. Επικαλέστηκε
μάλιστα και την «ιδιαιτερότητα» του συγγραφέα ως ακατάλληλου για εκπαιδευτικό
έργο. Ο τότε Υπουργός, μπροστά στα τόσα ηθικά και σκοτεινά επιχειρήματα του
δημοσιογράφου, και για να μη φανεί πώς υποστηρίζει ένα «ιδιαίτερο» άτομο, έδωσε
ως λύση τη μετάθεσή του σε θέση Γυμνασιάρχη στη Σάμο. Τελικά μετά από
μεσολαβήσεις φίλων, ορίστηκε ως υπεύθυνος του μαθητικού περιοδικού «Ελεύθερη
Γενιά», σ’ ένα παράρτημα του Υπουργείου, κάπου στην Ομήρου. Η Ελλάδα πληγώνει
τα παιδιά της πρώτα, και μετά τα παίρνει υπό την προστασία της. Η ανοησία του
όχλου στέκεται πάντα πιο πάνω απ’ την οποιαδήποτε πολιτιστική αξία.
Τα έργα του Ιωάννου είναι γνωστά.
Αρχίζοντας με ποίηση «Ηλιοτρόπια» και «Χίλια Δέντρα», αφιερώθηκε αποκλειστικά
στην πεζογραφία με τις συλλογές, «Για ένα φιλότιμο», «Η Σαρκοφάγος» και «Η μόνη
κληρονομιά». Ακολούθησαν «Το δικό μας αίμα», «Ομόνοια», «Επιτάφιος θρήνος»,
«Πολλαπλά Κατάγματα», «Εφήβων και μη», «Καταπακτή», και τέλος «η πρωτεύουσα των
προσφύγων». Ως φιλόλογος ασχολήθηκε με μεταφράσεις, με τα δημοτικά τραγούδια
και τον Καραγκιόζη. Συνεργάστηκε και με εφημερίδες όπως η «Καθημερινή» και
«Πρωινή Ελευθεροτυπία» και με περιοδικά. Από το 1971, μετά από καθηγητική
περιπλάνηση σε βορρά και νότο, εγκαταστάθηκε επιτέλους στην Αθήνα, στην
ανεκτική αυτή πόλη, αποφεύγοντας το στενό επαρχιακό κλίμα- λογοτεχνικό και
μη-της γενέτειράς του Θεσσαλονίκης. Έτσι, τα περισσότερα βιβλία του γράφτηκαν
εδώ, στο μικρό διαμέρισμα της οδού Δεληγιάννη 3, στο Μουσείο. Εδώ μάλιστα
συνέλαβε και την ιδέα του «Φυλλάδιου», που πέρα απ’ τα ώριμά του κείμενα,
περιέχει και τις προσωπικές του απόψεις για τα τρέχοντα της πνευματικής ζωής.
Τελευταία, σε καινούργιο περιοδικό, κάποιος τόλμησε να πει πως με το θάνατο του
Ιωάννου, «ησύχασε τόσο η Θεσσαλονίκη, όσο κι αυτός». Ίσως η σκιά του Ιωάννου να
πέφτει βαριά πάνω σε ορισμένους, μιας που οι εξομολογήσεις του, στο «Φυλλάδιο»
και μετά στην «πρωτεύουσα των προσφύγων» (αντλώντας πάντα απ’ τα προσωπικά του
βιώματα στα σκοτεινά χρόνια της δεκαετίας του ’50 και του ’60), είναι
αποκαλυπτικές. Κι εδώ γεννάται και το ερώτημα: γιατί δεν τα έλεγαν αυτά όσο
ζούσε, παρά περίμεναν το θάνατό του;
Ο Ιωάννου δεν εισήγαγε μόνο το πεζογράφημα
στη λογοτεχνία μας. Απλώς θέλησε να δει τα πάντα πιο βαθιά, ίσαμε τις κρυφές
λαχτάρες του κόσμου. Η εξομολόγηση είναι το μέσο που θα τα έλξει απ’ το βυθό,
κι έτσι ανακαλύπτεται ξανά ο κόσμος με όλες του τις ανάσες και τα βάσανα. Ο
έρωτας ανακαλύπτεται κι αυτός σα μούδιασμα και τρέμουλο της ψυχής, όταν εν μέσω
της πλατείας, αντικρίζει, μετά από περιπλάνηση «Εκείνον», που θα της προσφέρει
τη λύτρωση. Η αναζήτηση αυτή του άλλου στο κέντρο της Αθήνας, είναι η μόνη
διέξοδος. Και το σώμα, συχνά δεν αντέχει την αναζήτηση. «Χιλιάδες των χιλιάδων
προσευχές μουρμούρισες κι ας μη θέλεις να παραδεχθείς ότι απευθύνεσαι σ’
Εκείνον». Ή ακόμα: «Και ν’ αντικρίζεις πρόσωπα που υποψιάζεσαι πώς διαθέτουν
παραδείσιους φυσικούς κι όμως γυρνούν εδώ κι εκεί μες το επίκεντρο, γιατί της
αμαρτίας η λαχτάρα είναι κάτι το πανίσχυρο, καταπατεί τα πάντα, ρίχνει τα
δέντρα, τα λουλούδια μα και τα πουλιά».
Η Ομόνοια είναι το κέντρο της Αθήνας και
κέντρο όλης της Ελλάδας. Εδώ η γνωριμία είναι εύκολη και οι άνθρωποι
ξανοίγονται στον άλλο πιο πολύ. Τα σώματα των φαντάρων στέκονται και αναμένουν.
Έχουν μάθει κι αυτοί και πιστέψει στη γνωριμία, σαν να είναι κάτι που
διαδίδεται από φίλο σε φίλο, από στρατόπεδο σε στρατόπεδο, από γενιά σε γενιά.
Οι συνειδητοποιημένοι, οι καθαροί και τίμιοι της ζωής, που υποτάσσονται στη
φύση τους, αναλαμβάνουν να γνωρίσουν την καρτερικότητα, τη δήθεν ανυποψίαστη
εκεί προσμονή. Κατά την πορεία όμως απ’ την πλατεία στο σκοτεινό δωμάτιο, όλα
σα ν’ ανακαλύπτονται για πρώτη φορά, αν και οι κινήσεις και τα λόγια είναι
ίδια. Η γύμνια, η μυρωδιά του σκληρού σώματος και τα ψελλίσματα μέσα στο
δωμάτιο, τα τελευταία λόγια, το σκίρτημα της ψυχής, όλα αυτά γίνονται-αν και
τις πιο πολλές φορές εννοούνται- θρησκευτικά σε πολλά σημεία στο έργο του
Ιωάννου, και φαντάζουν σαν την πορεία της ψυχής μέσα στον κόσμο, παρασέρνοντας
έτσι και το νόημα της ίδιας της ύπαρξης, καθώς και τη μοίρα της ανθρώπινης
συμπεριφοράς.
Η θρησκευτικότητα πάλι, υπεισέρχεται για
ν’ αγκαλιάσει και να κατανοήσει τις ανθρώπινες αδυναμίες, τις αδυναμίες της
σάρκας, με την αξιοπρέπεια και το υποτρέμον ύφος ενός εκπληκτικού λόγου. Όλα
παρασέρνονται με ευλογία στις κρυφές κάμαρες, και οι δύο εραστές βγαίνουν μετά
ωραιότατοι και κεκοσμημένοι. Συγχρόνως όμως, υπάρχει η στέρηση κι η αγωνία, κι
όταν τα πράγματα δεν αρκούν, δε δίνουν ελπίδα, η ψυχή επιστρέφει προς τα μέσα.
Ο ερωτισμός τότε, εγκλωβισμένος θυμάται τη λύτρωση σ’ έναν άλλο παράδεισο, απλό
και μετρημένο: «Να περπατάς μες την πολυκοσμία της πλατείας, τις εξατμίσεις και
τα μαρσαρίσματα και να προβάλλει μέσα σου το εξοχικό σου όνειρο’ το χόρτο το βρεμένο,
τα λασπόνερα, οι λαστιχένιες μπότες οι απαστράπτουσες, το σκυλί, έξω απ’ την
πόρτα η τουλούμπα για το πλύσιμο. Και να μη σε ξέρει ούτε ένας έξω απ’ το
χωριό».
Ο κόσμος των διαφορετικών, των μοναχικών
και των σιωπηλών πλασμάτων αποκαλύπτεται στο έργο του Ιωάννου με μια πραγματική
διάσταση. Το ευτύχημα είναι πως ο συγγραφέας δεν εμπλέκεται με την αισθητική
και τα χαμηλά, απελπισμένα μέτρα και σταθμά της μικροαστικής και αστικής
λογοτεχνίας που κρύβονται, στις ανάλογες περιπτώσεις, πίσω απ’ το δάκτυλό τους.
Σ’ εκείνους τα κρυφά της ψυχής καλύπτονται λόγω της περιορισμένης ηθικής τους,
ενώ σ’ αυτόν αποκαλύπτονται τα πάντα, χωρίς υπονοούμενα και μορφασμούς. Το έργο
υπηρετεί την αλήθεια, δε σέρνεται σε ανείπωτους χώρους, παρά σε χώρους που
γνωρίζει καλά και δε λέει ποτέ ψέματα. Εξάλλου ο Ιωάννου είναι απ’ τους λίγους
που σεβάστηκαν την τάξη του και τη μυστική ζωή των λαϊκών ανθρώπων. Δε
προδόθηκε το παραμικρό όνειρο, λέξη ή χειρονομία τους. Η ανεκτικότητα και η
παραδοχή της ζωής τους από το συγγραφέα, έγιναν με τον καιρό λατρεία και τόπος
προσκυνήματος. Η σύγχρονη Ελλάδα υπάρχει στις μεγαλουπόλεις και μέσα στις
πλατείες ερωτεύεται. Οι μεγάλοι δρόμοι των πόλεων, τα στενά και τα καφενεία, οι
κινηματογράφοι, τα μπαρ και τα ξενοδοχεία, είναι τόποι που μπορεί να συμβεί το
αναπάντεχο. Η γνωριμία με τον άγνωστο μπορεί να καθορίσει την εξέλιξη της
περαιτέρω ζωής. Αλλά συνήθως, εκείνο που αναζητάς είναι το σώμα, γιατί ξέρεις
πώς ο άλλος σπάνια καταλαβαίνει και δε θέλει να ξέρει σε τι λαβυρίνθους έπεσες.
Πολλοί είναι κι αυτοί που δε θέλουν να παραδεχτούν πως σου μοιάζουν.
Ταλαντεύονται μέσα στα χρόνια, σαν τίποτα πλανόδιοι. Κατά τ’ άλλα, ο έρωτάς
τους πάει να καταλήξει σ’ εκείνο που πολλοί αποδέχονται, μα όλο και σέρνουν τα
βήματά τους προς την πλατεία. Στις παρουσίες της νύχτας σπάνια υποτάσσονται.
Όμως μέσα τους ψάχνουν για τη δική σου ζωή. Ξέρουν, όπως κι εσύ άλλωστε, πώς το
ωραίο σώμα μοιάζει με εικόνα που φίλησαν χιλιάδες άλλοι. «Μαθήτεψε, αν σου
βαστάει, στην πλατεία. Είναι η πλατεία όλων των χωριών και όλων των πόλεων της χώρας.
Όταν συχνάζεις εδώ, συχνάζεις παντού. Αχ, από σώμα σε σώμα ταξιδεύοντας. Δεν
είναι χρεία να πας πουθενά για να γνωρίσεις τους Έλληνες, εδώ τους γνωρίζεις
καλύτερα. Ξεσκεπάζουν περισσότερο τον εαυτό τους. «Ποιος με ξέρει;» σου λένε».
Η γνώση της ζωής και του ανθρώπου δεσπόζει
στο έργο του Ιωάννου. Και αυτή η γνώση ξεκινά απ’ την παρατήρηση του άλλου στα
οποιαδήποτε περιστατικά. Παρ’ όλ’ αυτά όμως, η γνώση της ζωής καταντά πολλές
φορές μαρτύριο. Η αφέλεια των άλλων για τα πράγματα, είναι εμπόδιο στην πορεία
της ζωής τους. Το υπέροχο δώρο του λόγου που έχει ο συγγραφέας, είναι η
διεξοδική λύση σ’ αυτό το μαρτύριο, που εξακολουθεί να υπάρχει, όσο η ζωή
συνεχίζεται. Έτσι η γνωριμία του κόσμου για τον συγγραφέα, καταντά στο τέλος
αγωνία που τον οδηγεί στη σοφία. Ο τόσο βαθύς κόσμος, έρχεται η στιγμή που
φαίνεται απροσπέλαστος, και τότε, επιστρέφει στα δικά του, ακολουθώντας ακόμα
μια φορά τις παρορμήσεις του. Το σώμα του ανοίγει προς τα έξω, έτοιμο στα
καλέσματα και τις μυρωδιές. Στο τέλος, θέλοντας να προφυλάξει τον κόσμο του απ’
την ανοησία των πολλών, λέει: «Μάθε να μην ψέγεις κανέναν για τη ζωή του. Η
αληθινή και ξέσκεπη ζωή είναι το πιο ακριβοπληρωμένο πράγμα του κόσμου. Όλοι
αυτοί που βλέπεις και κατά βάθος πισωδρομείς την έχουνε πανάκριβη πληρώσει. Αποκεί
αντλούν αυτή τη σκανδαλιστική περιφρόνησή τους».
ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗΣ, Ιούλιος 1985. Τεύχος 21/
Χειμώνας 1986-1987, σ.19-22.
Σε επόμενο σημείωμά μου, θα καταγράψω τα
τεύχη του περιοδικού ΑΜΦΙ, και θα δώσω περισσότερες πληροφορίες για τα περιεχόμενά
του. Κλείνοντας, οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι το θέμα της ομοφυλοφιλίας στην
ελληνική επικράτεια, τέθηκε για πρώτη φορά σοβαρά και υπεύθυνα, επιστημονικά
και τεκμηριωμένα από την ίδρυση του ΑΚΟΕ το Φθινόπωρο του 1976, μέσα σε μια
ταραγμένη, έντονα πολιτικοποιημένη και κοχλάζουσα από οράματα και φιλοδοξίες
ελληνική κοινωνία. Μία κοινωνία η οποία είχε εθιστεί στην δημόσια εικόνα του
ομοφυλόφιλου ως κινηματογραφική ή θεατρική καρικατούρα. Σε μία αντρική φιγούρα
εκθηλισμένη, ακκιζόμενη, τσιριχτή και πεταχτούλα. Μια γελοιογράφηση τόσο της
αντρικής εικόνας όσο και της γυναικείας. Τα άτομα του ΑΚΟΕ βγήκαν στην
επιφάνεια όχι ως ένας θίασος σε ένα θέαμα ρόλων, αλλά σαν πολιτικά υποκείμενα, σαν
πραγματικοί άνθρωποι με σώμα και ανάγκες, ερωτικές επιθυμίες, με δικαιώματα
αλλά και υποχρεώσεις. Σαν άτομα ανεξάρτητα και ελεύθερα με τις αρετές και τα
πάθη τους. Η άρση των ασφυκτικών δομών της εξουσίας και οι κοινωνικοί
περιορισμοί της, το αστυνομικό κράτος, οι πατριαρχικοί δεσμοί του παρελθόντος,
οι θρησκευτικές απαγορεύσεις και κολασμοί, ήσαν ο στενός κορσές της ζωής,
εμπόδιζαν την χειραφέτηση των ανθρώπων τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό
επίπεδο. Οι τότε πολιτικές νεολαίες ήσαν δέσμιες παλαιότερων ιδεολογιών που
φυλάκιζαν το προσωπικό, το επώνυμο, το ατομικό μέσα στο ανώνυμο συλλογικό.
Καλλιεργούσαν τα δικά τους στεγανά οραμάτων και αποκλεισμούς. Και εμφανίζεται
από το πουθενά μία μικρή ομάδα ομοφυλόφιλων προσώπων και ζητούν τρόπους να
ανατρέψουν καθιερωμένους κανόνες, κοινωνικές νόρμες και παραδόσεις ανθρώπινων
προτύπων. Ήταν η άλλη εκδοχή της ερωτικής επιθυμίας στην Ελλάδα, η πρόταση ζωής
μέσα στα στεγανά της ελληνικής συντηρητικής κοινωνίας. Μιάς κοινωνίας που βρίσκονταν
ακόμα μέσα στα δίχτυα των κατοχικών χρόνων και μετεμφυλιακών τραυμάτων. Που οι πιο
προοδευτικές της δυνάμεις ονειρεύονταν το μέλλον δείχνοντας το σκοτεινό πρόσωπο
του παρελθόντος της ιστορίας, αγνοώντας το παρόν και τις όποιες σωματικές μικροχαρές
του. Και όχι δίχως αγώνες και τρεχαλητό, κυνηγητό και αδιέξοδα κατόρθωσε αυτή η
μικρή ομάδα ελλήνων και ελληνίδων να αλλάξουν τα πράγματα. Ήταν τα παιδιά με την
«ολάνθιστη καμέλια» των ελληνικών οικογενειών της διπλανής μας πόρτας.
Γιώργος Χ. Μπαλούρδος
Πειραιάς, 22
Οκτωβρίου 2023
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου