Δύο παλαιές μεταφράσεις του Γ. Π. Σαββίδη

 

ΔΥΟ ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ ΣΤΑ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ

ΤΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΚΑΙ ΚΡΙΤΙΚΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΓΙΩΡΓΟΥ Π. ΣΑΒΒΙΔΗ

 

LEON MOUSSINAC

          Π Ι Σ Τ Ε Υ Ω

Αητός ή χοίρος

Δειλός ή μάρτυς

Σάτυρος ή βασιλιάς

Παπάς ή δήμιος

Εραστής ή στρατιώτης

Μεγαλοφυής ή ανόητος

ΠΙΣΤΕΥΩ

 

Παρά την αμφιβολία και την ενάργεια

Παρά το ημίφως ή την ανία

Τη φρίκη, την πείνα και το μέλλον

Παρά το δρέπανο της απελπισίας

Και τα τέρατα της εκατόμβης

Παρά τις αιμάτινες πρασιές

Παρά τα χέρια των ομοίων μου

ΠΙΣΤΕΥΩ

 

Πέρα από τους νόμους και τις αλυσίδες

Πέρα από τις λέξεις και τα κρίνα

Πέρα από τον ουρανό και το νερό

Πέρα από τις φωνές και τα φτερά

Πέρα από τους θεούς και τους σταυρούς

Πέρα από τους επίορκους κόσμους

Από την αηδία γι’ αυτά που ακούω

Βλέπω αισθάνομαι κι αναπνέω

Πέρα από το Παρίσι και τα Σόδομα

Πέρα από το μηδέν από το παν

Πέρα ακόμα από μένα τον ίδιο

ΠΙΣΤΕΥΩ

 

ΠΙΣΤΕΥΩ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ

          ΓΙΩΡΓΟΣ  ΣΑΒΒΙΔΗΣ

Περιοδικό ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ τεύχος 37/1-1-1946, σ.20, Χρόνος Γ΄, τόμος Δ΄.

--

JEAN  TARDIEU*

          ORADOUR **

Το Οραντούρ δεν έχει πιά γυναίκες

Το Οραντούρ δεν έχει πιά μητ’ έναν άντρα

Το Οραντούρ δεν έχει πιά φύλλα

Το Οραντούρ δεν έχει πιά πέτρες

Το Οραντούρ δεν έχει πιά εκκλησία

Το Οραντούρ δεν έχει πιά παιδιά.

 

Μήτε καπνός πιά μήτε γέλια

Μήτε στέγες πιά μήτε σοφίτες

Μήτε αχερώνες πιά μήτε αγάπη

Μήτε τραγούδια πιά μήτε κρασί.

 

Οραντούρ σκιάζομαι ν’ ακούσω

Οραντούρ δεν τολμώ

Να πλησιάσω τις πληγές σου

Το αίμα σου και τα χαλάσματά σου,

Δεν μπορώ δεν μπορώ πιά

Να ιδώ μηδέ ν’ ακούσω τ’ όνομά σου.

 

Οραντούρ ξεφωνίζω κι’ ουρλιάζω

Κάθε φορά που σπάει μια καρδιά

Απ’ τα χτυπήματα των δολοφόνων

Ένα περίτρομο κεφάλι

Δυό μάτια ορθάνοιχτα, δυό μάτια κόκκινα

Δυό μάτια σοβαρά, δυό μάτια μεγάλα

Σαν την τρέλα τη νύχτα

Δυό μάτια μικρού παιδιού:

Ποτέ δε θα μ’ αφίσουν.

 

Οραντούρ πιά δεν τολμώ

Να διαβάσω ή ν’ αρθρώσω τ’ όνομά σου.

Οραντούρ ανθρώπινο αίσχος

Οραντούρ αίσχος αιώνιο

Δε θα κοπάσουν οι καρδιές μας

Παρά με την χειρότερη εκδίκηση

Μίσος και αίσχος παντοτεινό.

 

Το Οραντούρ δεν έχει πιά σχήμα

Το Οραντούρ, γυναίκες μηδέ άντρες

Το Οραντούρ δεν έχει πιά παιδιά

Το Οραντούρ δεν έχει πιά φύλλα

Το Οραντούρ δεν έχει πιά εκκλησιά

Μήτε καπνούς πιά μήτε κοπελλιές

Μήτε βράδια πιά μηδέ πρωινά

Μήτε θρήνους πιά μηδέ τραγούδια.

 

Το Οραντούρ δεν είναι παρά μια κραυγή

Κι’ αυτό είναι το χειρότερο πλήγμα

Για το χωριό που εζούσε

Κι’ αυτή εδώ είναι η πιό μεγάλη ντροπή

Να μην είναι πιά παρά μιά κραυγή,

Όνομα του μίσους του ανθρώπου

Όνομα της ανθρώπινης ντροπής

Τ΄ όνομα της εκδίκησής μας

Πού μέσα σ’ όλα μας τα χώματα

Τ’ ακούνε και τους πιάνει σύγκρυο

Ένα στόμα δίχως πρόσωπο

Πού ουρλιάζει σ’ όλους τους καιρούς.

          ΓΕΩΡΓΙΟΣ  ΣΑΒΒΙΔΗΣ

*Το ποίημα τούτο πρωτοδημοσιεύτηκε στην παράνομη έκδοση των «Γαλλικών Γραμμάτων» (Lettres Francaises) χωρίς ν’ αναφέρεται το όνομα του συγγραφέα του. Αργότερα μαθεύτηκε πώς τόχε γράψει ο Tardien.

**Πρόκειται για το γαλλικό χωριό Oradur sur Glane (Haute Vienne) που καταστράφηκε ολοκληρωτικά από τους Γερμανούς στις 10 Ιουνίου 1944. Ο πληθυσμός του 792 άτομα (άντρες, γυναίκες και παιδιά), σφάχτηκαν ή κάηκαν ζωντανά.

Περιοδικό ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ τχ. 28-29/ 1-15/6/1945, χρόνος Β΄, τόμος Γ΄.

Ελάχιστα:

Αντιγράφω δύο πρώιμες νεανικές μεταφράσεις του κυρού καθηγητή και μελετητή, κριτικού και αναστηλωτή-επιμελητή έργων της Ελληνικής Λογοτεχνίας Γιώργου Π. Σαββίδη. Ο ιστορικός της ελληνικής λογοτεχνίας κυρός Αλέξανδρος Αργυρίου, στην δική του εξέταση του περιοδικού Φιλολογικά Χρονικά στον Δ΄ τόμο της Ε. Λογοτεχνίας, (βλέπε ανάρτηση Β΄ σημειώματος αποδελτίωσης των τόμων του περιοδικού στα Λ. Πάρεργα) μιλά για πρώτες μεταφραστικές παρουσιάσεις του Γ. Π. Σαββίδη πριν φύγει για την Αγγλία. Διατήρησα την ορθογραφία της δημοσίευσης. Την παρουσία του Γιώργου Π. Σαββίδη στα 44 εν συνόλω τεύχη του μετακατοχικού- της απελευθέρωσης περιοδικού, την συναντάμε δύο μόνο φορές. Όπως θα παρατηρήσει ο αναγνώστης κάτω από τα δύο ποιήματα δεν διευκρινίζεται αν η εργασία είναι μετάφραση, απόδοση, ελεύθερη απόδοση, αναγράφεται μόνο το όνομα και το επίθετο. Μάλιστα στο ένα ποίημα το όνομα αναγράφεται ως Γιώργος ενώ στο άλλο ως Γεώργιος, τα αντέγραψα όπως τα διαβάζουμε. Τους δύο ποιητές δεν τους συναντάμε μάλλον συχνά στα λογοτεχνικά περιοδικά της εποχής ούτε και μεταγενέστερα. Και τα δύο ξενόγλωσσα ποιήματα είναι γραμμένα μέσα στην ιστορική και αγωνιστική ατμόσφαιρα των χρόνων εκείνων και διακρίνονται για την ανθρωπιστική τους διάθεση και τον αντιπολεμικό τους χαρακτήρα, τονίζοντας ότι η επιλογή των συγκεκριμένων ποιητικών μονάδων και ποιητών από τον νεαρό Γιώργο Π. Σαββίδη δεν φανερώνει μόνο την γλωσσική ξενόγλωσση ευρυμάθειά του αλλά, μας δηλώνει με ξεκάθαρο τρόπο την πολιτική δημοκρατική συνείδηση του έφηβου μαθητή, γνωρίζοντας ασφαλώς και την ιδεολογική ατμόσφαιρα που κινούνταν το περιοδικό Φιλολογικά Χρονικά, τα κείμενά του, τους κεντρικούς σκοπούς της έκδοσης, και το πολιτικό κλίμα των υπόλοιπων συνεργατών του. Ο νεαρός Γιώργος Σαββίδης μαθητής ακόμα, έδειξε από νεαρότατη ηλικία την καλλιτεχνική του φύση και τα πνευματικά του ενδιαφέροντα. Στα νεανικά του πνευματικά φτερουγίσματα ασχολήθηκε με τον ποιητικό λόγο γράφοντας και δημοσιεύοντας ποίηση ή μεταφράζοντας όχι μόνο στα Φιλολογικά Χρονικά. Αν φέρουμε στο νου μας ότι ως τελειόφοιτος του Γυμνασίου διηύθυνε το σχολικό περιοδικό του Προτύπου Λυκείου Αθηνών " Έφηβος"…. Ας δούμε τι μας λέει ο Κύπριος καθηγητής και ποιητής, δοκιμιογράφος Μιχάλης Πιερής στο μελέτημά του «Για την προσωπικότητα και το έργο του Γ. Π. Σαββίδη» στον τόμο «Οι Ποιητές του Γ. Π. Σαββίδη», Διήμερο στη Μνήμη του Γ. Π. Σαββίδη, έκδοση Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας, Σχολή Μωραϊτη, Αθήνα 1998.  «Κατά τη διάρκεια των μαθητικών και φοιτητικών του χρόνων ο Σαββίδης ανέπτυξε σπάνια για την ηλικία του φιλολογική και πνευματική δράση. Μαθητής ακόμα του γυμνασίου αποδελτίωσε, κατά σύσταση του Νίκου Σβορώνου, τις Παραδόσεις του Νικόλαου Πολίτη από την άποψη της επιβίωσης αρχαίων αναμνήσεων και δοξασιών. Ως τελειόφοιτος του Γυμνασίου διηύθυνε το σχολικό περιοδικό του Προτύπου Λυκείου Αθηνών Έφηβος και συνεργάστηκε στο λογοτεχνικό περιοδικό Φιλολογικά Χρονικά’ ενώ ως πρωτοετής φοιτητής στην Αθήνα, συνεργάστηκε με το βραχύβιο «πρωτοποριακό» περιοδικό Νέος Λόγος και έλαβε μέρος στη «Ρυθμική Λέσχη Ελλάδος», που είχε σκοπό τη συστηματική μελέτη της αμερικάνικης λαϊκής μουσικής», σελ. 13. Ενώ χωρίζοντας σε τρείς μεγάλες κατηγορίες το φιλολογικό και κριτικό έργο του Γ. Π. Σαββίδη ο Κύπριος κυρός καθηγητής και ποιητής Μιχάλης Πιερής, στην σελίδα 25 του μελετήματος του, μνημονεύει εν τάχει  την ενασχόλησή του με τις μεταφράσεις. Διαβάζουμε: «Μια άλλη αξιοσημείωτη εκδήλωση της συγγραφικής δράσης του Σαββίδη είναι οι λογοτεχνικές του μεταφράσεις, κυρίως ποιητικών κειμένων της ευρωπαϊκής, αμερικάνικης και νοτιοαμερικάνικης ποίησης, καθώς και κειμένων ποιητικής και αισθητικής θεωρίας.». 

Τώρα, το διαζευκτικό ποίημα του Leon Moussinac φέρνει στην σκέψη την ποιητική ανθρωπιστική διάθεση ποιημάτων του Νικηφόρου Βρεττάκου και ορισμένων άλλων ελληνικών φωνών των χρόνων εκείνων, ενώ η ποιητική εικονογραφία του Tardieu, τουλάχιστον για την δική μου αναγνωστική αντίληψη, ανακαλεί στη μνήμη την γραφή του Μιχάλη Κατσαρού. Η επανάληψη σαν επωδός του ονόματος του κατεστραμμένου γαλλικού χωριού Oradour από τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής και ο εξανδραποδισμός αντρών και γυναικόπαιδων, ολόκληρων οικογενειών, θυμίζει την παρόμοια στρατιωτική τακτική που υιοθετούσαν οι Γερμανικές ναζιστικές δυνάμεις κατοχής όπου εισέβαλαν, δίχως να λησμονούμε και τις ανάλογες περιπτώσεις στην κατεχόμενη πατρίδα μας. Μικρές «Γκουέρνικες», μέχρι να νικηθούν από τις ευρωπαϊκές και αμερικάνικες συμμαχικές δυνάμεις, οι στρατιωτικές δυνάμεις του άξονα και να επέλθει η απελευθέρωση και η ειρήνη των μεταπολεμικών χρόνων. Και φυσικά ο διαχωρισμός της γηραιάς Ευρωπαϊκής Ηπείρου στα δύο ιδεολογικά αντίθετα στρατόπεδα, του δυτικού και ανατολικού μπλοκ. Περίοδος ψυχρού πολέμου. Τα δύο αυτά ποιήματα, οι δύο αυτές μεταφραστικές (ας τις ονομάσουμε έτσι) εργασίες του νεαρού Γιώργου Π. Σαββίδη, υπάγονταν μέχρι πρόσφατα στα αθησαύριστα (εν συνόλω) δημοσιεύματα του περιοδικού για τα οποία μας μιλά ο έτερος ιστορικός και κριτικός της ελληνικής λογοτεχνίας Αλέξανδρος Αργυρίου στην πολύτομη ιστορία του που δημοσιεύσαμε σε προηγούμενο σημείωμα για το περιοδικό. Γιατί αναφέρω μέχρι πρόσφατα, διότι, αν ανατρέξουμε στην Εργογραφία- Βιβλιογραφία του κυρού καθηγητή, του «ποιητή-φιλόλογου» Γιώργου Π. Σαββίδη,-για να δανειστώ έναν δικό του τίτλο- θα δούμε ότι στα νεότερα, της δικής μας γενιάς χρόνια, των δεκαετιών 1970 και μεταγενέστερα, κυκλοφόρησαν δύο τίτλοι βιβλίων του Γ. Π. Σαββίδη οι οποίοι εμπεριέχουν τις μέχρι σήμερα μεταφράσεις του σε διάφορα έντυπα, εφημερίδες και λογοτεχνικά περιοδικά της Ελλάδος και της Κύπρου. Αυτού του πολυμαθέστατου επιμελητή και αναστηλωτή έργων Ελλήνων ποιητών (Κ. Π. Καβάφης, Κώστας Καρυωτάκης κλπ.) και ακούραστου πανεπιστημιακού δασκάλου και διαχειριστή Αρχείων άλλων, ο οποίος διετέλεσε μεταξύ άλλων του ενασχολήσεων και διάδοχος διευθυντής του Παλαμιστή Γιώργου Κατσίμπαλη στο περιοδικό «Αγγλοελληνική Επιθεώρηση» την δεκαετία του 1950, ακριβέστερα από τα 1953. Οι δύο τίτλοι βιβλίων που προαναφέραμε είναι: Γ. Π. Σαββίδης, «ΠΑΝΩ ΝΕΡΑ», Δεκαεννέα δημοσιογραφικές περιδιαβάσεις και δύο παλαιά ορόσημα καθώς και άγνωστα κείμενα του Αυγέρη, του Καβάφη, του Σεφέρη κ. ά., εκδόσεις Ερμής, Αθήνα 1973, και κυρίως, ο νεότερος σε εμάς χρονολογικά τόμος: Γ. Π. Σαββίδης, «ΕΔΩΔΙΜΑ ΑΠΟΙΚΙΑΚΑ» Ελάσσονα και ανέκδοτα κείμενα και ποιητικές μεταφράσεις 1945-1995, εκδόσεις Ερμής, Αθήνα 2000. Ο πλούσιος σε άγνωστή μας ύλη αυτός τόμος του οποίου ο κεντρικός τίτλος θυμίζει τον στίχο του μουσικοσυνθέτη Διονύση Σαββόπουλου και της σύνθεσής του «Αχαρνής» (παρενθετικά η μουσική αυτή επένδυση προορίζονταν για παράσταση του Θεάτρου Τέχνης του Καρόλου Κουν αλλά δεν υλοποιήθηκε), περιλαμβάνει και την ενότητα «ΑΠΟΙΚΙΑΚΑ» των σελίδων 143-207 με τις μέχρι σήμερα μεταφράσεις του Γ. Π. Σαββίδη. Η ενότητα των «Αποικιακών», ανοίγει την αυλαία της με τις δύο εργασίες στα τεύχη των Φιλολογικών Χρονικών. Στην δική μου αντιγραφή , δεν χρησιμοποίησα τον παραπάνω τόμο αλλά τις σελίδες του περιοδικού-με τις όποιες γλωσσικές και ορθογραφικές του ατέλειες μια και το θέμα μου είναι η αποδελτίωση των 44 τευχών του των τεσσάρων τόμων του. 

Και πάλι παρενθετικά να αναφέρουμε ότι στις σελίδες σ. 184-192 του κεφαλαίου «Β΄ Τα Φιλολογικά Χρονικά και η διαμάχη των γενεών» και «Γ΄ Αριστερά ανοίγματα και δεξιές αγωνίες» του μελετήματος της φιλολόγου και συγγραφέως πανεπιστημιακού κυρίας Αγγέλας Καστρινάκη: «Η λογοτεχνία στην ταραγμένη δεκαετία 1940-1950», εκδόσεις Πόλις, Αθήνα 2005 δεν μνημονεύεται η παρουσία του Γ. Π. Σαββίδη. Η εστίαση του ερευνητικού βλέμματος της καθηγήτριας και συγγραφέως επικεντρώνεται στις δύο ιδεολογικά αντίπαλες παρατάξεις της εποχής, της δεκαετίας 1940-1950. Έχοντας διαβάσει την εξαιρετικής δουλειάς αυτή εργασία της αναρωτιόμαστε ενδεχομένως λανθασμένα, αν πολιτικά και ιδεολογικά αληθεύουν στα όσα για την πολιτική και ιδεολογική στράτευση γράφει η κυρία Καστρινάκη για ορισμένους παλαιούς κριτικούς και συγγραφείς (ότι ανήκαν στην ακροδεξιά πνευματική πολιτική πλευρά της εποχής). Όπως ο από την συμπρωτεύουσα κριτικός Πέτρος Ωρολογάς, και στην δική μας Πειραϊκή περίπτωση, ο πειραιώτης δοκιμιογράφος και κριτικός Βασίλειος Λαούρδας. Ή απλά έχουμε πολιτικές «ταμπέλες» και ορολογίες οι οποίες προέρχονται από το ευρύτερο κλίμα της ταραγμένης και σκοτεινής εκείνης εποχής, αναγκαίες πολιτικές και ιδεολογικές επισημάνσεις-εκ των υστέρων- στην εξέταση και ερμηνεία της ύλης των περιοδικών- ασφαλώς και των Φιλολογικών Χρονικών-και της «ιδεολογικής πλατφόρμας» στην οποία ήσαν ενταγμένοι οι συνεργάτες του και, σχολιάζοντας, γράφοντας άρθρα και δημοσιεύοντας μελέτες και κριτικές για λογοτέχνες του καιρού τους, εκφράζουν μέσα στα κείμενά τους, διατυπώνουν με τα γραφόμενά τους, αποτυπώνουν με τον λόγο τους τις ατομικές, προσωπικές τους ερμηνείες και ιδεολογικές και πολιτικές θέσεις και σκοπούς. Στον βαθμό φυσικά που τους το επιτρέπει η συντακτική επιτροπή του περιοδικού (ή των περιοδικών) και ο εκδότης τους, στην δεδομένη περίπτωση το Νίκος Σ. Μοναχός. Στον τόμο της κυρίας Καστρινάκη μνημονεύονται και τα ονόματα δύο ακόμα ποιητών και μεταφραστών που σχετίζονται με τον Πειραιά ή τον ευρύτερο πειραϊκό χώρο. Του σουρεαλιστή ποιητή και μαθηματικού Έκτορα Κακναβάτου και του ποιητή και μεταφραστή Δημήτρη Παπαδίτσα. Ο πρώτος γεννήθηκε στον Πειραιά, ο δεύτερος διέμενε στην ευρύτερη Πειραϊκή επικράτεια.

Όσον αφορά τώρα την μεταφραστική περίπτωση του Γ. Π. Σαββίδη στο δικό μας υφαντό που υφαίνουμε αυτό το Καλοκαιρινό διάστημα με την ευκαιρία της επανανάγνωσης της ύλης του περιοδικού Φιλολογικά Χρονικά και της αποδελτίωσης των τεσσάρων τόμων τους- σε κάθε σημείωμα ανατρέχω σε διαφορετική βιβλιογραφική πηγή δίνοντας έτσι την εποπτεία των αναφορών που γνωρίζω-να σημειώσουμε τα κάτωθι: Μεταφραστικές εργασίες του Γ. Π. Σαββίδη έχουμε στα περιοδικά: Φιλολογικά Χρονικά 2 φορές, στην Αγγλοελληνική Επιθεώρηση 4, στο προδικτατορικό περιοδικό Εποχές 2. Στο Ραδιοπρόγραμμα (περιοδικό της τηλεόρασης) 2. Στην Συνέχεια 3, στον Χάρτη 4, στην Λέξη 7. Στο Κυπριακό περιοδικό Ακτή 4. Στις εφημερίδες Το Βήμα 7, στα Νέα 1. Στην Επιστημονική Επετηρίδα της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης 1. Στο βιβλίο Μικρά Καβαφικά 1. Στο βιβλίο Καστανόχωμα 1. Στον τόμο Βασικά θέματα της ποίησης του Καβάφη 1. Και η ενότητα «Αποικιακά» του τόμου των εκδόσεων Ερμής κλείνει με 4 ακόμα αδημοσίευτα ποιήματα του Γιώργου Π. Σαββίδη. Όσο για τους ποιητές, κάθε διευκρίνιση για τα ονόματά τους και τα έργα που μας κληροδότησαν μάλλον περισσεύει: W. B. Yeats (αρκετά ποιήματά του), Tomas Stern Eliot, Bertolt Brecht (έχει τη μεταφραστική τιμητική του), Ezra Pound, Jorge Luis Borges, W. H. Auden, Archibald McLeish, M. S. Merwin, Miroslav Holub, Alan Dugan, και το ποίημα «Φθινόπωρο στην Καμπανία» (ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΒΑΦΗ). Τι εύστοχος ο σχολιασμός του Γ. Π. Σαββίδη όταν αναφέρεται: «Ίσως το ουσιαστικότερο τεκμήριο της ήδη διεθνούς «Καβαφομαστούρας» -όπως ονόμαζε την ακτινοβολία του Αλεξανδρινού ο Γιώργος Κατσίμπαλης-…», σ.187. Desmond O’ Grady, William Wordsworth, Rainer Maria Rilke, Zbigniew Herbert, Czeslaw Miloz, Seamus Heaney, Fernando Pessoa κ.ά.

Ο αναγνώστης των μεταφραστικών εργασιών του κυρού καθηγητή δεν διαπιστώνει μόνο την σταθερή ενασχόληση του Γ. Π. Σαββίδη με την μετάφραση, όχι παροδική, την επικαιρότητα των μεταφραστικών του ιχνών, και μάλιστα, πολιτικά φορτισμένων ξένων ποιημάτων μονάδων αλλά και τα βαδίσματα των αισθητικών του προσλήψεων. Των συμπληρωματικών αντιλήψεών του για την φιλολογία την ξένη και ελληνική γραμματεία, και την διεύρυνση των δικών του επιστημονικών οριζόντων προερχόμενος μάλιστα από αγγλοσαξονική της εκπαίδευσης σχολή και κριτικό βλέμμα. Εκείνο που με χαρά αναγνωρίζουμε στον κριτικό λόγο, δοκιμιακό, ερευνητικό, φιλολογική γραφή του Γιώργου Π. Σαββίδη, είναι ότι δεν είναι ο βαρύγδουπος λόγος ενός πανεπιστημιακού, ο ακαταλαβίστικος και γι αυτό καταχρηστικά λόγω αξιώματος χειροκροτούμενος, δεν  είναι ο από καθέδρας (ο τάδε ή ο δείνα μας μιλά), δεν είναι ο λόγος ενός εξωκοσμικού διανοούμενου, ενός καθηγητή λογίου περίκλειστου στο σπουδαστήριό του, βουτηγμένος μέσα στα αρχεία και τα βιβλία των Βιβλιοθηκών του μας ανακοινώνει τα όποια πρωτεύοντα πρωτότυπα ή μεταφραστικά δευτερεύοντα ή των επιμελειών του συμπεράσματα και αρχειακές του έρευνες. Ο Γιώργος Π. Σαββίδης κατόρθωσε ή αν θέλετε επεδίωξε, να φέρει τα ζητήματα της Φιλολογίας και Φιλολογικής κριτικής στην βάση, δηλαδή να τα κάνει θέματα προς συζήτηση σε οποιονδήποτε αναγνώστη ή αναγνώστρια φιλότεχνο δίχως να αισθάνεται τον φόβο της άγνοιας, ή της απόρριψης, της μικρότητάς του από τους υψηλά πνευματικά ιστάμενους των λογοτεχνικών και κριτικών Αυλών και ιδεολογικών μπαλκονιών του χώρου των ιδεών. Προσέγγισε τα φιλολογικά ζητήματα και τις έρευνες με λόγο απλό, ύφος εύληπτο, δίχως νοηματικούς μαιάνδρους, γλώσσα καθαρή, στρωτή, πολλές φορές παιχνιδιάρικη και σπιρτόζα (ρίχνει κάτι μπηχτές, οι μούσες να σε προστατεύουν), λεξιλόγιο καθημερινό και το κυριότερο, δίχως ιδεολογικές, πολιτικές ή άλλες παρωπίδες, πράγμα πολύ σημαντικό αν αναλογιστούμε τα όσα συνέβαιναν στα καλλιτεχνικά και πνευματικά πράγματα της χώρας μας μετά την μεταπολίτευση του 1974. Τους κάθετους αποκλεισμούς, απορρίψεις, θαψίματα, αγνοήσεις από Αυλές, συντροφικές δεξαμενές άρνησης, μη αναγνώρισης, λογοτεχνικούς κανόνες που φτιάχνονταν από τις στήλες των εφημερίδων, παρείστικες αντιλήψεις και προθέσεις σελίδων των λογοτεχνικών περιοδικών. Μικρός γαρ ο χώρος μας και πολλές φορές άνυδρος και αιματοβαμμένος από εμφύλιες διαμάχες και πνευματικούς διαξιφισμούς. Ο Σαββίδης, έφερε κοντά στον αναγνώστη, έκανε συμμέτοχο ορθότερα τον αναγνώστη, συζητητή, ομοτράπεζο συμπροβληματιστή σε ζητήματα καθαρά φιλολογικού ενδιαφέροντος (και  ίσως κάπως «ανιαρά) που αφορούσαν αποκλειστικά και μόνο τους ειδικούς και επαΐοντες, τους φιλόλογους και τους ερευνητές τους μεταπτυχιακούς «ντόκτορες». Η Φιλολογική κριτική κατά την ταπεινή μου γνώμη με τον Γ. Π. Σαββίδη, έπαψε να είναι «ακαδημαϊκή», ή αποκλειστική υπόθεση μιάς γενιάς ή ιδεολογικής παράταξης, ενός πνευματικού και μόνο χώρου ή κατεστημένου. Κάτι παρόμοιο ας μας επιτραπεί να προσθέσουμε έπραξε στον δικό του τομέα ερευνών και σπουδών ο πρόσφατα εγκαταλείποντας τα εγκόσμια φιλόσοφος και διανοητής Χρήστος Γιανναράς ο οποίος έκανε κοινό κτήμα για εμάς τους ανώνυμους απλούς αναγνώστες τα βαρέων νοηματικών και δογματικών φορτίων ζητήματα της Χριστιανικής Θεολογίας.

Ο Γιώργος Π. Σαββίδης κατά την δική μας αναγνωστική όποια επάρκεια άνοιξε νέους δρόμους στον χώρο των ερευνών και της φιλολογίας με τις ορισμένες φορές λακωνικές επισημάνσεις και παρατηρήσεις του, την ευστοχία των κρίσεών του, την ανάδειξη των αρχειακών πηγών, την αποδελτίωση άλλων, συνέβαλε με τις ακούραστες και αστείρευτες δυνάμεις του σε αυτό που ονομάζουμε πολιτιστικό πρόσωπο της Ελλάδας και της εποχής του. Ορισμένες φορές έχεις την αίσθηση ότι έγραφε σαν να ήθελε να ξορκίσει το μοιραίο που τον βρήκε εντελώς ξαφνικά στα 66 του χρόνια. Όμως οι συνεχιστές και μαθητές του έργου του στέκουν βιγλάτορες των συμπερασμάτων και ερευνών του, συνεχίζουν ότι εκείνος ξεκίνησε με τις εργασίες του συμπληρώνοντάς τες. Ας μην επεκταθούμε όμως μια και το επίκεντρο αυτών των σημειωμάτων είναι ο διαφορετικός και ποικίλος φωτισμός του περιοδικού Φιλολογικά Χρονικά.     

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς      

28-29/8/2024

ΥΓ. Και αν μου το επιτρέπει το σατιρικό πνεύμα του Γιώργου Π. Σαββίδη, ροζ τα παρανυφάκια στον περίπλου της Κρήτης, με πομπόν κονκάρδα του Αλέξη.  

Ο ποιητής Νίκος Γκάτσος γράφει και αποδίδει

 

Ο ποιητής και μεταφραστής Νίκος Γκάτσος

Ένα ποίημά του και τρείς αποδόσεις του

στα Φιλολογικά Χρονικά

        

  Μνήμη Χρήστου Γιανναρά 10/4/1935-24/8/2024

        Ε Λ Ε Γ Ε Ι Ο

Στη φωτιά του ματιού σου θα χαμογέλασε ο Θεός

Θάκλεισε την καρδιά της η άνοιξη σα μιάς αρχαίας ακρογιαλιάς μαργαριτάρι.

Τώρα καθώς κοιμάσαι λαμπερός

Στους παγωμένους κάμπους που οι αγράμπελες

Γίναν βαλσαμωμένα φτερά μαρμάρινα περιστέρια

Μικρά παιδιά της απαντοχής-

Ήθελα νάρθεις μια βραδιά σα βουρκωμένο σύννεφο

Αίμα των άστρων φύλλο της μυρτιάς

Γιατί στ’ αγνό σου μέτωπο κάποτε θάβλεπα κι εγώ

Το χιόνι των προβάτων και των κρίνων,

Μα πέρασες απ’ τη ζωή σαν ένα δάκρυ της θάλασσας

Σα μια φωτιά του καλοκαιριού κι ένα μαντήλι του Μάη

Κι άς είσουν μιά φορά κι εσύ ένα γεράνιο κύμα της

Ένα πικρό βότσαλό της

Ένα μικρό χελιδόνι της σ’ ένα πανέρημο δάσος

Χωρίς φωτιά για τη χαραυγή χωρίς αστέρια την άνοιξη

Με τη ζεστή σου καρδιά γυρισμένη στα ξένα

Στα χαλασμένα δόντια της άλλης ακρογιαλιάς

Στα πεθαμένα παιδιά της αγριοκερασιάς και της φώκιας.

        ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ

Τεύχος 41/15-5-1946, σ.119. χρόνος Β΄, τόμος Δ΄.

     FEDERICO  GARCIA  LORCA

Ν Υ Χ Τ Ε Ρ Ι Ν Ο   Τ Ρ Α Γ Ο Υ Δ Ι

  (ROMANCE  SONAMBULO)

Πράσινο που μ’ αρέσεις πράσινο.

Πράσινε άνεμε. Πράσινα κλαριά.

Η βάρκα μες στη θάλασσα

Τ’ άλογο απάνου στα βουνά.

Με τη σκιά στη μέση της

Ρεμβάζει στο μπαλκόνι

Πράσινη σάρκα, πράσινα μαλλιά,

Και μάτια παγωμένο ασήμι.

Πράσινο, πού μ’ αρέσεις πράσινο.

Κάτου απ’ τη γύφτισσα σελήνη

Τα πράγματα όλα την κοιτάνε

Και δεν μπορεί να τα κοιτάξει.

--

Πράσινο, που μ’ αρέσεις πράσινο

Άστρα μεγάλα πάχνης

Έρχονται με το ψάρι το θαμπό

Πού ανοίγει της αυγής το δρόμο.

Δέρνει η συκιά τον άνεμό της

Με τα ροζιάρικα κλαριά,

Και το βουνό, σαν άγριος γάτος,

Κοιτάζει μ’ ανασηκωμένα

Τα φοβερά παλιούρια του.

Μα ποιός θε νάρθει; Κι από πού;

Κάθεται στο μπαλκόνι της

Πράσινη σάρκα, πράσινα μαλλιά,

Κι ο νους της είναι γυρισμένος

Κατά την πικροθάλασσα.

 

Γείτονα, πάρε τ’ άλογό μου,

Ήρθα να κάνουμε αλλαξιά

Το σπίτι σου με τ’ άλογό μου,

Το λύχνο σου με το μαχαίρι,

Το πάπλωμά σου με τη σέλλα.

Γείτονα τρέχω ματωμένος

Από τις πύλες της Καβράς.

Αν το μπορούσα, γιέ μου,

Δικά σου θάταν όλ’ αυτά.

Μα τώρα εγώ δεν είμ’ εγώ,

Ούτε το σπίτι-σπίτι μου.

Γείτονα θέλω να πεθάνω

Σ’ ένα κρεβάτι ειρηνικό.

Ατσάλινο, αν βολεί να γίνει,

Και με σεντόνια ολλανδικά.

Δε βλέπεις τη λαβωματιά μου

Πόχω απ’ τα στήθια ως το λαιμό;

Τρακόσια ρόδα μελανά

Στ’ άσπρο πουκάμισό σου απάνου.

Το αίμα σου κι η μυρουδιά του

Σου έχουν μουσκέψει το κορμί.

Μα τώρα εγώ δεν είμ’ εγώ,

Ούτε το σπίτι-σπίτι μου.

Άσε με τότε ν’ ανεβώ

Ως τα ψηλά-ψηλά μπαλκόνια,

Άσε με! Άσε με ν’ ανέβω

Ψηλά στα πράσινα μπαλκόνια.

Στου φεγγαριού τα μπαλκονάκια

Πού στάζει-στάζει το νερό.

--

Τώρα κι οι δυό τους ανεβαίνουν

Προς τα ψηλά-ψηλά μπαλκόνια.

Κι αφήνουνε στο πέρασμά τους

Σταλαγματιές σημάδια αίμα

Σταλαγματιές σημάδια δάκρια.

Πάνου στις στέγες τρεμουλιάζαν

Τενεκεδένια φαναράκια.

Χιλιάδες ντέφια κρουσταλλένια

Πληγώνανε τη χαραυγή.

--

Πράσινο, που μ’ αρέσεις πράσινο,

Πράσινε άνεμε, πράσινα κλαριά.

Τώρα κι οι δυό τους ανεβήκαν.

Ο αγέρας μακρινός που ερχόταν,

Άφηνε κάτι μες στο στόμα

Παράξενη άφινε μια γεύση

Χολής, βασιλικού, και δυόσμου.

Γείτονα! Πού είναι, πού είναι, πές μου;

Πού είναι η πικρή σου η δυχατέρα;

Πόσες φορές σε καρτερούσε!

Και πόσες θα σε καρτερεί

Με τα κατάμαυρα μαλλιά της,

Την όψη της τη δροσερή,

Σ’ αυτό το πράσινο μπαλκόνι!

--

Πάνου στής στέρνας τον καθρέφτη,

Αλαφροσάλευε η τσιγγάνα.

Πράσινη σάρκα, πράσινα μαλλιά,

Και μάτια παγωμένο ασήμι.

Με κρύα κρούστα φεγγαριού

Τη δένει απάνου στο νερό.

Και τότε σίμωσε και η νύχτα

Ζεστή –ζεστή κι αγαπημένη

Σά μια μικρή κρυφή γωνιά.

Χωροφυλάκοι μεθυσμένοι

Χτυπούσανε στην πόρτα.

Πράσινο, πού μ’ αρέσεις πράσινο.

Πράσινε άνεμε. Πράσινα κλαριά.

Η βάρκα μες στη θάλασσα.

Τ’ άλογο απάνου στα βουνά.   

    (“ROMANCERO GITANO” Έκδοση 1928

Απόδοση από τα ισπανικά ΝΙΚΟΣ  ΓΚΑΤΣΟΣ

     ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ

τχ.6-7/ 1 Ιουνίου 1944, σ.325-328 χρόνος Α΄, τόμος Α΄.

--

STEPHEN  SPENDER

                Θ Υ Μ Α Μ Α Ι   Α Δ Ι Α Κ Ο Π Α

Αδιάκοπα θυμάμαι αυτούς που αληθινά σταθήκανε μεγάλοι,

Κι από τη μήτρα ακόμα που τους γέννησε θυμίσαν τα ταξίδια της ψυχής

Μέσα από διάδρομους φωτός όπου οι ώρες είναι ήλιοι.

Ατέρμονοι. Τραγουδιστές. Πού η ευγενικιά τους η ορμή

Είχανε να μιλήσουνε τα χείλια τους- ακόμα η φλόγα τ’ αγγίζει-

Είτανε για το Πνεύμα να μιλήσουνε, ντυμένα από τα πόδια ως την κορφή με τραγούδια.

Και πού μαζεύαν απ’ της άνοιξης τα κλώνια

Τους πόθους καθώς έπεφταν σαν άνθη γύρω απ’ τα κορμιά τους.

 

Εκείνο που είναι ακριβό ποτέ δε θα λησμονήσει

Τη ηδονή τη μυστική που δίνει πάντα το αίμα

Καθώς πετιέται από πηγές προαιώνιες

Σπάζοντας πέτρες ριζιμιές, σε κάποιους κόσμους πρίν από τη γη μας.

Ούτε και τη χαρά του θ’ αρνηθεί μέσα στο φώς το πράο της αυγής

Ούτε το βράδι το βαρύ που γύρεψε την αγάπη.

Ούτε θ’ αφίσει να πνιγεί σιγά-σιγά μες τη βουή και μες στη σκόνη του δρόμου

Το περιβόλι όπου άνθισε το πνεύμα.

 

Κοντά στο χιόνι, κοντά στον ήλιο, μες στα λιβάδια τα ψηλά,

Κοίταξε τώρα τούτα τα ονόματα

Το λυγερό χορτάρι πώς γιορτάζει

Πώς τα γιορτάζουν οι σημαίες τ’ άσπρα σύννεφα

Και του ανέμου οι ψίθυροι στον ουρανό που ακούει.

Είν’ εκεινών τα ονόματα που αγωνιστήκαν μες στη ζωή τους για τη ζωή

Και στην καρδιά τους βαστάξανε ολάκαιρη τη φωτιά.

Από τον ήλιο γεννημένοι, ταξίδεψαν για μια στιγμή προς αυτόν

Κι αφίσαν τον αέρα το ζωντανό μισοκαμένο με την τιμή τους.

        (Ελληνική απόδοση)  ΝΙΚΟΣ ΓΚΑΤΣΟΣ

        ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ  ΧΡΟΝΙΚΑ

Τεύχος 15-16/ 31-8-1944, σ.84. χρόνος Α΄ τόμος Β΄.

--

STEPHEN   SPENDER

                R E G U M   U L T I M A   R A T I O

Τα κανόνια συλλαβίζουν την τελευταία λέξη του χρήματος

Με μολυβένια γράμματα στην ανοιξιάτικη πλαγιά.

Όμως εκείνο το παιδί που πεθαμένο κείτεται κάτου από τις ελιές

Κι’ είτανε τόσο νέο και τρελλό

Τ’ ήθελε πούβγαινε μπροστά στο φοβερό τους μάτι;

Είταν καλλίτερο σημάδι για φιλί.

 

Όταν εζούσε οι φάμπρικες με τα ψηλά φουγάρα τους ποτέ γι’ αυτό δε σφυρίξανε

Ούτε κι οι πόρτες των καμπαρέ με τα κρυστάλλινα τζάμια τους ανοίξανε νάμπει μέσα

Ούτε και τ’ όνομά του ποτέ είχανε γράψει οι εφημερίδες.

Ο κόσμος όλος στάθηκε γύρω από το νεκρό παιδί ταμπουρωμένος σαν πάντα

Με το χρυσάφι του βαθιά θαμμένο μέσα στο χώμα

Ενώ η ζωή του εκεινού, σαν τ’ αγεράκι ανάλαφρη, πέταξε στ’ άστρα.

 

Κι όμως μια μέρα της άνοιξης

Τ’ όμορφο το καπέλο του είχε βγάλει

Κι έριχνε ο άνεμος ανθούς πάνου στη χλόη απ’ τα δέντρα.

Στο μαύρο τοίχο ξαφνικά φυτρώσανε τα ντουφέκια,

Τα πολυβόλα με θυμό θερίσανε τα χορτάρια,

Από τα χέρια και τα κλαριά σημαίες πέσαν και φύλλα,

Και το καπέλο τ’ όμορφο σάπισε στις τσουκνίδες.

 

Σκέψου τι ασήμαντη ζωή!

Ούτε σε φάμπρικα μισθό, ούτε μιά μέρα σε καμπαρέ, ούτε δυό

λόγια οι εφημερίδες!

Σκέψου: μια σφαίρα μοναχά σε δέκα χιλιάδες ανάμεσα σκοτώνει λεν έναν άνθρωπο.

Είταν ανάγκη να γινεί τέτοια μεγάλη δαπάνη

Για να πεθάνει ένα παιδί τόσο τρελλό τόσο νέο

Κάτου απ’ τα φύλλα μιάς ελιάς, πες μου, ώ Κόσμε, ώ Θάνατε;

        (Απόδοση από τα Αγγλικά)   ΝΙΚΟΣ ΓΚΑΤΣΟΣ

ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ  ΧΡΟΝΙΚΑ

Τεύχος 25/15-4-1945, σ.8 χρόνος Β΄, τόμος Γ΄.

--

Ελάχιστα σχόλια:

Ετοιμάζοντας την αποδελτίωση του Γ΄ και Δ΄ τόμου του περιοδικού Φιλολογικά Χρονικά του Νίκου Σ. Μοναχού, -μετά τις δύο προηγούμενες παρουσιάσεις και αποδελτιώσεις της ύλης του Α και Β τόμου-, διαβάζω και στέκομαι στις ξένες μεταφράσεις διάσημων ποιητών και πεζογράφων του προηγούμενου αιώνα από εξίσου σημαντικούς έλληνες ποιητές και μεταφραστές. Οι αμερικανοί γενάρχες ποιητές Ουώλτ Ουίτμαν και Έζρα Πάουντ, ο άγγλος ρομαντικός Τζων Κιτς, ο γάλος Πωλ Βαλερύ και ο Αρθούρος Ρεμπώ, ο γαλο-ουρουγουανός καταραμένος ποιητής Ισιντόρ Ντικάς (Κόμης Λωτρεαμόν), ο φημισμένος γερμανός Ράινερ Μαρία Ρίλκε, ο ιταλός Ραφαέλ Αλμπέρτι, Ο γαλο-λιθουανός ποιητής και πεζογράφος Ο. Β. Ν. Μιλόζ, ο ισπανός Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα και άλλοι, μεταφράζονται ή αποδίδονται στα ελληνικά για το αναγνωστικό κοινό του περιοδικού. Με ορισμένα από τα ξένα αυτά ονόματα και την ποίησή τους, τα πεζά ή τους στοχασμούς τους, το ελληνικό αναγνωστικό κοινό έρχεται για πρώτη φορά σε επαφή. Άλλους, τους γνωρίζουν από προγενέστερες μεταφράσεις τους σε ελληνικά έντυπα. Βλέπε χαρακτηριστικά τις Βιβλιογραφικές πλακέτες του Παλαμιστή Γιώργου Κατσίμπαλη. Στο σημείωμα αυτό μεταφέρω τρείς παλαιότερες αποδόσεις του ποιητή, στιχουργού και μεταφραστή Νίκου Γκάτσου καθώς και ένα του ποίημα δημοσιευμένο στις σελίδες του περιοδικού.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς

27 Αυγούστου 2024

ΥΓ. Καθώς ετοιμαζόμουν να αναρτήσω το σημείωμα εντελώς τυχαία πληροφορήθηκα την απώλεια του Χρήστου Γιανναρά στο διαδίκτυο. Του Έλληνα φιλόσοφου, θεολόγου και στοχαστή που μας δίδαξε ήθος, ευγένεια, αξιοπρέπεια, άνοιγμα σκέψης, αγάπη για την Ελλάδα και τον Ελληνισμό, την Ελληνική γλώσσα. Την διάκριση μεταξύ Θρησκείας και Εκκλησίας. Υπήρξε ο έλληνας στοχαστής ο οποίος έθετε με τον λόγο και τα γραπτά του κυρίως ερωτήματα, προβληματισμούς, παρά έδινε τελειωτικές απαντήσεις. Ο ερωτηματικός του λόγος ήταν πάντα πράος, συγκαταβατικός, γαλήνιος και οξύς όποτε το επέβαλε η κοινωνική και πολιτική του κριτική, στην αρθρογραφία του στις εφημερίδες με τις οποίες συνεργάζονταν. Δεκάδες είναι οι τίτλοι των βιβλίων του όλοι ξεχωριστοί ένας και ένας. Προσωπικά του χαρίσματα, η διαλλακτικότητά και η αδογμάτιστη σκέψη του. Δεινός ομιλητής και συζητητής, άξιος διαχειριστής της ελληνικής γλώσσας και της παράδοσής της. Πραγματικά αφήνει ένα σημαντικό κενό στην ελληνική γραμματεία. Το σημείωμα αυτό το αφιερώνω στη μνήμη του.           

 

     

Φιλολογικά Χρονικά τόμος Β.

 

Φ Ι Λ Ο Λ Ο Γ Ι Κ Α  Χ Ρ Ο Ν Ι Κ Α

ΤΟΜΟΣ Β  ΧΡΟΝΟΣ Α

Τεύχη

-13-14/31-7-1944

-15-16/31-8-1944

-17-19/15-10-1944

-20-24/10,12,1944

            «Ωστόσο το περιοδικό, παρά την περιπέτεια του διευθυντή του Ν. Σ. Μοναχού παραμένει au dessus de la melee, όπως διαπιστώνεται από την ύλη του. Υπαινίσσομαι ότι ο διευθυντής δεν έβγαζε το άχτι του.»,

         Αλέξανδρος Αργυρίου, σ. 86  

      Στο προηγούμενο σημείωμα, της 24 Αυγούστου 2024 έδωσα την γενική εικόνα των τριών τόμων που είχα αγοράσει παλαιότερα του λογοτεχνικού περιοδικού της Κατοχής και των χρόνων της Απελευθέρωσης, ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ, Δεκαπενθήμερη Λογοτεχνική Επιθεώρηση του Ν. Σ. Μοναχού. Στο πρώτο αυτό σημείωμα αποδελτίωσα τον Α΄ τόμο, και παράλληλα, μετέφερα το σύνολο των τευχών αποδελτιώνοντας συμπληρωματικά και το τελευταίο τεύχος του, το 44 του 1946 θέλοντας να κλείσω κυκλικά την περίοδο του περιοδικού. Συνοδηγό είχα την μελέτη της Αλεξάνδρας Κ. Μπουφέα, «Τα Λογοτεχνικά Περιοδικά της Κατοχής», εκδόσεις Σοκόλης, Αθήνα 2004, και το σχετικό κεφάλαιο για το περιοδικό. Στο σημερινό σημείωμα έχω για συνοδηγό, τον κριτικό και ιστορικό της ελληνικής λογοτεχνίας κυρό Αλέξανδρο Αργυρίου. Συγκεκριμένα τον τόμο Δ΄ του πολύτομου έργου του: «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ» και η πρόσληψή της στα χρόνια του ετεροκαθορισμένου εμφυλίου πολέμου (1945-1949), τόμος Δ’ εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2004. Οι γνωρίζοντες και ασχολούμενοι με την ελληνική γραμματεία και φιλολογία, την ιστορία της, τους συντελεστές της, τα έργα που έχουν κυκλοφορήσει, δημοσιευτεί και τα ποικίλα, διάφορα έντυπά της και λογοτεχνικά περιοδικά της, ότι ο ιστορικός και κριτικός Αλέξανδρος Αργυρίου, στην πολύτομη Ιστορία του την οποία διαμερισματοποιεί κατά χρονολογικές περιόδους, οικοδομεί την μέθοδό του, αφηγείται τα ερευνητικά λεγόμενά του, ξεδιπλώνει τις θέσεις, κρίσεις και απόψεις του, αποδελτιώνοντας και ξεφυλλίζοντας με επιστημονική και αναγνωστική επιμέλεια και ερευνητική τεκμηρίωση τα Ελληνικά Λογοτεχνικά Περιοδικά, τα οποία εξετάζει κατά θεματικές κατηγορίες πχ. οι μεταφράσεις, τα ποιήματα, τα πεζά, τα δοκίμια, η θεατρική κίνηση, τα σχόλια των συντακτών, κλπ., όπως πράττει και στα «ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ». Ο ιστορικός, δεν πιάνει τεύχος το τεύχος αλλά εξετάζει σε θεματικούς κύκλους την ύλη τους την συσχετίζει με άλλα περιοδικά και μας μιλά για τις υπόλοιπες πνευματικές δραστηριότητες των παλαιότερων και νεότερων συνεργατών. Δίχως να διστάζει να γράψει την θετική ή αρνητική γνώμη του για τα περιοδικά, τους συνεργάτες τους, να διατηρεί τις αναγνωστικές του ενστάσεις στην γενική του επισκόπηση και θεώρηση της ιστορίας της ελληνικής λογοτεχνίας. Εν τάχει να σημειώσουμε, ότι η ιστορική περιοδική αφήγηση του Αλέξανδρου Αργυρίου, δεν έχει την ακαδημαϊκή εκλεκτική ματιά του άλλου μεγάλου μας ιστορικού της ελληνικής γραμματείας του Κ. Θ. Δημαρά, του οποίου οι έρευνες εστιάζονται μάλλον περισσότερο στον Νεοελληνικό Ρομαντισμό και στον Ελληνικό Διαφωτισμό. Σίγουρα δεν συγκρίνεται με την Ιστορία του αριστερού Νίκου Παππά ή εκείνη του κομμουνιστή Γιάννη Κορδάτου (εμφανές και στους δύο οι μεροληψίες και ιδεολογικές προσμείξεις) και είναι πιο διευρυμένη από την ιστορία του Μάριου Βίττι με τις πολλές ανατυπώσεις της και συμπληρώσεις της. Ακόμα δεν συγκρίνεται με της πανεπιστημιακής κάπως ατμόσφαιρα, «πανεπιστημιακό εγχειρίδιο» του ξεχωριστού Λίνου Πολίτη που έχει άλλες «χάρες» όσον αφορά τα κείμενα της μεσαιωνικής λαϊκής γραμματείας. Και ασφαλώς, δίχως να παραβλέπουμε την ιστορία του Μπήτον ή την Κοινωνιολογίζουσα ιστορική και φιλολογική ματιά της Ιστορίας του Δημήτρη Τσάκωνα. Άλλης προβληματικής είναι η διαμερισματοποιημένη σε Ποίηση και Πεζογραφία η Ιστορία του Μιχάλη Μερακλή. Από τους πολύ νεότερους, τους σύγχρονους, η αφηγηματική ματιά του Κώστα Βούλγαρη ο οποίος προσπαθεί να συντάξει έναν ποιητικό κυρίως ή πεζογραφικό κανόνα ενδέχεται να σηκώνει συζήτηση, στο ποιους και γιατί τους επιλέγει, και πώς υποδηλώνει τα κριτήριά του. Φοβάμαι ότι οι παραπάνω Ιστορίες της Ελληνικής Λογοτεχνίας και οι συγγραφείς τους, έκλεισαν τον κύκλο παλαιότερων γραμματολόγων όπως του Άριστου Καμπάνη, του Καλαματιανού, του Βουτιερίδη, του Βαλέτα και άλλες συνοπτικές εργασίες. Όπως και νάχει η πολύτομη αφηγηματική περιπέτεια της Ιστορίας της Ελληνικής Λογοτεχνίας του Αλέξανδρου Αργυρίου την οποία μάλιστα την συνδέει και με την άμεση πολιτική εξέλιξη, και τα ιστορικά δραματικά γεγονότα και διαδραματιζόμενα στην χώρα μας τον προηγούμενο αιώνα, (πόλεμος, κατοχή, εμφύλιος, πέτρινα χρόνια κλπ.) καθιστούν την πολύμοχθη εργασία του απαραίτητο βοήθημα, η οποία να τονίσουμε είναι γραμμένη σε μια γλώσσα απλή και κατανοητή. Οι δε συμπερασματικές του θέσεις και κρίσεις είναι κάπως «τηλεγραφικές» αλλά εύστοχες. Ο Αλέξανδρος Αργυρίου, ας το επαναλάβουμε, στηρίζει πρωτίστως και κυρίως την ερευνητική του θεώρηση και κριτική ματιά στα Λογοτεχνικά Περιοδικά τα οποία κυκλοφόρησαν μέχρι σήμερα. Και για την ακρίβεια σε τεύχη κόμβους τους, συγκεκριμένες σελίδες τους, παραθέτοντας μας σχετικά μεγάλα κομμάτια της ποιητικής, πεζής ή δοκιμιακής ή μεταφραστικής ύλης τους. Όσον αφορά τώρα την συγκεκριμένη περίπτωση των «Φιλολογικών Χρονικών» διαφέρει από το ερευνητικό και περισσότερο εξονυχιστικό βλέμμα της Αλεξάνδρας Κ. Μπουφέας (που αναφερθήκαμε στο προηγούμενο σημείωμα) το οποίο είναι πιο αναλυτικό και περισσότερο διεξοδικό, και με σταθερότερη μεθοδολογική οργάνωση και μεγαλύτερη ευρύτητα. Δίχως ασφαλώς να έχουμε στο νου μας άλλες αναγωγές και κριτικές «μπηχτές». Εκφράζουμε απλώς την αναγνωστική μας κρίση.  Όλοι μας γνωρίζουμε, ή τουλάχιστον όσοι και όσες ασχολούνται με την ελληνική φιλολογική γραμματεία, ότι η κυκλοφορία και η εκδοτική ιστορία και διαδρομή, οι συνεργάτες και η ποικιλία της ύλης εν συνόλω των Λογοτεχνικών Περιοδικών καθρεπτίζουν όχι μόνο τις ζυμώσεις της ελληνικής κοινωνίας, αλλά και τις πνευματικές και καλλιτεχνικές διεργασίες και αναμοχλεύσεις της εποχής τους, τα ρεύματα και τις σχολές, τις τάσεις και τις προθέσεις, το άνοιγμα και τις ιδέες, τις θέσεις των λογοτεχνών, ποιητών, μεταφραστών, δοκιμιογράφων, κριτικών και ούτω κάθε εξής. Ο Αλέξανδρος Αργυρίου στον τόμο Δ΄ και στην χρονική περίοδο 1945-1949, εξετάζει και αποδελτιώνει τα περιοδικά τόσο του 1945 όσο και του 1946 και ασφαλώς και των επόμενων χρόνων, της απελευθέρωσης και των χρόνων των σκοτεινών του εμφύλιου σπαραγμού και εμφύλιας αιματοχυσίας. Στις δύο αυτές χρονικές περιόδους συμπεριλαμβάνονται και τα «ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ». Στην πρώτη περίοδο το κείμενό του είναι πιο σύντομο, στην δεύτερη χρονική κατηγορία το άπλωμα της κριτικής του ματιάς είναι μεγαλύτερο, περισσότερο διευρυμένο. Στην χρονική ενότητα «Τα λογοτεχνικά περιοδικά το 1945». Αποδελτιώνονται τεύχη και αφιερώματα των εξής περιοδικών: «Νέα Εστία», «Γράμματα», Τα «Φιλολογικά Χρονικά» από το τέλος του 1944 και έκτοτε. «Αγγλοελληνική Επιθεώρηση», «Νέα Ζωή», «Ελεύθερα Γράμματα», «Τετράδιο», «Καλλιτεχνικά Νέα», «Τα Νέα Γράμματα», Η «Καλλιτεχνική Ελλάδα»- φιλοκαλώντας μετά πολυτελείας.». Ακολουθεί ο περιοδικός κύκλος του 1946. Εδώ έχουμε τους εξής τίτλους: Η «Νέα Εστία», Τα «Γράμματα», Τα «Φιλολογικά Χρονικά», Τα «Ελεύθερα Γράμματα», Η «Αγγλοελληνική Επιθεώρηση», Ο «Κοχλίας», Τα «Κυπριακά Γράμματα», Το «Ξεκίνημα», και «Ο Κύκλος». Βλέπε τις αντίστοιχες σελίδες του Δ΄ τόμου. Όπως διαπιστώνουμε ο ιστορικός και κριτικός Αλέξανδρος Αργυρίου αποδελτιώνει τα «Φιλολογικά Χρονικά», εστιάζει το βλέμμα του σε συγκεκριμένα τεύχη, κείμενα, μεταφράσεις,  συνεργασίες, θέσεις, δημιουργούς συνεργάτες σε δύο χρονολογικούς κύκλους του βιβλίου του. Ο Αλέξανδρος Αργυρίου θεματοποιεί την εξεταστική του ματιά, δηλαδή παρακολουθεί τον ποιητικό λόγο στην πορεία του, το ίδιο κάνει και για τον πεζό, το ίδιο και για τις μεταφράσεις ξένων συγγραφέων που δημοσιεύονται στα 44 τεύχη του, στέκεται στις στήλες της θεατρικής κριτικής κλπ. Έχουμε μία άλλη όμορη εικόνα της ύλης και της ταυτότητας και φιλοσοφίας του περιοδικού, συμπληρωμένη με ιστορικά συμβάντα, όπως είναι παραδείγματος χάρη το στοιχείο που μας παραθέτει για την σύλληψη του εκδότη και διευθυντή Νίκου Μοναχού, ή από ποιόν καθιερώθηκε ένας μεταφραστικός όρος στην απόδοσή ενός ξένου ποιήματος στα ελληνικά. Μνημονεύω τα παραπάνω, όχι μόνο σαν μία οφειλή σε αυτούς που προηγήθηκαν και γνωρίζω, αλλά και για να δηλώσω ότι στην δική μου αποδελτίωση και έρευνα επέλεξα να παρουσιάσω τα «Φιλολογικά Χρονικά» ανά τόμο, δηλαδή τέσσερεις συνολικά τόμοι, οι οποίοι περιλαμβάνονται στην τρίτομη δεμένη έκδοση που παλαιότερα είχα προμηθευτεί από το παλαιοπωλείο του συγχωρεμένου Παύλου. Τέλος στα διευκρινιστικά λεγόμενά μας να συμπληρώσουμε ότι σε επόμενο σημείωμα για τα «Φιλολογικά Χρονικά», θα αναφερθούμε στο λήμμα της Μαρίας Αντωνίου-Τίλλιου, για το περιοδικό, σελ. 2289-2290 του «Λεξικού Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» των εκδόσεων Πατάκη, Αθήνα 2007,  δίχως να παραγνωρίζουμε τις ανάλογες ερευνητικές εργασίες της καθηγήτριας κ. Αγγελικής Καστρινάκη και εκείνη της ποιήτριας και δοκιμιογράφου συγχωρεμένης Λύντιας Στεφάνου. Στην δεύτερη αυτή ποιο ενδελεχέστερη και πάλι αποδελτίωση, θα προσπαθήσω να αποφύγω επαναλήψεις και περάσματα τα οποία έχω αναφέρει για τον πρώτο τόμο στο προηγούμενο σημείωμα, όσο είναι δυνατόν.

     Οι σελίδες στις οποίες ο Αλέξανδρος Αργυρίου στον Δ΄ τόμο του έργου του (μνεία του περιοδικού κάνει και σε άλλον τόμο) αναφέρεται στα «Φιλολογικά Χρονικά» του Ν. Σ. Μοναχού, είναι: Για μεν την περίοδο του 1945 σελίδες 86-88, για δε την περίοδο του 1946, σελίδες 140-156.  Και στις δύο αυτές χρονολογικές περιόδους ο Αλέξανδρος Αργυρίου μας δίνει μια σαφή εικόνα της κοινωνικής αντιρρητικής ταυτότητας του περιοδικού, το ιδεολογικό του στίγμα, την αιχμηρή σχολιαστική στάση του διευθυντή, ενδέχεται και των άμεσων συνεργατών του, (επαναληπτικές αρνητικές κρίσεις τόσο για την «Νέα Εστία» όσο και για έναν σημαντικό εκπρόσωπο της Γενιάς του 1930 τον αστό Γιώργο Θεοτοκά) εξετάζοντας με επιστημονικά και φιλολογικά κριτήρια πάντα τις σελίδες και την ύλη του.

Χρόνος Α/ Τόμος Α, τεύχη 1-12. 1-3-1944 έως 30-6-1944

Χρόνος Α/ Τόμος Β, τεύχη 13-24. 31-7-1944 έως Νοέμβριος-Δεκέμβριος 1944

Χρόνος Β/ Τόμος Γ, τεύχη 25-36. 15-4-1945 έως Νοέμβριος-Δεκέμβριος 1945

Χρόνος Γ/ Τόμος Δ, τεύχη 37-44. 1-1-1946 έως Χριστούγεννα 1946

Τα Τεύχη του Β΄ τόμου της Α΄ χρονιάς είναι τα εξής:

Α) 13-14/ 31-7-1944. –Β)15-16/ 31-8-1944. Γ) 17-19/ 15-10-1944. Δ) 20-24/ Οκτώβριος-Νοέμβριος- Δεκέμβριος1944.  Οι σελίδες του συνολικά 320.

13-14/ 31-7-1944. Χρόνος Α, Τόμος Β, δραχμές 2.000.000, (1-80).

[η διεύθυνση του Διευθυντή αλλάζει είναι η Γ’ Σεπτεμβρίου 28].

Από τα «ΒΙΒΛΙΑ ΠΟΥ ΛΑΒΑΜΕ» της εσωτερικής σελίδας του εξωφύλλου έχουμε: Dante Alighieri, «Η Νέα Ζωή» μτφ. Γιάννη Κλ. Ζερβού, Αθήνα 1944.-Πέτρου Χάρη, «Μακρινός Κόσμος», διηγήματα, Αθήνα 1944.- Πέτρου Χάρη, «Κρίσιμη ώρα» πέντε δοκίμια, Αθήνα 1944.- Αντώνη Βουσβούνη, «Ο Άγιος Αντώνιος», Αθήνα 1944.- Μαρία Παπαλεονάρδου, "Φωνές« στην έρημο», ποιήματα, Αθήνα 1943. Ενώ από τα «ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ», αναγνωρίζουμε τίτλους των τευχών για το «ΞΕΚΙΝΗΜΑ» Θεσσαλονίκη. -- «Νεανική Φωνή», Αθήνα,- «Μακεδονικά Γράμματα» Θεσσαλονίκη. –«Παλμοί» Αθήνα, και «Οδυσσέας» Πύργου Ηλείας. Από τις γεωγραφικές περιοχές που αναφέρονται των περιοδικών αντιλαμβανόμαστε ότι η εμβέλεια και το εύρος της Δεκαπενθήμερης Λογοτεχνικής Επιθεώρησης, «ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ» του Ν. Σ. Μοναχού υπερβαίνει τα γεωγραφικά όρια των Αθηνών και απλώνεται τόσο στην Βόρειο Ελλάδα, την συμπρωτεύουσα αλλά και άλλους νομούς, όσο και στη νότιο Ελλάδα, γεωγραφικές περιφέρειες της Πελοποννήσου. Εξάλλου, έχοντας μία συνολική εποπτεία των τευχών του περιοδικού αναγνωρίζουμε αρκετά ονόματα ελλήνων και ελληνίδων λογοτεχνών, τα οποία προέρχονται από την Θεσσαλονίκη κλπ.

Ας δούμε τα ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ του τεύχους

-Βασίλειος Λαούρδας, Η ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΤΟΝ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟ, σ.1-13, (μελέτη).

[εδώ να σημειώσουμε ότι συνήθως τα δοκίμια και οι μελέτες του πειραιώτη Βασίλειου Λαούρδα, είναι πυκνογραμμένα και εκτενή. Συγκέντρωση τον δοκιμίων του έχουμε από τον Θεσσαλονικιό ποιητή και εκδότη κυρό Ντίνο Χριστιανόπουλο. Εξαντλημένος εδώ και χρόνια κυκλοφορούσε και ένας ογκωδέστατος σύμμεικτος τόμος εις μνήμην του].

-Rainer Maria Rilke, ΑΦΡΟΔΙΤΗ, σ.14, μτφ. Περ. Ε. Κομνηνού. (ποίημα)

[ Η ποίηση του θρησκευτικής ατμόσφαιρας ποιητή Ράινερ Μαρία Ρίλκε είναι αρκετά αγαπητή στην χώρα μας αν συνυπολογίσουμε τους διάφορους μεταφραστές του μέσα στο λογοτεχνικό και μεταφραστικό χρόνο. Ιδιαίτερα προσέχθηκε το μικρό του δοκίμιο «Γράμματα σε έναν Νέο Ποιητή» που μετέφρασε με τα καθαρά του ελληνικά ο πειραιώτης Μάριος Πλωρίτης.]

-Κλέων Παράσχος, ANCILLA THEOLOGIAE, σ.15-22), (μελέτη).

[όπως ο ίδιος ο σημαντικός δοκιμιογράφος Κλέων Παράσχος γράφει στο σύντομο προλογικό του σημείωμα: «Το μικρό τούτο γραφτό, πολύ μικρό για το μεγάλο, θέμα που αγγίζω, το κίνησε μέσα μου ένα ζήτημα που πολύ εταλάνισε τον τόπο μας, τα τελευταία τριάντα χρόνια και εξακολουθεί να τον ταλανίζη γιατί οι ηθικολόγοι δεν θα λείψουν ποτέ απ’ τον κόσμο…» Το ζήτημα στο οποίο αναφέρεται ο Κλέων Παράσχος των σχέσεων μεταξύ Ηθικής και Αισθητικής. Σποραδικές αποσπασματικές σκέψεις του είχαν δημοσιευθεί στη «Νέα Πολιτική» το 1923. Ο προβληματισμός αυτός δεν περατώθηκε με την πάροδο του χρόνου, συνεχίζεται μέχρι των ημερών μας. Χρήσιμοι είναι μεταξύ άλλων οι δύο ογκωδέστατη τόμοι «Ηθική» και «Αισθητική» του πειραιώτη παιδαγωγού Ευάγγελου Παπανούτσου.)

-Catherine Mansfield,  «Η ΜΙΣ ΜΠΡΙΛΛ», σ. 23-28. Σε ελεύθερη μετάφραση Στέλλα Ταρλαζή. Το διήγημα είναι από την τελευταία συλλογή διηγημάτων “The Garden Party”.

[ η πεζογράφος είναι ιδιαίτερα αγαπητή από τις γυναικείες φωνές της γενιάς του 1970 αν δεν κάνω λάθος]

-Γιάννης Κλ. Ζερβός, Ο ΝΕΚΡΟΣ ΑΔΕΡΦΟΣ, σελ. 29-33.

[Η δραματική αυτή τριμερής σύνθεση του γνωστού λογοτέχνη και μεταφραστή Γιάννη Κ. Ζερβού, είναι αφιερωμένο «ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΦΩΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ». Και έχει ως μότο δίστιχο του Διγενή Ακρίτα «Μη φοβηθείς τον θάνατον, παρά μητρός κατάραν,/ Μητρός κατάραν φύλαγε, κομμάτια κατακόπτου». Καλογραμμένη ποιητική σύνθεση στηριζόμενη στο ύφος και το πνεύμα της λαϊκής μας παράδοσης, των ασμάτων, ακουσμάτων του δημοτικού τραγουδιού, όπως του Κωνσταντή. Το έργο δημοσιεύεται σε συνέχεις. Τα Πρόσωπα του έργου είναι: ΜΑΝΑ, ΑΡΕΤΗ (θυγατέρα της), ΚΩΝΣΤΑΝΤΗΣ (ο μικρός αδερφός), ΦΩΚΑΣ (μεγαλύτερος αδερφός), ΜΑΞΙΜΟΣ (προτελευταίος αδερφός) ΤΑ ΑΛΛΑ ΕΞΗ ΑΔΕΡΦΙΑ, ΣΥΓΓΕΛΟΣ (προξενητής από τη Βαβυλώνα), ΖΗΣΙΜΟΣ (χαμοστεκάμενος άντρας), ΓΡΙΑ (ανευροχορταρίστρα), ΚΟΡΕΣ, Ο ΒΡΥΚΟΛΑΚΑΣ, ΠΝΕΜΑΤΑ, ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ, ΦΩΝΕΣ] Θα άξιζε μία αυτόνομη ανατύπωση σε ξεχωριστό βιβλίο, αν δεν έχει πραγματοποιηθεί, και να συσχετιστεί με άλλα έργα της λόγιας και της δημοτικής μας παράδοσης.

-Νικηφόρος Βρεττάκος, Η ΚΑΤΟΙΚΙΑ ΜΟΥ, σ.34, (ποίημα).

[Η παρουσία του ποιητή και δοκιμιογράφου Νικηφόρου Βρεττάκου που συνδέθηκε η παρουσία του με την πόλη του Πειραιά είναι συχνή και συνοδεύεται με κριτική για το έργο του. Ας μην λησμονούμε όμως και την σε σημεία της «προβληματική» θέση που εκφράζει στο ογκώδες έργο του για τον Νίκο Καζαντζάκη. Η γενιά μου τον πρόλαβε ως αρθρογράφο στην εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» και σε άλλα έντυπα, και διαφώνησε με την στάση του σε ένα ζήτημα λογοκρισίας που είχε ανακύψει στα μετά της δικτατορία πνευματικά χρόνια. Το σύνολο των ποιητικών του Απάντων τον επιμελήθηκε ο γιός του σκηνοθέτης Κώστας Βρεττάκος των εκδόσεων «Τα τρία φύλλα». Εξαντλημένη έκδοση όπως και ο αφιερωματικός τόμος εις μνήμη του.]

-Βάσσος Α. Βασιλείου, «ΓΕΝΙΑ ΧΩΡΙΣ ΧΑΡΑ», σελ. 35-38.

[δημοσιεύεται σε συνέχεις το μυθιστόρημα του Βασιλείου που άλλοτε γράφεται με ένα σ, άλλοτε με δύο το όνομά του. Το ύφος και η θεματολογία του προσομοιάζουν σε ιστορικά πειρατικά έργα σαν και αυτά που γράφει ο Γιώργος Λεονάρδος και άλλη παρόμοιας προβληματικής συγγραφείς]

-Marcel  Brion, «ΜΙΧΑΗΛ ΑΓΓΕΛΟΣ ΚΑΙ ΒΙΤΤΟΡΙΑ ΚΟΛΟΝΝΑ», σελ. 39-44 μτφ. Εύα Βλάμη.

[Το κεφάλαιο XVII προέρχεται από το βιβλίο του  Marcel Brion, “Micke Ange” edition Albin Michel, Paris 1939. Η βιογραφία του μεγαλύτερου ζωγράφου της Αναγέννησης Μιχαήλ Άγγελου, που μετέφρασε η γεννημένη στον Πειραιά Γαλαξιδιώτισσα Εύα Βλάμη, σύζυγος του έλληνα εθνολόγου Παναγή Λεκατσά, δημοσιεύεται σε συνέχεις. Το βιβλίο κυκλοφόρησε και στο εμπόριο.]

-Ντίμης Αποστολόπουλος, ΕΝΑ ΒΛΕΜΜΑ ΣΤΗ ΡΟΜΑΝΤΙΚΗ ΨΥΧΗ, σ.45-52, (μελέτη)

[Πυκνογραμμένη μελέτη του υπαρξιστή Ντίμη Αποστολόπουλου με την δικής ξεχωριστή φιλοσοφική και στοχαστική βαρύτητα. Σήμερα μάλλον είναι λησμονημένος ο ίδιος και ο λόγος του, που είναι έμφορτος από ξένες προτάσεις, θέσεις και ονόματα ].

-Ζωή Καρέλλη, ΣΤΟ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ (ΕΞΗ ΜΕΡΕΣ). σ. 53-57. (λυρική φιλοσοφία)

[Και τα δύο αδέρφια ποιητές και πεζογράφοι, μεταφραστές από την Θεσσαλονίκη, ο φαρμακός Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης και η αδερφή του γνωστή ποιήτρια Ζωή Καρέλλη, συνεργάζονται με τα «Φιλολογικά Χρονικά». Στους πάνω από 90 συνεργάτες του περιοδικού η Ζωή Καρέλλη και ο «ιδιάζουσας» πεζογραφίας φωνής «αλχημιστικής» του Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη κρατούν ιδιαίτερη θέση.]

-Τάκης Κωνσταντινίδης, ΠΑΛΜΟΙ, σ.58 (ποίημα)

-Μ. Β. Σακελλαρίου, Γ. ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ ΛΥΚΟΥΡΓΟΣ, σ. 59-64.

[Η ιστορική αυτή μελέτη είναι η μακροσκελέστερη ιστορική εργασία που δημοσιεύουν τα «Φιλολογικά Χρονικά» στις σελίδες τους.]   

          ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ (Ιούλιος 1944). Ενοποιούνται τα ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ

          -Ο ΞΕΝΟΠΟΥΛΟΣ ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Διαβάζουμε:

Τα «Φιλολογικά Χρονικά» θέλησαν νάχουν τη γνώμη των παλαιότερών μας πάνω στο ζήτημα της ελληνικής πεζογραφίας, κ’ έθεσαν τα εξής ερωτήματα:

Α΄ πώς βλέπετε την πεζογραφία των τελευταίων 20 ετών;

Β΄ ποιες μελλοντικές δυνατότητες έχει η νεοελληνική πεζογραφία;

Γ΄ ποια είναι η γνώμη σας για το έργο του Παπαδιαμάντη;

   Στα τρία αυτά ερωτήματα, ο Ακαδημαϊκός κ. Γρηγόριος Ξενόπουλος μας έστειλε την παρακάτω απάντηση., σ.65-66

-Η ΔΙΚΗ ΜΑΣ ΓΝΩΜΗ, σ.66-67.

[Η συντακτική επιτροπή του περιοδικού διαβάζοντας τις απόψεις του Γρηγορίου Ξενόπουλου προσθέτει τους δικούς της σχολιασμούς]

-ΤΟ  ΘΕΑΤΡΟ ΤΟΥ ΠΑΛΑΜΑ, σ.67

[αρνητικός σχολιασμός των απόψεων του Γιώργου Θεοτοκά, για το Θέατρο του ποιητή Κωστή Παλαμά στη «Νέα Εστία». Το περιοδικό διάκειται φιλικά απέναντι στον εθνικό ποιητή Κωστή Παλαμά αν και δεν έχουμε την παρουσία του στην σύνολη ύλη του περιοδικού. Όσο για την εχθρότητα και τις τσουχτερές και μαχητικές μπηχτές από την πλευρά του Γιώργου Θεοτοκά ενάντια στον Ν. Σ. Μοναχό και το περιοδικό του, και το αντίθετο από την πλευρά του  Μοναχού είναι συχνή και εξακολουθητική σχεδόν στα περισσότερα τεύχη. Όπως λέει ο λαός: «κρατάει κόντρα χρόνια αυτή η κολόνια».].

ΟΙ ΤΟΝΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ

[Σχετικά με την «Δίκη» και την «Αντιδικία» των τόνων, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.]

Η ΠΟΙΗΣΗ

[ Για την δημοσίευση κακής ποίησης (με αποσπάσματα στίχων) στα περιοδικά «Νέα Εστία» και «Νέα Γράμματα», η σύνταξη μιλά για κακή στιχουργική τεχνοτροπία.]

ΑΚΑΤΑΝΟΗΤΗ

[Σχετικά με την άρνηση των κληρονόμων του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη να κυκλοφορήσουν τα Άπαντά του]

Ο ΑΓΙΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ

[Αρνητικός σχολιασμός για το βιβλίο του Αντώνη Βουσβούνη, Άγιος Αντώνιος]

ΜΙΑ ΓΝΩΜΗ

[πρόταση προς το Υπουργείο Εργασίας να δίνεται ένα υποφερτό οικονομικό επίδομα στους λογοτέχνες όπως και στους δημοσίους υπαλλήλους.]

ΚΡΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ

Βάσος Βαρίκας, Μ. ΚΑΡΑΓΑΤΣΗΣ, «Ο Κοτζάμπασης του Καστρόπυργου», εκδ. ΑΕΤΟΣ 1944, σ.71-76 (β/κη).

      ΘΕΑΤΡΙΚΑ  ΤΕΤΡΑΔΙΑ

W., «Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΑΣΠΡΟΚΟΡΑΚΑΣ» του Αλέξη Σολωμού, σ. 77-80.

[ακριβοδίκαιη θεατρική κριτική για τον ταλαντούχο Αλέξη Σολωμό και το έργο του που παρουσιάστηκε από το Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν.]

15-16/ 31-8-1944. Χρόνος Α, τόμος Β, δραχμές 40.000. (81-168)

[ στο μέσα του εξωφύλλου έχουμε σύντομες απαντήσεις σε αλληλογραφία, πληροφορούμαστε ακόμα ότι λόγω πληθώρας της ύλης αναβάλλονται οι συνεργασίες αρκετών συνεργατών του περιοδικού και έχουμε και την αποστολή προς τα «Φ.Χ.» διαφόρων καινούργιων τευχών λογοτεχνικών  περιοδικών καθώς και την αποστολή νέων βιβλίων, όπως του ιστορικού της παιδικής λογοτεχνία και ανθολόγου Δημήτρη Κ. Γιάκου, «Στην καινούργια μας γειτονιά», διηγήματα, Αθήνα 1944 και τα ποιήματα «Λιοπύρι» του ποιητή και εκδότη του «Ίκαρου» Νίκου Καρύδη].

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

-Νίκος Καζαντζάκης, Ο ΔΑΝΤΗΣ, σ.81-83, (μελέτη)

-Stephen Spender, ΘΥΜΑΜΑΙ ΑΔΙΑΚΟΠΑ, ελληνική απόδοση Νίκος Γκάτσος, σ.84.

-Πάνος Καραβίας, «Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΤΗΣ ΖΑΚΥΝΘΟΣ» Ο ΣΟΛΩΜΟΣ ΚΙ ΕΜΕΙΣ», σ. 85-93, (μελέτη)

-Πάνος Σπάλας, ΗΛΙΕ ΚΟΣΜΟΠΕΡΠΑΤΗΤΕ…, σ. 94 (ποίημα)

-Γιάννης Κλ. Ζερβός, Ο ΝΕΚΡΟΣ ΑΔΕΡΦΟΣ, (Σκηνή δεύτερη) σ.95-104

-Γιώργος Θέμελης, (ποιήματα). ΑΝΕΜΟΠΤΕΡΟ και ΑΙΩΝΙΟΝ ΕΑΡ, σ.105-106

-Κωνσταντίνος Ι. Δεσποτόπουλος, ΕΝΑ ΟΡΙΑΚΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ ΜΑΣ, σ. 107-114. [(Μελέτη) για τον «Βασίλη ο Αρβανίτης» του Στράτη Μυριβήλη.]

-Κλέων Παράσχος, ΑΙΤΗΜΑ ΒΑΣΙΚΟ, σ. 115-118, (μελέτη)

[Ο σημαντικός Κλέων Παράσχος εξετάζει το ζήτημα της γλώσσας, καθαρεύουσα ή δημοτική και ποια οφείλει να μιλά ο πολιτικός. Γράφει στις ακροτελεύτιες θέσεις του : «Πολιτικός καθαρευουσιάνος ή πολιτικός δημοτικιστής του γλυκού νερού δεν είναι για μας’ δεν τούχουμε εμπιστοσύνη. Θέλουμε τον πολιτικό μας δημοτικιστή πέρα για πέρα’ όχι λιμοκοντόρο για πλατωνικό κόρτε αλλά επιβήτορα για γέννα, καθώς τόπε ο Παλαμάς»]

-Γεώργιος Κιτσόπουλος, ΤΟ ΚΡΟΣΣΙ, σ.119-124 (διήγημα) σε συνέχειες.

-Marcel Brion, ΜΙΧΑΗΛ ΑΓΓΕΛΟΣ ΚΑΙ ΒΙΤΤΟΡΙΑ ΚΟΛΟΝΝΑ, σ.125-132, μτφ. Εύα Βλάμη.

-Ντίμης Αποστολόπουλος, ΕΝΑ ΒΛΕΜΜΑ ΣΤΗ ΡΟΜΑΝΤΙΚΗ ΨΥΧΗ Β΄, σ.133-140 (μελέτη)

-ΔΑΥΙΔ, ΩΔΗ ΡΚΘ΄ και ΩΔΗ ΡΑ΄, Νίκος Σ. Μοναχός, σ.141 (απόδοση)

                      ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ (Αύγουστος 1944)

ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ

[Για μία ακόμη φορά ο διευθυντής του περιοδικού ασχολείται με αρνητικό τρόπο ενάντια στον Γιώργο Θεοτοκά. Με αφορμή ένα χρονικό που δημοσιεύτηκε στα «Νέα Γράμματα»] σ.142-143

ΜΙΑΝ ΑΠΑΝΤΗΣΗ- Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ… ΔΑΝΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Αφορά μία απάντηση και ένα γράμμα στον συνεργάτη του περιοδικού συγγραφέα Γιάννη Σκαρίμπα, σ.143-145

-Η ΚΥΡΙΑ ΧΡΥΣΑΝΘΕΜΟΝ ΜΕΤΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΣ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΝ!

Κρίση όχι θετική για τον Μιχάλη Ροδά. Σ.145-146

-Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΚΩΜΩΔΙΑΣ

Κρίση για την δεύτερη περίοδο του περιοδικού «Νέα Γράμματα», σ.146

ΜΙΑ ΘΕΣΗ ΚΑΙ ΜΙΑ ΕΦΟΔΟΣ

Πάνω σε ένα άρθρο του περιοδικού «Νεανική Φωνή», σ.146-147

ΔΥΣΤΥΧΗΣ ΠΑΡΗΓΟΡΙΑ…

Σχόλιο και πάλι για τον Μιχάλη Ροδά και την ΚΑΡΜΕΝ του, σ.147

                      ΚΡΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ

-Βάσσος Βαρίκας, ΝΙΚΟΥ Γ. ΠΕΝΤΖΙΚΗ, ΕΙΚΌΝΕΣ (ποιήματα), Αθήνα 1944, σ.148-154 (β/κη)

                      ΘΕΑΤΡΙΚΑ  ΤΕΤΡΑΔΙΑ

W., ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΕΧΘΡΟΣ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ, σ.155-162.

[αρνητική κρίση για την θεατρική παράσταση του έργου του Άγγελου Τερζάκη, «Το Μεγάλο Παιχνίδι». Και ακόμα για τον «Μάριο» του Πανιόλ, το «Μελτεμάκι» του Παντελή Χορν, την μουσική κωμωδία «Άσε τις ψευτιές Μπέμπη» στο «Ρεξ»…]

ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΡΙΤΙΚΗ

Φοίβος Ανωγειανάκης, Μ. ΚΑΛΟΜΟΙΡΗΣ, «Ο Πρωτομάστορας» Μουσική τραγωδία σε δύο μέρη κι’ ένα ιντερμέτζιο, σ.163-168

[Η γνωστή τραγωδία του Νίκου Καζαντζάκη μελοποιημένη από τον ακαδημαϊκό μουσικοσυνθέτη Μανώλη Καλομοίρη. Το λιμπρέτο της ομώνυμης τραγωδίας του Ν. Καζαντζάκη είχαν διασκευάσει η ποιήτρια Μυρτιώτισσα μαζί με τον Νίκο Ποριώτη και τον Γ. Στεφόπουλο.]

--

17-19/ 15-10-1944. Χρόνος  Α, Τόμος Β. 

Η ημερομηνία μεταφέρεται στην μέσα Σελίδα του εξώφυλλου, Αθήνα, 15 Οκτωβρίου 1944, καθώς και η τιμή, δρχ.10, σελ. 169-240

          Στο πάνω μέρος του εξωφύλλου αναγράφεται το του Διονυσίου Σολωμού: «Το

          Έθνος πρέπει να μάθη να θεωρή εθνικόν ότι είναι αληθές».

          ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

-Νίκος Σ. Μοναχός, ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ… σ.169-170 (άρθρο)

-Νικηφόρος Βρεττάκος, ΠΡΟΣ ΣΥΝΑΔΕΛΦΟΥΣ, σ.171-174 (άρθρο)

-Μάρκος Αυγέρης, ΠΡΟΓΝΩΣΤΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΥΡΙΑΝΗ ΤΕΧΝΗ, σ.175-177 (μελέτη)

-O. V. DE L. MILOSZ, ΤΡΑΓΟΥΔΙ, Πέτρος Α. Δημας, σ.178

-Γιάννης Γ. Σφακιανάκης, ΝΥΧΤΕΡΙΝΗ ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΗ, σ. 179-184 (διήγημα)

-Β. Α. Βασιλείου, ΓΕΝΙΑ ΧΩΡΙΣ ΧΑΡΑ, σ.185-189. (μυθιστόρημα)

-Τέλλος Άγρας, ΠΑΛΙ Ο ΔΡΟΜΟΣ…, σ.190 (ποίημα)

-Μ. Προκόπης, Ο ΔΗΜΟΤΙΚΙΣΜΟΣ ΚΙ Ο ΨΥΧΑΡΗΣ, σ.191-196 (μελέτη)

-Τάκης Σινόπουλος, ΕΛΠΗΝΟΡ, σ.197-198 (ποίημα)

-Ζήσης Παπαθανασίου, Ο ΠΑΤΕΡ ΗΣΥΧΙΟΣ, σ.199-201, (απόσπασμα από νουβέλλα)

-Γιώργος Γεραλής, IDEAL, σ.202, (ποίημα)

-Γιώργος Κιτσόπουλος, ΤΟ ΚΡΟΣΣΙ, σ.203-208 (διήγημα)

-Γιάννης Κλ. Ζερβός, Ο ΝΕΚΡΟΣ ΑΔΕΡΦΟΣ, σ.209-218

-Μ. Β. Σακελλαρίου, Γ. ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ ΛΥΚΟΥΡΓΟΣ, σ.219-222

-Στρατής Δούκας, ΜΕΘ’ ΥΜΩΝ, σ.223 (πρόζα)

-Μανόλης Κεδρινός, ΤΑΞΕΙΔΙ ΣΤΟ ΝΟΤΙΑ, σ.224-225, (πρόζα)

-Γιάννης Φλάσιος, ΓΕΡΑΤΕΙΑ, σ.226 (ποίημα)

ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 1 Σεπτεμβρίου-15 Οκτωβρίου 1944.

 ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ-

ΓΙΑ ΜΙΑ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΑ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ

[πολιτικός σχολιασμός: «Πέρασαν οχτώ χρόνια από τότε που άρχισε η πνευματική σκλαβιά της χώρας μας. Την 4^η Αυγούστου διαδέχτηκαν αιμοβόροι και στυγνοί καταχτητές ντόπιοι ιεροεξεταστές, που αλυσσόδεσαν τα χέρια των πνευματικών μας ανθρώπων………», σ.227

ΑΠΟ ΤΗ ΣΚΟΠΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ

[«Οι λογοτέχνες μας είναι μία τάξη από εκείνες που δεν πάθησαν περισσότερο στην περίοδο της κατοχής. Γι’ αυτό μπορούν να βλέπουν τα πράγματα του τόπου μας τόσο από τη σκοπιά του πνεύματος όσο και από της ζωής, θα αποτελούσε δε ένα σημαντικό κεφάλαιο για τον τόπο μας, αν όλοι μαζί διέθεταν τις δυνάμεις των για την πραγμάτωση του καινούργιου πολιτισμού που τον ελπίζουμε και τον επιθυμούμε όλοι μας…», σ.227

ΤΑ ΑΚΑΙΡΑ ΚΑΙ ΤΑ ΕΠΙΚΑΙΡΑ

[σχολιασμός για πανεπιστημιακό, καθηγητή της φιλοσοφικής ο οποίος αποφάσισε να αλλάξει το τονικό σύστημα του….», σ.228

ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ ΤΟΥ ΤΟΙΧΟΥ

ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ

[αρνητικός κάθετος σχολιασμός για το βιβλίο του Αντώνη Βουσβούνη «Άγιος Αντώνιος». Ο σχολιασμός του Μοναχού βρίσκεται μέσα σε μία χριστιανική ατμόσφαιρα.]

ΑΣΤΟΧΙΑ

[σχολιασμός για τον «κ. Πέτρο Χάρη»]

ΤΟ «ΣΗΜΕΡΑ»

[ σχόλιο λογοτεχνικό με την παράθεση στίχων του ποιήματος «Πάψετε πια…» του ποιητή Κώστα Ουράνη στη «Νέα Εστία»]

ΔΗΛΩΣΗ

Διαβάζουμε «Από σήμερα παίρνουν τα «Φιλολογικά Χρονικά» την ελευθερία της έκδοσής τους που τους στέρησε τόσο καιρό ο αντιπρόσωπος τύπου του κατακτητή. Έτσι, από το τεύχος αυτό το περιοδικό μας θα ξαναβγαίνει όπως πρώτα κάθε 1 και 15 του μηνός, δηλ. το επόμενο τεύχος μας θα κυκλοφορήσει την 1 Νοεμβρίου», σ.229

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΣΥΖΗΤΗΣΗ

Η ΚΕΡΙΤΙΝΗ ΚΙ’ Ο CHAPRINY

[σχολιασμός του Μ. ΠΡΟΚΟΠΗ με αφορμή μία μελέτη του Βλαχογιάννη στη «Νέα Εστία». Ακολουθεί επιστολή του Μιχάλη Ροδά, γράμμα εκπροσώπων (δύο) της «Φιλολογικής Συντροφιάς» και μία άλλη επιστολή του Μανώλη Χρ. Καραγεώργη., σ. 230-232

          ΚΡΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ

Βάσος Βαρίκας, ΠΟΙΗΤΙΚΕΣ ΣΥΛΛΟΓΕΣ, σ. 233-236

[εκτενές άρθρο του γνωστού μας κριτικού-για την ακρίβεια γενικές παρατηρήσεις- για προβλήματα που αφορούν την νέα μορφή της ποίησης και τους κανόνες της, και την κυκλοφορία νέων συλλογών. «Η μεταβολή της ποίησης σε απλή δεξιοτεχνία πλήθυνε το πλήθος των στιχοπλόκων…..» σ.235

          ΘΕΑΤΡΙΚΑ  ΤΕΤΡΑΔΙΑ

W., ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΟΥ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΟΥ

[Καλογραμμένο κείμενο που αφορά την Θεατρική τέχνη την περίοδο του «Χειμώνα του 41. Και κλείνει με λίγες γραμμές αναφοράς της χρονιάς 1944- ο Λυτρωμός] σ.237-240

--

20-24/ Νοέμβριος- Δεκέμβριος 1944. Χρόνος Α, Τόμος Β, σελ.80 δρχ. 125 (241-320)

     Η Σολωμική ρήση δεν επαναδημοσιεύεται.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

-WALT WHITMAN, ΣΗΚΩΘΕΙΤΕ ΜΕΡΕΣ ΑΠΟ ΤΑ ΑΠΥΘΜΕΝΑ ΒΑΘΗ ΣΑΣ, σ. 241-243, Γιάννης Γ. Σφακιανάκης.

[δεν αναγράφεται αν το ποίημα του Αμερικανού ποιητή είναι μετάφραση, απόδοση ή ελεύτερη μεταφορά στα ελληνικά]

-Βασίλειος Λαούρδας, ΝΕΟΙ ΤΟΥ 1944, σ.244-254

Διαβάζουμε μεταξύ άλλων: «Τις σκέψεις αυτές, που δεν φιλοδοξούν να είναι πρωτότυπες, που δεν πρέπει μάλιστα να είναι πρωτότυπες, γιατί η αποστολή τους είναι να πουν ίσως κάπως πιο συστηματικά ό,τι άλλως όλοι καταχτήσαμε τα τελευταία χρόνια, δε θα ήθελα να τις συνδέσω με πολεμικά παρόμοια μ’ αυτή που ασκήσαμε τους τελευταίους μήνες από τα «Φιλολογικά Χρονικά»…», σ. 250.

-Louis  Chadourne, ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ ΕΑΡΙΝΟΥ ΝΕΚΡΟΥ (ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ), ελληνική απόδοση Ανδρέας Ανδρεόπουλος, σ.255-256

-Βάσος Βαρίκας, ΟΙ ΕΥΘΥΝΕΣ ΜΙΑΣ ΓΕΝΙΑΣ, σ257-264.

[καίριο άρθρο το οποίο εκφράζει τον οραματισμό και τα όνειρα της γενιάς του πολέμου και της κατοχής η οποία φιλοδοξεί μέσα από τα ερείπια του πολέμου και την χέρσα Γη, θα ανοικοδομηθεί «θα ξεπηδήσει ένας καινούργιος κόσμος»,], σ.264

-Γιάννης Γ. Σφακιανάκης, ΝΥΧΤΕΡΙΝΗ ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΗ, σ.265-270, (συνέχιση του διηγήματος)

-Νίκος Δ. Παππάς, ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΣΤΟ ΣΚΟΠΕΥΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ, σ.271, (ποίημα)

[το ποίημα προέρχεται από την συλλογή του «Το αίμα των αθώων»]

-Τάκης Σινόπουλος, ΔΥΟ ΠΟΙΗΜΑΤΑ. ΜΕΡΕΣ ΤΟΥ 1941 και ΑΝΤΑΡΣΙΑ, σ. 272-274.

[Οι δύο ποιητικές συνθέσεις του εκ Πύργου ποιητή και κριτικού Τάκη Σινόπουλου, γράφτηκαν το 1941. Το ποίημα «Μέρες του 1941» είναι αφιερωμένο «In memoriam Φ. ΠΑΣΧΑΛΙΝΟΥ»]

-Πέτρος Λυκίδης, ΧΟΡΙΟ, σ.275-279.

(Απόσπασμα από νουβέλλα που θα κυκλοφορήσει μαζί με άλλα διηγήματα)

-Γιάννης Κλ. Ζερβός, Η ΚΡΗΤΙΚΗ ΛΥΡΑ (ΡΙΜΑ ΤΟΥ ΚΑΙΡΟΥ), σ.280, (ποίημα)

[Το ποίημα ο Ζερβός το αφιερώνει «Του Παντελή Πρεβελάκη»]

-Στρατής Δούκας, Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΩΝ ΕΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΛΛΑΔΑ, Ι. Η ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ, σ.281-283. (μελέτη)

[Είναι άξιο θαυμασμού το ότι ένας Μικρασιάτης πρόσφυγας διαθέτει όχι μόνο ψυχικό σθένος αλλά και τεράστια πνευματικά αποθέματα. Μυθιστοριογράφος, ποιητής, διηγηματογράφος, βιογράφος, κριτικός θεάτρου, συγγραφέας εικαστικών μελετών. Ο Στρατής Δούκας, είναι μία σπάνια περίπτωση των ελληνικών γραμμάτων. Δεν είναι μόνο «Η Ιστορία ενός Αιχμαλώτου» δεν είναι μόνο η ενασχόλησή του με τον Τηνιακό γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπά, είναι η όλη του πνευματική και καλλιτεχνική παρουσία στα ελληνικά γράμματα με τρόπο σεμνό, ίσως αθόρυβο αλλά δραστικό και αποτελεσματικό. Ο Στρατής Δούκας, σε σχέση με τους άλλους σημαντικούς Μικρασιάτες δημιουργούς ίσως είναι ο ποιο «παραγνωρισμένος» παρά τα όσα θετικά έχουν γραφεί για το έργο του. Σπάνια ταλαντούχα περίπτωση. Τίμησε πολλαπλώς την ελληνική φιλολογία και καλλιτεχνία, και δεν είναι υπερβολή τα λόγια μου]

-Γιώργος Γεραλής, ΕΝΤΥΠΩΣΗ ΑΠΟ ΕΝΑΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΚΙ ΕΝΑ ΕΡΓΟ, σ.284-288

[επαινετικό άρθρο για τον Νικηφόρο Βρεττάκο. Διαβάζουμε: «Ο Βρεττάκος αναμφισβήτητα ανήκει στους ειλικρινείς. Η τρικιμιώδης ορμή της ψυχής του έδωσε μια ταραγμένη μορφή στον ποιητικό του λόγο, μια ελευθερία που διασπά τα όρια του στίχου, εκτείνεται σε ανεξέλεγκτα πλάτη κινήσεως, διαπλάσσοντας σχήματα κυμαινόμενα, κάποτε παραπαίοντα, ανίκανα ίσως να δημιουργήσουν αιώνιες αξίες μορφής αλλά πάντοτε συνεπή προς την εσωτερική αλήθεια ενός ανήσυχου, όσο και γνήσιου καλλιτέχνη…..», σ.288

-Γιάννης Κλ. Ζερβός, Ο ΝΕΚΡΟΣ ΑΔΕΡΦΟΣ, σ.289-294.

[συνέχιση του δημώδους τριμερούς δράματος του Ζερβού]

-Ντίμης Αποστολόπουλος, ΕΝΑ ΒΛΕΜΜΑ ΣΤΗ ΡΟΜΑΝΤΙΚΗ ΨΥΧΗ, σ. 295-302

[Το τρίτο μέρος του στοχαστή Ν. Αποστολόπουλου]

-Μ. Β. Σακελλαρίου, Γ. ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ ΛΥΚΟΥΡΓΟΣ, σ.303-307

-Λέανδρος Μίχας, ΑΦΙΕΡΩΜΑ, σ. 308 (ποίημα)

-Μ. Κριωνάς, ΕΚΑΒΗ, σ. 308, (ποίημα)

[το ποίημα «ΕΚΑΒΗ» το έχω αναρτήσει στις 15 Μαρτίου 2021 στα Λ. Πάρεργα. Αν δεν λαθεύω, και οι δύο ποιητές, δεν τους συναντάμε συχνά σε περιοδικά της εποχής]

ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ (15 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1944.

ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ

Η ΝΕΑ ΑΚΑΔΗΜΙΑ

{σχετικά με την ίδρυση Ακαδημίας Γραμμάτων και Τεχνών, «οργανισμού ανεξάρτητου από την Ακαδημία Αθηνών, που το τμήμα της «Γράμματα και Τέχνη» θα ενταχθεί τώρα στη νέα Ακαδημία…», σ.309

          ΤΟ ΚΑΛΥΤΕΡΟ ΧΡΕΟΣ

[Για το ταξίδι δύο Ακαδημαϊκών στις ΗΠΑ με «ειδική αποστολή διαφώτισης»]

          ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ

[Σχόλιο για το Εθνικό Θέατρο. «Το Εθνικό Θέατρο διαλύθηκε για να ιδρυθεί και πάλι από την αρχή, Η απόφαση ήταν σοφώτατη….»]

          Η ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

[σχολιασμός για την πτώση της αναγνωστικής κυκλοφορίας των βιβλίων των ελλήνων συγγραφέων.]

          ΑΚΟΣΜΑ ΑΚΟΥΣΜΑΤΑ

[όπως λέει και ο τίτλος, αρνητικός σχολιασμός για ομιλία στο ραδιοφωνικό σταθμό Αθηνών Κυριακή 12 Νοεμβρίου 2 παρά 15΄- 2 μ.μ. του Νίκου Προεστόπουλου με τίτλο «Απολογισμός ενός ποιητή στα χρόνια της σκλαβιάς».] σ.311

          ΦΩΤΟΣ  ΠΑΣΧΑΛΙΝΟΣ

[ Το σπίτι του κύτταζε τη θάλασσα. Κι’ αυτός ήταν αγνός σαν κρύσταλλο. Ο πόλεμος τον έφερε πιο κοντά στον άνθρωπο. Κι’ η νέα τάξη πραγμάτων στην ανταρσία. Είχε πάψει τότε να γράφει. Πρέπει μ’ όλες τις αισθήσεις μας να ζήσουμε τούτη την εποχή έλεγε. Δεν υπάρχει, δεν πρέπει να υπάρχει φυγή. Όσα δημιουργούμε σήμερα είναι καταδικασμένο. Αύριο θάρθει η Τέχνη.

    Τον έπιασαν μια νύχτα στο μπλόκο. Τουφεκίστηκε σε λίγες μέρες απ’ τους πολεμιστές του Τρίτου Ράιχ Οχτώβρης του 43. Και μόλις έκλεινε τα τριάντα του χρόνια. Στο σπίτι που κύτταζε τη θάλασσα δυό πεντάρφανοι γέροι δεν μπορούν ακόμα να πιστέψουν πως το μοναδικό τους παιδί έχει πιά πεθάνει»], σ.311-312.

          ΓΙΑΝΝΗΣ  ΑΗΔΟΝΟΠΟΥΛΟΣ, σ.312

[κείμενο του Μιχάλη Περάνθη για την απώλεια του ποιητή Γιάννη Αηδονόπουλου στις 6 Νοεμβρίου. Το κείμενο το Μιχάλη Περάνθη για τον ποιητή το έχω αναρτήσει στα Λ. Πάρεργα μιλώντας για τον Αηδονόπουλο.], σ.312

ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

[Διαβάζουμε «Το πολιτικό 15θήμερο, που θα αποτελεί μόνιμα στήλη των «Φιλολογικών Χρονικών» θα καταβάλλει προσπάθεια να δίνει με αδρές και σίγουρες πινελιές, ένα πίνακα της πολιτικής μας ζωής σε συνάρτηση με την πολιτική του υπόλοιπου κόσμου, απαντώντας σε αγωνιώδη ερωτηματικά, θέτοντας προβλήματα, διαφωτίζοντας τους αναγνώστες τους, αλλά και διαφωτιζόμενα απ’ αυτούς, με κεντρικό ουσιαστικό ρυθμό του τολμήματός τους αυτού, με απώτατο και μοναδικό σκοπό, την αξία εκείνη που είναι ο πυρήνας κάθε ακεραίας δημιουργίας την αλήθεια……» σ. 313. Το μακροσκελές κείμενο δήλωση του συνεργάτη του περιοδικού Επαμεινώνδα Μεταξά, σελ. 313-316, φανερώνουν τους στόχους και το νέο πνεύμα που θα ακολουθήσουν τα «Φιλολογικά Χρονικά» ανανεώνοντας την ύλη του με νέες κατηγορίες θεμάτων. Μουσική, Κινηματογράφος κ. ά.]    

ΘΕΑΤΡΙΚΑ ΤΕΤΡΑΔΙΑ

Ένα ακόμα θεατρικό σημείωμα του Στρατή Δούκα το οποίο εξετάζει «ΤΑ ΘΕΑΤΡΑ ΤΟΥ ΛΑΟΥ: Ο Καραγκιόζης του Μόλλα», σ.317-319.  (το έχω αναρτήσει στα Λ. Πάρεργα από το 2021.

ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΡΙΤΙΚΗ

Τέλος, το τεύχος κατεβάζει την αυλαία των σελίδων του με το κείμενο «ΤΑ ΜΟΥΣΙΚΑ ΜΑΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ» του μουσικολόγου Φοίβου Ανωγειανάκη, σ.320.

     Εν κατακλείδι, από τον δεύτερο τόμο ξεκινά η νέα περίοδος του περιοδικού, με την πλούσια ύλη του, την διεύρυνση των θεμάτων του, από το χώρο του πνεύματος, της καλλιτεχνίας και τον χώρο των Ιδεών, των συνεντεύξεων, συνεχίζοντας παράλληλα την αιχμηρή κριτική του σε λογοτέχνες και περιοδικά, αν και έχει μαλακώσει κάπως το ύφος των σχολίων. Αν δούμε το σύνολο και  των τεσσάρων τόμων του περιοδικού, 44 τεύχη, θα διαπιστώσουμε την σημαντικότητα της ύλης του πρωτότυπης ποίηση και πεζό, μελέτη, και ασφαλώς στον χώρο των μεταφράσεων με σημαντικές παρουσίες ξένων δημιουργών. Δεν είναι επίσης τυχαίο, ότι στα «Φιλολογικά Χρονικά» έχουμε την εμφάνιση του νεαρού μετέπειτα καθηγητή και κριτικού Γιώργου Π. Σαββίδη. Όπως δεν μπορούμε να αγνοήσουμε ότι από  τις σελίδες του περνούν σημαντικοί πνευματικοί συγγραφείς του αριστερού χώρου και όχι μόνο αυτό αλλά και δημοσιεύονται αρνητικές κριτικές ελεύθερα στις σελίδες του για τους συνεργάτες του, βλέπε περίπτωση του κομμουνιστή ποιητή Νίκου Παππά. Ή πάλι, ορισμένα κριτικά σημειώματα δεν μας παρουσιάζουν μόνο το βιβλίο ή την συλλογή που μας παρουσιάζουν αλλά, αρθρώνεται από τον συντάκτη τους μία θεωρία περί ποίησης ή του πεζογραφικού λόγου, όπως του Βαρίκα. Ο δε λόγος του Βασίλη Λαούρδα είναι  τόσο μεστός και καίριος που, ανυψώνει όπως και άλλων κριτικών το επίπεδο του περιοδικού και καλύπτει εν μέρει τον αιχμηρό του διαρκή σχολιασμό της σύνταξης. Ένα γεγονός ακόμα είναι η διπλή παρουσίαση ορισμένων από τους συνεργάτες του είτε με το πραγματικό τους όνομα είτε με ψευδώνυμο. Μπορεί η αποδοχή του να ήταν μικρή από το κοινό της εποχής του όπως μας λέει ο ιστορικός Αλέξανδρο Αργυρίου, όμως τα πρόσωπα των συνεργατών του από διάφορους ιδεολογικούς χώρους, της φιλελεύθερης παράταξης Κ. Τσάτσος, Παναγιώτης Κανελλόπουλος, και την κομμουνιστοκογενή ιστορικού της λογοτεχνίας Μάρκου Αυγέρη, ποιητή της ανανεωτικής αριστεράς Μανώλη Αναγνωστάκη, ο συνεχής επιθετικός σχολιασμός καταστάσεων και πρακτικών σύγχρονων λογοτεχνών και της ύλης άλλων περιοδικών (ορισμένες φορές γίνεται κάπως μανιέρα), η αλληλογραφία από διάφορα μέρη της Ελλάδος, δηλώνουν την εμβέλεια της παρουσίας του. Όταν μάλιστα έχουμε και την συνεργασία όπως της Μιμίκας Κρανάκη από το Παρίσι.

     Ας  κλείσουμε το δεύτερο αυτό σημείωμα απολογισμού του Β΄ τόμου με τον κριτικό λόγο του ιστορικού και κριτικού της Ελληνικής Λογοτεχνίας Αλέξανδρου Αργυρίου, τον οποίο είχαμε συνπλοηγό μας, διατηρώντας την δική μας αναγνωστική ελευθερία:

«Πρόκειται για πολυσυλλεκτικό περιοδικό με ενδιαφέρουσα  ύλη σε γενικές γραμμές, που διατηρεί και σήμερα τη σημασία της.  Κάποια μάλιστα κείμενα θα λέγαμε ότι επιβιώνουν για τη χρήση τους στους σημερινούς αναγνώστες, ενώ παραμένουν αθησαύριστα. Η διεύθυνσή της επιχείρησε να συγκεντρώσει νέους συγγραφείς και μερικοί εξ αυτών πρόσφεραν νεόκοπες ιδέες. Μπορείς να πεις, καταλήγοντας, ότι τα Φιλολογικά Χρονικά υπήρξαν περιοδικό ναι μεν χωρίς ιδιαίτερη προσωπικότητα, όμως με αξιόλογη ύλη παρεμβατικού χαρακτήρα.», σ. 156

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς

26 Αυγούστου 2024        

--