Γιαννούλης Χαλεπάς

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ   Γιαννούλη Χαλεπά

(24Αυγούστου 1851-15 Σεπτεμβρίου 1938)

     Στις 24 Αυγούστου, κατ’ άλλους 27, ενώ άλλοι την ανεβάζουν στις 14, γεννήθηκε στον Πύργο του Δήμου Πανόρμου στο νησί της Παναγιάς την Τήνο, ο Γιαννούλης Χαλεπάς, ένας από τους πιο φημισμένους καλλιτέχνες-και όχι άδικα-της ελληνικής γλυπτικής παράδοσης.

Πάνε αρκετά χρόνια τώρα, που σε πολιτιστικό περιοδικό του Πειραιά, την «Πολιτιστική Πράξη» τεύχος 13/Ιούνιος 1993, σελίδες 37-42, έγραψα μια μελέτη με τίτλο «Ο Άγιος της Οφιούσας» το κείμενο αναφερόταν στο βίο και το έργο του Γιαννούλη Χαλεπά. Το κείμενο αυτό, 20 χρόνια αργότερα στις 20/7/2013, το πέρασα και στο bloc μου. Από την συγγραφή και δημοσίευση του πρώτου αυτού κειμένου, στο περιοδικό «Πολιτιστική Πράξη» μέχρι την αναδημοσίευση του στο bloc, δεν έπαψα όποτε διοργανώνονταν εκθέσεις έργων του καλλιτέχνη, να τις παρακολουθώ με ιερή ευλάβεια, αμέτρητο ενδιαφέρον και μεγάλη ψυχική ικανοποίηση. Και, να συγκεντρώνω στοιχεία, για μια δεύτερη, νέα συνθετότερη μελέτη για την ζωή και το έργο του. Δεν χρειάζεται να αναφέρω, ότι κατά μόνας, έχω επισκεφθεί πάμπολλες φορές την «Κοιμωμένη» του στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών, και ας μου επιτραπεί η αναφορά, έχω ανοίξει συνομιλία με το έργο. Ένα καλλιτεχνικό αριστούργημα, το οποίο κάθε φορά που το επισκέπτεται και το παρατηρεί κανείς, ανακαλύπτει και καινούργια πράγματα. Οφείλω να σημειώσω, ότι την αγάπη και το ενδιαφέρον μου για τον ποιητή-γλύπτη αυτόν, μου την εμφύσησε ο συγγραφέας και τεχνοκριτικός Στρατής Δούκας, οι μελέτες του και τα βιβλία που έχει γράψει για τον Τηνιακό καλλιτέχνη. Έκτοτε, όποτε εκδίδονταν μελέτη για το έργο του Χαλεπά-και είχα την δυνατότητα-την αγόραζα με μεγάλο ενδιαφέρον και χαρά και διάβαζα τα διάφορα σκόρπια κατά καιρούς άρθρα που γράφονταν για το έργο του.

Δεν είμαι ειδικός στον χώρο της γλυπτικής τέχνης ή των εικαστικών τεχνών, ούτε έχω πραγματοποιήσει ειδικές σπουδές, πέρα από τα μακροχρόνια διαβάσματά μου μελετών που αφορούν τις ελληνικές εικαστικές τέχνες, και τις συχνές επισκέψεις μου-παλιότερα-σε διάφορα μουσεία, γκαλερί, πινακοθήκες, αίθουσες τέχνης κλπ. και την προσωπική αγάπη και ιδιαίτερο ενδιαφέρον μου, προς τις εικαστικές τέχνες και τα έργα ξένων και ελλήνων δημιουργών.

Με ενδιέφερε όμως, η σχέση της λογοτεχνίας (ποίηση-μυθιστόρημα-διήγημαα) με την ζωγραφική, η ενδοκειμενική τους συνομιλία, οι διάφορες επιρροές όποτε και όπου υπήρχαν διαχρονικά, οι εικαστικές μελέτες των λογοτεχνών, τα σκόρπια κατά καιρούς κείμενα που έγραφαν στους καταλόγους των διαφόρων εκθέσεων, οι εικαστικές τους αναμνήσεις, το πώς και αν, διαμόρφωναν ή συμπλήρωναν το έργο τους τα διάφορα έργα τέχνης, οι μνείες που έκαναν για γνωστούς έλληνες ή ξένους ζωγράφους μέσα στα θεωρητικά κείμενά τους, οι προσωπικές τους φιλίες με τους καλλιτέχνες, και αν οι ίδιοι, ασχολούνταν συστηματικά ή ερασιτεχνικά με την ζωγραφική, αν δηλαδή είχαν σαν δεύτερη καλλιτεχνική επιλογή το να ζωγραφίζουν. Στον ελληνικό χώρο, έχουμε την περίπτωση του ζωγράφου και υπερρεαλιστή ποιητή Νίκου Εγγονόπουλου, που έχει και τις δύο ιδιότητες,-ποιητή και εικαστικό- συναντάμε τον πεζογράφο Φώτη Κόντογλου ο οποίος διακόνησε με πίστη και την Βυζαντινή Τέχνη σαν αγιογράφος και θεωρητικός της εκκλησιαστικής τέχνης, έχουμε τα εικαστικά κριτικά κείμενα του Νομπελίστα μας ποιητή Οδυσσέα Ελύτη, και τις συχνές αναφορές του στα Ανοιχτά χαρτιά του, γνωρίζουμε την περίπτωση της ποιήτριας Ελένης Βακαλό η οποία υπήρξε και εικαστικός μελετήτρια–έχοντας δημιουργήσει και την γνωστή Σχολή Βακαλό-,ο ποιητής της Ρωμιοσύνης Γιάννης Ρίτσος έχει αφήσει την εικαστική του ματιά πάνω σε πέτρες και ξύλα δέντρων, έχουμε διαβάσει τα εικαστικά σημειώματα του ποιητή Γιάννη Κοντού, γνωρίζουμε ότι ο ζωγράφος Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας έγραψε σημαντικές θεωρητικές μελέτες, ο ποιητής Νίκος Καρούζος, επίσης ασχολήθηκε με τα εικαστικά, ο Πειραιώτης δάσκαλος-εικαστικός Γιάννης Τσαρούχης, εκτός από τα θεωρητικά, «θεατρολογικά» και άλλα περί ελληνικής παράδοσης κείμενα που έχει δημοσιεύσει, και αυτά για την εικαστικό χώρο, έχει συνθέσει και ποιήματα (εκδόθηκαν από τον εκδοτικό οίκο της Άγρας) έχει μεταφράσει ακόμα αρχαίους συγγραφείς, ο εικαστικός δάσκαλος από την Ύδρα, Παναγιώτης Τέτσης, επίσης, δημοσίευσε ενδιαφέρουσες αναμνήσεις, και πολλοί άλλοι, όπως ο ποιητής Ανδρέας Εμπειρίκος που ασχολήθηκε συστηματικά με την τέχνη της φωτογραφίας, ο ποιητής Ντίνος Χριστιανόπουλος και το βιβλίο του με την συλλογή φωτογραφιών, ο συγγραφέας και διαφημιστής Νίκος Δήμου με τα εξαιρετικά φωτογραφικά λευκώματά του, αλλά και τον Έλληνα Βούδα του, ο πεζογράφος Στρατής Δούκας και οι εικαστικές του μελέτες, και αρκετοί άλλοι. Πολλές ποιητικές ιδιαίτερα εκδόσεις, αλλά και μυθιστορημάτων, κοσμούνται με έργα εικαστικών δημιουργών, ή έχουν στις σελίδες τους μικρές αισθητικά όμορφες βινιέτες, σχέδια ή στολίδια. Τα παλαιότερα χρόνια, τα Αναγνωστικά των Δημοτικών Σχολείων, της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, ήταν πλήρης σχεδίων ή χαρακτικών ή ξυλογραφιών, γνωστών χαρακτών και εικαστικών. Τα δεμένα χαρτόδετα αυτά βιβλία-καθώς και τα εξώφυλλά τους-ήταν χάρμα οφθαλμών, μικροί καλλιτεχνικοί θησαυροί, αλλά, η μικρή μας ηλικία, δεν μας επέτρεπε να κατανοήσουμε την αξία τους και την αισθητική τους σημασία. Αυτά τα ζεστά γαιώδη και κεραμιδί χρώματα, ή χρώματα της ώχρας που απεικόνιζαν εικόνες της ελληνικής υπαίθρου και πρόσωπα ηρωικά και μυθικά. Πολλές σειρές επίσης, εικονογραφημένων παιδικών και λαϊκών περιοδικών και αναγνωσμάτων, κοσμούνταν με έργα θεσπέσιας εικονογραφικής αξίας, όπως παραδείγματος χάριν τα «Κλασσικά Εικονογραφημένα». Νομίζω, ότι ακόμα κυκλοφορεί στα παλαιοπωλεία το καλαίσθητο και χρήσιμο για το θέμα βιβλίο του Γεωργίου Α. Φαρμακίδη, «Ιστορία του Εικονογραφημένου Βιβλίου», Αθήνα 1957. Επαυξημένο ανάτυπο από το περιοδικό «ΖΥΓΟΣ», δραχμές 1000. Αν και, η μελέτη αυτή, αναφέρεται στην Βυζαντινή περίοδο και την Ευρωπαϊκή Τέχνη, και δεν άπτεται του Ελληνικού σύγχρονου χώρου, μετά την εθνική απελευθέρωση. Οι εργασίες του χαράκτη Α. Τάσσου, του μπάρμπα Σπύρου Βασιλείου, του Γιάννη Κεφαλληνού και άλλων πολλών, θα μείνουν χαραγμένες στην μνήμη μας. Το θέμα όμως αυτό, των ουσιαστικών και δημιουργικών σχέσεων και της ανοιχτής και διαρκής συνομιλίας, μεταξύ της λογοτεχνίας και των εικαστικών τεχνών, είναι ένα μεγάλο και μάλλον ακόμα αχαρτογράφητο κεφάλαιο που απαιτεί ειδική επεξεργασία. Όπως, και του κεφαλαίου της σχέσης της Λογοτεχνίας με την Μουσική, ή τις σχέσεις της Λογοτεχνίας με την Έβδομη Τέχνη και τις τελευταίες δεκαετίες με την τηλεόραση. Αξίζει να τονίσουμε, ότι  υπάρχει μια ιδιαίτερη σχέση μεταξύ Λογοτεχνίας και Λαογραφίας. Πολλά παλαιότερα και σύγχρονα λογοτεχνήματα των πεζογράφων, περιλαμβάνουν στην θεματική τους πράγματα του καθ’ αυτού χώρου της Λαογραφίας.

    Επανερχόμενος στην αρχική αφορμή της εργασίας αυτής, που είναι η σύνταξη μιας ενδεικτικής Βιβλιογραφίας για τον γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπά, αυτόν τον άγιο της Οφιούσας,-έτσι αποκαλούσαν κάποτε την Τήνο-σκέφτηκα να παραθέσω τα στοιχεία αυτά που έτυχε στο διάβα των αναγνωσμάτων μου για τον καλλιτέχνη να συγκεντρώσω και να τα δημοσιεύσω στο bloc μου χωρίς φυσικά να εξαντλώ τα βιβλιογραφικά στοιχεία, για τον σπουδαίο αυτόν γλύπτη. Παραθέτω βιβλία και μελέτες που γνωρίζω και έχω μελετήσει, άρθρα σε περιοδικά και δοκιμιακές μελέτες σε εφημερίδες, που, διαφωτίζουν τις απόψεις μας για τον καλλιτέχνη, μας παρέχουν ουσιαστικές πληροφορίες για τον βίο και το έργο του, και προάγουν τις έρευνες των νεότερων ενδιαφερομένων για τον σημαντικό αυτόν βασανισμένο άνθρωπο της γλυπτικής μαγείας, τον ταλαιπωρημένο πολύ, στην προσωπική του ζωή, αλλά σπουδαίο πνευματικό δάσκαλο. Πολλά σημειώματα, αναφέρονται στις κατά καιρούς αναδρομικές εκθέσεις των έργων του που πραγματοποιήθηκαν σε διάφορες αίθουσες. Όλα πάντως τα κείμενα και τα άρθρα, αναφέρονται επαινετικά στο έργο και την παρουσία του Τηνιακού καλλιτέχνη.

     Ο Γιαννούλης Χαλεπάς, ένας από τους δασκάλους του γένους των Ελλήνων διαχρονικά- και αυτό θα παραμείνει και για τους νεότερους, όσο υπάρχει Ελληνικό Έθνος, δεν ανήκει στους παραδοσιακούς δημιουργούς μιας άλλης εποχής, ενός άλλου παλαιομοδίτικου καιρού, που διαμόρφωσαν την ελληνική καλλιτεχνική ταυτότητα, και δημιούργησαν την νεοελληνική ιδιοπροσωπία στον χώρο της γλυπτικής και της πλαστικής. Ο Γλύπτης Γιαννούλης Χαλεπάς, κατά την γνώμη μου, ανήκει στο μέλλον της Ελληνικής γλυπτικής τέχνης, όπως ο Αύγουστος Ροντέν, ανήκει στο μέλλον της Ευρωπαϊκής γλυπτικής τέχνης και παράδοσης. Δεν γνωρίζω αν έχει επηρεάσει ξένους καλλιτέχνες, ή αν τον γνωρίζουν και σε ποιο βαθμό, οι ιστορικοί, μελετητές της παγκόσμιας τέχνης και οι ειδήμονες περί της παγκόσμιας γλυπτικής περιπέτειας. Αν υπάρχουν και πόσες, διδακτορικές μελέτες για το έργο του, μιμητές της μορφοπλαστικής του κατάθεσης, σίγουρα όμως, για εμάς τους Έλληνες, αποτελεί έναν φάρο ελληνικής αυτοσυνειδησίας, έναν κόμβο στην γλυπτική παράδοση του τόπου μας, και ένα σημείο διαρκούς αναφοράς των διαφόρων μετέπειτα καλλιτεχνικών γεγονότων, στην συνεχή ανοδική εξέλιξη της ελληνικής τέχνης. Είτε μυθοποιείται ή αγιοποιείται η παρουσία του και ο βίος του, είτε στέκονται προβληματισμένοι απέναντι στα προσωπικά του οικογενειακά του αδιέξοδα, ο Γιαννούλης Χαλεπάς, παραμένει πάντα δυναμικά παρών. «Η Κοιμωμένη» του-ένα από τα διασημότερα έργα της ελληνικής γλυπτικής τέχνης, έχει την μεγαλύτερη προσέλευση κοινού από όσους επισκέπτονται το Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών. Είναι η ζωντανή διαρκής παρουσία της ελληνικής γλυπτικής παράδοσης που, ευτυχώς, της επέτρεψαν να καθεύδει αινιγματικά.

Θεωρώ, ότι όπως έγινε και με τις αρχαίες Καρυάτιδες, οφείλει η πολιτεία με τους αρμόδιους φορείς της, ή το υπουργείο πολιτισμού με την συνεργασία της Εθνικής Πινακοθήκης, να κατασκευαστεί ένα εκμαγείο για το έργο αυτό-τουλάχιστον-του Πρώτου Κοιμητηρίου Αθηνών, και το πρωτότυπο καλλιτέχνημα, να φυλαχθεί σε κλειστό χώρο, ώστε να προστατευτεί από τις καιρικές συνθήκες και την μόλυνση του αττικού ουρανού.   

    Ας παραθέσουμε τα στοιχεία-βιβλία και μελέτες-και ας επισκεφτούμε τους χώρους εκείνους που συναντά κανείς έργα του Γιαννούλη Χαλεπά, και ας αναζητήσουμε τα συγγράμματα εκείνα που αναλύουν τον βίο και το έργο του.

ΒΙΒΛΙΑ

• Σ. Σ. Δενδρινού,

Η Κοιμωμένη Σοφία Αφεντούλη, Αθήνα 1953

• Ρ. Γαρταγάνη,

Η ζωή ενός μεγάλου, Κεραμεύς 1957

• Μαρίνος Καλλιγάς,

Γιαννούλης Χαλεπάς, Εμπορική Τράπεζα Ελλάδος 1972

• Στρατής Δούκας,

Γιαννούλης Χαλεπάς, Κέδρος 1978

• Daniele-Calvo Platero,

Ο Γλυπτικός χώρος του Γιαννούλη Χαλεπά, Ιωάννα Χατζηνικολή 1979

• Γιάννης Καιροφύλας,

Αυτοί οι ωραίοι τρελοί…, Φιλιππότης 1984

• Αλεξάνδρα Γουλάκη-Βουτυρά,

Αναζητήσεις στο έργο του Γιαννούλη Χαλεπά, Θεσσαλονίκη 1986

• Αλεξάνδρα Γουλάκη-Βουτυρά,

Το εργαστήρι Μαρμαρογλυπτικής του Γιαννούλη Χαλεπά, Θεσσαλονίκη 1989

• Τζούλιο Καϊμη,

Συναντήσεις με τους Φώτη Κόντογλου-Νίκο Χατζηκυριάκο Γκίκα-Γιαννούλη Χαλεπά, Γαβριηλίδης 1992

• Στρατής Φιλιππότης,

Χαλεπάς. Ο Κοσμοκαλόγερος καλλιτέχνης…, Ερίννη 1999

• Ηλίας Ζιώγας,

Γιαννούλης Χαλεπάς, Λουκάτος 2001

• Στρατής Δούκας,

Ο βίος ενός αγίου, Ερίννη 2002

• Γ. Ν. Παπαδημητρίου,

Ταλέντο και Τέχνη. Γιαννούλης Χαλεπάς, Ερίννη 2004

• Χρήστος Σαμουηλίδης,

Γιαννούλης Χαλεπάς. Η τραγική ζωή του μεγάλου καλλιτέχνη, Εστία 2005

• Στρατής Φιλιππότης: επιλογή-επιμέλεια,

Μελετήματα για τον Γιαννούλη Χαλεπά και την εποχή του, Ερίννη 2006

• Λήδα Καζαντζάκη,

Γιαννούλης Χαλεπάς ο σμιλευτής της αγωνίας, Ηλέκτρα 2007

• Γιάννης Μπόλης,

Γιαννούλης Χαλεπάς, εφημερίδα Τα Νέα 17/1/2008

• Ελένη Χωρεάνθη,

Σάτυρος Έρως, Φιλιππότης 2010

• Ανδρέας Μιχαλόπουλος,

Η ψυχοσύνθεση του Γιαννούλη Χαλεπά, Αθήνα χ.χ.

ΑΡΘΡΑ ΣΕ ΒΙΒΛΙΑ

• Ελένη Βακαλό,

Κριτική Εικαστικών Τεχνών, τόμος Α, Κέδρος 1996

• Γεώργιος Δημάκος,

Οι Εξέχοντες Έλληνες, Φιλολογική Εγκυκλοπαίδεια 1/6/1934

• Τζούλιο Καϊμη,

Συναντήσεις, Γαβριηλίδης 1992

• Μαρίνος Καλλιγάς,

Τεχνοκριτικά 1937-1982, Μουσείο Μπενάκη 2003

• Νέλλη Μισιρλή: Σχεδιασμός-Γενική Επιμέλεια,

Ελληνική Ζωγραφική και Χαρακτική, Συλλογή Τραπέζης της Ελλάδος 1993

• Κώστας Μπαρούτας,

Η Εικαστική ζωή και η αισθητική παιδεία στην Αθήνα του 19^ου αιώνα, Σμίλη1990

• Γ. Ν. Παπαδημητρίου,

Ταλέντο και Τέχνη, Αθήνα χ.χ.

ΑΡΘΡΑ ΣΕ ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ

• ARTI Ν. 19/Μάρτης-Απρίλης 1994

Στρατής Δούκας, Γιαννούλης Χαλεπάς-Yannoulis Halepas

Χρήστος Κωνσταντόπουλος, Η Αιώνια Νιότη του Γιαννούλη Χαλεπά

Αντώνης Μπουλούτζας, Ο Εκατόγχειρ Γιαννούλης Χαλεπάς

Δημήτρης Πικιώνης, «Ο Χαλεπάς είναι ο νεοέλληνας καλλιτέχνης που, με όποιο κι όνομα να τον καλέσουμε, θε νάταν κατώτερο απ’ τη μεγαλωσύνη του…

Μάνος Στεφανίδης, Ο Χαλεπάς και η Ευρωπαϊκή Γλυπτική του 20^ου αιώνα

• Έψιλον τχ.852/12-8-2007,

Ράνια Γεωργιάδου, Εθνική Πινακοθήκη-Γιαννούλης Χαλεπάς 6/2-30/9/2007

• Καθημερινή Κ τχ. 196/4-3-2007

Μαργαρίτα Πουρνάρα, Κυριακάτικο «ραντεβού»

•Επίκαιρα τχ. 546/18-1-1979

Τώνης Σπητέρης, Έργα του Χαλεπά στην Πινακοθήκη

• Φιλολογική Πρωτοχρονιά τόμος 9/1952

Φώτος Γιοφύλλης, Γιαννούλης Χαλεπάς

• Τόμος11/1954

Στρατής Δούκας, Γιαννούλης Χαλεπάς

• Τόμος 16/1954

Στρατής Δούκας, Ύστερ’ από μισόν αιώνα. Πως ξανάδε ο Χαλεπάς την «Κοιμωμένη» του

• Τόμος 18/1961

Στρατής Δούκας, Νέα Βιογραφικά. Υποθέσεις και λύσεις σε μερικά προβλήματα

• Τόμος 19/1962

Στρατής Δούκας, Τα τελευταία χρόνια από το βίο ενός Αγίου

• Τόμος 25/1968

Δημοσίευση επισήμων εγγράφων από το αρχείον του ιερού ιδρύματος του ναού της Ευαγγελιστρίας Τήνου σχετικά με την υποτροφίαν του Ιωάννου Χαλεπά

• Εντευκτήριο τχ.1/10,1987

Ντίνος Χριστιανόπουλος, (βιβλιοκριτική)

• Τραμ, Γ΄ περίοδος τχ.7/9,1988

Αλεξάνδρα Γουλάκη-Βουτυρά, Η πορεία της εικαστικής σκέψης του Χαλεπά

• Νέα Εστία τχ. 1057/15-7-1971

Ιορδάνης Δημακόπουλος, Το σπίτι του Γιαννούλη Χαλεπά στον Πύργο της Τήνου

• τεύχος211/1-10-1935

Ι. Μπουμπούλης, Το Ξεκίνημα του Χαλεπά

• τεύχος 1202/1-8-1977

Πολύκλειτος Ν. Ρέγκος, Ο Γιαννούλης Χαλεπάς από πολύ κοντά

• τεύχος 1582 και 1583/1-6-1993

Χρύσανθος Χρήστου, Γιαννούλης Χαλεπάς

• ΖΥΓΟΣ τχ. 33/1,2,1979

Δημήτρης Παπαστάμος, Ήταν τρελλός ο Χαλεπάς; Τίποτα στο μεγαλοφυές έργο του δεν προδίδει χάσμα στη σκέψη του.

• Πολιτιστική Πράξη τχ.13/Ιούνιος 1993

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος, Ο Άγιος της Οφιούσας 

• Το Περιοδικόν μας τχ.6/12,1958

Στρατής Δούκας, Τα Πάθη ενός Αθώου. Το μαρτύριο του Γ. Χ.

•Τεύχος 2/8,1958,

Λέων Κουκούλας, «Αναμνήσεις» (Ανέκδοτο του Χαλεπά-Ψυχάρης και Φιλήντας)

• Νεοελληνικά Γράμματα τχ.1/14-4-1935

Πληροφορίες και ανέκδοτα για τον Γιαννούλη Χαλεπά σε τρία μέρη

• Αντί τχ.473/23-8-1991

Χρόνης Μπότσογλου, Ένας Μεγάλος Γλύπτης του Εικοστού Αιώνα

• Πανσέληνος τχ. 260/29-8-2004

Γιάννης Θ. Κεσσόπουλος: κείμενο-επιμέλεια,

Γιαννούλης Χαλεπάς. Και μικρά κείμενα των: Δημήτρη Παυλόπουλου, Ευγένιου Δ, Ματθιόπουλου, Χάρη Καμπουρίδη, Χρόνη Μπότσογλου, Γιάννη Ψυχοπαίδη, Κυριάκου Ρόκου, Κώστα Τσόκλη, Κωστή Παλαμά

ΑΡΘΡΑ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ ΣΕ ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ

• Σμαράγδα Αγορογιάννη,

Θα σταματήσει ο ήχος της σμίλης να ηχεί στην Τήνο; Η Αυγή 18/1/1998

• Σουζάνα Αντωνακάκη,

Με σύνεση και σεβασμό, Τα Νέα 21/4/1999

• Ο Ακροατής,

Νίκος Περαντινός: Ο Χαλεπάς μας έδωσε δείγματα γλυπτικής αρετής, Φωνή του Πειραιώς 22/12/1989

• Βιβή Βασιλοπούλου,

142 ίχνη του Γιαννούλη Χαλεπά, Ο Κόσμος του Επενδυτή 25/8/2007

• Ελένη Γκίκα, Ο «Δαίμονας» του μαρμάρου, Έθνος 25/4/1999

• Κατερίνα Ζαχαροπούλου,

Ο «άγιος» γλύπτης, η καλλιτεχνική ιδιοφυϊα και ο ταραγμένος βίος. Έθνος 8/9/2002

• Βασίλη Κ. Καλαμαρά,

Το μυστικό του Χαλεπά, Ελευθεροτυπία 7/10/1992

• Γιάννης Καιροφύλας,

Ο γλύπτης που δεν θέλησε να υποταχθεί, Έθνος 16/10/1983

• Γιάννης Καιροφύλας,

Τα πάθη του Χαλεπά, Έθνος 27/3/1988

• Ευγένιος Δ. Ματθιόπουλος,

Γιαννούλης Χαλεπάς. Δημιουργία ανάμεσα στην τρέλα και την μεγαλοφυΐα. Τα Νέα 1/12/1999

• Ηλιάνα Μαρτόγλου,

Ο «ούριος άνεμος» της ελληνικής γλυπτικής, Κυριακάτικος Ριζοσπάστης 24/1/1993

• Ηλιάνα Μόρτογλου,

Έργα του Γ. Χαλεπά στην Εθνική Γλυπτοθήκη, Κυριακάτικος Ριζοσπάστης 4/3/2007

• Αλέξανδρος Ξύδης,

ΚΑΠΡΑΛΟΣ-ΧΑΛΕΠΑΣ. Δύο διαφορετικές προσεγγίσεις στη γλυπτική, Η Αυγή 14/2/1993

• Σόλωνας Ξενόπουλος,

Η αρχιτεκτονική μιας έκθεσης. Στην Εθνική Γλυπτοθήκη, Η Αυγή 1/4/2007

• Βασίλης Πλάτανος,

Σαράντα χρόνια από το θάνατο του Γιαννούλη Χαλεπά, Η Αυγή 12/2/1978

• Βασίλης Πλάτανος,

Ο Έλληνας Βαν Γκογκ της γλυπτικής, Η Αυγή 27/3/1988

• Βασίλης Πλάτανος,

Ο «άγιος» της ελληνικής γλυπτικής, Η Αυγή 4/2/2007

• Βασίλης Πλάτανος,

«Πάση καθαρότητι και αγνεία στεφανωμένος την ψυχήν», Η Αυγή 2/6/2002

• Βσίλης Πλάτανος,

Οι μαρμαρογλύπτες γιορτάζουν τον άγιό τους, Η Αυγή 9/2/1997

• Βασίλης Πλάτανος,

Ο «ζωντανόνεκρος» της ελληνικής γλυπτικής, Η Αυγή 28/2/1993

• Δήμητρα Ρουμπούλα,

Στο Α΄Κοιμητήριο, «Ομπρέλα για την πληγωμένη «Κοιμωμένη». Μάνος Στεφανίδης: έχει υποστεί ανήκεστο βλάβη στην επιφάνειά του. Έθνος 20/12/2003

• Χρήστου Σαμουηλίδη,

Μια ασυγχώρητη παράλειψη…, Η Αυγή 6/6/2004

• Κώστας Σταυρόπουλος,

Μοναδικός ερμηνευτής της ανθρώπινης τραγωδίας, και,

Δημήτρης Πικιώνης, Γιαννούλης Χαλεπάς, (ο πρόλογος που δημοσιεύτηκε και στο περιοδικό ARTI) και,

Παναγιώτης Παπαδόπουλος, Θέσεις για τον Χαλεπά. Στο Αφιέρωμα της Κυριακάτικης Αυγής 4/3/2007

• Της Πάρης Σπίνου,

Έκθεση οκτώ γλυπτών και 60 σχεδίων Χαλεπά, Η Καθημερινή 19/1/1993

• Ματούλα Σκαλτσά,

Το πασχαλινό δράμα του Γιαννούλη Χαλεπά, Τα Νέα 24/4/1992

• Μάνος Στεφανίδης,

Ο Χαλεπάς, ο Τσάκας και οι οπαδοί τους, Ελευθεροτυπία 7/1/2001

• Μάνος Στεφανίδης,

Γιαννούλης Χαλεπάς: 140 χρόνια από τη γέννησή του (24/8/1851), Η Αυγή 27/10/1991

• Βασίλης Τζεβελέκος,

Αστείρευτο μοναχικό ταλέντο, Ελεύθερος Τύπος 2/1/2007

• Κατερίνα Χαλεπά-γλύπτρια, συνέντευξη στον Βασίλη Αιγαιοπελαγίτη:

Ο Παππούς μου ο Χαλεπάς, Ελευθεροτυπία 19/6/1988

• Βαγγέλης Ψυρράκης,

Μια Πυργιωτοπούλα μοιραία μορφή στη ζωή του Γιαννούλη Χαλεπά, Ακρόπολις 1/10/1978

     Πληροφοριακά στοιχεία για τον Γιαννούλη Χαλεπά, βρίσκει κανείς και στις γενικές ιστορίες της ελληνικής ζωγραφικής και γλυπτικής, στα λεξικά της ελληνικής τέχνης, καθώς και σε μελέτες που αφορούν την ιστορία και τον πολιτισμό της Τήνου, όπως αυτές του Φλωράκη.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πρώτη γραφή σήμερα, Σάββατο 19 Μαρτίου 2016

Πειραιάς 19/3/2016