Δ Ι Α Ψ Α Λ Μ Α Τ Α
του
S. KIERKEGAARD
….Μερικά έντομα πεθαίνουν πάνω στη
γονιμοποίηση κι’ όμως είναι όλο χαρά’ οι πιό δυνατές κ’ οι πιό πλέριες
απολάψεις της ζωής είναι αυτές που πηγαίνουν αντάμα με το θάνατο.
Οι άνθρωποι είναι παράλογοι. Δεν χρησιμοποιούν
ποτέ τις ελευθερίες που έχουνε, μα ζητούν εκείνες που δεν έχουνε. Έχουν την
ελευθερία της σκέψης και διεκδικούν την ελευθερία της έκφρασης.
Τα γερατειά πραγματοποιούν το όνειρο της
νιότης. Παράδειγμα: ο Σουϊφτ: όντας νέος χτίζει ένα τρελλοκομείο και στεγάζει
κει μέσα τα γερατειά του.
Η πόρτα της ευτυχίας δεν ανοίγει προς τα
μέσα, για να μη μπορεί κανείς να την παραβιάσει’ ανοίγει προς τα έξω κι’ έτσι
δεν γίνεται τίποτα.
Κανένας δεν γυρίζει από τους πεθαμένους.
Κανένας δεν έρχεται σε τούτο τον κόσμο χωρίς να κλάψει. Κανένας δε μας ρωτάει
πότε θέλουμε να έρθουμε, πότε θέλουμε να φύγουμε.
Μια φωτιά άναψε στα παρασκήνια ενός
θεάτρου. Ο παλιάτσος βγαίνει να ειδοποιήσει το κοινό. Όλοι νομίζουν πώς
πρόκειται για αστείο και χειροκροτούν: εκείνος επιμένει κ’ οι άλλοι γελούν
περισσότερο. Έτσι σκέφτομαι, θα γκρεμιστεί ο κόσμος, κάτω απ’ τα χειροκροτήματα
των ανθρώπων του πνεύματος που θα πιστεύουν ότι πρόκειται για φάρσα.
Η ζωή για μένα είναι ένα πικρό πιοτό: γι’
αυτό πρέπει να πίνουμε γουλιά- γουλιά, αργά και μετρημένα.
Λένε πώς ο χρόνος τρέχει, πώς η ζωή ρέει
σαν ποτάμι κλπ. Εγώ δεν βλέπω ένα τέτοιο πράγμα: ο χρόνος είναι ακίνητος, κι’
εγώ το ίδιο. Όλα τα σχέδια που κάνω για το μέλλον, ξαναγυρίζουν ίσα πάνω μου’
όταν φτύνω, φτύνω το μούτρο μου…..
Κ Λ Ε Ι Τ Ο Σ Κ Υ Ρ Ο Υ
Minima moralia
Ξαναδιαβάζοντας,
σταθερά πλέον τα έργα του ποιητή και πεζογράφου, φιλόσοφου Νίκου Καζαντζάκη
αναζητώντας τις ιδεολογικές και φιλοσοφικές και θρησκευτικές του ρίζες, τις
διακειμενικές προσμείξεις στο έργο του, τις ιδεολογικές του και άλλες αναφορές,
(τους εκατοντάδες δρόμους των πολυπρισματικών διαβασμάτων του), έπιασα ξανά στα
χέρια μου τίτλους φιλοσοφικών και στοχαστικών αποχρώσεων βιβλία του φιλόσοφου
και θεολόγου, αγαπητού σε μένα Χρήστου Γιανναρά. Έχοντας παράλληλα δίπλα μου τα
μεταφρασμένα στα ελληνικά βιβλία του συντηρητικού φιλόσοφου του περασμένου αιώνα
Όσβαλντ Σπένγκλερ, ιδιαίτερα το δίτομο έργο του «Η Παρακμή της Δύσης» μτφ.
Λευτέρης Αναγνώστου, τόμοι 2 εκδ. Τυπωθήτω-Γιώργος Δαρδανός, 2003, και
συμπληρωματικά τους εξής ακόμα τίτλους: «Τα δύο πρόσωπα της Ρωσσίας» μτφ.
Σωτήρης Γιαννέλης, εκδ. Έξοδος, Αθήνα 2022. (ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει
το δεύτερο μέρος του βιβλίου όπου έχουμε την μικρή μελέτη του Κέρυ Μπόλτον: «Ο
Όσβαλντ Σπένγκλερ και η ψυχή της Ρωσσίας», όπου συμπερασματικά, ο Μπόλτον,
εξετάζει έργα του Νικολάι Γκόγκολ, του
Λέων Τολστόι και φυσικά του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι σε σχέση με τον
εκδυτικισμό των Ρώσων επί Μεγάλου Πέτρου (πετρισμός) κλπ. Γράφει: «Ο χριστιανισμός
του Τολστόι ήταν μία παρεξήγηση. Ο ίδιος μιλούσε για τον Χριστό και εννοούσε
τον Μάρξ. Στον χριστιανισμό του Ντοστογιέφσκι ανήκει η επόμενη χιλιετία». Ή
«Είναι σημάδι παρακμής των εθνών, όταν
αρχίζουν να έχουν κοινούς θεούς. Όταν οι θεοί αρχίζουν να γίνονται κοινοί για
πολλά έθνη, τότε οι θεοί πεθαίνουν και η πίστη σ’ αυτούς, μαζί και τα ίδια τα
έθνη. Όσο πιο ισχυρός είναι ένας λαός, τόσο πιο ξεχωριστός είναι ο θεός του.
Δεν υπήρξε ποτέ ένα έθνος χωρίς θρησκεία, δηλαδή χωρίς μία ιδέα για το καλό και
το κακό». Οι απόψεις του Μπόλτον ταιριάζουν με εκείνες της σλαβόφιλης ρώσικης
θρησκευτικής παράδοσης που ανήκε και ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, έχοντας τον φακό
των ερμηνειών του χριστιανισμού από τον Νικολάϊ Μπερντιάγεφ.). Το επόμενο
βιβλίο του Όσβαλντ Σπένγκλερ είναι «Η έγχρωμη παγκόσμια επανάσταση», πάλι
σε μετάφραση Σωτήρη Γιαννέλη, εκδ. Έξοδος, Αθήνα 2023. Ένα ενδιαφέρον βιβλίο
που μας βοηθά να ξεκαθαρίσουμε πολικούς όρους που έχουν θολώσει στην συνείδησή
μας από ιδεολογικές θολούρες, όπως η παρεξηγημένη λέξη «φυλή», ο «καισαρισμός»
που χρησιμοποιεί ο διορατικός και αντιναζιστής, «συντηρητικός επαναστάτης»
Όσβαλντ Σπένγκλερ. Διαβάζουμε: «Σε αυτές αξίζει να αναφέρουμε την αντίθεση του
Σπένγκλερ στον φυλετισμό που πρέσβευε ο εθνικοσοσιαλισμός και ο οποίος αποτελεί
το θεμέλιο της ιδεολογίας του ως μία μορφή βιολογικού υλισμού. Ο Σπένγκλερ
χρησιμοποιεί τον όρο «φυλή» όχι υπό την βιολογική του σημασία, αλλά του
προσδίδει κυρίως περιεχόμενο πολιτισμικό, που συνδέεται με το ήθος, την
νοοτροπία και εν γένει την κοσμοθέαση ενός λαού, και πάντως τον αποσυνδέει από
την οργανική του σημασία και την κληρονομικότητα. Όσον αφορά την πολιτισμική
φιλοσοφία της ιστορίας του, ο Σπένγκλερ, επί τη βάσει της θεωρίας του για την
κυκλική εξέλιξη των πολιτισμών από την γέννεση έως τον θάνατο, υποδηλώνει την
ισοτιμία των μεγάλων πολιτισμών». Οι θέσεις και οι απόψεις του Όσβαλντ
Σπένγκλερ για τις άλλες μη λευκές φυλές της ανθρωπότητας και πως βλέπουν και
αντιμετωπίζουν πλέον την λευκή φυλή, ερχόμενοι στο ευρωπαϊκό έδαφος, δηλαδή
τους πρώην αποικιοκράτες αφέντες τους που τους έσερναν στα σκλαβοπάζαρα ως
δούλους, παρουσιάζουν σήμερα αρκετά ενδιαφέρον στους διεθνιστικούς και
παγκοσμιοποιημένους καιρούς μας, στους θιασώτες ότι πλέον μέσω της τεχνολογίας
και των μέσων μαζικής επικοινωνίας η Γη μας, είναι ένα μεγάλο χωριό. Και
μάλιστα, θα πρόσθετα δίχως διάθεση παρεξήγησης, ένα Αμερικάνικο Χολιγουντιανό
χωριό, αν λάβουμε υπόψη μας την τεράστια βομβαρδιστική προπαγάνδα Αμερικάνικης ζωής και
θεώρησής της, κοινωνικής φιλοσοφίας και συμπεριφορών της που «επιβάλλεται» τα
τελευταία χρόνια στην πατρίδα μας, τόσο από την κυβέρνηση όσο και από την
αξιωματική αντιπολίτευση και των ηγετών τους, ακολουθώντας πλέον «στα τυφλά»
το δόγμα «ανήκουμε στη δύση», και ότι γίναμε τα τουριστικά γκαρσόνια των υπόλοιπων
λαών της υφηλίου. Σε ένα άλλο βιβλίο του Όσβαλντ Σπένγκλερ το «Ο Άνθρωπος και η Τεχνική» Συμβολή σε μία
φιλοσοφία ζωής», β΄ έκδοση, εκδόσεις Μάγμα, Αθήνα 2024, μετάφραση Γιώργος
Στεφανίδης και Επίμετρο Νίκος Ν. Μάλλιαρης. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το
Επίμετρο του Ν. Ν. Μαλλιάρη: «Ο Όσβαλντ Σπένγκλερ απέναντι στη νεωτερικότητα».
Και για τους ανοιχτόμυαλους και όχι με ιδεολογικές ιδεοληψίες και παρωπίδες
χαρακτηριστικά παρτάκηδες, αυτοαποκαλούμενους «προοδευτικός» και «αριστερός»
και όλοι οι άλλοι «ακροδεξιούληδες», τον αφορισμό από τα minima moralia του T. W. Adorno: «Ένα από τα διανοητικά μας καθήκοντα σήμερα-και μάλιστα αρκετά
σημαντικό- είναι να προσπαθήσουμε να χρησιμοποιήσουμε την αντιδραστική κριτική
ενάντια στον δυτικό πολιτισμό, προς όφελος ενός προοδευτικού διαφωτισμού», μότο
του Μάλλιαρη σελ. 108. Διαβάζουμε από το βιβλίο «Ο Άνθρωπος και η
Τεχνική»: «Είμαστε τέκνα αυτής της εποχής και πρέπει με γενναιότητα να διαβούμε
μέχρι τέλους τον δρόμο που προορίζεται για εμάς. Δεν υπάρχει άλλη επιλογή.
Έχουμε καθήκον να μείνουμε στις θέσεις μας, στα χαμένα οχυρά, χωρίς ελπίδα,
χωρίς σωτηρία. Να μείνουμε στη θέση μας όπως εκείνος ο Ρωμαίος στρατιώτης, τα
οστά του οποίου βρέθηκαν μπροστά από την πόρτα που φρουρούσε στην Πομπηϊα,
πεθαίνοντας επειδή κατά την έκρηξη του Βεζούβιου κανείς δεν θυμήθηκε να τον
απαλλάξει από τα καθήκοντά του. Αυτό θα πει μεγαλείο, αυτό σημαίνει να
διαθέτεις μέταλλο. Αυτό το ένδοξο τέλος είναι το μοναδικό πράγμα που δεν μπορεί
κανείς να στερήσει από τον άνθρωπο». Φοβερό το παράδειγμα του γερμανού φιλόσοφου,
ανεξάρτητα κατά πόσο μπορεί ή επιθυμεί ο συνειδητός πολίτης, το πολιτικό
σημερινό υποκείμενο να το ενστερνιστεί. Ας μην μας διαφεύγει ότι ο Έλληνας
Νίκος Καζαντζάκης δεν γνώριζε μόνο και είχε διαβάσει το έργο του Σπένγκλερ στην
γλώσσα του στο πρωτότυπο, τα γερμανικά, αλλά γνώριζε τις ιδέες του, τις
είχε διαβάσει και κατά την συνεργασία του σε διάφορα τεύχη (5, 8-12, 15-16/1944
και 26, 32, 33, 34/1945 και 37, 38-40/1946) του Λογοτεχνικού Περιοδικό του Ν.
Σ. Μοναχού, «ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ» Δεκαπενθήμερη έκδοση τέχνης και σκέψης. Όπου
στο τεύχος 33/15-9-1945, μετά την έρευνα του περιοδικού για τις δύο
μεγάλες τότε υπερδυνάμεις «Αμερική και Ρωσία. Οι δύο μεγάλοι αντίπαλοι κόσμοι»,
διαβάζουμε την μελέτη: OSWALD SPENGLER, «Η ρώσικη ψυχή αντίκρυ στην
ευρωπαϊκή» σε μετάφραση Λουϊζας Τόμαν. Οι Σπενγκλεριανές θέσεις είναι
διάσπαρτες στον έργο του Νίκου
Καζαντζάκη με προεξάρχουσες τις φιλοσοφικές του θέσεις στο ωκεάνιο έπος του
«Οδύσσεια». Παρενθετικά να αναφέρουμε ότι χρήσιμο και απαραίτητο βοήθημα για
όσους ενδιαφέρονται για τα Λογοτεχνικά περιοδικά της Κατοχής είναι η μελέτη της
φιλολόγου Αλεξάνδρας Κ. Μπουφέας: «Τα λογοτεχνικά περιοδικά της Κατοχής»
εκδόσεις Σοκόλης, Αθήνα, 2006. Σελίδες 233-275, Φ,Χ,. Η συγγραφέας και καθηγήτρια
είναι σύζυγος του ποιητή και κριτικού, καθηγητή Γιάννη Κουβαρά. Από το παραπάνω
περιοδικό αντιγράφω τις σύντομες, μικρές αποσπασματικές σκέψεις, στοχασμούς του Δανού υπαρξιστή φιλόσοφου και θεολόγου, ψυχολόγου, ολιγόζωου Σόρεν Λ.
Κίρκεγκαρντ (5/5/1813- 11/11/1853), σε μετάφραση του Θεσσαλονικιού ποιητή και
βραβευμένου μεταφραστή Κλείτου Α. Κύρου (13/8/1921-10/4/2006).
Ας κλείσουμε το μικρό αυτό σημείωμα με
απόσπασμα από τα λόγια του Γερμανού φιλόσοφου από το βιβλίο του «Ο Άνθρωπος και
η Τεχνική»: «Ο άνθρωπος ήταν-και είναι- υπερβολικά ρηχός και δειλός για να
αντέξει το γεγονός της φθαρτότητάς καθετί ζωντανού. Ως εκ τούτου, κουκουλώνει
τη φθαρτότητα αυτή με τη ρόδινη αισιοδοξία της Προόδου-στην οποία κανείς δεν
πιστεύει πραγματικά-τη συγκαλύπτει με τη λογοτεχνία, ενώ κρύβεται πίσω από
ιδεώδη για να μην αντικρίσει το παραμικρό. Η φθαρτότητα όμως, η γένεση και η
φθορά, είναι η μορφή καθετί πραγματικού…. Κάθε δημιουργία υποκύπτει στην
παρακμή’ κάθε σκέψη, κάθε εφεύρεση, κάθε πράξη υποκύπτει στη λησμοσύνη.
Διαισθανόμαστε παντού κοσμοϊστορικές διαδρομές που έχουν εξαφανιστεί. Ερείπια
περασμένων έργων που ανήκουν σε νεκρούς πλέον πολιτισμούς κείνται παντού
μπροστά στα μάτια μας. Στην ύβρη του Προμηθέα, ο οποίος φτάνει μέχρι τον ουρανό
για να υποτάξει τις θεϊκές δυνάμεις στον άνθρωπο, αναλογεί η συντριβή».
Σίγουρα η «υπερβολική ρηχότητα» δεν
αναλογεί μόνο στους άλλους αλλά και τον γράφοντα αυτά τα φλύαρα λογοτεχνικής
υφής και ατμόσφαιρας σημειώματα και ενδέχεται, μπορεί, και στους όποιους
αναγνώστες του θιασώτες της Λογοτεχνίας. Με την καλή έννοια φυσικά που θα έλεγε
και ένας γεροντόλυκος αειθαλής ροκ παρουσιαστής.
ΥΓ. Άραγε μας άξιζε τέτοιο Πολιτικό προσωπικό στις μέρες
μας; Άκουσα κάτι ωραίο σε μεσημβρινή «Χαβαλεδιάρικη» εκπομπή, «Τα κακά
κορίτσια» τα οποία κάνουν καλό στην υγεία τους αλλά κακό στην υγεία των άλλων.
Λοιπόν ανάμεσα στις συνεντεύξεις των δύο «σουσουράδων» δημοσιογράφων, του
πολιτικού κυρίου Παύλου Γερουλάνου, πολιτικών από την ΝΔ., την συγχωρεμένη
διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα και άλλων προσώπων,
γαστρονόμων, αστρολόγων, αισθητικών, σελέμπριτοι, άκουσα και την συνέντευξη
με μία «νομάδα» ελληνίδα συγγραφέα η οποία ταξιδεύει συνεχώς μεταξύ Ελλάδας και
Αμερικής. Είπε η «ακτιβίστρια» δίχως να δαιμονολογούμε τον λόγο της καθώς αναφέρονταν
στις Αμερικάνικες εκλογές. Όπως η μνήμη θυμάται: «Στην Αμερική, πρέπει εμείς οι
Έλληνες να το καταλάβουμε, που είμαστε προσκολλημένοι στον κομματικό-πολιτικό μας
νεποτισμό εδώ και χρόνια, ότι δεν υπάρχουν οι «Ρεπουμπλικάνοι» και οι «Δημοκρατικοί»,
αλλά υπάρχουν και κυριαρχούν δύο λόμπι, αυτό των όπλων και αυτό των πετρελαίων».
Τι να σχολιάσεις αν όντως ισχύει; Ότι ο πρώην γηραιός πλανητάρχης (το κουρδιστό
πολιτικό υποκείμενο) τρώγοντας το παγωτό του μιλούσε για την ειρήνη στη Μέση Ανατολή;
Ή ότι ο πρώην ερωτύλος πλανητάρχης που διέλυσε την Γιουγκοσλαβία είναι νεότερος
από τον έτερο σημερινό αντίπαλο υποψήφιο και τους Σαμάνους του; Λάθος εκτίμηση
θα κράξουν οι πολιτικές γαλιάντρες της Αμερικάνικης Παγκοσμιοποίησης. Και ίσως
νάχουν δίκιο.
Γιώργος Χ. Μπαλούρδος
Πειραιάς
23 Αυγούστου
2024
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου