Γιώργος Μοσχίδης

ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΟΣΧΙΔΗΣ

Καβάλα 7/7/1931-Αθήνα 24/12/2018

     Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου σήμερα, και η σκέψη πάει σε όλους και σε όλες τους επώνυμους και ανώνυμους, τους φανερούς και αφανείς εργάτες και εργάτριες της Θεατρικής Τέχνης. Τους θεατρίνους και τις θεατρίνες που μας πρόσφεραν από το περίσσευμα της ψυχούλας τους χαρά και γέλιο, μας έκαναν να ονειρευτούμε και να προβληματιστούμε, να γελάσουμε και να κλάψουμε, να λυπηθούμε και να δακρύσουμε, να αγανακτήσουμε και να εξοργιστούμε. Να ταξιδέψουμε σε κόσμους πρωτόγνωρους, ξένους, οικείους, όπως και αυτοί, για δύο ώρες, μαζί τους. Μας κοινωνικοποίησαν με μόνο το παίξιμό τους, την απαγγελία τους, την σκηνοθεσία τους, την θεατρική τους γραφή. Γιατί το Θέατρο, είναι η άτυπη εκκλησία του δήμου, που συνεχίζει την πολιτική με άλλον τρόπο. Είναι η άλλη εκκλησία της πίστης, με το δικό του τελετουργικό, τους δικούς του ιερείς και εξομολόγους του. Το Θέατρο, είναι ένα λαϊκό σχολείο που μας διδάσκει μέσα από ένα απλό παιχνίδι ερμηνείας και εκφοράς λόγου, ενός θεατρικού κειμένου, τι στην πραγματική της ουσία είναι η Ζωή. Μας μαθαίνει που μπορούμε να την οδηγήσουμε στην φιλοδοξία μας να την κατακτήσουμε. Να την ανυψώσουμε ή να την καταστρέψουμε. Μας δείχνει ποιοι πραγματικά είμαστε. Ποιοι θα θέλαμε να γίνουμε ή τι κατορθώσαμε να γίνουμε. Οι χαρακτήρες των θεατρικών ηρώων, είμαστε εμείς. Εμείς οι θεατές. Με το φωτεινό και το σκοτεινό πρόσωπο της συνείδησής μας. Εμείς με τα πολλαπλά προσωπεία του εγωισμού και των ανασφαλειών μας, που τα εναλλάσσουμε ανάλογα σε ποια θέση του παιχνιδιού της ζωής βρισκόμαστε κάθε φορά. Του νικητή ή του ηττημένου. Το Θέατρο, μας διδάσκει σχέσεις επικοινωνίας με τους διπλανούς μας, τους άλλους, τους ξένους. Αλλά και σχέσεις αποξένωσης, ρήξης, πόλεμο. Μια θεατρική παράσταση δημιουργεί τις προϋποθέσεις-έστω και για δύο ώρες-σε εμάς τους θεατές να ονειρευτούμε, να βρεθούμε σε ένα σύμπαν μαγικό ή εφιαλτικό. Αλλά, να μετέχουμε μαζί με τους συντελεστές στο παιχνίδι αυτό της «τρέλας και της φρονιμάδας». Στο παιχνίδι της αλλαγής των προσωπείων της ζωής και του ονείρου. Της εδώ παρουσίας μας με την προβολή της στο επέκεινα. Να γευτούμε το όνειρο, όχι κάπου μακριά μας, όχι πέρα από την ζωή μας, αλλά δίπλα μας, κοντά μας, στην αυλή μας, στο δωμάτιό μας, πάνω στο σανίδι μιας θεατρικής αίθουσας. Πάνω στο σανίδι των ονείρων του Κόσμου. Όλος ο Κόσμος μια σκηνή μας λέει ο μεγάλος ελισαβετιανός. Μια Κιβωτός θεατρικών παιχνιδιών και ρόλων, που, τους ερμηνεύουν πότε οι ηθοποιοί πότε εμείς οι θεατές. Ένα γαϊτανάκι εμπειριών και αυτοαναγνώρισης των εαυτών μας.

Τιμή και δόξα πρέπει  σε όλους τους συντελεστές της καθόλου Θεατρικής Τέχνης. Από τον αρχαίο Θέσπη έως τα ανώνυμα λαϊκά θεατρικά μπουλούκια που ταξιδεύοντας από κωμόπολη σε κωμόπολη, από χωριό σε χωριό, από πλατεία σε πλατεία, από καφενείο σε καφενείο, από εκκλησιαστική αυλή σε εκκλησιαστική αυλή, με μόνο τους εφόδιο το χάρισμα του ταλέντου τους και έναν μπόγο με τα υπάρχοντά τους. Ένα δισάκι γεμάτο μ’ όνειρα και ελπίδες Μα με μια απέραντη αγάπη που πλεονάζει κάθε φορά για την θεατρική τέχνη για την θεατρική μαγεία. Θεατρικοί συγγραφείς, ηθοποιοί-θεατρίνοι, σκηνοθέτες, ενδυματολόγοι, σκηνογράφοι, αμπιγέρ, δάσκαλοι της ορθοφωνίας, εικαστικοί, άτομα που αφοσιώθηκαν στην τέχνη του θεάτρου, πρόσωπα που βιώνουν μια άλλη πραγματικότητα, δίνουν σε εμάς την δυνατότητα να ονειρευτούμε, να ταξιδέψουμε, να νιώσουμε αυτήν την αινιγματική μαγεία που είναι η «θεία» λειτουργία της θεατρικής παράστασης. Να μετάσχουμε στην πρόγευση του αιωνίου.

Γιατί το Θέατρο, είναι μια τελετουργία μύησής μας στην ζωή και τον θάνατο, μέσα από αλληλοδιαδοχικούς ρόλους και προσωπεία.

     Την παγκόσμια αυτή ημέρα του θεάτρου, πριν χτυπήσει το τρίτο κουδούνι, σκέφτηκα να αντιγράψω μια συνέντευξη ενός αγαπημένου μου ηθοποιού, που από τότε που τον πρωτόδα στο θεατρικό σανίδι, (ήταν αν η μνήμη δεν με ξεγελά, στο θρυλικό «ΜΠΕΝΤ» του αμερικανού Μάρτιν Σέρμαν, με τον Γιάννη Φέρτη και τον Πέτρο Φυσσούν στους κεντρικούς ρόλους, σε σκηνοθεσία Γιώργου Θεοδοσιάδη), τον αγάπησα και πάντοτε προσπαθούσα να παρακολουθήσω θεατρικές παραστάσεις που συμμετείχε. Είτε ως συνεργάτης του Εθνικού Θεάτρου είτε συνεργαζόμενος με ιδιωτικούς θιάσους. Ο Γιώργος Μοσχίδης, που έφυγε πριν λίγους μήνες από κοντά μας, άφησε πίσω του μια μεγάλη ποικιλία σημαντικών και σπουδαίων ρόλων. Όποιον ρόλο και αν υποδύθηκε, τον υποδύθηκε με μεράκι και επαγγελματική ευσυνειδησία. Ιδιαίτερα τα θεατρικά του ντουέτα με τον Γιώργο Μιχαλακόπουλο, ήσαν εξαιρετικά. Ο Γιώργος Μοσχίδης, όπως και ο Γιάννης Βογιατζής για να σταθώ μόνο, επιλεκτικά, σε έναν άλλο ηθοποιό του ελληνικού κινηματογράφου, είναι ηθοποιοί που δεν περιμένεις ίσως, ότι μπορούν να αποδώσουν τόσο θεσπέσια ρόλους ακόμα και κόντρα προς την δική τους χαρακτηρολογία. Ο κινηματογραφικός Μοσχίδης απέχει από τον θεατρικό, χωρίς να αναιρεί ο ένας χώρος τον άλλον. Όπως η στροφή του Γιάννη Βογιατζή (του Λαλάκη) στην ερμηνεία Πιραντελικών ρόλων τα τελευταία χρόνια. Ο Γιώργος Μοσχίδης, κατά την κρίση μου, κατόρθωσε να αναδείξει τους συγγραφικούς ήρωες που υποδύθηκε πάνω στο σανίδι σε θεατρικά σύμβολα. Ακόμα και οι ποιο απαιτητικοί από αυτούς όπως είναι οι ήρωες του ρουμάνου θεατρικού συγγραφέα του θεάτρου του παραλόγου του Ευγένιου Ιονέσκου, με την ενσάρκωση του Γιώργου Μοσχίδη, πήραν άλλη διάσταση, μέσα στην συνείδηση των θεατών. Θυμάμαι, ανοίγοντας μικρή παρένθεση-όταν παρακολούθησα το ανέβασμα του «Ρινόκερου» από το Εθνικό,-το πρόγραμμα ξυπνά μνήμες ικανοποίησης-πολλοί θεατές που κάθονταν γύρω μου, δυσανασχετούσαν στο πως θα κατανοήσουν το έργο και την ερμηνεία του. Συζητούσαν διάφορα, και ορισμένοι, κάπως επιδεικτικά. Όταν άρχισε η παράσταση και στο διάλειμμα, οι συζητήσεις φούντωσαν σε βαθμό έξαρσης της επιτυχίας του ανεβάσματος και της ερμηνείας των ηθοποιών. Για δε τον Γιώργο Μοσχίδη, μέχρι να βγούμε από την αίθουσα και το Εθνικό Θέατρο, οι κρίσεις ήσαν επαινετικές μέχρι θριαμβικές. Αλλά και η φωνή του, όχι μόνο στην απαγγελία ποιημάτων αλλά και σε θεατρικές παραστάσεις που μεταδίδονταν από το ραδιόφωνο ξεχώριζε και την αναγνώριζες αμέσως. Οφείλουμε να υπενθυμίσουμε και τον κινηματογραφικό Μοσχίδη του νέου σύγχρονου ελληνικού κινηματογράφου, οι ταινίες ποιότητας που συμμετείχε δεν είναι και λίγες. Ευσυνείδητος έλληνας ηθοποιός, που σεβάστηκε την τέχνη του και την υπηρέτησε με ζήλο. Θα μπορούσε να σταθεί δίπλα σε διεθνή ονόματα της παγκόσμιας θεατρικής σκηνής. Άνθρωπος με παιδεία όχι μόνο θεατρική.

Μεταφέρω από την εφημερίδα Κυριακάτικη του εκδοτικού συγκροτήματος της παλαιάς εφημερίδας Ελευθεροτυπία την συνέντευξη που παραχώρησε στην Μαρία Αδαμοπούλου. Νομίζω, ότι τα λόγια του φωτογραφίζουν το αγωνιστικό ήθος του πολίτη και καλλιτέχνη Γιώργου Μοσχίδη.   

«Οι καλύτεροι φιμώθηκαν»

Από τη Μαρία Αδαμοπούλου

Εφημερίδα Κυριακάτικη 26 Ιανουαρίου 1997, σ.47

Χαμόγελο αινιγματικό, λόγος κοφτός και υπαινικτικός, σκέψη τολμηρή και αιχμηρή. Ο Γιώργος Μοσχίδης αρχές Φεβρουαρίου θα συναντηθεί για Πέμπτη φορά στη σαραντατετράχρονη θεατρική του διαδρομή με τον Ιονέσκο. Παρέα με τον Γιώργο Μιχαηλίδη-δοκιμασμένο ερμηνευτικό δίδυμο εδώ και χρόνια οι δυό τους-αλλά και άλλους καλούς ηθοποιούς, με τη σκηνοθετική φροντίδα του Γιάννη Ιορδανίδη, θα παρουσιάσουν το «Ρινόκερο». Στην Κεντρική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου θα «αναβιώσουν» την ιστορία μιας επαρχιακής πόλης στην οποία οι κάτοικοι μεταμορφώνονται ο ένας μετά τον άλλον σε ρινόκερους. Όλοι, εκτός από έναν. Τον υπάλληλο Μπερανζέ.

Για τον Γιώργο Μοσχίδη, ο Ιονέσκο «αντίθετα με τον Τσέχοφ, που βασίζεται στην ψυχή του ανθρώπου, έχει κάτι το μεταφυσικό. Βασίζει το έργο του στη μηχανιστική εποχή που ζούμε με τα προβλήματα της ανθρώπινης φύσης ν’ ανήκουν στο επέκεινα».

Ο ίδιος ερμηνεύει τον Ζαν. Έναν υπάλληλο «θύμα της κοινωνικής του ένταξης». Κι εκείνος; «Εάν δεν είχα μάθει να ζω μέσα στον κόσμο», θα πει αυθόρμητα, «και να τον έχω ανάγκη, θα γινόμουν αναχωρητής. Από αδυναμία δεν το κάνω. Θα σας πω κάτι. Η κόρη μου έγραψε σε μια κάρτα: «Μπαμπά μου, σου εύχομαι να παίζεις πάντα». Έχουν σημασία οι λέξεις της. Γιατί αυτή ξέρει ότι όταν δεν παίζω δεν θα ‘χω τίποτα».

ΕΡ.: Τόσα χρόνια στο θέατρο τι σας έμαθαν;

ΑΠ.: Όλοι εμείς που κάνουμε θέατρο είμαστε χτίστες. Τα τρία τέταρτα του θεάτρου είναι χειρωνακτική εργασία. Συχνά παρομοιάζω τους θεατρίνους με τους τσαγκάρηδες. Τους θυμάμαι παλαιότερα να έχουν στα γόνατα ένα ανοιχτό βιβλίο. Το μυαλό τους πέταγε και το χέρι τους κάρφωνε.

ΕΡ.: Περάσατε από το Θέατρο Τέχνης και το Εθνικό αργότερα. Όμως τα περισσότερα χρόνια περιπλανηθήκατε. Συγκυρία ή επιλογή;

ΑΠ. Είναι αλήθεια. Στην αρχή έκανα διάφορες περιοδείες, γιατί στην Αθήνα από το 1952 έως το 1957 τα θέατρα ήταν λιγοστά. Ποιος να πρωτοπάει. Όμως οι περισσότεροι νέοι της δικής μου γενιάς γινόντουσαν ηθοποιοί για να καλύψουν τα όνειρά τους…

«Ήθελα να γίνω γεωπόνος»

ΕΡ.: Στο θέατρο πως βρεθήκατε;

ΑΠ.: Εγώ ήθελα να γίνω γεωπόνος. Για να σπουδάσω έπρεπε να έχω χαρτί κοινωνικών φρονημάτων. Δεν διέθετα. Κι επειδή από παιδί είχα την ανάγκη μιας συναισθηματικής φυγής-κάτι που εξακολουθεί μέχρι σήμερα να ισχύει-βρέθηκα στο θέατρο. Ήταν ο τόπος που μου την πρόσφερε απλόχερα.

ΕΡ. Τι καθόρισε στη συνέχεια τις επιλογές σας;

ΑΠ.: Γεννήθηκα σε μια μεσοαστική οικογένεια που πολύ γρήγορα έγινε επαναστατική, προλεταριακή. Για να αποφύγω τις κακοτοπιές και να μάθω καλούς τρόπους με μετακόμισαν στο σπίτι της οικογένειας της μητέρας μου. Όμως εγώ μάλλον είχα προλάβει να κρατήσω μέσα μου κάποια πράγματα.

ΕΡ.: Από ποιες κακοτοπιές θέλησαν να σας προφυλάξουν;

ΑΠ.: Ανήκω σε μια γενιά που οι καλύτεροι είτε εξορίστηκαν, είτε φυλακίστηκαν, είτε φιμώθηκαν, είτε συμβιβάστηκαν. Εμείς, οι εναπομείναντες, διατηρούμε το χαμένο μας όραμα για έναν καλύτερο κόσμο που πάντα επιθυμούσαμε και που ποτέ δεν έγινε. Και πολλές φορές ρωτάμε τους εαυτούς μας: Γιατί; Θα σας απαντήσω με κάποιους στίχους του Μπρέχτ: «Τυχαίως επέζησα του φίλου μου, μα χθες το βράδυ στο όνειρό μου, ήρθαν οι φίλοι μου και μου ‘παν, εσύ είσαι δυνατός, κι εμίσησα τον εαυτό μου».

ΕΡ.: Εσείς τον έχετε μισήσει;

ΑΠ.: Κάποιες φορές ναι. Υπέκυψα στις αδυναμίες μου. Υποκύπτω στις αδυναμίες μου. Κι ανασύρομαι πιο δυνατός. Εκείνες τις στιγμές τον μισώ.

ΕΡ.: Η δύναμη δεν είναι προτέρημα;

ΑΠ.: Όχι πάντα… Ασπίδα υπεράσπισης του εγώ μας είναι.

ΕΡ.: Πρίν από μερικά χρόνια αποφασίσατε ξαφνικά, με μια επιστολή κριτική, την έξοδό σας από το Εθνικό. Σας ξαναβρίσκουμε εδώ πάλι. Κάτι άλλαξε;

ΑΠ.: Το Εθνικό Θέατρο πρόσφατα άνοιξε τη βεντάλια του, γιατί έτσι έπρεπε να γίνει. Όμως την άνοιξε πολύ… Όσο για μένα, μόνο μια φορά-και το λέω με καημό-δεν υπηρέτησα πιστά τη δουλειά μου. Ήμουν αδύναμος απέναντι της, απέναντι στο φίλο μου το Μιχαλακόπουλο και σ’ αυτό που έταξα στη ζωή μου. Μου το συγχώρεσαν βέβαια γιατί μου έδωσαν την ευκαιρία να επανέλθω. Έφυγα το 1991 από το Εθνικό γιατί δεν ήθελα να κατέβω στην Αγίου Κωνσταντίνου και γιατί η τότε διεύθυνση του Εθνικού με είχε σε αχρηστία.

«Φευγάτος στην… καρέκλα»

ΕΡ.: Η φυγή είναι λύση;

ΑΠ.: Πάντα ήθελα να φεύγω… Δούλευα νωρίς ακόμη στα μπουλούκια. Τότε γνώρισα έναν άνθρωπο, το Λεωνίδα. Εκείνος μου έμαθε ότι δεν είναι ανάγκη να παίρνεις μια ζωή αεροπλάνα και βαπόρια και να φεύγεις. Μπορείς να κάθεσαι σε μια καρέκλα και να είσαι φευγάτος. Αν ως άτομο δεν είχα τόσο έντονα μέσα μου την ανάγκη της φυγής, ένα μεγάλο μέρος του εαυτού μου θα μπορούσε να μείνει πιστό σε έναν άνθρωπο ή σε μια δουλειά. Μόνο που τώρα πια δεν ξέρω αν μπορώ να το κάνω.

ΕΡ.: Γιατί;

ΑΠ.: Θωρακίζομαι. Ίσως γιατί μπορεί να αγαπάς από τη φύση σου πολύ και φοβάσαι μη σε ρουφήξουν. Είναι καλό ν’ αφήνεσαι, μόνο που στοιχίζει ακριβά.

ΕΡ.: Το κόστος μπορεί να είναι και η μοναξιά;

ΑΠ.: Αγωνίζομαι να αποδιώξω από πάνω μου το εγώ μου. Έχω φτάσει σε ικανοποιητικά αποτελέσματα. Μόνο που το εγώ συνδέεται με τον έρωτα στην κάθε του μορφή. Κι εκεί παίζεται ένα άγριο παιχνίδι. Δεν είμαι άμοιρος για το πώς έχει διαμορφωθεί η ζωή μου. Το σφάλμα μου είναι ότι κοιτάζω πάντα εκεί που δύσκολα με κοιτάζουν.

ΕΡ.: Ποιοι σας ταιριάζουν;

ΑΠ.: Εκτιμώ ανθρώπους της θεατρικής οικογένειας που δεν είναι στην επιφάνεια. Αυτοί που είναι στον αφρό δεν μου ταιριάζουν.

«Είμαι ενάντια στην εξουσία»

ΕΡ.: Τι εννοείτε;

ΑΠ.: Είμαι ενάντια στην εξουσία. Αυτοί που είναι στην επιφάνεια συνθηκολογούν ή υπηρετούν την εξουσία, μια έννοια απαράδεχτη για την ανθρώπινη φύση. Η ιστορία απέδειξε ότι το άτομο είναι εκείνο που πρέπει να καλυτερεύσει τον εαυτό του για να καλυτερεύσει το σύνολο.

ΕΡ.: Μοιάζετε θυμωμένος.

ΑΠ.: Μεγάλωσα αστικά και ξέρω καλά ότι ο δυτικός πολιτισμός έχει πράγματα να μας μάθει. Όμως δεν αρκούν. Πρέπει λοιπόν να μη σταθούμε σ’ αυτά και να τα προσπεράσουμε.

ΕΡ.: Τι υπάρχει μετά;

ΑΠ.: Θα σας πω ένα στίχο του φίλου μου του Ηλία Πετρόπουλου για τον οποίο καταδικάστηκε. «… και την πατρίδα λησμονώ μπροστά σ’ ένα γυναικείο σώμα». Ακούστε, έζησα τα εφηβικά μου χρόνια στη Θεσσαλονίκη, μια πόλη μελαγχολική, ερωτική. Γνώρισα από πολύ κοντά τη νεοελληνική ποίηση και τα οράματά της. Τρύπωνα για να ακούσω τον Ντίνο Χριστιανόπουλο, τον Κλείτο Κύρου, τον Νίκο Αλέξη Ασλάνογλου και τον Πολίτη. Η ποίησή τους, η σκέψη τους, ο τρόπος ζωής τους επηρέασαν τα νεανικά μου χρόνια, καθόρισαν την σκέψη μου αργότερα.

ΕΡ.: Που υπαγορεύει τι;

ΑΠ.: Δεν έχω συμβιβαστεί, δεν ανέχομαι και δεν με ανέχονται εύκολα. Πιστεύω ότι αυτό που χτίζουν οι επαναστάτες το αλλοιώνουν και το εκμηδενίζουν οι εξουσιαστές, οι πολιτικοί. Οι επαναστάτες και οι καλλιτέχνες είναι σαν τα παιδιά. Έχουν οράματα εν σπέρματι. Αυτά αγαπώ. Η εξουσία λοιπόν όλα αυτά τα παιδιά τα μεταλλάσσει, τα συνθλίβει. Εύχομαι σε όλους τους νέους να μείνουν νέοι με όλα τα λάθη τους. Εγώ δεν είμαι ενάντια σ’ αυτούς που βάζουν βόμβες. Το θέμα είναι ότι τις βάζουν σε λάθος τόπους.

ΕΡ.: Εσείς που θα τις βάζατε;

ΑΠ.: Νομίζω ότι το μέλλον του ανθρώπου πρέπει να στηριχτεί στα θεμέλια που πρέπει να γκρεμίσει. Με βρίσκουν αντίθετο, έτσι όπως ορίζονται σήμερα, οι έννοιες: πατρίς, θρησκεία, οικογένεια.

Εφημερίδα ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ 26 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1997, σ. 47.

Από τη ΜΑΡΙΑ ΑΔΑΜΟΠΟΥΛΟΥ, στην σελίδα ΠΡΟΣΩΠΑ της εφημερίδας

     Παγκόσμια Ημέρα του Θεάτρου σήμερα, με την θεατρική πράξη να συντελείται εντός και εκτός των θεατρικών αιθουσών.

Γιώργος Μπαλούρδος

Πειραιάς, 27 Μαρτίου 2019

ΥΓ. Να δω τον πετίτ Αλέξη να κολυμπά από το Σούνιο ως το Αγαθονήσι για να το υπερασπιστεί, και τι στον Κόσμο. Να ζητήσω δάνειο από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, να μεταφραστεί σε όλες τις γλώσσες της υφηλίου και να δοθεί στους προξένους και πρεσβευτάς όλων των χωρών του ΟΗΕ, το βιβλίο «Τα παιδικά χρόνια ενός Πρωθυπουργού» του Αρκά, που πρόσφερε η εφημερίδα Πρώτο Θέμα την Κυριακή στους αναγνώστες της. Ιδιαίτερα, να προσεχθεί η γερμανική μετάφραση, για να έχει να διαβάζει η κυρία Καγκελάριος τώρα που αποχωρεί από την εξουσία. Ιερόν Κειμήλιον της Σύγχρονης Πολιτικής Ελληνικής Ιστορίας. Από τον Τσε στον Πινόκιο και από κει στον Αλέξη. Η κατάργηση των τάξεων και της κοινής λογικής. Και η απάντηση του ερωτήματος Τι εστί Αλήθεια, αλήθεια!