Ο ελληνοαμερικανός ποιητής και μεταφραστής ΝΙΚΟΣ ΣΠΑΝΙΑΣ και το περιοδικό ΑΜΦΙ
ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΑ
Η ηδονή της
καταστροφής
Ήταν κι αυτή
δημιουργία
Η
ανειλικρίνειά μου
Ήταν κι αυτή
Ένας
πολλαπλασιασμός
Της
προσωπικότητάς μου
Κοιτάξτε
Όλοι οι
καθρέφτες
Με σφάξανε
με του τυράννου το σπαθί
Ασπάστηκα
Πρώτα την
αισθητική
Κι ύστερα
την επανάσταση
Η αισθητική
επανάσταση ήγαν για μένα
Η μεγάλη
πρόκληση στην έννομη τάξη
Η ζωή μου
Στάθηκε ένας
γάμος
Του
απρόοπτου με την αντιξοότητα
Η ελευθερία
μου
Σφιχταγκαλιάστηκε
με το ένστιχτό μου
Γέρασα κι
είδα
Πώς το πάθος
μου ήταν σωστό
Και το μόνο
μου λάθος
Ήταν
Όχι ότι τ’
απόλαυσα πάρα πολύ
Αλλά πάρα
πολύ λίγο…
Πρίν πέντε χρόνια, για την ακρίβεια στις 28/9/2019 και 3/10/
2019 ανάρτησα δύο κείμενα στην ιστοσελίδα μου για το ποιητικό έργο και τις
μεταφράσεις του ποιητή και μεταφραστή Νίκου Σπάνια (Μοσχάτο 23/12/1923 -Νέα
Υόρκη, ΗΠΑ Τρίτη 7 Αυγούστου 1990). Έφυγε από κοντά μας στο Νοσοκομείο New York Hospital πριν κλείσει τα εξήντα επτά του
χρόνια. Μετά την αποτέφρωσή του-σύμφωνα με την επιθυμία του- η στάχτη του
σκορπίστηκε στον θαλάσσιο χώρο του λιμανιού της Νέας Υόρκης κοντά στο Άγαλμα
της Ελευθερίας. Σύμβολο κατατεθέν της υποδοχής εκατομμυρίων μεταναστών στις
συνειδήσεις κατατρεγμένων ατόμων από όλη την υφήλιο στην επιθυμία εγκατάστασή
τους στη νέα και πλούσια, αχανή ήπειρο με τις αρχές της πολιτικής ελευθερίας
και δημοκρατίας, επαγγελματικές ευκαιρίες ανάδειξης πέρα από θρήσκευμα, φυλή,
χρώμα, τόπο καταγωγής, εκπαιδευτικό επίπεδο, ερωτικό προσανατολισμό, φύλο, οικονομική
κατάσταση. Φιλελεύθερες Αρχές του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού όπως αυτές
εφαρμόστηκαν και υλοποιήθηκαν μέσα από εκατοντάδες καθημερινούς αγώνες και
πολεμικές συγκρούσεις μετά το τέλος του εμφύλιου αμερικανικού πολέμου και την
αμερικανική ανεξαρτησία. Το Όραμα Συνταγματικής Ελευθερίας, Δημοκρατίας,
Ισονομίας και Ανεκτικότητας που ονειρεύτηκαν οι πρώτοι θεμελιωτές- μαχητές
πρόεδροι της αμερικάνικης ανεξαρτησίας, εξαπλώθηκε και πλημμύρισε τις καρδιές
εκατομμυρίων κατοίκων της Αμερικής και εδραιώθηκε στις ζωές τους ως το
Αμερικάνικο Όνειρο. Αυτό το Αμερικανικό Όνειρο είχε εμποτίσει και τις
συνειδήσεις, τις ζωές χιλιάδων φτωχών και κυνηγημένων ελλήνων όταν αποφάσισαν
να καταφύγουν ως οικονομικοί μετανάστες στα νέα και άγνωστα χώματα και να
οικοδομήσουν τις δικές τους κοινότητες, συνοικίες και οργανώσεις, μεταφέροντας
εκεί και τις οικογένειές τους. Να σχηματίσουν το δικό τους πολιτικό και
κοινωνικό ελληνοαμερικανικό «λόμπι», το οποίο καρποφόρησε μέσα στον ιστορικό
χρόνο προς επωφελεία τόσο της πρώτης όσο και της δεύτερης πατρίδας τους. Η
κινηματογραφική ταινία του Παντελή Βούλγαρη «Οι Νύφες» δηλώνει με ξεκάθαρο
τρόπο τον αγώνα δυσκολιών και επιβίωσης μέχρι να εγκατασταθούν οι Κόρες των
ελληνικών οικογενειών στην Αμερική ως νύφες. Η καταγωγή των γονιών του Νίκου
Σπάνια ήταν από την Ζάκυνθο, το «Φιόρο του Λεβάντε» πού βρίσκεται κάτω από την
σκέπη του προστάτη αγίου της Αγίου Διονυσίου. Από την ξακουστή Ομηρική
«Υλήεσσα» νήσο, πατρίδα του αγωνιστή δικαστή και λογίου στην δίκη του Θεόδωρου
Κολοκοτρώνη Γεωργίου Τερτσέτη, του σημαντικού ποιητή Ανδρέα Κάλβου, του εθνικού
ποιητή Διονυσίου Σολωμού, του θεατρικού συγγραφέα και πρώτου διευθυντή του
περιοδικού της «Νέας Εστίας» Γρηγορίου Ξενόπουλου,- του κυρίου Φαίδωνα της
«Διάπλασης των Παίδων, του πεζογράφου Διονυσίου Ρώμα, του Ντίνου Κονόμου, του ποιητή και τελευταίου
εκδότη του περιοδικού «Επτανησιακά Φύλλα» Διονύση Σέρρα και πολλών άλλων
ένδοξων παλαιότερων και σύγχρονων Ζακυνθινών αντρών και συγγραφέων. Από την
Νήσο ταύτην που θα μας έλεγε και ο Μπόστ, δανείστηκε το ψευδώνυμο Ζανής
Ζακυνθινός ο ποιητής Νίκος Σπάνιας. Ήταν το τρίτο παιδί του Ιωάννη Σπάνια και
της Αικατερίνης το γένος Φωτεινοπούλου. Φοίτησε δίχως να αποπερατώσει τις
σπουδές του στην Ανωτάτη Εμπορική Σχολή Αθηνών και, μετανάστευσε σε νεαρή ηλικία
στην Αμερική, όπου εξάσκησε διάφορα για βιοποριστικούς λόγους χειρονακτικά
επαγγέλματα. Έκανε και ένα γάμο που δεν καρποφόρησε. Υπήρξε γλωσσομαθής και
δραστήριος λόγιος, δημοσιογράφος μα πάνω από όλα ένας αληθινός και πραγματικός
ποιητής. Ένας σημαντικός ποιητής του πέραν του Ατλαντικού Ωκεανού ελληνικής
διασποράς. Το ποιητικό του έργο, θα μπορούσαμε να το χωρίσουμε σε δύο
αλληλένδετες χρονικές περιόδους. Της πρώτης όπου εξέδωσε στον τόπο εγκατάστασής
του τις πρώτες του μικρές ποιητικές συλλογές, (ιδίοις αναλώμασι) και στην
δεύτερη, όπου ολοκληρώνεται και συγκεφαλαιώνεται η ποιητική του. Φιλοσοφικοί
και μεταφυσικοί στοχασμοί, κοινωνικές
καταγγελίες και αντικομφορμιστικές του πολιτικές θέσεις ενάντια στο αμερικάνικο
πολιτικό και οικονομικό κατεστημένο, υπαρξιακά του διλήμματα, εσωτερικά
ερωτήματα και συνομιλίες με ποιητικά έργα και πρόσωπα της ελληνικής και
ευρωπαϊκής και αμερικάνικης λογοτεχνίας, τα βιβλία που κυκλοφόρησε σε
ελληνικούς εκδοτικούς οίκους όπως η «Οδός Πανός», ο εκδοτικός οίκος «Γνώση»
κλπ. Στον δεύτερο αυτόν κύκλο της ποίησής του, με τις επιμέρους ενότητές του,
εντάσσονται φυσικά και τα ποιήματα εκείνα που εικονογραφούν και φιλοτεχνούν το
τοπίο της Αμερικάνικης γης και η προσωπογράφηση προσώπων της αμερικάνικης
ιστορίας και πολιτικής καθώς, και του πατριάρχη του αμερικάνικου ποιητικού
λόγου Ουώλτ Ουίτμαν. Είναι εύλογο να μην απουσιάζουν από το ποιητικό του
φρέσκο, ο αμερικανός θεατρικός συγγραφέας Τέννεσσυ Ουίλλιαμς αλλά και ο εξίσου
σημαντικός ποιητής W. H. Auden (In Memoriam). Από την ελληνική ποιητική παράδοση η αναφορά και η γραφή
ποιημάτων για τον Ανδρέα Κάλβο και τον Διονύσιο Σολωμό θεωρείται δεδομένη. Ενώ
δεν απουσιάζει, η παρουσία ασφαλώς του αλεξανδρινού ποιητή Κωνσταντίνου Π.
Καβάφη, ο τριφυλλός Ναπολέων Λαπαθιώτης, και η αναφορά του στον πεζογράφο φίλο
του και συμπαραστάτη του πρόωρα χαμένο έλληνα Νίκο Καχτίτση όπου ζούσε με την
οικογένειά του στον Καναδά. Αρκετές ποιητικές του μονάδες ο Νίκος Σπάνιας τις
αφιέρωσε, ή έγραψε ποιήματα για πρόσωπα της ελληνικής λογοτεχνίας του
εκτιμούσε, όπως ο ποιητής της γενιάς του 1970 Γιώργος Βέης, ο πεζογράφος έργων
επιστημονικής φαντασίας Μάκης Πανώριος, ο θεσσαλονικιός μουσικόφιλος και
συγγραφέας Σάκης Παπαδημητρίου, ο Νίκος Καχτίτσης, ο Χρήστος Τσιάμης και
συγγραφείς της ελληνοαμερικανικής διασποράς. Από την ευρωπαϊκή ποιητική
επικράτεια έχουμε τις αναφορές του στον ισπανό δημοκράτη ποιητή, δολοφονημένο
από τους φαλαγγίτες Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, τον γάλλο συμβολιστή ποιητή,
ανατροπέα της ευρωπαϊκής ποιητικής γαλλικής παράδοσης Αρθούρο Ρεμπώ, την
παρουσία του σουρρεαλιστής και ειρηνόφιλου ποιητή και εικαστικού κριτικού
Γκυγιώμ Απολλιναίρ. Δεν απουσιάζει ο γερμανός θεατρικός συγγραφέας Μπέρτολτ
Μπρέχτ με δύο ποιήματα, ο γερμανός αισθητιστής ποιητής Στέφαν Γκέοργκ, έμμεσα
αναγνωρίζουμε τον σημαντικό Σαρλ Μπωντλαίρ, ενώ ο Στέφαν Μαλλαρμέ και ορισμένοι
άλλοι, όπως η αρχαία ελληνίδα ποιήτρια Σαπφώ και φυσικά ο λατίνος
ερωτομανέστατος αρχαίος ποιητής Κάτουλλος δηλώνουν την παρουσία τους, την
υφολογική και οπτική της θεματογραφίας τους, την ποιητική παράδοση που άνοιξαν,
τις αναφορές του ελληνοαμερικανού ποιητή Νίκου Σπάνια, και τις συγγενικές του
συνομιλίες με το έργο τους. Ορισμένων μάλιστα εξαιρετικά μεταφράζει ποιήματά
τους. Αρθούρος Ρεμπώ, Γκυγιώμ Απολλιναίρ, Τέννεσσυ Ουίλλιαμ, Κάτουλλος. Ανάμεσα
στις άλλες πνευματικές και καλλιτεχνικές δραστηριότητες του Σπάνια, ήταν και η
μετάφραση στα αγγλικά ορισμένων σύγχρονων ελλήνων της γενιάς του και νεότερων
ποιητών, τους οποίους γνώρισε με τις μεταφράσεις του στο αμερικάνικο κοινό. Σε
διάφορα ελληνικά και αμερικάνικα έντυπα διαβάζουμε κείμενα, κριτικές του και δημοσιεύματά
του. Υπήρξε ραδιοφωνικός παραγωγός και για πολλές δεκαετίες δημοσίευε στον «‘Εθνικό
Κήρυκα» της Νέας Υόρκης. Θεωρείται ένας από τους κυριότερους ελληνοαμερικανούς
λογοτέχνες της ελληνικής εταιρείας λογοτεχνών στην αμερική, και του έχει
αναγνωριστεί, η σημαντική συμβολή της διάδοσης του ελληνόφωνου λόγου στην
αμερικάνικη ήπειρο.
Η ποίησή του, εντάσσεται σε αυτό που
αποκαλούμε ευρωπαϊκό ρεύμα του Υπερρεαλισμού, ένα ανατρεπτικό και αναθεωρητικό
κίνημα όχι μόνο της ποιητικής γραφής αλλά και άλλων τεχνών, το οποίο ήρθε σε
άμεση σύγκρουση με την μέχρι τότε επίσημη εικόνα-ακαδημαϊκή-του αγγλικού
ποιητικού λόγου και παράδοσης. Κύριοι εκπρόσωποι της υπήρξαν ο νομπελίστας
ποιητής και θεωρητικός Τόμας Στερν Έλιοτ
και ο αμερικανός ποιητής Έζρα Πάουντ. Επίσης, την ποίηση του Νίκου Σπάνια, του
έλληνα μετανάστη, οφείλουμε να την δούμε και να την εξετάσουμε μέσα στο αμερικάνικο
πολιτικό και κοινωνικό πνεύμα, και καλλιτεχνική ατμόσφαιρα της εποχής του.
Δηλαδή από πνευματικής και καλλιτεχνικής πλευράς της δημιουργίας της
αντισυμβατικής και επαναστατικής ομάδας των αμερικανών Beat ποιητών και πεζογράφων και άλλων
καλλιτεχνικών ομάδων και ατόμων, ένα σύγχρονο νεανικό ρεύμα το οποίο
επαναστάτησε ενάντια στο αμερικάνικο πολιτικό, κυβερνητικό και οικονομικό
κατεστημένο. Ύψωσε το ανάστημά της και ένωσε τις φωνές της ενάντια στο
καπιταλιστικό σύστημα, αμφισβήτησε την αμερικάνικη στρατιωτική και πολιτική
κηδεμονία σε διάφορα κράτη των άλλων ηπείρων. Στηλίτευσε την αμερικάνικη
εκμετάλλευση και κερδοσκοπία του οικονομικού κεφαλαίου, τις συνθήκες εργασιακές
και κοινωνικές εξαθλίωσης των ανθρώπων. Η γενιά των Μπήτ, ήταν ένα από τα νέα επαναστατικά
κινήματα που κυοφορήθηκαν στην αμερικάνικη ήπειρο μετά το τέλος του δεύτερου
παγκοσμίου πολέμου, θέλησαν να οικοδομήσουν έναν νέο περισσότερο ελεύθερο και
δικαιότερο κόσμο. Μία κοινωνία ανεκτικότερη, απαλλαγμένη από φυλετικές,
θρησκευτικές, εθνικές, σεξουαλικές και άλλες διακρίσεις. Κινήματα όπως το
γυναικείο- φεμινιστικό, της ομοφυλόφιλης επιθυμίας και απελευθέρωσης, το κίνημα
των μαύρων και των άλλων πολιτισμικών μειονοτήτων οι οποίες είχαν εγκατασταθεί
στην αμερικάνικη ήπειρο, το ειρηνόφιλο και άλλα αντιπολεμικά κινήματα, που
έλκυαν την καταγωγή τους από την ομάδα του άγγλου φιλόσοφου Μπέρναρντ Ράσελ, τα
οποία αγωνίζονταν και αντιστέκονταν ενάντια στον πόλεμο της Ινδοκίνας, της
πολεμικής εμπλοκής των αμερικανών στο Βιετνάμ, των στρατιωτικών αμερικανικών
και ευρωπαϊκών επεμβάσεων στην νοτιοαμερικανική και αφρικανική ήπειρο. Το
συγκρότημα των Μπήτλις με τους στίχους και τα τραγούδια του Τζων Λένον
πρόσφεραν τροφή στις νεότερες γενιές έγιναν εφαλτήριο για αντίσταση ενάντια
στους διάφορους πολέμους και στρατιωτικές ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις. Ο Τζίμ
Μόρισον και οι Ντόορς το ίδιο κλπ. Η περίπτωση της Χιλής και της ανατροπής του
αριστερού εκλεγμένου με ελεύθερες εκλογές προέδρου Σαλβαντόρ Αλλιέντε, ήσαν
πρόσφατα γεγονότα στις μνήμες της αμερικάνικης επαναστατημένης και εξεγερμένης
νεολαίας. Ο Νίκος Σπάνια αφιερώνει ένα του ποίημα στην «Χιλή». Νωπή ήταν και η
υποστήριξη της αμερικάνικης τότε κυβέρνησης στην επτάχρονη στρατιωτική
δικτατορία στην Ελλάδα στις συνειδήσεις της επαναστατημένης νεολαίας. Για την «Πύλη
του Πολυτεχνείου», της εξέγερσης του 1973, επίσης ο Νίκος Σπάνιας από την
Αμερική δημοσιεύει ποίημα. Το κίνημα των χίπις, τα μουσικά κινήματα, οι
πολυπληθείς μουσικές συγκεντρώσεις και τα υπαίθρια φεστιβάλ, οι αλλαγές στην
μόδα, ο νέος σύγχρονος κινηματογράφος, η δυναμική αντίσταση των αμερικανών
ομοφυλοφίλων στην επέμβαση της αστυνομίας στο γκέι μπαρ που σύχναζαν, το
Στούντιο 54, ο πρώτος δημόσιος τραβεστί τραγουδιστής ο Σιλβέστερ, η υπερμεγέθης
Ντιβάιν, η ενδυματολογικές αλλαγές των αντρών τραγουδιστών επί σκηνής, όπως του
Ντέιβιντ Μπάουι, το έντονο βάψιμο των ματιών του Άλις Κούπερ, κλπ., άλλαξαν τα
αντρικά πρότυπα και την δημόσια εικόνα των αντρών και το αντρικό ντύσιμο των γυναικών μέσα στις καινούργιες,
μοντέρνας έκφρασης και εικόνας κοινωνίες του δυτικού κόσμου. Οι σάουνες και οι
αίθουσες χαμάμ, τα τσοντάδικα σινεμά-ψωνιστήρια, τα βιντεοκλάμπ και οι
βιντεοταινίες, τα περιοδικά με τις γυμνές αντρικές και γυναικείες φωτογραφίες
σε διάφορες στάσεις και προσκλήσεις, οι τηλεφωνικές ροζ γραμμές, τα υπερπόντια
εξωτικά ταξίδια για ερωτική συντροφιά, και ότι με δύο λόγια επιτρέπουν οι
ανοιχτές καταναλωτικές κοινωνίες στους κατοίκους τους μέσω της διαφημιστικής
και τηλεοπτικής ή δημοσιογραφικής πρόκλησης, δεν μπορούσαν αν αφήσουν
αδιάφορους ούτε τις νέες μεταπολεμικές γενιές του δυτικού κόσμου ούτε ασφαλώς
τα μικρά και μεγάλα και ριζοσπαστικά κινήματα και ρεύματα της τέχνης όπως οι
Μπήτ, οι οποίοι μέσω της ποιητικής τους θεματικής, είδος, φόρμας και
εκφραστικής επαναστάτησαν στον παλαιό κόσμο τις πολιτικές, θρησκευτικές και
ηθικές αξίες του. Ήταν αν το δούμε μέσα στην μακροιστορία της πολιτικής και
πολιτιστικής εξέλιξης του ανθρώπου, η νέα μεταπολεμική Μπελ Επόκ, μόνο που
διήρκεσε πάνω από δύο δεκαετίες από όσο διήρκεσε η πρώτη περίοδος μεταξύ πρώτου
και δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, και ίσως, εξακολουθεί ακόμα αν αναλογιστούμε
το τέλος του ψυχρού πολέμου με την πυρηνική ισορροπία του τρόμου, την πτώση του
κομμουνισμού το 1989 και την μη χρήση πυρηνικών όπλων μετά την Χιροσίμα και το
Ναγκασάκι παρά τους κατά διαστήματα περιφερειακούς πολέμους της ανθρωπότητας
και τα οικονομικά κραχ μετά το 1929. Μέσα σε αυτό το γενικό και επιμέρους των
τεχνών πλαίσιο οφείλουμε να εξετάσουμε την υπερρεαλιστικής ατμόσφαιρας, όχι
μόνο ομοφυλόφιλης ποίησης του Νίκου Σπάνια. Όχι σαν μία περίπτωση ενός
ομοφυλόφιλου ελληνοαμερικανού ποιητή και μεταφραστή ο οποίος υπήρξε χρήστης
επικίνδυνων ουσιών, ερωτικά αθυρόστομος, ίσως και σεξουαλικά «πρόστυχος», αλλά ειλικρινής,
γυμνός από κάθε ψιμύθιο ηθικής και θρησκευτικών απαγορεύσεων, κοινωνικής
ερωτικής νόρμας, έντιμος απέναντί μας στις εξομολογήσεις του, στις ερωτικές
αφηγήσεις του, στον αντικομφορμισμό του. Ο ερωτικός ποιητικός του λόγος είναι
άρρηκτα πλεγμένος με την πολιτική και κοινωνική κριτική του απέναντι στο τότε
πολιτικό και κοινωνικό σύστημα της εποχής. Εμείς, ενδέχεται να βλέπουμε το έργο
του κάτω από μία πουριτανική ηθική της πατρίδας μας και των κοινωνικών και
ερωτικών της συμβάσεων, όμως η καθόλου ποίηση του Νίκου Σπάνια, δεν εντάσσεται
στην ποίηση του περιθωρίου. Όπως, αντίστοιχα, δεν εντάσσεται ούτε το ποιητικό
έργο του πειραιώτη ποιητή Ανδρέα Αγγελάκη,-παρά τον ομοερωτικό εστιασμό του και
την θεματογραφία του, γιατί τότε, θα πρέπει να δικαιολογήσουμε ποιητικές του
συνθέσεις όπως εκείνη για τον Διονύσιο Σολωμό, την ποιήτρια Μαρία Πολυδούρη
κλπ. Ούτε ας μου επιτραπεί μπορούμε να γράψουμε ότι ο νομπελίστας μας ποιητής
είναι μόνο ο ποιητής των μικρών κοριτσιών του Αιγαίου πελάγους, ούτε ο κυρ
Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης εντάσσεται μόνο στην κατηγορία του θρησκευτικού ποιητή
αγνοώντας την ερωτική του ματιά και τις πολιτικές του κρίσεις. Ή ακόμα, επειδή
επέλεξε την αυτοκτονία ο Κώστας Καρυωτάκης ανήκει στο «περιθώριο» των
κοινωνικών αντιλήψεων μας, ή πάλι, η ποιήτρια Κατερίνα Γώγου έζησε στον
προσωπικό της βίο όπως εκείνη επέλεξε η ποίησή της, όπως και του στιχουργού
Παύλου Σιδηρόπουλου, είναι μία ποίηση που διαβάζεται «μόνο» από τους αναρχικούς
της αθηναϊκής πλατείας. Στην τελική ανάλυση, ο μεγάλος βάρδος της Ρωμιοσύνης
δεν έμεινε στην πινακοθήκη της μνήμης μας και της αγάπης μας επειδή έγραψε για
τα «Παιδιά της ΚΝΕ», ούτε επειδή ύμνησε τον δικτάτορα πατερούλη, αλλά γιατί
μέσα στο μεγαλείο ωκεάνιου έργου του μένουμε έκπληκτοι και θαυμάζουμε τις
συνθέσεις της «Τέταρτης Διάστασης», την «Σονάτα του Σεληνόφωτος», «Τον αφανισμό
της Μήλου». Ούτε τέλος ο ποιητής Ανδρέας Εμπειρίκος, στιγματίστηκε αμετάκλητα
από τον «Μεγάλο Ανατολικό» του. Το ίδιο και ο ποιητής Νίκος Σπάνιας,
περισσότερο θα ήθελα να πληροφορηθώ γιατί έγραψε το ποίημα για τον δολοφονημένο
ηγέτη του κόκκινου στρατού Λέων Τρότσκι, και δεν αφιέρωσε ένα ποίημα στον
αδικοχαμένο ποιητή και σκηνοθέτη Πιέρ Πάολο Παζολίνι, τον φυλακισμένο και εξόριστο από το σταλινικό καθεστώς σκηνοθέτη-παραμυθά
Σεργκέι Παρατζάνωφ κ.ά.. Αλλά μια τρίτη εκτενέστερη μελέτη και εξέταση του
έργου του, θα χρειάζονταν άλλη οπτική από την μεταφορά της παρουσίας του στο
περιοδικό του ΑΚΟΕ, το γνωστό ΑΜΦΙ που αποδελτίωσα αυτές τις μέρες.
Πάντως, βλέποντας την ποιητική του
παρουσία από την φιλολογική της πλευρά και όχι από τα επιμέρους της στοιχεία
και ερωτικές αναφορές, θα σημειώναμε ότι αν και έχει ορισμένα γλωσσικά
«σκαμπανεβάσματα», υφολογικές και θεματικές ερωτικές μονομέρειες, δεν παύει να
είναι αξιόλογη, να εκπέμπει και να κινείται μέσα σε μία καθαρή ποιητική
ατμόσφαιρα, μία ακόμα πολιτική «επαναστατική», αντισυμβατική γραφή,- ασφαλώς
τολμηρής και προκλητικής για τα δεδομένα της εποχής της, και να μας μιλάει
ακόμα και στις μέρες μας για την δική της βιωματική αλήθεια (παρότι έχουν αλλάξει
οι ιστορικές, πολιτικές και σεξουαλικές συνθήκες και οι ατομικές και νομικές
ελευθερίες έχουν διευρυνθεί, μιλώ πάντα για τον δυτικό κόσμο). Ένας
εξομολογητικός λόγος με την θερμή του ανάσα, την τολμηρότητα των ερωτικών του
σκηνών, την αισθητική των εικόνων του, την επαναστατική του διάθεση, την στάση
ζωής και το φτερούγισμα ελευθερίας αλλά και μοναξιάς της σκέψης του ποιητή,
όταν έρχεται αντιμέτωπος με το φαινόμενο της Ζωής στην γυμνή και ανυπεράσπιστη
διάστασή της, στο πένθος και τον κίνδυνο του Θανάτου. Μέσω της ποίησής του μας
αφηγείται πως διαχειρίστηκε τις προσωπικές του απώλειες, πώς αντιμετώπισε το
τέλος των ιδιαίτερων σεξουαλικών του σχέσεων, πώς βίωνε κάθε φορά τις φιλικές
και ερωτικής του απογοητεύσεις, σεξουαλικές του διαψεύσεις, αναπολήσεις σε
ονειρικούς κόσμους, στην σκοτεινότητα των παραστάσεων μετά την εμπλοκή του στην
χρήση επικίνδυνων ουσιών. Η ποίησή του-ανεξάρτητα αν μας πάει ή όχι, και αν
συμφωνούμε ή διαφωνούμε με τα βιωματικά της ζωής του καθέκαστα είναι μία εκ των
υστέρων ποιητική απογραφή των περιπλανήσεων στις γειτονιές του Χάρλεμ και άλλες
φτωχογειτονιές της Νέα Υόρκης. Τις αισθητικές του σωματικές προτιμήσεις, το
ερωτικό νεανικό φύλο που συνήθως, προέρχεται από τις διάφορες πληθυσμιακές
μειονότητες οι οποίες έχουν εγκατασταθεί στην Αμερική και ζουν με τον τρόπο
τους το Αμερικάνικο Όνειρο ζωής. Τα ποιήματά του μας αποκαλύπτουν το στίγμα της
ζωής ενός ανθρώπου και ενός ποιητή, όχι όπως θα θέλαμε ή θα επιθυμούσαμε εμείς
να είναι αλλά, όπως ο ίδιος ο ποιητής ήταν και έζησε στην πραγματικότητα την
ζωή του με τις σωματικές και πνευματικές του ανησυχίες, προβληματισμούς, και
συνειδησιακά αδιέξοδα, της ψυχής του τραυματικές εμπειρίες. Ο Νίκος Σπάνιας ως
μετανάστης ποιητής και άτομο, καλλιέργησε το δικό του προσωπικό βλέμμα και
θεώρηση βίου που δεν ήταν άλλο από αυτό με το οποίο έβλεπαν την νέα τους ζωή οι
διάφορες μειονότητες που εγκαταστάθηκαν στην Αμερική. Ο Σπάνιας δεν φτιάχνει
μία ονειρική εικόνα για το νέο τόπο εγκατάστασής του, δεν ωραιοποιεί τις
καταστάσεις που δραματικά βιώνει, δεν παραλλάσσει τα γεγονότα, δεν σκιάζει τις
μορφές που σκιαγραφεί με εξαγνιστικές του προθέσεις, γεύεται τις συνθήκες που
ζει μαζί τους, προσπαθεί να κατανοήσει τα αδιέξοδα της νέας του ζωής και των
ερωτικών του επιλογών, δικαιολογεί ερωτικές αντιδράσεις και απαιτήσεις των
σεξουαλικών συντρόφων του, απολαμβάνει τους καρπούς της νέας του ζωής στα ξένα
χώματα και με την φλούδα τους και με το κουκούτσι τους. Την στυφή γεύση και την
γλυκάδα των στιγμών τους και περιπτώσεών τους, όμως κατά βάθος, είναι ένα παιδί
που αναζητά την στοργή, την φροντίδα και την αγάπη. Η ποίησή του φτάνει τον
ποιητικό ρεαλισμό στα όριά του, και ίσως, πολλές φορές τον υπερβαίνει, ή του
δίνει μία διάσταση κυνικότητας που οδηγεί όμως σε μία υπόγεια τρυφερότητα μια
θέρμη αγάπης, μία επιθυμία να δικαιολογήσει τις στάσεις και αντιδράσεις των
περιστασιακών του συντρόφων του, στο «λιμάνι της αγωνίας» των ερώτων του. Και
σαν ένα είδος αντίδρασης και έλλειψη ουσιαστικής επικοινωνίας με το περιβάλλον
ο ποιητής σκληραίνει την γλώσσα του, επιλέγει λέξεις τολμηρές, προκλητικές,
αιχμηρές, αγκαθωτές, κυνικές, ορισμένες φορές ερωτικά πρόστυχες, γίνεται
αθυρόστομος, στην θεμιτή φιλοδοξία του να σχηματίσει και να ολοκληρώσει το
φαντασιακό ερωτικό του είδωλο, το αντρικό σώμα που ποθεί γυμνό, δίχως θαυμαστικά
και ερωτηματικά στις δικές του επιθυμίες και απαιτήσεις. Έμαθε πλέον να υπομένει και να αποδέχεται τους
εμπορικούς νόμους των σεξουαλικών προτάσεων των ερωτικών του παρτενέρ, αλλά
κατά βάθος έχει συνειδητοποιήσει όλα αυτά τα περιστατικά της προσωπικής του
ζωής, των ατομικών του περιπτώσεων μόνο μέσω της ποίησης, του ποιητικού λόγου
θα αποκτήσουν τις πραγματικές και ξεκάθαρες διαστάσεις τους. Η ποίηση είναι
αυτή που θα σταθεί η καθαρτήριος δύναμη ώστε η μνήμη, να επανατοποθετήσει τα
συμβάντα αλλιώς. Η ολοκλήρωση της ποιητικής του είναι κάτι που απασχολεί τον
ποιητή ακόμα και στις ομοερωτικές εκδοχές των ποιημάτων του. Ο Σπάνιας παρά του
ότι μεταφυσικά και πολιτικά είναι άστεγος, παρά του ότι δεν δικαιώνει πολλές
ερωτικές και άλλες στιγμές του βίου του, εξακολουθεί να εμπιστεύεται τον
ποιητικό λόγο, την ουσία της ποίησης. Αυτό φαίνεται σε πολλές ποιητικές του
μονάδες άμεσα ή δηλώνεται έμμεσα. Προσπαθεί σαν ποιητής, να αποκτήσει
εμπιστοσύνη στον εαυτό του και να φιλοτεχνήσει την προσωπική του ποιητική, έτσι
χτίζει τα ποιήματά του, με τα δικά του βιωματικά υλικά, με τις δικές του
προσωπικές εμπειρίες, με της καθημερινότητας συμβάντα που γίνονται λέξεις
άγριες και παράξενες, στίχοι, ποιητικές φόρμες. Τα ποιήματά του εν συνόλω έχουν
μία εσωτερική ρυθμολογία, μία μουσικότητα (αυτό, φαίνεται και στις αφιερώσεις
ποιημάτων του σε κλασικούς συνθέτες Μότσαρτ, Μπετόβεν κλπ.) βασίζονται σε
ηχητικές καταλήξεις διαφορετικών ή αντίθετων σημασιών λέξεις, μερικά του
ποιήματα ρέουν όπως ρέουν οι στίχοι των τραγουδιών. Περισσότερο τραγουδιούνται
μάλλον παρά διαβάζονται. Είναι τα ποιήματα που τείνουν να γίνουν τραγούδια για
τα οποία μας μίλησε ο ποιητής Κωστής Παλαμάς. Σίγουρα η ποιητική του μυθοπλασία
δεν στηρίζεται στην τραγουδιστική εκδοχή της όπως είναι τα υπέροχα τραγούδια
και οι στίχοι του Νίκου Γκάτσου, του Δημήτρη Χριστοδούλου, του Γιάννη
Νεγρεπόντη και άλλων σπουδαίων ποιητών-στιχουργών όμως καθώς τους ακούμε
ηχητικά αναγνωρίζουμε το ταλέντο του ποιητή.
Οφείλουμε να διαχωρίσουμε την προσωπική του
ζωή και τις ιδιωτικές του ερωτικές και άλλες επιλογές- οι οποίες ασφαλώς
αποτέλεσαν την δεξαμενή ενός μεγάλου μέρους των βιωματικών του εμπειριών και
τροφοδότηση του φρέσκου της εικονοποιίας των ποιητικών του συλλογών, από το
έργο που μας άφησε πίσω του. Μία ανθολόγηση της ποίησής του, με κριτήρια πέρα
από την επικαιρότητα της εποχής του και το στίγμα της, θα ήταν μάλλον χρήσιμη
για να αναγνωρίσουμε την πραγματική του αξία.
Το ποιητικό και μεταφραστικό του ταλέντο
εκδηλώθηκε από την εφηβική του ηλικία όταν είχε ενταχθεί στο ΕΑΜ και όπως και
άλλοι ομοϊδεάτες του γνωστοί ποιητές δημοσίευε κείμενά του σε αντιστασιακά
έντυπα. Ήταν ένας από τους σημαντικότερους γλωσσομαθείς εκπροσώπους των
ελληνοαμερικανικών γραμμάτων στην νέα και αχανή ήπειρο όπου εγκαταστάθηκε
μονίμως, δίχως να επιστρέψει ποτέ ξανά στην Ελλάδα. Αγωνίστηκε με όλες του τις
δυνάμεις στην ανάδειξη και διάδοση του ελληνόφωνου λόγου όχι μόνο στον
ελληνισμό της διασποράς αλλά και στο αμερικάνικο πνευματικό και καλλιτεχνικό
κοινό μέσω των δημοσιογραφικών δημοσιευμάτων του, μεταφράσεών του, άρθρων του
στην εφημερίδα «Εθνικός Κήρυκας» και άλλα έντυπα με τις ραδιοφωνικές εκπομπές
του σε σταθμούς της Νέας Υόρκης, ας μην το λησμονούμε. Μετέφρασε και γνώρισε
έλληνες σύγχρονους ποιητές για το αγγλόφωνο αναγνωστικό κοινό, δίχως να κόψει
εντελώς τις πνευματικές του γέφυρες και συνεργασίες με την πρώτη του πατρίδα.
Άλλωστε, χωρίζοντας σε δύο περιόδους την ποίησή του και το μεταφραστικό του έργο, θα διαπιστώσουμε
ότι τα βιβλία που κυκλοφόρησε την δεύτερη περίοδο της συγγραφικής του παραγωγής
τα εξέδωσε σε ελληνικούς εκδοτικούς οίκους, όπως προαναφέραμε. Δέχτηκε αρκετές
εγκωμιαστικές κριτικές όχι μόνο για το θεατρικό έργο «Γυάλινος Κόσμος» του
αμερικανού θεατρικού συγγραφέα Τέννεσσυ Ουίλλιαμς που μετέφρασε για το Θέατρο
Τέχνης του Καρόλου Κουν από τα μέσα της δεκαετίας του 1940, το 1946, αλλά και
για τις γαλλικές μεταφράσεις του στα ελληνικά όπως ήταν αυτή του έργου του
Αρθούρου Ρεμπώ, «Μια εποχή στην κόλαση», των ποιημάτων του Γκυγιώμ Απολλιναίρ,
του λατίνου ποιητή Κάτουλλου και πολλών άλλων σπουδαίων ποιητών της παγκόσμιας
ποίησης, που κυκλοφόρησαν αυτόνομα σε βιβλίο με τον τίτλο «Μεταφράσεις».
Στα δύο παλαιά σημειώματα έδωσα τις
αναγκαίες πληροφορίες και τα σχετικά στοιχεία για την συγγραφική του διαδρομή
και μίλησα για την ποίησή του. Στο δεύτερο σημείωμα συγκεκριμένα της 3/10/ 2019
μαζί με το κείμενό μου αντέγραψα ένα μικρό ενδεικτικό μέρος από τις σκόρπιες
κριτικές και αναφορές για την ζωή και το έργο του, ιδιαίτερα των τελευταίων
δεκαετιών. Το δεύτερο σημείωμα συμπλήρωνε κατά κάποιον τρόπο το πρώτο της
28/9/2019 όπου μιλούσα και ανέλυα τις εντυπώσεις μου ερχόμενος σε επαφή με το
ποιητικό του σύμπαν. Τα χρόνια πέρασαν και η κάπως «κρυπτική» ποίησή του, τυλιγμένη
μέσα στην υπερρεαλιστική και μπήτ ατμόσφαιρα της εποχής ακολούθησε την μοίρα
της πορείας άλλων σύγχρονων ελλήνων ποιητών. Κρατήθηκε δηλαδή στα ράφια των
δημόσιων και ιδιωτικών βιβλιοθηκών σαν μία ακόμα μαρτυρία της ελληνικής
ποιητικής παρουσίας εντός και εκτός ελλάδας. Ελάχιστα αφιερώματα προς τιμή του
δεν αναιρεί τον γενικό αναγνωστικό κανόνα των παλιότερων γενεών των ελλήνων
ποιητών, δηλαδή την λησμοσύνη. Δεν μπορώ να γνωρίζω κατά πόσο η
ελληνοαμερικανική λογοτεχνική κοινότητα ενδιαφέρεται ακόμα για τα καλλιτεχνικά
ίχνη που άφησε πίσω του. Στην γνωριμία
της ελληνικής ποίησης στο αμερικάνικο κοινό. Από ερωτήσεις που είχα κάνει
παλαιότερα στον Κίμωνα Φράιερ η άποψή του για τις μεταφράσεις του Σπάνια ήταν
θετικές. Εξάλλου, μπορεί ο νεαρός Νίκος Σπάνιας να έριξε κατά το κοινώς
λεγόμενο «μαύρη πέτρα πίσω του», δεν λησμόνησε όμως την ελληνική ποιητική
πραγματικότητα και τους δημιουργούς της. Ιδιαίτερη θέση στην μνήμη του κρατά ο
ποιητής Μιχάλης Κατσαρός ενώ ο κλειστοφοβικός σκοτεινός κόσμος του Φράνς Κάφκα
τον παρακολουθεί από κοντά.
Καθώς
διάβαζα και αποδελτίωνα το περιοδικό ΑΜΦΙ, συνάντησα την ποιητική και
μεταφραστική του παρουσία εκ νέου, γύρισα πίσω τους δείχτες του ρολογιού του
χρόνου και θυμήθηκα τις δικαστικές περιπέτειες που είχε το περιοδικό εξαιτίας
της δημοσίευσης ενός-για τα χρόνια εκείνα και τα τότε «χρηστά ήθη» της κοινωνίας,
τολμηρό ποίημα του ποιητή Νίκου Σπάνια το οποίο συνοδεύονταν με το γυμνό σώμα
ενός άντρα. Είχαν θυμάμαι συγκεντρωθεί τότε περί τις 2 χιλιάδες υπογραφές
συγγραφέων, πανεπιστημιακών, διανοουμένων, λογίων, ηθοποιών, τραγουδιστών,
δικηγόρων από την ελλάδα και το εξωτερικό-κυρίως την Γαλλία- υποστήριξης προς
το περιοδικό και την ελευθερία της έκφρασης και της καλλιτεχνικής δημιουργίας.
Και είχαν κατεβεί στους δρόμους σε εκδηλώσεις διαμαρτυρίας όχι μόνο άτομα
προερχόμενα από την τότε κοινότητα των ομοφυλοφίλων του ΑΚΟΕ αλλά και άλλους
χώρους από τον ετεροφυλόφιλο προοδευτικό πληθυσμό και την επιστημονική κοινότητα όπως μαρτυρούν τα
κείμενα.
Αναφέρω τα παραπάνω γιατί στην αντιγραφή μετά
από τόσες δεκαετίες των τολμηρών ποιημάτων του που δημοσιεύτηκαν σε τεύχη του
περιοδικού Αμφί, ενδέχεται ορισμένους αναγνώστες αυτού του σημειώματος-που δεν
έχουν καμία σχέση με την ομοφυλόφιλη ερωτική αίσθηση και επιθυμία- να
«σοκαριστούν» ή να «ενοχληθούν», ή να νιώσουν άβολα με την σεξουαλική
αθυροστομία του. Όμως αυτή η ιστοσελίδα είναι ή θα ήθελα να είναι ανοιχτή σε
όλα τα ποιητικά ρέματα και εκδοχές, και ιδιαίτερα σε δημιουργούς που
αγωνίστηκαν να φτιάξουν την δική τους ατομική Ποιητική και το κατόρθωσαν.
Μετά την επτάχρονη δικτατορία οι νέες
γενιές των ελλήνων αναγνωστών, γνώρισαν το όνομα του Νίκου Σπάνια από την
μετάφραση της ποίησης του συμβολιστή γάλλου ποιητή του «καταραμένου» Αρθούρου
Ρεμπώ, «Μία εποχή στην κόλαση» και από το βιβλίο των «Μεταφράσεών» του από την
παγκόσμια ποίηση, την ανθολογία από τον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο και των
καινούργιων ποιητικών του συλλογών. Στην πόλη του Πειραιά το όνομα και το έργο
του Νίκου Σπάνια ήταν γνωστό σε δύο τρία πρόσωπα ποιητών και μεταφραστών όπως ο
ποιητής και μεταφραστής Ανδρέας Αγγελάκης και ο μεταφραστής και καθηγητής Ηλίας
Κυζηράκος, και σε ελάχιστους λογίους του Πειραιά οι οποίοι προέρχονταν από την
παλαιά εαμική γενιά της εθνικής αντίστασης, στα μετά κατοχικά και μετεμφυλιακά χρόνια,
από όσο γνωρίζω και είχα κουβεντιάσει μαζί τους. Οι πρώτες ομάδες ατόμων που
είχαν στελεχώσει τον αρχικό πυρήνα του ΑΚΟΕ και του περιοδικού ΑΜΦΙ, την
περίοδο των αγώνων για την σεξουαλική απελευθέρωση και ερωτική ομοφυλόφιλη
επιθυμία, ήρθαν σε επαφή με τον ποιητικό λόγο του ελληνοαμερικανού ποιητή όταν
διαβάζοντας το προκλητικό-τότε- ποίημά του «η ποιητική μου», και συνοδευτικά
λόγω της αντρικής γυμνής φωτογραφίας που «πλαισίωνε» το ποίημα, βλέπε περιοδικό
«Αμφί» τεύχος 2/ Ιούνιος, Ιούλιος, Αύγουστος 1979, σ.17. Το περιοδικό και οι
υπεύθυνοι έκδοσής του μπήκαν σε δικαστικές περιπέτειες (εξαιτίας της
δημοσίευσης) και άρχισε ένας αγώνας υποστήριξης ελλήνων και ευρωπαίων
συγγραφέων και πανεπιστημιακών, ομάδες μικρών ακτιβιστικών πολιτικών και
κοινωνικών κινημάτων, φεμινιστικών, ηθοποιών και τραγουδιστών στο περιοδικό. Συγκέντρωση
υπογραφών υπέρ της ελευθερίας της έκφρασης, της ακηδεμόνευτης τέχνης από τους
αρμούς της εξουσίας, κυκλοφορίας του νέου περιοδικού, το οποίο προπαγάνδιζε-
υποστήριζε ανοιχτά την ομοφυλόφιλη ερωτική επιλογή και επιθυμία, τα δικαιώματα
των ελλήνων και ελληνίδων ομοφυλοφίλων. Η Διεθνοποίηση της Δίκης του περιοδικού
ΑΜΦΙ με την συγκέντρωση χιλιάδων υπογραφών και πολλών εκδηλώσεων διαμαρτυρίας
από διάφορες χώρες, έφερε τα θετικά αποτελέσματα για τους υπεύθυνους της
έκδοσης. Όταν αποφάσισαν την δημοσίευση του προκλητικού για εκείνα τα
μεταπολιτευτικά χρόνια, τα τότε «χρηστά ήθη» της ελληνικής κοινωνίας του
ποιήματος του Νίκου Σπάνια. Βλέπε τεύχος 5/ Άνοιξη 1980, σ. 50-51. Το περιοδικό
και οι υπεύθυνοι του αθωώθηκαν πανηγυρικά. Βλέπε σχετικά διπλό τεύχος 7-8/
Χειμώνας 1980- Άνοιξη 1981. Εδώ να υπενθυμίσουμε ότι η ποιητική παρουσία του
Νίκου Σπάνια στο Αμφί, ήταν γνωστή στους αναγνώστες του από την δημοσίευση του
ποιήματος με τον αγγλικό τίτλο “Love Syncopated” σελίδα 42, του πρώτου τεύχους 1/
Άνοιξη 1979. Το ποίημα με τον τίτλο «Η ποιητική μου» ο Νίκος Σπάνιας είχε
αφιερώσει σε μία από τις γνωστότερες καταξιωμένες ποιητικές φωνές της Γενιάς
του 1970 τον ποιητή Γιώργο Βέη. Ο Νίκος Σπάνιας είχε ξεχωρίσει τον ποιητικό του
λόγο και τον ανέφερε σε συνεντεύξεις του μαζί με άλλους νέους ποιητές της
Γενιάς του. Ως οι νέες γενιές των ελλήνων ποιητών που αξίζει να προσεχθούν.
Τα ερωτικά γιασεμιά ανθοφορούν σε κάθε
γενεά, ευαίσθητων ποιητών ή απλών καθημερινών ανώνυμων ανθρώπων, αντρών ή
γυναικών, ανεξάρτητα αν ανήκουν στην ομοφυλόφιλη ή στην ετεροφυλόφιλη
κοινότητα. Εμείς και Εσείς δεν θα είμαστε παρόντες στους νέους καιρούς που
ανατέλλουν, η παρακαταθήκη όμως της τέχνης τους θα δηλώνει ακόμα ότι κάποτε
υπήρξαμε εντός ή εκτός «περιθωρίου».
ΔΙΑΛΟΓΟΣ
Β.
Υπάρχουμε-ζούμε-όχι για τον εαυτό μας
Αλλά μόνον
όταν βρούμε κάποιο αντικείμενο
Στοργής.
Α. Η τέχνη,
φίλτατε, αρχίζει να υπάρχει από
Τη στιγμή
που θα βρεις τον απόλυτο εαυτό σου.
Γι’ αυτό
άλλωστε, κι η ζωή του κάθε ποιητή
Είναι μία
ιλαρή και ισόβια αυτοκτονία.
Α. Υπάρχει
μιά σχιζοφρένεια πού για
Τον
καλλιτέχνη είναι μιά λογική απόκριση
Σ’ έναν
παράλογο κόσμο.
Νίκος
Σπάνιας, Φόρος Τιμής στον Giorgio de Chirico, εκδόσεις Γνώση, Αθήνα 1981, σ.36
Η
παρουσία στα τεύχη του περιοδικού Αμφί του ποιητή και μεταφραστή Νίκου Σπάνια,
γίνεται με τις εξής ενότητες: α) Με ποιήματά του. β) Με μεταφράσεις του, γ) Με
βιβλιοκριτικές για βιβλία του από τρίτους, και δ) στην Δίκη του περιοδικού.
Συνολικά έχουμε την παρουσία του σε 10 μονά και διπλά τεύχη του Αμφί από όσο
γνωρίζω. Αποδελτιώνω την παρουσία του για τους σημερινούς ή ενδεχομένως μελλοντικούς
μελετητές και σχολιαστές του έργου του για μία ακόμα φορά.
-Τχ. 1/Άνοιξη 1979, Β΄ περίοδος,
σ.42.
Love Syncopated
Το στόμα σου
που λάμπει- τ’ ορέγομαι σαν φρούτο
σε κλαδί
δέντρου που δεν φτάνω-
φλέγομαι-
και δίχως τίποτα να πιάνω-
γλιστρώ-
όπως μιά σφαίρα πέφτει και γλιστρά
στης νύχτας
τον καθρέφτη-
Για μένα δεν
υπάρχει τόπος- αλλά και συ και συ-
σαν χήνα
σφαγμένη ή σαν χορδή σφαδάζεις-
όταν θες-
μέσα απ’ τα δάχτυλά μου-
καθώς κλαίς-
Λιώνουν απ’
τον καημό τα κόκκαλά μου-
Σε σφίγγουν και
σένα σαν κλοιός-
ύπουλα
ρεύματα κι υπόγειοι ουρανοί-
μή δε σε
βλέπω; Τί θαρρείς; Αναμμένος
πετιέσαι κι
αναιρείς-
του απείρου
τον καρπό την παρακμή-
Μη μου
παφλάζεις ελαφρά-μη γίνεις
φλοίσβισμα
–πάρε λεφτά!-
μη γίνεις
πρίσμα-ξεχώρισε-
τον έρωτα
απ’ το δόσιμο-
τη φλόγα απ’
το φιλί το αναλώσιμο-
είμ’
άνθρωπος κι εγώ- πονώ-
μην ξεκολλάς
απ’ το πλευρό μου- το πάν
είναι
αμφίβολο και βρίσκομαι εκτός νόμου-
Δεν θα
δακρύσω –όχι-
θέλω να σ’
αντικρύσω γυμνό από κάθε σύμβολο-
γυμνό –να μη
σε βλέπω με τα μάτια-
του τάδε και
του δείνα-
θέλω –αν
συμφωνείς- να σε πληρώνω με το μήνα-
Γιατί
κακιώνεις; Μη…
Με συγχωρείς
τα χάνω-δεν ξέρω τι να κάνω-
και με το
νου μου βάνω – πώς είμαι ξιφολόγχη-
και σου
άνοιξα μιά τρύπα στο κορμί.
Νίκος Σπάνιας, Νέα Υόρκη, 1978
-Τεύχος 2/ Ιούνιος Ιούλιος, Αύγουστος1979,
Β΄ περίοδος, σ.17
Η ποιητική μου
«Στο Γιώργο Βέη»
Υπάρχει τόση
ποίηση χωρίς την ποίηση
πού δεν
υπάρχει λόγος να γράφω ποίηση…
αλλά αφού
επιμένετε
άλλοτε είμαι
ένα φουριόζικο καυλί
κι άλλοτε
πάλι είμαι ένας αφανής φαλός
τρυπωμένος
όπως ουρά σκυλιού κάτω απ’ τα σκέλια του
είμαι παχύς
άχρωμος και αποκρουστικός
είμαι ωραίος
και σεξουαλικός
είμαι
ασθματικός κι εφιδρωμένος
είμαι ένα
δυνατό καυλί
είμαι ένα
στόμα δίχως δόντια
είμαι μιά
ανοιχτή πληγή
ματωμένη-
είμαι ένας
τροχός
μιά ρόδα που
γεννά τριαντάφυλλα
η ποίησή μου
δεν έχει κλειδιά κι εντούτοις
…. Είμαι ο
αρμαθός της καθαρής εικόνας.
Τα τραγούδια
της Μούσας μου βάλλουν
από οχήματα
τεθωρακισμένα
η φύση του
έρωτά μου είναι τέτοια που κάνει
τα ποιήματά
μου να διαμαρτύρονται
και να
κινδυνεύουν πολλές φορές
σαν σώματα
που κρέμονται έξω από τα τραίνα
ή σαν τους
διαδηλωτές που τρώνε ξύλο από την αστυνομία.
Μισώ όλα τα
μονοπώλια
και πρώτα
από όλα το μονοπώλιο των λουλουδιών της άνοιξης.
(Τί λέτε
εσείς για τους ποιητές που γράφουν μόνο για λουλούδια;)
Μισώ όλα τα
μυστικόσχημα.
(Τί λέτε
σείς για τους ποιητές που γράφουν ερμητική ποίηση;)
Παρόλα αυτά
γερνώ ώρα την ώρα κι όλο πάσχω.
Φωτοφοβία
είναι μιά από τις τελευταίες αρρώστιές μου
ήμουνα
κάποτε ρομαντικός
κι ύστερα
γίνηκα αγοραίος.
Νίκος
Σπάνιας, 1979, σ.17
-Τεύχος
5/Άνοιξη 1980, σ.50-51
Διεθνοποίηση
της Δίκης του ΑΜΦΙ
-Τεύχος 7-8/
Χειμώνας1980- Άνοιξη 1981, σ.19
Αθωώθηκε το
«ΑΜΦΙ»
-Τεύχος 9-10/Καλοκαίρι- Φθινόπωρο
1981, σ.81 και σ.42-43.
Βιβλιοκριτική του Ανδρέα Μουσουράκη, ψευδώνυμο
του ποιητή και μεταφραστή Ανδρέα Αγγελάκη για την ποιητική συλλογή του Νίκου
Σπάνια: «Φόρος τιμής στον Giorgio de Chirico».
«Φόρος τιμής
στον Giorgio de Chirico”
«Στην τελευταία συλλογή του Νίκου Σπάνια,
(χρόνια εγκατεστημένου στη Νέα Υόρκη, απ’ όπου παλεύει φιλότιμα να πληροφορήσει
το κοινό των ομογενών σχετικά με την εντελώς σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία, και
που μόνο μέσα στην υπερβολική του προθυμία μπερδεύει τα ερίφια με τα πρόβατα),
τον «Φόρο τιμής», επισημαίνουμε μιά θεματολογία ευρέος, πράγματι, φάσματος, μιά
πολυμάθεια που ορισμένες φορές εκφράζεται με παουνδικές φιλολογικές αναφορές ή
υπαινιγμούς και ηδονίζεται με τον αυτοσαρκασμό της. Διακρίνουμε ακόμη μιά
παλλόμενη ιστορική συνείδηση-κίνδυνος- θάνατος για τον μέτριο ποιητή- και μιά
στοχαστική διάθεση που δεν δικαιώνεται πάντα ποιητικά.
Τα καλύτερα κομμάτια του βιβλίου, ωστόσο,
είναι εκεί όπου ο Σπάνιας εγκαταλείπει τους φιλοσοφικούς ακροβατισμούς και τις
τερρακκόττες του και δίνεται με ορμή προς το ποθούμενο. Κλείνοντας τις σελίδες
του βιβλίου μας μένουν κομμάτια από τα «Κτήνη περιπατητικά», όλη η «Φωτογραφία»
και-κυρίως-η παραζάλη του «Ερωτομανέστατου».
Πολύ λίγες φορές μας μεταδόθηκε τόσο έντονα
ο ερωτικός ηλεκτρισμός και το αίσθημα της τρέλας, η παραφροσύνη του να κρατηθεί
ένα πρόσωπο πάση θυσία, έστω και με τα πιό πρόστυχα μέσα, όσο στο ποίημα
αυτό….».
Ανδρέας
Μουσουράκης, σελ. 81
ΚΑΙ
Κ Α
ΤΟ Υ Λ Ο Υ Π Ο Ι Η Μ Α Τ Α
ΑΝΤΕΚΔΙΚΗΣΗ
Αυρήλιε, σου
εμπιστεύομαι
ό,τι λατρεύω
πιό πολύ στον κόσμο αυτό- το αγόρι μου.
Μιά μικρή
χάρη σου ζητώ.
Αν, καθώς
λες, ορκίστηκες
σε ότι έχεις
ιερότερο
να σώσεις
την αγνότητά του,
μα την
αλήθεια δεν φοβάμαι
τον τάδε και
το δείνα διεστραμμένο
που τριγυρνά
ανιχνεύοντας
αλλά τον
ίδιο εσένα και την ακαθησύχαστή σου
καύλα που
κάνει και εξοκείλουνε
εξίσου τα
φρόνιμα και τ’ άταχτα παιδιά.
Αν είσαι έξω
από το σπίτι και σου σηκωθεί,
με γειά σου
και χαρά σου: μοστράρησέ την
όπου και σ’
όποιον σου γουστάρει…
Μα σε
παρακαλώ-δεν σου ζητώ πολλά-
κάνε μιά
μόνο εξαίρεση.
Αν
ακατάσχετη λαγνεία και ασέλγεια
θολώσουνε το
νου σου και με προδώσεις
έτσι ελεεινά
μοίρα κακή
τις μέρες σου παραμονεύει:
με πόδια
αλυσωμένα,
μεσ’ απ’ της
σάρκας σου την ανοιγμένη
τρύπα
θα σου
χώσω-ποινή
για τα πολλά
σου παραπτώματα-
μια φούχτα
μυτερά ρεπάνια
κ’ ένα
ζευγάρι μυτερότερα
πτερύγια
μπαρμπουνιού…
Κ’ ΕΝΤΟΥΤΟΙΣ
Τους
αθάνατους θεούς επικαλούμαι μάρτυρες.
Σε τί
διαφέρει η μυρωδιά του πρωκτού
του Αιμίλιου
και του στόματός του;
Η πάστρα του
ενός ισοδυναμεί με τη βρώμα
του άλλου.
Κανονικά,
ο πρωκτός
του είναι καθαρότερος και καλύτερος:
είναι,
τουλάχιστον, φαφούτης ενώ τα δόντια
του στόματός
του είναι χαυλιόδοντες
κολλημένοι
στα ούλα του σαν παλούκια
και πίσω
τους ο ουρανίσκος χάσκει
σαν το
αιδοίο μουλάρας που κατουρά
σ΄ ώρα
καλοκαιριού.
Κ’ εντούτοις
το μηδενικό αυτό
αυτή η
νούλα, συνουσιάζεται.
Υπάρχουν
γυναίκες…
ΒΑΣΙΜΕΣ ΦΗΜΕΣ
Στις δύο το
μεσημέρι
Όταν οι
άλλοι, Γέλλιε,
πηγαίνουν
για φαϊ
βγαίνεις από
το σπίτι σου
και μιά
λευκή ουσία
αφρερή
τρέχει από τα δύο σου χείλη.
Την θωρώ κι’
από ένα μίλι πέρα…
Άραγες τ’
είναι; Είναι σωστή ή ταχύπτερη
φήμη πώς
είσαι μιά μεγάλη λέρα
και
καταπίνεις για επιδόρπιο
του
ταλαίπωρου Βίρρου το σπέρμα;
Οσονούπω με
δέρμα σαν πανί
και με κανιά
που τρέμουν
βγαίνει κι’
ο Βίρρος
το
θεληματάρικο παιδί απ’ την αυλή σου.
Ώ,
μεγαλοδύναμοι θεοί! Μπορεί να μην τόχεις
παραγγίξει
το δύστυχο παιδί, μα σίγουρα
σιγουρότατα
τόχεις αποστραγγίξει.
ΑΝΕΝΤΙΜΕΣ
ΠΟΡΝΕΣ
Οι άνδρες
πάντοτε επαινούν
μιά τέτοια
πόρνη
έτοιμη να
κάνει ό,τι της ζητήσουν
για την τιμή
που ζητά.
Αλλά να
γαργαλάς με υποσχέσεις
και ν’
αθετείς τις υποσχέσεις
συχνά να
παίρνεις και ποτέ να μη δίνεις
Αφίληνα
σημαίνει πώς
δεν είσαι φίλη των ανδρών.
Ή κράτα το
λόγο σου
ή κράτα το
πράμα σου.
Βάλε σε
δούλεψη την προσφορά
αλλιώς
μη προσφέρεις τίποτα.
Μιά πληρωμή
με ψεύτικα προσχήματα
είναι πολύ
χειρότερη κι’ απ’ τη δημόσια
πόρνη ακόμα
που παίρνει χρήματα
για να
βουλώσουν κάθε τρύπα της
στο
πουλημένο σώμα.
Μετάφραση
ΝΙΚΟΣ ΣΠΑΝΙΑΣ, σ. 42-43.
-Τεύχος 12-13/ Χειμώνας 1982, σ.88-89
Βιβλιοκριτική
του Ανδρέα Μουσουράκη, ψευδώνυμο του ποιητή και μεταφραστή Ανδρέα Αγγελάκη για
τις μεταφράσεις των εξής τίτλων βιβλίων από τον Νίκο Σπάνια.
ΝΙΚΟΥ
ΣΠΑΝΙΑ: =Μεταφράσεις:
-Κάτουλου,
«Ποιήματα», εκδ. Γνώση, Αθήνα 1981
-Απολλιναίρ,
«Ποιήματα», εκδ. Γνώση, Αθήνα 1982
-Ρεμπώ, «Μια
Εποχή στην Κόλαση», εκδ. Γνώση, Αθήνα 1981.
«Ο Νίκος Σπάνιας έχει κατακλύσει τα
τελευταία δύο χρόνια την ελληνική αγορά βιβλίου και το λογοτεχνικό έντυπο με
τέτοια επιμονή, δημοσιεύοντας αδιακρίτως συνεργασίες του παντού, ώστε η
προσφορά του σαν ξενιτεμένου ποιητή που πασχίζει να κρατήσει με κάθε μέσο τους
δεσμούς του με τον ελλαδικό πνευματικό χώρο να καταντάει τελικά συγκινητική.
Μετά τον «φόρο τιμής…» ο προσεκτικός
εκδοτικός οίκος ΓΝΩΣΗ του κυκλοφόρησε τις μεταφράσεις του τριών ιερών τεράτων
της ποίησης: του Λατίνου Κάτουλου, του Ρεμπώ, που κανένας χαρακτηρισμός δεν
καλύπτει την μοναδικότητα της περίπτωσής του, παρά τον αποδέχεσαι σαν αστρικό
φαινόμενο που θα καταυγάζει επι αιώνες με την αινιγματική ποιητική του τον
κόσμο, και, τέλος, του ανατρεπτικού αλλά ταυτόχρονα ευάλωτου και κρυστάλλινου
Απολλιναίρ, όνομα που έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του ποιητικού
προσώπου της σύγχρονης Ευρώπης, μετά τον σιμούν του Σουρρεαλισμού. Προηγούνται
προλογίσματα για κάθε ποιητή. Ο Σπάνιας μετέφρασε με το ίδιο κέφι και τους
τρείς ποιητές, αλλά η μετάφραση του Κάτουλου είναι ένας άθλος προσπάθειας να
μεταφερθεί ατόφιος ο τόνος και το πνεύμα των ερωτευμένων ομοφυλόφιλων γερόντων
στην αντιμετώπισή τους-με τα σκληρά νιάτα, ή να ακουστεί καθάρια η φωνή των
λαϊκών τάξεών της τότε εποχής σε μια κρουστή, άφοβη και τολμηρή νεοελληνική
γλώσσα.
Την ίδια ευσυνειδησία παρατηρούμε τόσο
στον δυσμετάφραστο Ρεμπώ, όσο και στον διάπυρο Απολλιναίρ.
Να, μια μικρή γεύση Απολλιναίρ κατά
Σπάνια: «Σ’ έσφιξα στο στήθος μου σαν περιστέρι που μια παιδούλα πνίγει άθελά
της // Σ’ έκανα δική μου μ’ όλη την ομορφιά σου, μιαν ομορφιά πλουσιότερη κι
από όλα τα κοιτάσματα χρυσού της Καλιφόρνιας».
Κι ένα απόσπασμα από τον Ρεμπώ:
Τέσσερις ώρα
καλοκαίρι, το πρωί
ο λήθαργος
του έρωτα καλά κρατεί.
Κάτω από
τους θάμνους αναθυμιάζει
η οσμή της
οργιασμένης νύχτας.
Σε
πευκόφυτες εκτάσεις αχανείς,
Μακρυά, κάτω
απ’ τον ήλιο των εσπερίδων
Οι Μαραγκοί-με
τα κοντά μανίκια τους-
Πιάνουν
δουλειά:
Ήρεμοι, στην
έρημό τους από μούσκλα
Σφυροκοπούνε
θόλους ακριβούς:
Εκεί θα
χρωματίσει η πόλη φάλτσους ουρανούς.
Ω, για τους
χειρώναχτες αυτούς τους τόσο γοητευτικούς
Υποταχτικούς
ενός βασιληά της Βαβυλώνας,
Αφροδίτη!
Παράτα για μιά στιγμή τους εραστές
Με τους
ολοστεφανωμένες τους ψυχές.
Ώ των βοσκών
βασίλισσα, κουβάλα
Στους
εργάτες το ρακί τους
Για να
τσακίσει η ορμή τους
Μια και δεν
φυλάν παρά καρτέρι
Να ριχτούν
στη θάλασσα, ντάλα μεσημέρι.»
Ανδρέας
Μουσουράκης, σ.88-89.
-Τεύχος 16-17/ Άνοιξη- Καλοκαίρι 1984,
σ.47
TIMES SQUARE
Όποιαν ώρα
της ημέρας
και κάτω από
οποιεσδήποτε συνθήκες
μπορείς να
γράψεις ένα ποίημα.
Όσα χρόνια
κι’ αν περάσουν
η ποιητική
εικόνα δεν αφανίζεται.
Θυμάμαι…
(πόσα χρόνια πέρασαν; Είκοσι; Είκοσι- τρία;)
Τον είχα
πλησιάσει με κείνο το γνωστό τέχνασμα
κράμα-
δήθεν- αμεριμνησίας και χαράς:
«Α! Α! Α!
χα, χα, χα!...»…. Κάτι τεράστιοι
καταράχτες
μούσκευαν ένα παντελόνι ανδρικό
και ω του
θαύματος έβγαινε σιδερωμένο στο πι και φι.
Φωτεινές
πομφόλυγες, έσκαγαν σχεδόν
πάνω από τα
κεφάλια μας. Όργιο παλμικών χρωμάτων.
Ηλεκτρικά
διαφημιστικά σήματα πώς γίνονται
τέλεια
συνθήματα Look! Κραυγάζω και στρέφει
και μου
χαμογελάει. Ήταν ναυτόπαις από τη Σοβιετική
Ρωσία. Απόρησα
πώς είχε μάθει εγγλέζικα τόσο καλά.
Τον πήγα στο
διαμέρισμα της 3ης Λεωφόρου.
Ήταν
πτοημένος σα σκίουρος με μάτια γυαλιστερά
και
ψαχουλιάρικα. Τον άρπαξα και τον φίλησα.
Σκυθρώπιασε κι ύστερα χαμογέλασε:
-My name is Viktor, Viktor with a K not with a C.
Έβαλα στο γραμμόφωνο
το Mario Lanza.
-Μ’ αρέσει ο
Mario Lanza! μου λέει.
Μήλα
μογγόλου και μάτια σκίουρου.
Θάτανε
δεκαπέντε βία δεκάξι ετών.
Τον άρπαξα
και τον φίλησα για δεύτερη φορά.
Έδειχνε
χαρούμενος-όχι όμως από το φιλί.
Ένα
δεκαπεντάχρονο Ρωσόπουλο στο Χάρλεμ.
-«Η πράξις
δεν έγινε;» Με πείραξε ένας
φίλος από το
διπλανό διαμέρισμα.
Η πράξις δεν
έγινε.
Ένα αγόρι-
σκίουρος.
Τον έλεγαν Viktor μεK κι όχι με C.
Νίκος
Σπάνιας, σ.47
-Τεύχος 20/ Άνοιξη 1986, σ.75 Β΄
Περίοδος
Βιβλιοκριτική
από Θεοφάνη Καραντζιά, του μυθιστορήματος του Γάλλου συγγραφέα Αντρέ Ζίντ:
«Κόρυντον», εκδόσεις Γνώση, Αθήνα 1984, σε μετάφραση Νίκου Σπάνια.
«Ο ποιητής Νίκος Σπάνιας, χρόνια
ξενιτεμένος στη Νέα Υόρκη, από τους ελάχιστους επώνυμους συνεργάτες του
περιοδικού, είναι ένα τακτικό «παρών» στο χώρο της λογοτεχνίας μας, είτε
κάνοντας ποίηση είτε μετάφραση είτε αρθρογραφώντας με χιούμορ και λεπτή
παρατηρητικότητα.
Ο Σπάνιας, λοιπόν, εξέδωσε στη «Γνώση» πάλι
τον «Κορυντόν» του Αντρέ Ζίντ, (ά έκδοση της μετάφρασης: 1965).
Το προδρομικό αυτό κείμενο, αποτελούμενο
από τέσσερις διαλόγους κατά το πλατωνικό πρότυπο, ολοκληρώθηκε το 1924 στη
δεύτερη έκδοσή του (η πρώτη δημοσίευση περιέχει μόνο τους δύο πρώτους διαλόγους
και ο Ζιντ απέφυγε να δηλώσει το όνομά
του) και αμέσως ακολούθησαν απανωτές μεταφράσεις του σε πολλές ευρωπαϊκές
γλώσσες.
Σίγουρα το κείμενο αυτό του Ζιντ αποτελεί
μιαν από τις γενναιότερες πράξεις του άνισου κατά τα άλλα, συγγραφέα. Σε μία
περίοδο υποκρισίας και καθωσπρεπισμού τολμά να πει τα πράγματα με τ’ όνομά
τους, να θίξει, έστω με μιαν επίφαση επιστημολογίας που ηχεί σήμερα σαν
συμβατική και ξεπερασμένη, ένα θέμα ταμπού και- κυρίως- να υπερασπιστεί μια προηγούμενη επαναστατική για τον
μεσοπόλεμο και εντελώς σύγχρονη άποψη: η θηλυπρέπεια δεν είναι απαραίτητο να
χαρακτηρίζει τον ένα από τους δύο εραστές. Ούτε είναι απαραίτητο ν’ αναπαράγει
στις ομόφυλες ερωτικές σχέσεις το σχήμα άνδρα-γυναίκας, του λεγόμενου τρίτου
φύλου, που κυρίως υποστήριξε με τις επιστημονικές του έρευνες ο Χίρσφελντ και
που, είναι μία πλήρης αντιστροφή της αρχαιοελληνικής άποψης περί έρωτα που
τονίζει και ενθαρρύνει την ανδροπρέπεια, την αρετή στις πολεμικές τέχνες και το
αρρενωπό ήθος.
Μια άλλη χαρακτηριστική κι έξυπνη θέση του
Ζιντ αναιρεί τη διαδεδομένη αντίληψη του καιρού του για τον ομοφυλόφιλο σαν
«διαστραμμένο» και με την παράθεσή της θα τελειώσουμε το σύντομο αυτό σημείωμα:
«Το βάσανο είναι πως οι απληροφόρητοι συγχέουν τους διεστραμμένους με τους
ομαλούς ομοφυλόφιλους. Άλλωστε, έκφυλοι τύποι, άρρωστοι και δαιμονισμένοι,
βρίσκονται και στους ετεροφυλόφιλους.».»
Θεοφάνης
Καραντζιάς, σ. 76
-Τεύχος 3/ Σεπτέμβριος, Οκτώβριος
1987. Σ.59 Γ΄ περίοδ. (Ανατύπωση) 10 ΧΡΟΝΙΑ ΑΜΦΙ
Αναδημοσίευση
του ποιήματος του 1979 «η ποιητική μου», σ.59
-Τεύχος 4/ Ιανουάριος- Φεβρουάριος
1988, σ.37-38. Γ΄ περίοδος
Βιβλιοκριτική
από Νίκο Αδάμ: «ΝΙΚΟΣ ΣΠΑΝΙΑΣ: Το
Μαύρο Γάλα της Αυγής, εκδ. Οδός Πανός, Αθήνα 1987
«Η αλήθεια
του έρωτα και του θανάτου περιφρουρείται χρόνια τώρα από τις πιο κοινότυπες
απαγορεύσεις που πλήττουν τον έναν και τον άλλον. Έτσι αποτελεί χώρο μυστικό,
κρυμένον από τα καθημερινά, δυσδιάκριτο και δυσπρόσιτο.
Δεν ξέρω αν ενέχει η ποίηση τα σήματα
πορείας τα ικανά να οδηγήσουν στην ανακάλυψη του χώρου αυτού. Στο «μαύρο γάλα
της αυγής» όμως ενυπάρχουν ταπεινές προσωπικές εικόνες από το χώρο αυτό.
Οι εικόνες αυτές, θρησκευτικές και
ερωτικές, όπως και οι φωτογραφίες ανδρικών γυμνών του George Piatt Lynes που συνοδεύουν την έκδοση, θα
μπορούσαν να είναι ημερολογιακές σημειώσεις, ταξιδιωτικές εμπειρίες από τις
επισκέψεις του ποιητή στο χώρο της προαναφερόμενης αλήθειας.
Τα δύο
παιδιά φορούσαν μπλε εργατικές στολές.
Τα μάγουλά
τους ροδαλά και άτριχα τα στήθια.
……………………………
Ανέβασαν
ταυτόχρονα στα χείλη τα ποτήρια με το κρύο νερό
Στο γκαρσόνι
φέρθηκαν ήπια και ευγενικά.
Ανάμεσα στο
σαματά και τις φωνές ο χρόνος είχε σταματήσει.
Σηκώθηκαν να
φύγουνε κι όπως τα ρούφηξε η νύχτα
Τότε ευθύς
αγκαλιαστήκανε και φιληθήκανε στο στόμα.
Από το ποίημα «ΔΥΟ ΑΓΟΡΙΑ»
--
Μια νύχτα
στο κοιμητήριο
στο
κοιμητήριο με τα κυπαρίσσια
τα
κυπαρίσσια που ψήλωσαν σαν τις
νύχτες των
πεθαμένων
-είναι αργά
γι’ αγάπη ψιθυρίζει ο πρώτος νεκρός
-ναι, μα
γιατί, ρωτά ο δεύτερος.
-γιατί η
αγάπη είναι μαύρη και πράσινη σαν κυπαρίσσι η αγάπη δεν είναι γαλανή.
-Λάθος
διορθώνει ο δεύτερος, η αγάπη είναι βαθιά όπως το μάτι της βιολέτας μάτια
βιολετικά και συμπαγή για την βαθιά αγάπη.
-Ναι
συμφωνεί ο πρώτος, αγάπη είναι το ψωμί που φάγαμε τα πορφυρά φιλιά που
αλλάξαμε.
Από το ποίημα: «στο κοιμητήριο».».
Νίκος Αδάμ,
σ. 37-38
ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ
Θα ‘ρθει μιά
μέρα να πάω πού-
θα ‘ρθει μια
μέρα να πάς πού-
αυτό το
δάχτυλο δείχνει προς-
αυτό το
βλέμμα στρέφεται προς τί-
Χάσαμε την
παραμυθία της προσευχής.
Τα
κεφάλια μας εξατμίστηκαν.
Καλύτερα
έτσι αποπλένεται το ρύπος.
Έτσι καθαρός
θέλω να σε παρηγορήσω.
Θέλω το
μίσος να γίνει αγάπη
το τραύμα
συγγνώμη
η αμφιβολία
πίστη
η θλίψη
χαρά.
Όταν καούμε
και γίνουμε στάχτη
ίσως τότε
σμίξουμε κι οι δυό μαζί.
Αλλά τώρα;
Τώρα μιά μαύρη
φτερούγα σκεπάζει
τον ουρανό,
χύνει σταγόνες αίμα ρόδινο
σαν τη
γλώσσα της γάτας,
μιάς γάτας
που γλείφει τις πληγές μας
κι αρχίζουν
όλα απ’ την αρχή.
Θα ‘ρθει μιά
μέρα να πάω πού-
θα ‘ρθει μιά
μέρα να πάς πού-
ΝΙΚΟΣ ΣΠΑΝΙΑΣ, ΤΟ ΡΑΜΦΟΣ ΤΗΣ ΑΫΠΝΙΑΣ,
εκδόσεις Οδός Πανός, Αθήνα 2001, σ.31.
Κείμενο και
αντιγραφή
Γιώργος Χ.
Μπαλούρδος
Πειραιάς,
9-13 Νοεμβρίου 2023
ΥΓ.
«Το μάτι του θεού είναι θεότυφλο
Πλήν όμως θελκτικό: κλείνει μέσα
Στην τύφλα του μιά απειρία πιθανοτήτων…»
Νίκος Σπάνιας
Κάθε
παρομοίωση με έλληνες πολιτικούς ελίτ ηγετίσκους δεχτή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου