ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ

ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ…..

     Αποδελτιώνοντας και μαζεύοντας πληροφοριακά στοιχεία για τον Κωστή Παλαμά, μέσα στους Παλαμικούς φακέλους, βρήκα τον «ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΤΥΠΟ». Η ανεξάρτητη αυτή έκδοση, που κυκλοφόρησε στις αρχές της δεκαετίας του 2000, και για την ακρίβεια το 2001, ήταν μια έκδοση που αναφέρονταν στα πολεμικά-κυρίως- γεγονότα της περιόδου της Κατοχής. Ο «ΠΟΛΕΜΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ», κυκλοφορούσε κάθε εβδομάδα στα περίπτερα, και περιελάμβανε τέσσερα εξώφυλλα παλαιών εφημερίδων, ή «σώματα» εφημερίδων της εποχής εκείνης. Ένα μεγάλου μεγέθους λευκό εφημερίδας δισέλιδο, περιελάμβανε τα ένθετα των «πρωτότυπων» φύλλων της Κατοχικής περιόδου. Τα φύλλα των εφημερίδων, προέρχονταν από όλο το πολιτικό και κομματικό φάσμα της εποχής εκείνης, περιελάμβανε ακόμα, και εφημερίδες που ήταν προσκείμενες είτε στους Ιταλούς είτε στους Γερμανούς κατακτητές. Το ενδεικτικό αυτό πανόραμα των στρατιωτικών και πολιτικών ειδήσεων, που διάβαζε ο αναγνώστης στα εξώφυλλα αλλά και στις μέσα σελίδες, ήταν ενδιαφέρον και συγκινητικό, τόσο για τους μεγαλύτερους ηλικιακά αναγνώστες, αυτούς που έζησαν και βίωσαν τα τραγικά αυτά γεγονότα, αλλά, και σε εμάς τους νεότερους φιλίστορες,  που γεννηθήκαμε αρκετές δεκαετίες αργότερα, και μας δόθηκε η δυνατότητα να διαβάσουμε κείμενα που μας προκαλούν ακόμα το ενδιαφέρον, για την αιματοβαμμένη αυτή περίοδο της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Όπως αναφέρεται στο νούμερο 28 που έχω μπροστά μου, η σειρά θα ολοκληρώνονταν σε 52 εβδομαδιαία τεύχη, και,

«Ο Πολεμικός Τύπος είναι μια ανεξάρτητη έκδοση. Ευχαριστούμε τις εφημερίδες για τη συνεργασία τους, τον Δημοσιογραφικό Οργανισμό Λαμπράκη για τη χρήση υλικού από τη Ψηφιακή Αρχειακή Βιβλιοθήκη, την ΕΣΗΕΑ, την ΕΙΗΕΑ, τη Βιβλιοθήκη της Βουλής, το Πολεμικό Μουσείο, το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, το ΕΛΙΑ και το Μουσείο Μπενάκη. Αρχισυντάκτρια: Ελίντα Λαμπροπούλου. Δημιουργικό: Λουκία Αλαβάνου. Φωτ/ση αρχειακού υλικού: Κώστας Μανώλης. Διόρθωση Δημήτρης Ανανιάδης. Σύμβουλος έκδοσης: Γ. Μαργαρίτης, Χ. Φλάισερ. Συνεργάτες Ρ. Αλβανός, Β. Λαμπρόπουλος. Εκδότης και υπεύθυνος κατά το νόμο: Peter McGee».

Η διανομή της έκδοσης γίνονταν από το πρακτορείο τύπου ΑΡΓΟΣ ΑΕ. Η τιμή του εβδομαδιαίου αυτού συλλεκτικού εντύπου, ήταν 2.90 ευρώ.

     Το τεύχος αυτό περιελάμβανε τα εξής φύλλα εφημερίδων: Ακρόπολις 4 Φεβρουαρίου 1943, Η Καθημερινή 28 Φεβρουαρίου 1943, Το Κουαβρίδιο 10 Μαρτίου 1943, Απελευθερωτής 14 Μαρτίου 1943. Η παραδοσιακή εφημερίδα Ακρόπολις μας μιλά για τον «τερματισμό» της μάχης του Στάλινγκραντ…, για την Τουρκική κυβέρνηση που ακολουθεί «γραμμήν πολιτικής ουδετερότητος»,  η εφημερίδα Η Καθημερινή μας μιλά για τον θάνατο του ποιητή Κωστή Παλαμά, αλλά και άλλες ειδήσεις της εποχής, και, ανακοινώνει, ότι την ερχόμενη εβδομάδα ο συγγραφέας Σπύρος Μελάς, θα δημοσιεύσει μελέτη για την ποίηση του Παλαμά. Το Κουαδβρίδιο, είναι μια ελληνική έκδοση της καθημερινής εφημερίδας «Τίβερις» αφιερωμένη στην Ιταλο-Ελληνική συνεργασία. Ένα φύλλο που παρότι αφιερώνει σχεδόν όλη την πρώτη της σελίδα, στον θάνατο του ποιητή Κωστή Παλαμά, και δημοσιεύει το κείμενο του Ιταλού συγγραφέα Pilippo Maria Pontiani, υπάρχει και ένα κατάπτυστο προπαγανδιστικό κείμενο που υπογράφει ο Τ. Ι., με τίτλο «Μαύροι Δολοφόνοι και Τρομοκράτες» και αναφέρεται στις Συμμαχικές Πολεμικές Δυνάμεις που αγωνίζονταν εναντίον του Άξονα. Σαν γραμματέας σύνταξης αναφέρεται ο Ιωάννης Σπύρου Κουρούνης. Το έντυπο αυτό, είναι γεμάτο ρατσιστικά αποφθέγματα της Γερμανικής φιλοσοφίας της εποχής της Ναζιστικής θηριωδίας. Στα πληροφοριακά στοιχεία για τα έντυπα, ο τίτλος αναφέρεται ως «Το Κουαβρίδιο», ενώ ο τίτλος της εφημερίδας «Κουαδρίβιο». Το έντυπο «Ο ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΗΣ» Της 14 Μαρτίου 1943, αριθμός φύλλου 17, είναι μια εφημερίδα όργανο του ΕΛΑΣ, όπως αναφέρεται Όργανο της Κ. Ε. της Μαχητικής Οργανώσεως «Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός» Το ισχνό αυτό έντυπο, αναφέρεται στα: «Παλλαϊκά Συλλαλητήρια στην Αθήνα και στον Πειραιά, Ο Αθηναϊκός και Πειραϊκός λαός διαδήλωσε προχθές στους δρόμους της Αθήνας και του Πειραιά, την ακλόνητη απόφαση του να αντιταχθή μέχρις εσχάτων στην πολιτική επιστράτευση». Στο δισέλιδο που περιλαμβάνει τις εφημερίδες, ο Γιώργος Μαργαρίτης γράφει το κείμενο: «Το άθροισμα μικρών τοπικών επαναστάσεων», ο Ραϋμόνδος Αλβανός, «Η μάχη στον Φαρδύκαμπο», και ο Βασίλης Λαμπρόπουλος, «Το φέρετρο στο οποίο ακουμπά η Ελλάδα», ένα κείμενο για τον θάνατο του εθνικού μας ποιητή Κωστή Παλαμά.

     Η «ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ» της Πέμπτης 4 Φεβρουαρίου 1943, φύλλο 4951, που στεγάζονταν στην οδό Καρύτση 3, με διευθυντή τον Θεοφ. Σ. Βουτσινά, και αρχισυντάκτη τον Δημ. Γ. Ρίτσο. Στην πρώτη σελίδα της δημοσιεύει ορισμένα ενδιαφέροντα άρθρα, όπως, «Τα απρόοπτα της ημέρας. ΞΥΛΟ-ΠΑΡΤΥ (Πως ετελείωσε μαυραγορίτικη ευωχία) του Ε. Θωμόπουλου. Το «Σημειωματάριο» της Νταίζης, ένα ανώνυμο ενδιαφέρον ιστορικά κείμενο της Εγκυκλοπαιδικής Στήλης, «Ο Μεγαλύτερος Τερατολόγος της Ιστορίας», ποιος ήτο ο Βαρώνος Μυγχάουζεν. Και, το κείμενο του γνωστού θεατράνθρωπου Αλέκου Λιδωρίκη, στην σειρά κειμένων του «Με Ειλικρίνεια…» ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ, που μας μιλά για το Ημερολόγιο που εξέδωσε ο Μάριος Βαϊάνος. Το κείμενο αυτό μεταφέρω εδώ, αφού, στο προηγούμενο άρθρο μου που έγραψα και δημοσίευσα για τον Μάριο Βαϊάνο, δεν το πρόσεξα, ώστε να το προσθέσω στην ενδεικτική βιβλιογραφία που συνέταξα, για τον Βαϊάνο. Στην αντιγραφή κρατώ την ορθογραφία και την στίξη του κειμένου της εποχής που δημοσιεύτηκε το κείμενο.

ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ…

     Πρέπει να εκτιμήσουμε ιδιαίτερα αυτό τον τόμο του Ελληνικού Ημερολογίου. Τους «Ορίζοντες» που μας προσφέρει στην πνευματική αγορά ο Μάριος Βαϊάνος. Αυτός ο δραστήριος πάντα και ευκίνητος γνώστης των μυστικών της λογοτεχνικής και γενικώτερα της καλλιτεχνικής ζωής μας, λόγιος ο ίδιος, που διατηρεί επαφές με όλους τους λογίους Ελλάδος και ελληνικών παροικιών, έχει τον τρόπο να οργανώνη, με διάθεση προοδευτική μια ομαδική εκδήλωση των τάσεων και των ανησυχιών του εκλεκτού πνευματικού μας κόσμου, επάνω στο έντυπο χαρτί. Ότι δεν θα κατώρθωνε ένας άλλος σε αυτή τη δύσκολη εποχή, ο πολυμήχανος Βαϊάνος το επιτυγχάνει αναμφισβήτητα και συγκεντρώνει κάτω από τις πτέρυγες του ιδιότυπου πρακτορείου του πολύτιμες «συνεργασίες» που όλες μαζί διοχετεύονται, σε ένα βιβλίο αξιόλογο, σαν τους «Ορίζοντες» να πούμε που κυκλοφόρησαν εσχάτως, στον δεύτερο τους τόμο. Τι είναι τώρα οι «Ορίζοντες» αυτοί. Μα ένα είδος αναβιώσεως του παλαιού Ημερολογίου του Σκόκου, μια ευγενική και σε πολλά σημεία επιτυχής προσπάθεια να εντοπισθή μέσ’ σ’ έναν τόμο η κίνησι του πνεύματος μιας εποχής ολόκληρης, με την παράθεσι ενδιαφερόντων κομματιών, που γράφουν οι κυριώτεροι εκπρόσωποι αυτής της εποχής. Νομίζετε πως είναι εύκολη δουλειά να γίνη ευσυνείδητα μια θετική αξιολόγησι των προσωπικοτήτων, που ασχολούνται με τα Γράμματα, ώστε ο τόμος που φιλοδοξεί ν’ αποτελή πνευματικόν καθρέπτη, να γίνη απάνθισμα καλών και σοβαρών συνεργασιών και όχι επίδειξιν σαβούρας. Και άλλοτε κατά καιρούς έγιναν σχετικές απόπειρες, μα εναυάγησαν οικτρά, γιατί ο δημιουργός των, ο συλλογεύς του υλικού, ή έκανε αβαρίες και ρουσφετάκια φιλολογικά λόγω «συμπαθειών» ή ήθελε με ανύπαρκτα οικονομικά εφόδια να επιστρατεύση συνεργασίες ανθρώπων που είχαν συνηθίσει λόγω της «φίρμας» και της σταθερής δημοτικότητος των ν’ αμείβωνται γερά. Ο τρομερός Βαϊάνος τα παρακάμπτει όλα αυτά. Πηδάει τους σκοπέλους με το χαμόγελό του και τους καλούς του λόγους και όπως λέει φίλος συγγραφέας: «παντού παρών και τα πάντα μη … πληρών» φτάνει στο τέλος να προσφέρη ένα βιβλίο παστρικό, ευχάριστο, ενδιαφέρον, ωραίο σε τυπογραφική εμφάνισι, που οφείλεται εις τα τυπογραφεία Διαλησμά και ζηλευτό στις πιο πολλές σελίδες του περιεχομένου του. Ένα βιβλίο που και σήμερα αποτελεί κάποιο σταθμό μεσ’ την πνευματική ζωή μας, μα που κυριώτερα, υπόσχεται πως θα εξελιχθή ταχύτατα σαν ένα πρότυπο του είδους του. Τώρα που βλέπω τους «Ορίζοντες» λυπούμαι ειλικρινά, γιατί σε τόσες ασχολίες μου μ’ εμπόδισαν να ευχαριστήσω τον εκδότη τους και να του δώσω εγκαίρως κάποιαν συνεργασία μου που μου ζητούσε τόσο επίμονα. Και λέω λυπούμαι, γιατί είμαι βέβαιος πως το βιβλίο αυτό θα αγαπηθή από το κοινόν και θα ενισχυθή σημαντικά με την εκτίμησι και τη συμπάθεια του πληροφορημένου αναγνώστη.

     Έχει όλα τα στοιχεία για να κινήση το ενδιαφέρον γενικώτερα, αφού μεσ’ στις σελίδες του υπάρχουν και πολλά «διαμάντια» που τα προσέφερε η πείρα και η τέχνη διακεκριμένων ποιητών και πεζογράφων μας, που οι υπογραφές του είνε και πρέπει να είνε αξιοσέβαστες. Τώρα αν ήμουν κριτικός εξ επαγγέλματος και είχα όρεξι για… γκρίνια, θάλεγα στον αγαπητό Βαίάνο τους άφησε να παρεισφρύσουν μεσ’ το ημερολόγιό του και μερικές ατασθαλίες πνευματικές, που αποτελούνε ανορθογραφία σε τέτοια ειλικρινή και σοβαρή προσπάθεια. Και πως ακόμα λείπουν από τον τόμο του ονόματα, που έχουν επιβληθή πέρα ως πέρα στο ελληνικό πνευματικό στερέωμα και με την απουσία τους δημιουργούν ένα αισθητό κενό στις αξιώσεις του βιβλίου αυτού να αντιπροσωπεύη την κίνησι μιας εποχής. Μα ξέρω τι θα μου απαντήση ο Βαίάνος.

     -Κύριε! Ότι μούκανες εσύ μου τόκαναν και οι άλλοι! Εγώ, πιστά και ευσυνείδητα, ζήτησα απ’ όλους τους «καλούς» να μου προσφέρουν την δουλειά τους για να ολοκληρωθή η φιλοδοξία και η πλατύτερη επιδίωξι του ημερολογίου μου. Αλλά με γέλασαν πολλοί με υποσχέσεις που δεν… κράτησαν. Έτσι οι «Ορίζοντές» μου δεν έχουν ίσως όσα ονόματα θάπρεπε νάχουν στις σελίδες των και αναγκαστικά για αναπλήρωσι αυτών, έχουν κάποια άλλα που ίσως δεν είναι απαραίτητα!

    Και ο εκδότης θάχε δίκηο. Ήδη από τον πρώτο τόμο του υπάρχει μια βελτίωσι αισθητή σε τούτο το σημείο. Άνθρωποι των γραμμάτων που δεν υπάκουσαν στο περυσινό του προσκλητήριο, πειθάρχισαν εφέτος και βρίσκονται στο ημερολόγιο. Του χρόνου ασφαλώς, μέσα στον τρίτο τόμο, θα είνε όλοι παρόντες και ο σκοπός των «οριζόντων» θα εκπληρωθή απόλυτα. Μα και έτσι που είναι το βιβλίο-να εξηγηθούμε τελικά-έχει ολόκληρη τη χάρι μιας εργασίας ντιλετάντικης, έξυπνης και καλά οργανωμένης και ειλικρινά αξίζει να διαβαστή με προσοχή και να διακοσμήση κάθε Ελληνική βιβλιοθήκη.

Αλέκος Λιδωρίκης, σ. 1, εφ. Ακρόπολις Πέμπτη 4 Φεβρουαρίου 1943.

     Αυτά τα ολίγα για τον ιδρυτή του Πρακτορείου Πνευματικής Συνεργασίας, ποιητή και εκδότη Μάριο Βαϊάνο. Δυστυχώς, η μνήμη μου έχει εξασθενίσει, και δεν θυμάμαι το Ημερολόγιό του, όταν το πρωτοσυνάντησα στον χώρο εδώ και αρκετές δεκαετίες. Όμως και πάλι, αναφέρω, ότι ο Μάριος Βαϊάνος, που συνδέθηκε και με την πόλη του Πειραιά, υπήρξε ένας χαλκέντερος άνθρωπος των γραμμάτων, παθιασμένος για την διάδοση του πνευματικού και καλλιτεχνικού έργου των άλλων, ένας άνθρωπος ανιδιοτελής, ακέραιος, εργατικός, πολυπράγμων, πολύ καλός στις δημόσιες σχέσεις. Ένας πνευματικός άνθρωπος, που αφιέρωσε την ζωή του στην διάσωση και διάδοση του έργου των άλλων, καθ’ άπασα την ελληνική επικράτεια. Ένα άτομο, που δεν ωφελήθηκε οικονομικά από την κοπιώδη αυτή προσπάθεια, που για αρκετές δεκαετίες διεξήγαγε.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πρώτη γραφή, σήμερα, Παρασκευή, 18 Μαρτίου 2016

Πειραιάς, 18/3/2016