Tennessee Williams

Τέννεση Ουίλλιαμς (Tennessee Williams)

(Γεννιέται στο Κολόμπους Μισσισσιπή, ο Τόμας Λάινερ Ουϊλιαμς Κυριακή των Βαΐων 26/3/1911- Νέα Υόρκη 25/2/1983)

ΕΡΓΑ

• ΛΕΩΦΟΡΕΙΟΝ Ο ΠΟΘΟΣ και Έξι μονόπρακτα, η μετάφραση του A Streetcar named Desire, είναι του Παύλου Μάτεσι, και των Έξι μονόπρακτων, της Κωστούλας Μητροπούλου, Γκοβόστη χ.χ.

• ΘΕΑΤΡΙΚΑ ΕΡΓΑ, μτφ. Μάριος Πλωρίτης, (περιλαμβάνει τα έργα: Καλοκαίρι και Καταχνιά(Summer and Smoke),-Τριαντάφυλλο στο στήθος(The Rose Tatoo),-Η Λυσσασμένη Γάτα(Cat on hot tin Roof), Γκόνη 1962

• Η ΡΩΜΑΙΚΗ ΑΝΟΙΞΗ ΤΗΣ Κας ΣΤΟΟΥΝ(The Roman Spring of Mts Stone), μυθιστόρημα μτφ. Κοσμάς Πολίτης και οι Νουβέλλες Τρεις σ’ ένα καλοκαιρινό παιχνίδι(Three on Summer Game), Τι συνέβη στην Ισαβέλλα Χόλλυ(The Coming of Something to the Widow Holly), Δυό Πουλιά σ’ ένα πέταγμα(Two on a Party), μετάφραση Φώντας Κονδύλης, Σ. Ι. Ζαχαρόπουλος 1969

• Ο ΑΚΡΩΤΗΡΙΑΣΜΕΝΟΣ ΑΠΟΛΛΩΝΑΣ(One Arm), μτφ. Αννίκα Φερτάκη, Άγκυρας 1971

• ΟΡΦΕΑΣ ΣΤΟΝ ΑΔΗ(Orpheus Descendinq), πρόλογος-μτφ. Μερσίνα Ιωακείμ, Δωδώνη 1977

• ΤΡΕΙΣ ΝΟΥΒΕΛΕΣ, μτφ. Φώντας Κονδύλης, Θεωρία 1983

• Η ΚΑΤΑΡΑ και άλλα διηγήματα, απόδοση Φώντας Κονδύλης, Θεωρία 1985

• Ο ΓΥΑΛΙΝΟΣ ΚΟΣΜΟΣ  (The Glass Menagerie), μτφ. Νίκος Σπάνιας, Δωδώνη 1987

• ΓΛΥΚΟ ΠΟΥΛΙ ΤΗΣ ΝΙΟΤΗΣ (Sweet bird of youth), απόδοση Μάριος Πλωρίτης, Δωδώνη 1990

• ΞΑΦΝΙΚΑ ΠΕΡΣΙ ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ(Suddenly last Summer), απόδοση Μάριος Πλωρίτης, Δωδώνη 1990

• ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΠΟΥ ΤΗΝ ΕΛΕΓΑΝ ΜΩΥΣΗ(Moise and The World of Reason), μτφ. Βαγγέλης Κατσάνης, εισαγωγή Γκορ Βιντάλ, Σ. Ι. Ζαχαρόπουλος 1991

• ΚΑΜΙΝΟ ΡΕΑΛ(Ο ΔΡΟΜΟΣ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ) Camino Real), μτφ. Αλέξης Σολομός, Δωδώνη 1995

• ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΚΑΙ ΚΑΤΑΧΝΙΑ(Summer and Smoke), απόδοση Μάριος Πλωρίτης, Δωδώνη 1996

• ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ, μτφ. Ερρίκος Μπελιές, Πατάκη 1996

• ΛΕΩΦΟΡΕΙΟΝ Ο ΠΟΘΟΣ, απόδοση Μάριος Πλωρίτης, Καστανιώτη 1998

• ΞΑΦΝΙΚΑ ΠΕΡΣΙ ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ, μτφ. Ερρίκος Μπελιές, Κέδρος 1999

• ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟ ΣΤΟ ΣΤΗΘΟΣ, μτφ. Ερρίκος Μπελιές, Κέδρος 1999

• ΜΙΑ ΥΠΕΡΟΧΗ ΚΥΡΙΑΚΗ ΓΙΑ ΕΚΔΡΟΜΗ, μτφ. Ερρίκος Μπελιές, Κέδρος 2001

• VIEUX CARRE, Θέατρο, μτφ. Μαρία Λαϊνά, Καστανιώτη 2001

• ΛΕΩΦΟΡΕΙΟ Ο ΠΟΘΟΣ, μτφ. Ερρίκος Μπελιές, Κέδρος 2002

• ΜΟΝΟΠΡΑΚΤΑ, απόδοση Νίκος Γκάτσος, Πατάκη 2005

--

• Άγγελος Δόξας, Ο Τένεσσυ Ουίλλιαμ και το θέατρό του, Αθήνα 1964 (από βιβλιογραφική πληροφορία)

• Athena Coronis, Tennessee Williams and Greek Culture. With special emphasis on Euripides, Kalendis 1999

• Τέννεσση Ουίλλιαμς, Αναμνήσεις (Memoirs),μτφ. Εύης Γεωργούλη, Ίνδικτος 2003

ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

• Ανδρέας Αγγελάκης: απόδοσηTennessee Williams, Ιστορίες ζωής, περ. Πλανόδιο τχ.5/Χειμώνας 1987-1988

• Βασιλική Αγγελικοπούλου, Ο κόσμος του Τένεσι Ουίλιαμς είναι εδώ, Η Καθημερινή 24/1/1999

• Σ. Αλεξ(ανδροπούλου)(;), Ο συγγραφέας της ανθρώπινης ερημιάς…, Ελευθεροτυπία 26/2/1983

• Κούλα Αντωνιάδη, Ο Τένεσι Ουίλιαμς και η τσιμεντένια Αθήνα, Τα Νέα 3/12/1988

• Ελένη Βαροπούλου, Δραματική αντοχή. Πως εξηγείται το φετινό «μπουμ» των έργων του Τεννεσή Ουϊλιαμς στις ελληνικές σκηνές, Το Βήμα 6/11/1988

• Ελένη Βαροπούλου, Αμερικάνικη ηθογραφία, Το Βήμα 3/11/1991

• Ιωσήφ Βιβιλάκης, Για την πίστη στο έργο του Τέννεση Ουϊλλιαμς. Μια πρώτη ανίχνευση, περ. Σύναξη τχ.51/7,9,1994, σ.73-81

• Ρούσσος Βρανάς, Δρόμοι, Τα Νέα 19/4/2003

• Ρούλα Γεωργακοπούλου, 10 πράγματα που μας είπε ο Τενεσί Γουίλιαμς, περ. Ο Ταχυδρόμος τχ. 571/5-2-2011

• Εύα Γεωργουσοπούλου, Από τον Τένεσι Ουίλιαμς στον Άντον Τσέχοφ, περ. Νεμεcis τχ. 5/8,1999

• Tom Donnelly, Ο Τένεσση Γουϊλλιαμς αποκαλύπτει όλες τις αδυναμίες του, Το Βήμα 23/11/1975

• Αριστούλα Ελληνούδη, Ο «καταραμένος» του αμερικάνικου θεάτρου, Ο Ριζοσπάστης 2/10/1988

• Δηώ Καγγελάρη, «Φεστιβάλ» Τέννεσι Ουϊλιαμς, Η Εποχή 22/1/1989. Τα έργα: Γυάλινος Κόσμος/Λεωφορείον ο Πόθος Ι/Λεωφορείον το Πόθος ΙΙ/Ξαφνικά το τελευταίο καλοκαίρι

• Ματίνα Καλτάκη, Τα καλοκαίρια του Τ. Ουίλιαμς, Ο Κόσμος του Επενδυτή 8/5/2004

• Ελένη Καρασαββίδου, 21 χρόνια από τον θάνατο του Μεγάλου Φυγά, Η Κυριακάτικη Αυγή-περ. Ενέδρα τχ.20/2,2004

• Ελένη Κάππα-Καρασαββίδου, Ο Πολιτικός Ουίλλιαμς ή όταν οι Βιολέτες συντρίβουν τους βράχους, περ. Θέματα Λογοτεχνίας τχ.28/1,4,2005

• Ανθή Κοντορούση, Οι γυάλινοι ήρωες του Τενεσί Ουίλιαμς, Η Βραδυνή 22/2/2003

• Τζέσικα Λανγκ: Τένεσι Ουίλιαμς στο Θέατρο και στροφή στη σκηνοθεσία. «Βυθίζομαι στη μοναξιά», Τα Νέα 3/1/2001

• Γαλάτεια Λασκαράκη, Τένεσι Γουίλιαμς-ο άντρας που δεν αγάπησε τις γυναίκες, περ. ΒΗmagazinoΤΧ.142/25-1-2004

• Μαίρη Κουτσουδάκη, Μυθολογικά και λογοτεχνικά αρχέτυπα στο θέατρο του Τ. Ο., περ. Διαβάζω τχ. 427/2002

• Γιώργος Μικέλλης, Τέννεσυ Ουίλλιαμς, περ. Εμβόλιμον τχ.7/Καλοκαίρι 1990

• Γ. Νίκας, Η Αμερικάνικη λογοτεχνία γκρεμίζει και το τελευταίο ταμπού, περ. Ο Ταχυδρόμος τχ. 41/7-10-1992

• Francois Nourissier, Δυό μεγάλοι συγγραφείς σκύβουν στο παρελθόν τους. Τέννεση Ουίλλιαμς και Μαξ Φρις…, Το Βήμα 19/3/1978

• Γιάννης Ξανθούλης, Τα χάρτινα φεγγάρια του Τένεσι, Ελευθεροτυπία 15/10/1988

• Δημήτρης Πολιτάκης, Tennessee Williams,  περ. Symbol 23/2/2002

• Λέανδρος Πολενάκης, Ήχοι συντριβομένων, Η Κυριακάτικη Αυγή 5/2/2006

• Μάριος Πλωρίτης, Ορφέας στον Άδη. Αποχαιρετιστήριο στον Τεννεσσή Ουίλλιαμς, Το Βήμα 6/3/1983

• Ιάσων Τριανταφυλλίδης, Σινέ-μαγεία. Δύο βιβλία, δύο ζωές, Αδέσμευτος Τύπος 18/1/2004

• Δημήτρης Φιλιππίδης, Και όμως το θέατρο του Τέννεσι Ουϊλλιαμς ζει, περ. Αντί τχ.398/24-3-1989

• Φίλιππος Φιλίππου, Για τον Άσωτο Τένεσι Ουϊλιαμς, Η Εποχή 23/2/1997

• Θωμάς Κ. Φλαμουρτζόγλου, Ο Τέννεσση Ουϊλλιαμς και η μυθοποίηση μιας παρακμής, περ. Νέα Εστία τχ.1238/1-2-1979

• Χρήστος Α. Χωμενίδης, διαλέγει το διήγημα «Η απογραφή στη Φοντάνα Μπέλα», Το Βήμα 3/8/1997

• Jed Horne, Μετά αφάνεια 10 ετών ο Τέννεση Γουϊλλιαμς επανέρχεται στη σκηνή, Το Βήμα 29/6/1975

• Ελευθεροτυπία 6/2/1983, Ο Τένεσυ των γυναικών

• Ελευθεροτυπία 6/3/1983, Τ. Ο. Ακολούθησε τη μοίρα των ηρωίδων του

• Ελευθεροτυπία 8/3/1983, Η διαθήκη του Τένεσυ

• Ελευθεροτυπία 19/3/1993, Ουϊλιαμς και ΄Ελιοτ

• Το Βήμα 24/8/1980, Δεν του κάνει πιά ο γυάλινος κόσμος του Μπροντγουαίη

• Το Βήμα 15/10/2006 προδημοσίευση, Η σάρκα και οι ιδέες. Σελίδες από τα ανέκδοτα ημερολόγια του Τένεσι Ουίλιαμς. (μετάφραση Ντίνος Σιώτης, από το περιοδικό Τα (δ)έκατα τχ.7)

• Η Καθημερινή 27/2/1983, Σταθμοί και μοναξιά

• Η Καθημερινή 27/7/2000. The Guardian, Ο Τένεσι Ουίλιαμς μετά 50 χρόνια

• Κυριακάτικη 4/3/2001, Ο Τ. Ο, με τον Κάρολο Κουν

• Τα Νέα 28/5/1974, Ένας συγγραφέας εξομολογείται. Τεννεσσή Ουϊλλιαμς: Είμαι ξεπερασμένος! Τώρα γράφει μόνο για τους νέους.

• Τα Νέα 8/6/1977, Ο Τέννεσση Ουϊλλιαμς και πάλι επίκαιρος

• Τα Νέα 15/11/1981, Τέννεσση Ουϊλλιαμς «Ο κόσμος πεθαίνει κι εγώ αδιαφορώ»

• Η Πρώτη 16/5/1990, Ζουμ στο Νότο του Τένεσι Ουίλιαμς. Ντοκιμαντέρ-πορτρέτο του θεατρικού συγγραφέα

• Η Πρωινή 9/2/1980, Τέννεση Ουϊλλιαμς: Γεράσαμε! Το νέο του έργο αναφέρεται στη ζωή του Φίτζεραλντ και ανεβάζεται στο Μπροντγουαίη με την Τζ. Πέιτζ

• Ακρόπολις 28/2/1999, Από το 1946 μέχρι σήμερα. Τρία έργα του Ουϊλλιαμς σε αθηναϊκά θέατρα

• Τα Νέα 30/7/1993, Ανοίγει πάλι ο φάκελος για τον θάνατο του Τένεσι Ουίλιαμς. Ήταν δολοφονία;  

• Ο Ριζοσπάστης 29/3/1998, Ο «κόσμος» ενός σκηνοθέτη

• περ. Εντευκτήριο τχ. 1/10,1987, Η Εύθραυστη Δεσποινίς Ρόουζ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ ΤΟΥ

• περ. Ο Κόσμος τχ.9/9-5-1962, Κάτι αχαλίνωτο… Ο Τένεσσυ Ουίλλιαμς μιλάει για την Τέχνη. Διασκευή Κωστούλας Μητροπούλου

• περ. Θέατρο τχ.12/11,12,1963, Lewis Funke and John E. Booth, Ο Τέννεσση Ουίλλιαμς μιλάει για τον εαυτό του. Μετάφραση Κώστας Σταματίου

• Ελευθεροτυπία 16-5-1976, Η «Μόλυνση» της Αλήθειας. Ο Τ. Ο. μιλά για τον τρόμο του κατεστημένου στις ΗΠΑ

• Ελευθεροτυπία 27/12/1979 Τ.Ο. «Είμαι ένας οργίλος με απαίσιο χαρακτήρα». Το Μάρτη ανεβαίνει το νέο του έργο

• Η Απογευματινή-Βαγγέλης Ψυρράκης, Ο ποιητής των προδομένων ονείρων

• Διπλό Τηλέραμα 23/9/1991  

ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ

• Διαβάζω τχ. 139/12-3-1986

Το αφιέρωμα επιμελήθηκε ο Βασίλης Κ. Καλαμαράς

-Σάββας Πατσαλίδης, βιογραφικό και εργογραφικό σχεδιάγραμμα

-Σάββας Πατσαλίδης, Η δοξολογία και ο αναθεματισμός του ερωτικού λόγου στον Τ. Ουίλλιαμς

-Βάϊος Παγκουρέλης, Η απάτη του Χώρου. Ένα «παιχνίδι» μέσα και έξω από τα όρια του «Νότου» του Τένεση Ουίλιαμς

-Γιάννης Τσιώλης, Η αφηγηματική γραφή του Τένεση Ουίλιαμς

-Κάτια Γεωργουδάκη, Η θεατρική παρουσία του Τένεση Ουίλιαμς στην Ελλάδα, 1946-1985

-Μάριος Πλωρίτης, Ο Ορφέας στον Άδη

-Στάθης Βαλούκος, Η κινηματογραφική Άνοιξη του κυρίου Τένεση Ουίλιαμς

-Κάτια Γεωργουδάκη, Ελληνικές μεταφράσεις έργων του Τένεση Ουίλιαμς

• Ομπρέλα τχ. 63/12,2003-2,2004

11+1 Κείμενα είκοσι χρόνια μετά το χαμό του. Μικρή κατάθεση μνήμης.

Την επιμέλεια του αφιερώματος είχε η Κατερίνα Δήμου

-Κατερίνα Δήμου, Τ.Ο., Η ζωή και το έργο του

-Κατερίνα Δήμου: μετάφραση, Ο Κόσμος που ζω. Ο Τέννεσση Ουίλλιαμς δίνει συνέντευξη στον εαυτό του

-Μαίρη Κουτσουδάκη, Ο ρόλος της Ελληνικής μυθολογίας στη ζωή και το έργο του Tennessee Williams

-Ελευθερία Ιωαννίδου, Η ρομαντική συνάντηση του Tennessee Williams με τον αισθητισμό

-Τζωρτζίνα Κακουδάκη, Ο Τέννεσση Ουίλλιαμς στον κινηματογράφο: μια συνοπτική αναφορά

-Άννα Μαυρολέων, Tennessee Williams,Ο Ψυχογράφος του Περιθωρίου

-Ελένη Καρασαββίδου, Οι κοινωνικοπολιτικές συνιστώσες στο έργο του Τ. Ουϊλλιαμς. Μια διαφορετική προσέγγιση

-Αθηνά Κορώνη, Γυναικείες παρουσίες στη ζωή και το έργο του Tennessee Williams

-Κώστας Καστανάς, Η Ηθογραφία της παρακμής

-Άννα Μιχαηλίδη, Ξαφνικά πέρσι το Καλοκαίρι

-Γιάννης Μωραϊτης, Δύο έργα του Tennessee Williams: Α΄ Χαιρετισμούς από την Μπέρθα. Β΄Η Αδέσμευτη  

• Οδός Πανός τχ. 157/9,12,2012

-Ειρήνη Ν. Βρης: μετάφραση, Δύο ποιήματα του Τένεσι Ουίλιαμς, «Ουράνιο γρασίδι»-«Μελαγχολικό τραγούδι»

-Ειρήνη Ν. Βρη: μετάφραση, Τένεσι Ουίλιαμς συνέντευξη στο Playboy. Μια ειλικρινής συνομιλία με τον λαμπρό, αγωνιώδη θεατρικό συγγραφές το 1973. Συνέντευξη στον Ρόμπερτ Τζένινγκς

-Ελένη Καρασαββίδου, 100+1 χρόνια από την γέννησή του

-Γλυκερία Μπασδέκη, Οι Στάνλεϋ

ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΤΙΚΕΣ-ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

• Τα Νέα 20/4/1991, Μαρία Μπρίτνεβα-Σεν Ζιστ, Τένεσί Γουϊλιαμς: σχέσεις στοργής

• Η Καθημερινή 12/5/1991, Μια ταλανισμένη ψυχή. Ο Τένεσι Ουίλιαμς στην αλληλογραφία του με την Μαρία Σεν Ζιστ αποκαλύπτει τους «δαίμονές του»: την ομοφυλοφιλία και το αίσθημα της αποτυχίας του

• Αναγνώστης 9/6/1991, Τ. Ουϊλιαμς ο εύθραυστος συγγραφέας. Στιγμές και σκέψεις αποτυπωμένες στα γράμματά του

• Το Βήμα 23/3/1975-Richard L. Coe, Ο Τεννεσή Γουϊλλιαμς επανεμφανίζεται με νέα εντυπωσιακή παραγωγή

• Το Βήμα 19/11/1975, και Τα Νέα 21/11/1995, και Η Καθημερινή 12/11/1995: Ο άγνωστος Τενεσί Ουίλιαμς, για το βιβλίο του Λάιλ Λέβεριτς Lyle Leverich (Tom The Unknown T. W.)

• Η Καθημερινή 9/12/1993, Μετεωρίτης σε θλιβερή τροχιά. Η τυραννισμένη και χαρισματική προσωπικότητα του Τ. Ο. μέσα από μια βιογραφία. Για το βιβλίο του Ρόναλντ Χέιμαν

• περ. Αντί τχ. 604/26-4-1996-Δημήτρης Τσατσούλης, Το θέατρο των θρύλων. Για το «Καμίνο Ρεάλ», εκδ. Δωδώνη

•Για τις μεταφράσεις του Ερρίκου Μπελιέ,

-Το Βήμα, Έλενα Δ. Χατζηιωάννου, Ξαφνικά πέρσι το καλοκαίρι, Κέδρος, λαι για το ίδιο, Αδέσμευτος 2/5/1999, και Η Καθημερινή 11/7/1999

-Το Βήμα 11/3/2001, Μια υπέροχη Κυριακή για εκδρομή, Κέδρος

-Το Βήμα 30/5/1999, Τριαντάφυλλο στο στήθος, Κέδρος

-Η Καθημερινή 4/5/1997, Η νύχτα της Ιγκουάνα και άλλα διηγήματα, Πατάκη, και για το ίδιο, Βαγγέλης Χατζηβασιλείου-Ελευθεροτυπία 19/2/1997

- Για τα «Διηγήματα», σε μετάφραση του Ερρίκου Μπελιέ, εκδ. Πατάκη τα εξής: α) Τάκης Μενδράκος-Η Αυγή 12/1/1997(Ωδές υπαρξιακής αγωνίας). β) Το Βήμα 17/11/1996. γ) ρεπορτάζ Μικέλα Χαρτουλάρη-Τα Νέα 19/11/1996 (Ο άλλος Τένεσι Ουίλιαμς).δ) Ό άγνωστος Ουίλιαμς(συνέντευξη)

-Το Βήμα 22/11/1998, Λεωφορείον ο πόθος, μτφ. Μάριος Πλωρίτης, Καστανιώτη

-Εξόρμηση 2/4/1994, για το βιβλίο της Athena Coronis

     Με την ισχνή και σύντομη αυτή αρθρογραφία για το έργο και την ζωή του Τένεσι Ουϊλιαμς, καταθέτω μια πρώτη αναφορά στον σημαντικό αυτόν θεατρικό συγγραφέα, που επηρέασε βαθειά και ουσιαστικά όχι μόνο το Αμερικάνικο και το Ευρωπαϊκό Θέατρο, αλλά και την Ελληνική δραματουργία, μετά την γνωριμία του ελληνικού κοινού με το έργο του, την δεκαετία του 1940, από τον δάσκαλο Κάρολο Κουν και το Θέατρο Τέχνης. Η πρώτη θεατρική παράσταση που είχα την τύχη να παρακολουθήσω, με έργο του Ουϊλλιαμς, είναι αρχές δεκαετία του 1980, το «Γλυκό πουλί της νιότης», με την αξέχαστη τελευταία Ελληνίδα Θεά, την Μελίνα Μερκούρη και τον Γιάννη Φέρτη, στο θέατρο Αθηνά, έκτοτε, η παρακολούθηση θεατρικών έργων του Τένεσι Ουίλλιαμ ήταν ανοδική και σταθερή. Η μνήμη κρατά ζωντανή, την Βάσω Μανωλίδου στον Γυάλινο Κόσμο, από το Εθνικό Θέατρο, την Αλίκη Βουγιουκλάκη, την Άννα Παναγιωτοπούλου, την Μήνα Αδαμάκη, την Κάτια Δανδουλάκη, και άλλες ελληνίδες ηθοποιούς που ενσάρκωσαν ηρωίδες του Ουίλλιαμς. Αυτές τις γυναικείες διαλυμένες υπάρξεις, που ακροβατούν μεταξύ τρέλας και απόλυτου χαμού. Γυναίκες κατακερματισμένες από την αχαλίνωτη ονειροφαντασία τους, που μεθούν με τις ενοχές τους, που τραμπαλίζονται σκληρά στην διάρκεια του βίου τους, μεταξύ μιας ψευτο-οικογενειακής ηθικής και ενός συστήματος κοινωνικών αξιών που τις συνθλίβει κρυφά και αμετάκλητα. Που πεθαίνουν ανικανοποίητες από σεξουαλικό πόθο. Που τις έλκει η καταστροφική δύναμη του πρωτόγονου αρσενικού, του αρσενικού που τους ξυπνά μνήμες ανείπωτης χαράς και ολοκληρωτικής εκμηδένισης. Αυτές οι ανέραστες ελκυστικές θηλυκές φιγούρες, που είναι τα πολλά θηλυκά πρόσωπα του συγγραφέα Τένεσι Ουϊλιαμς, και που ολοκληρώνουν μέσα από την συνεχή διάσπασή τους το παζλ του ερωτικού του χαρακτήρα. Και άντρες αδιάφοροι και ευνουχισμένοι μέσα στην ερωτική παγερότητά τους, βασανίζονται από οικογενειακές σεμνοτυφίας αρχές και κρυφές επιθυμίες, και στενάζουν από βασανιστικούς πόθους προς το ίδιο του το φύλο. Η σεξουαλικότητα είναι τόσο έντονη στα έργα του Ουϊλλιαμς, όσο ο ηθικός νόμος στο έργο του Σοφοκλή, και η θρησκευτικότητα στο έργο του Αισχύλου. Ο Ουίλλιαμς, δεν μας παρουσιάζει άμεσα το θέμα της ομοφυλοφιλίας του, όπως το κάνει ο Έντουαρντ Άλμπι, στην «Ιστορία του Ζωολογικού Κήπου», το κάνει έμμεσα και σταθερά, όσο υστερικές είναι οι γυναίκες του τόσο λάγνοι είναι αρσενικοί του τύποι. Ο αμερικανός Ινδιάνος ηθοποιός Μάρλο Μπράντο, ίσως συγκεφαλαιώνει όλα τα ποθητά αρσενικά του Ουίλλιαμς, έτσι όπως μας τον άφησε η ματιά του σκηνοθέτη Ηλία Καζάν. Και η Ελίζαμπεθ Ταίηλορ, τον πλέον υστερικό γυναικείο υποκριτικό ρόλο στις γυναικείες αποτυπώσεις του. Ο Τένεσι Ουϊλλιαμ, πρόβαλε πάνω στην θεατρική σκηνή τις κρυφές ενοχές και ερωτικές επιθυμίες αμερικανών αντρών και γυναικών με ένα τρόπο, που τις καθιέρωσε στο αμερικανικό θέατρο έκτοτε. Χωρίς τον Ουϊλλιαμς, δεν θα μπορούσε να ανεβεί στο Μπρόντγουαίη το The Boys in the Band, του Μάρκ Κρώλεϊ το 1968. Όπως η περιβόητη έκθεση του Κίνσευ, και οι θέσεις του Βίλχεμ Ράιχ αργότερα, απελευθέρωσαν τις κρυφές ερωτικές προσδοκίες των συμπατριωτών του. Ο Ουίλλιαμς, ξεφεύγει από τον σκηνικό πουριτανισμό του Σκοτ Φίτζεραλντ, που ενώ διακρίνουμε τις ερωτικές σχέσεις να αποτελούν τον πυρήνα του διηγηματικού του θεματολογίου, δεν συναντάμε σκηνές μέσα στο έργο του θα γράφαμε αισθησιακές, ή ερωτικές. Ο Ουίλλιαμς, αρνείται να αυτολογοκριθεί σε σημείο καταστροφής της ίδιας της θεατρικής του φόρμας, αγγίζει πτυχές των σεξουαλικών απωθημένων του μέσου αμερικανού της εποχής του, δημιουργεί χαρακτήρες, που σέβονται τα φαιά της κοινωνίας, το οικογενειακό τους φαίνεστε, ενώ ταυτόχρονα καθώς μέσα τους σιγοβράζουν οι ανεκπλήρωτοι σωματικοί τους πόθοι. Άντρες και γυναίκες, στέκονται αμήχανοι μπροστά στο νέο που εισβάλλει και ζητά να γκρεμίσει ότι η κοινωνία έχει οικοδομήσει μέσα τους. Η καταφυγή στο κρασί, τα χαρτιά, το όνειρο, την αρρωστημένη φαντασία, σε έναν ιδεατό κόσμο, είναι το ψυχικό αποκούμπι των φευγάτων ηρωίδων και κρυφο-ομοφυλόφιλων αντρών του συγγραφέα. Λανθάνουσα ή μη η ομοφυλόφιλη διάθεση, είναι πάντα παρούσα στα έργα του Τένεσι Ουϊλιαμς. Ο ωμός του ρεαλισμός πηγάζει από την εσωτερική άβυσσο του ψυχισμού των ηρώων και ηρωίδων του. Ταυτόχρονα όμως, αυτό το εφιαλτικό συνήθως περιβάλλον, δημιουργεί μια τρυφερή ατμόσφαιρα, αναδύει μια θερμή ευαισθησία, έναν τραγικό ρομαντισμό, μια σπαραχτική εξιλέωση στα μάταια του θεατή, έναν βαθύ λυρισμό, που σε κάνει να συμπάσχεις ουσιαστικά μαζί του με τον τρόπο που ζωγραφίζει τους ήρωές του και κεντά τον ενοχικό του κόσμο. Χιμαιρικές υπάρξεις, που βασανίζονται περισσότερο από τον ίδιο τους τον εαυτό παρά από τους γύρω τους. Παρεκτροπές ηθικής τάξεως, ενός κόσμου, που ανδρώθηκε μέσα σε ένα πουριτανικό περιβάλλον, γαλουχήθηκε με τις αρχές του καθολικισμού, περί σωματικής αγνότητας, άτομα που εξοστρακίζουν τις επιθυμίες τους στο όνομα ενός ηθικού δικαίου που τους φυλακίζει. Γυναίκες και άντρες στην διαρκή αναζήτηση μιας ερωτικής μέθης, και μιας ψυχικής επαφής που θα τους λυτρώσει από την βασανιστική παρουσία της μητέρας ή του πατέρα. Δραπέτες ενός κόσμου που δεν τους άφησαν να ζήσουν, δεν τους έδωσαν την δυνατότητα να απολαύσουν την ζωή, όπως εκείνες ή εκείνοι επιθυμούσαν. Μετέωρες υπάρξεις στην δίνη ενός κόσμου που δεν ωρίμασε καθώς ο χρόνος περνούσε από πάνω τους και άφηνε τα σημάδια του καταλυτικά και εκδικητικά.

      Στο σύντομο αυτό βιβλιογραφικό σημείωμα, δεν αποδελτιώνω βιβλία ελλήνων συγγραφέων που αναφέρονται στον συγγραφέα, ή θεατρολογικά μελετήματα, και βιβλία που βρίσκονται οι θεατρικές κριτικές των συγγραφέων. Επίσης, δεν αναφέρω θεατρικές κριτικές που έχουν γραφεί για τα έργα του, κατά το διαχρονικό ανέβασμα των έργων του στις ελληνικές θεατρικές κρατικές και ιδιωτικές σκηνές, ή από ερασιτεχνικούς θιάσους, που βρίσκονται διάσπαρτες σε περιοδικά και εφημερίδες, αυτό, θα απαιτούσε ιδιαίτερη επεξεργασία και άλλη μέθοδο θεατρικής καταγραφής, το ετοιμάζω για το μέλλον, αν είμαστε καλά. Θα παραθέσω, ξεχωριστά τα θεατρικά του έργα, με την προσθήκη, των θεατρικών κριτικών ή των άλλων πληροφοριών που έτυχε να συγκεντρώσω. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν ακόμα, τα κείμενα που συνοδεύουν τα προγράμματα των θεατρικών παραστάσεων των ανεβασμάτων των έργων του από τους κατά καιρούς θιάσους. Στα προγράμματα αυτά, βρίσκει ο θεατρόφιλος θεατής αρκετά χρήσιμα στοιχεία για την θεατρική τέχνη του Ουϊλλιαμ και το ανέβασμά τους στις ελληνικές θεατρικές σκηνές. Τα θεατρικά λεξικά και οι ιστορίες του θεάτρου, που είναι μεταφρασμένες στα ελληνικά, και κυκλοφορούν στο εμπόριο, επίσης έχουν χρήσιμα στοιχεία για τον συγγραφέα και το έργο του. Ένα άλλο, προς διερεύνηση κεφάλαιο της θεατρικής του παρουσίας παγκοσμίως, είναι οι κινηματογραφικές διασκευές ή μεταφορές των έργων του. Δεν θα ξεχάσω, την σκηνή από το κινηματογραφικό έργο, Ξαφνικά πέρσι το καλοκαίρι, όπου η πανέμορφη Κάθριν Χέμπορτ,(Katharine Hepburn) κατεβαίνει με την αιώρα πλημμυρισμένη στα λουλούδια. Αλλά και την ιταλίδα Άννα Μανιάνι μαζί με τον Μπαρτ Λάνγκαστερ.   Άλλο ενδιαφέρον κεφάλαιο, παρουσιάζουν τα μυθιστορήματα ή τα διηγήματά του που κυκλοφορούν στα ελληνικά είτε αυτόνομα είτε τα συναντάμε σε περιοδικά ή εφημερίδες ή σε αμιγώς θεατρολογικά περιοδικά δημοσιευμένα. Πολλές εκδόσεις με έργα του, συνοδεύονται με μικρές εισαγωγές για το έργο του από τους μεταφραστές. Και, ίσως να μην είναι κομπασμός αν αναφέραμε, ότι, ακούγοντας για τον Τένεσι Ουίλλιαμ, ο έλληνας θεατρόφιλος θεατής, φέρνει στο νου, αμέσως το Θέατρο Τέχνης και τον δάσκαλο Κάρολο Κουν, και το μελοποιημένο στίχο από τον μελωδό των ονείρων μας Μάνο Χατζιδάκι, «Χάρτινο το φεγγαράκι, ψεύτικη η ακρογιαλιά, αν με πίστευες λιγάκι, θα ήταν όλα…», με την φωνή της Μελίνας.

      Η Θεατρική διαδρομή του Τένεσι Ουίλλιαμς και των έργων του στις θεατρικές ελληνικές σκηνές, είναι από τις πιο «ένδοξες», όσον αφορά το Αμερικάνικο Θέατρο και άλλους γνωστούς μας καταξιωμένους θεατρικούς συγγραφείς, όπως παραδείγματος χάριν του Ευγένιου Ο’ Νηλ. Που φέρνει στην σκέψη, την δική μας Κατίνα Παξινού

     Η πορεία του Αμερικάνικου Θεάτρου, δεν ήταν πάντα εύκολη υπόθεση. Το Θέατρο της μεγάλης και πλούσιας αυτής ηπείρου, αναπτύχθηκε κάτω από συγκεκριμένες ιστορικές και πολιτικές συνθήκες, διαμόρφωσε, με τον τρόπο και την θεματική του, την εθνική συνείδηση των Αμερικανών πολιτών, μετά την αμερικάνικη ανεξαρτησία του 1776, οργάνωσε την πολιτιστική τους ταυτότητα μέσω μιας μακράς σταθερής και επίμονης διαδικασίας πρόσληψης των διαφόρων ηθών και εθίμων των πολιτειών μέχρι την ένωσή τους σε ένα ενιαίο κρατικό ομοσπονδιακό πολιτειακό κρατικό μόρφωμα.  Το αμερικάνικο θέατρο μας παρέχει σίγουρα κοινωνικοπολιτικές πληροφορίες της εποχής που γράφεται, μας μιλά για τις ταξικές ή φυλετικές διαφορές, τις ενδοχριστιανικές θρησκευτικές διαφοροποιήσεις και δοξασίες, τον πουριτανισμό των ηθών, την διαφορά μεταξύ νότου και βορρά, μεταξύ επαρχίας και των μεγάλων αστικών πόλεων, την οικονομική εν γένει κατάσταση της χώρας και επακόλουθα την πολιτιστική, μέχρι να διαμορφωθούν οι σύγχρονες συνθήκες ζωής και οικονομίας στην Μέκκα του καπιταλιστικού συστήματος, αλλά, και του Πολιτισμού.  Ιστορικά γνωρίζουμε, ότι από το 1749, αρκετά χρόνια πριν από την αμερικάνικη ανεξαρτησία,-σχεδόν τρείς δεκαετίες-έχουμε την δημιουργία επαγγελματικού αγγλικού θιάσου, που συγκροτείται στην Φιλαδέλφεια, και μερικά χρόνια αργότερα, στην Βιρτζίνια. Την ίδια πάνω κάτω περίοδο, μετονομάζεται και ο θίασος των άγγλων ηθοποιών σε θίασο αμερικανών ηθοποιών, και αυτό το βλέπουμε, μετά την νίκη των ντόπιων αμερικανών κατοίκων-μεταναστών, εναντίων της μητέρας πατρίδος της Αγγλίας. Ας μην ξεχνάμε την ρήση του άγγλου συγγραφέα Όσκαρ Ουάιλντ, που έλεγε όταν επισκέφτηκε την Αμερική, ότι: «η μόνη διαφορά μεταξύ Άγγλων και Αμερικανών, είναι η γλώσσα». Καθώς κλείνει ιστορικά και χρονικά ο 18^ος αιώνας, έχουμε την άνθιση του αμερικάνικου θεάτρου, και την οικοδόμηση θεατρικών χώρων  στα μεγάλα αστικά πολυάνθρωπα και οικονομικά αναπτυσσόμενα κέντρα, και την δημιουργία νέων θεατρικών θιάσων. Συνήθως διασκευάζονται μυθιστορήματα, τα οποία ανεβαίνουν από διάφορους θιασάρχες που τυγχάνει να είναι και ηθοποιοί. Το ρεπερτόριο είναι συνήθως πατριωτικού ή ιστορικού περιεχομένου. Τους ρόλους των εγχρώμων τους υποδύονται λευκοί μακιγιαρισμένοι σκουρόχρωμα, μια και απαγορεύεται-τότε ακόμα-η παρουσίαση της μεγάλης κοινότητας των μαύρων στη σκηνή. Με την έλευση του 19^ου αιώνα, δημιουργούνται νέα θεατρικά κέντρα, όπως αυτό της Νέας Υόρκης. Η ντόπια ακόμα δραματουργία, δεν έχει εδραιωθεί στο βαθμό, που να δημιουργεί παράδοση και σχολή. Το 1848 και το 1855, σημαδιακές χρονιές, ο Ουίλλιαμ Μπάρντον και ο Τζέημς Ουώλοκ αντίστοιχα, δημιουργούν στις θεατρικές τους σκηνές, μόνιμο θίασο, που ανεβάζει συνήθως κλασικά ευρωπαϊκά και σίγουρα αγγλικά έργα. Τα θέατρα αυτά, με το πλούσιο ρεπερτόριο  θα συμβάλλουν σημαντικά στην ανάπτυξη της ντόπιας εθνικής θεατρικής συνείδησης, ιδιαίτερα στον αμερικάνικο βορρά, σε σχέση με τον πιο συντηρητικό νότο. Ονόματα όπως ο Αγκόστιν Ντέηλυ και ο Ντέηβιντ Μπελάσκο, θεωρούνται οι αγωνιστές πρωτοπόροι στην αργόσυρτη πορεία της εθνικής θεατρικής αμερικάνικης παράδοσης, και την δημιουργία σταθερών και αναπτυσσόμενων θεατρικών πυρήνων και θιάσων, που περιοδεύουν ανά την αμερικάνικη ήπειρο. Προς το τέλος του 19^ου αιώνα και αρχές του 20^ου, το αμερικάνικο θέατρο αρχίζει την επίσημη σταδιακή πορεία της ενηλικίωσής του. Η θεματολογία του πλέον-μετά την περίοδο του μελοδράματος και των μουσικών κωμωδιών, αλλάζει και προσανατολίζεται προς έναν κοινωνικότερο προβληματισμό, σε μια θεματική με στοιχεία που αφορούν την πολιτική και την εθνική συνείδηση των αμερικανών πολιτών. Η περιέργεια και ο κάθε είδους πειραματισμός, αργά εγκαταλείπεται, για να στραφεί πλέον, το σύγχρονο θέατρο του 20^ου αιώνα σε μια προσέγγιση της Ευρωπαϊκής θεματολογίας και την μεταφορά της στο μεγάλο θεατρικά, διψασμένο κοινό της Αμερικής. Μαζί με την ενηλικίωση του αμερικάνικου θεάτρου, έχουμε και την συνδικαλιστική εδραίωση και ενηλικίωση των διαφόρων ομάδων που ασχολούνται με το θέατρο επαγγελματικά. Δημιουργείται ο σύνδεσμος δικαιωμάτων των ηθοποιών, η συντεχνία των δραματουργών συγγραφέων της Αμερικής κλπ. Όπως βλέπουμε, τίποτα δεν γίνεται τυχαία στην μεγάλη και αχανή αυτή πλούσια ήπειρο. Οι μικροί περιοδεύοντες θίασοι και τα μικρά ντόπια θέατρα, έχαιραν μεγάλης εκτίμησης και φήμης. Μας είναι γνωστή η επιρροή του Broadway, όχι μόνο στο αμερικάνικο κοινό, αλλά και στο διεθνές. Μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, και την αλματώδη αμερικάνικη οικονομική ανάπτυξη, αλά και την επιστημονική πρόοδο και την τεχνολογική εξέλιξη, δημιουργούνται νέοι θεατρικοί πυρήνες που ο προβληματισμός τους εστιάζεται στα σύγχρονά μας προβλήματα, χωρίς να χάνουν όμως, τον θεατρικό τους στόχο. Δημιουργείται, ενδεικτικά αναφέρω, το Living Theatre, του Τζούλιαν Μπεκ, που είχαμε την χαρά να απολαύσουμε εμείς οι παλαιότεροι, στο Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά, μετά την δικτατορία. Τον γυμνό επί σκηνής αυτόν θίασο-πάνω σε σκαλωσιές- που ανέβασε αρχαία τραγωδία με σύγχρονη ματιά. Είχαμε επίσης την θεατρική ικανοποίηση να παρακολουθήσουμε τον θίασο La Mama, της Έλεν Στιούαρτ, στο θέατρο του Λυκαβηττού, νομίζω, έχει έρθει δύο φορές στην Ελλάδα. Αλλά και άλλες θεατρικές πρωτοποριακές ομάδες δημιουργήθηκαν που άλλαξαν την προβληματική του αμερικάνικου θεάτρου, όπως είναι το Γυναικείο θέατρο, το Εικονικό θέατρο του Ρόμπερτ Ουϊλσον, το Μαύρο θέατρο του Μπαράκα, και άλλες πρωτοπόρες προσπάθειες που συνδύασαν τον θεατρικό λόγο με τις εικαστικές τέχνες, την τέχνη της φωτογραφίας, ή των βίντεο κλιπ, ή ασχολήθηκαν με ποιο ιδιαίτερα προβλήματα των διαφόρων κοινοτήτων στις ΗΠΑ, όπως είναι αυτό των ομοφυλόφιλων, των άλλων εθνικών μειονοτήτων, των γυναικών, κλπ. Τα σύγχρονα αμερικάνικα θεατρικά έργα, της εποχής μας, πλέον, παρουσιάζουν επί σκηνής προβλήματα εσωτερικής φύσεως των ανθρώπινων χαρακτήρων, απεικονίζουν τα εσωτερικά τους αδιέξοδα, τις ποικιλίες των ηθικών τους ενοχών, την υστερία των ερωτικών τους διαψεύσεων, τον ψυχικό διχασμό προσώπων και ολόκληρων οικογενειών, του μέσου αμερικανού πολίτη. Ο Έντουαρντ Άλμπη, ο Άρθουρ Μίλλερ, ο Τένεσι Ουϊλλιαμς, και άλλοι, καθρεπτίζουν τα πολλαπλά αδιέξοδα του σύγχρονου αμερικανού, το τέλος του αμερικάνικου ονείρου, στο λυκαυγές ενός νέου κόσμου, που, η διάψευση των αξιών του παλιού θνήσκοντος δυτικού πολιτισμού, αφήνει ένα μεγάλο κενό στην παγκόσμια ανθρώπινη ψυχή.

     Το τέλος της αρχαίας τραγωδίας-και το κλείσιμο ενός ιστορικού πολιτιστικού κύκλου-με ότι αυτό συνεπάγεται-μέσα στην ανθρώπινη συνείδηση και τις παγκόσμιες κοινωνικές διεργασίες, παραδοσιακές και αναγνωρίσιμες σε μας μορφές, θεατρικής απεικόνισης της κοινωνίας, αφήνει έκθετο τον σύγχρονο θεατή της κοινωνίας του θεάματος, παγκόσμιου και τοπικού, σε ένα ανεμόδαρτο από πολλές πλευρές περιβάλλον, που ξέμαθε να αγαπά την τέχνη του λόγου, που είναι κατεξοχήν, η θεατρική τέχνη. Με το τέλος της Τραγωδίας, όχι μόνο σαν σκηνική παρουσία, αλλά σαν αναγνώριση και αποδοχή των οικουμενικών μυστικών διδαγμάτων του ανθρώπου,  δεν επήρθε η αναμενόμενη οντολογική κάθαρση, αλλά το άνοιγμα του κουτιού της Πανδώρας που μας επέστρεψε πίσω στο μεσαίωνα, στην εποχή που ο δραματουργός Ουϊλλιαμ Σαίξπηρ σχεδίαζε τον κόσμο από την αρχή, έχοντας κατά νου, ότι η θεατρική τέχνη, δεν μπορεί να κάνει τίποτε άλλο, παρά μόνο να σκιαγραφήσει το Κακό, το οποίο δημιουργώντας το δικό του οντολογικό σύστημα, πρυτανεύει στον Κόσμο.

Η θεατρική τέχνη, μετά τον θάνατο της τραγωδίας, ίσως έκλεισε τον κύκλο της, με τον θάνατο του Λόγου. Έμεινε μόνο η μουσειακή της ιστορική ανάμνηση, ως διασκέδαση και παρηγοριά των ανθρώπων, μιας τέχνης, που την αποδέχονται ως θέαμα αλλά την αρνούνται ως ζωή.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πρώτη γραφή σήμερα, Κυριακή 27 Μαρτίου 2016

Πειραιάς 27/3/2016

Υ. Γ. Ανάμεσα στα μεταφρασμένα και ντόπια μελετήματα και εργασίες για το Αμερικάνικο θέατρο και την πορεία του, που έχουν εκδοθεί και κυκλοφορούν στο εμπόριο, ξεχωρίζει το δίτομο ογκώδες πολυσέλιδο έργο του Σάββα Πατσαλίδη, «Θέατρο, Κοινωνία, Έθνος»-Από την «Αμερική» στις Ηνωμένες Πολιτείες», έκδοση University Studio Press-Θεσσαλονίκη 2010