ΥΠΑΤΙΑ Η ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΝΗ

                                 ΥΠΑΤΙΑ

             Ποιόν να πολεμήσεις και

               προς τα πού να κατευθύνεις την

               έφοδο όταν η αδικία πλανιέται στον

               αέρα πού αναπνέουμε, στο χώρο των

               σκέψεών μας, στη λάμψη των άστρων;

                   Cioran, «Σύνοψη Αποσύνθεσης»

ΛΙΓΕΣ ΑΚΟΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΑΤΙΑ

     Μεταφέρω ελάχιστες σύγχρονες πληροφορίες σχετικά με την φιλόσοφο και μαθηματικό Υπατία. Ξαναβλέποντας για άλλη μία φορά την ταινία AGORA, η οποία είναι αναρτημένη στο διαδίκτυο και όποιος επιθυμεί μπορεί να την παρακολουθήσει. Ταυτόχρονα, διαβάζω ιστορικές μελέτες και άλλα βιβλία, που μας μιλούν και εξετάζουν την ταραγμένη αυτή αλεξανδρινή περίοδο. Στάσεις και κινήματα, πολιτικές και θρησκευτικές δολοφονίες, εκκλησιαστικές έριδες και διαμάχες, αιρέσεις και φανατισμένα κινήματα μοναχών, κοινωνικές εξεγέρσεις και πολεμικές περιπέτειες, που ταλάνιζαν τα σπλάχνα της βυζαντινής αυτοκρατορίας και ιδιαίτερα, τις κατακτηθείσες επαρχίες της, στην περιοχή της μέσης ανατολής,την επικράτεια και το κράτος της Αιγύπτου, που πέρασε στο Ρωμαϊκό Imperium πρώτα, (μετά την κατάκτησή της από τον Μέγα Αλέξανδρο) και στην ανατολική του διοίκηση, δηλαδή τους Βυζαντινούς, μετά την νίκη και επικράτηση του Αυγούστου. Όλες οι σύγχρονες επιστημονικές και ιστορικές μελέτες και αξιόπιστες άλλες πηγές, ομογνωμούν στο γεγονός ότι τους φουρτουνιασμένους και θρησκευτικά προσδιορισμένους αυτούς αιώνες, δηλαδή του 4^ου, 5^ου  , και 6^ου αιώνα, μέχρι την έλευση του Μωαμεθανισμού τον 7^ο αιώνα και την κατάκτηση της Αιγύπτου από την νέα θρησκεία, των οπαδών και πιστών του Μωάμεθ, ο χώρος αυτός της μεσογειακής λεκάνης «κόχλαζε» από ταραχές και άλλες εσωτερικές εντός της αυτοκρατορίας ανακατατάξεις. Θα γράφαμε ότι οι περίοδοι αυτοί ήσαν ηφαιστιογενείς ιστορικά. Κανείς δεν ήταν σίγουρος ούτε για την εξουσία του ούτε στο ποιοι θα επικρατήσουν τελικά και θα έχουν το πάνω χέρι στα πράγματα. Τόσο στην πολιτική όσο και στο χώρο της θρησκευτικής εξουσίας. Συναντάμε ένα πλήθος πολιτικών και θρησκευτικών κινημάτων, φιλοσοφικών και θεουργικών ρευμάτων, μυθολογικών και δεισιδαιμονικών δοξασιών, ειδωλολατρικών και μαγικών προλήψεων φωνές, φανατικές και μισαλλόδοξες στάσεις και ενέργειες πρωτόγονων χριστιανών εναντίον των Εθνικών. Εξεγέρσεις της επαρχίας εναντίον των μεγάλων πόλεων, θρησκευτικές ενδοχριστιανικές φοβερής δυναμικής και πειθούς αιρέσεις, σέχτες εκβιαστών καλογήρων, μοναχών ακραίας αντίληψης για το τι είναι ζωή και τι πίστη, άτομα προερχόμενα από την έρημο (με ότι αυτό συνεπάγεται στην ατομική ιστορία, παιδεία, συμπεριφορά και χαρακτήρα των ανθρώπων) που με εχθρικές συνήθως και δολοφονικές διαθέσεις εκβίαζαν τοπικούς διοικητές, προύχοντες, πλουσίους της εποχής και μεγάλους γαιοκτήμονες. Αιγυπτιακά ιερατεία και των Εθνικών δασκάλους και ιερείς, δασκάλους της επιστήμης και της φιλοσοφίας προερχόμενους από την ελληνική παράδοση, και ανώνυμα πλήθη που πολεμούσαν στο όνομα του ενός αποκεκαλυμμένου Θεού. Ας μην μας διαφεύγει ότι οι Γαλιλαίοι και οι πιστοί της νέας πίστης, ανέμεναν την έλευση του αναστάντος Χριστού στον καιρό τους, στις μέρες τους, στα χρόνια τους. Οι πιστοί που δεν έζησαν κοντά στον Ιησού στα επίγεια χρόνια της εδώ παρουσίας του και δεν ήσαν αυτήκοοι και αυτόπτες μάρτυρες της διδασκαλίας και του κηρύγματός του. Στα κατοπινά χρόνια, μετά τον 1^ο αιώνα μ. Χ, ήσαν υποχρεωμένοι να βασιστούν στην γραπτή και προφορική παράδοση και στα κηρύγματα και θέσεις των ιερέων και των άλλων διδαχών της νέας πίστης που θεωρούνταν και διακήρυτταν ότι ήταν συνεχιστές του Εκείνου διδασκαλίες. Ο Χριστιανισμός των αιώνων αυτών, ο πρώιμος, είχε να αντιπαλέψει πρώτα με τις εκατοντάδες αιρέσεις εντός των κόλπων της μικρής ακόμα επικράτειάς του και κυριαρχίας του. Δοξασίες που πρέσβευαν στην μία φύση του Ιησού, την ανθρώπινη ή την θεϊκή κατά περίπτωση επιβολής, στους ασπαζόμενους το Μαριολογικό ζήτημα, δηλαδή της ιστορικότητας της οικογένειας του Εμμανουήλ, στους ιουδαιοτραφείς ή ελληνοτραφείς χριστιανούς κήρυκες, τους πεπαιδευμένους και έχοντες ελληνική φιλοσοφική παιδεία και στους αγράμματους κήρυκες. Ο Χριστιανισμός πάλευε να εδραιώσει την παρουσία του μέσα σε ένα ρευστό περιβάλλον γεμάτο από μια πανσπερμία θρησκευτικών διαφορετικών πιστεύων, θεουργικών και μαγικών τελετουργιών και δοξασιών που προέρχονταν από παλαιές μυστηριακές θρησκείες που ήσαν ακόμα ζωντανές και ενεργές μέσα στην συνείδηση και τις ζωές των ανθρώπων. Υπάρχει κάτι που συνήθως δεν ξεκαθαρίζουμε. Όταν αποκαλούμε κάποιους Εθνικούς τους τσουβαλιάζουμε με τον αρνητικό όρο ειδωλολάτρης. Όμως, μέσα στον πολύ γενικό αυτό όρο, δεν υπάγονται μόνο οι πιστοί της παλαιάς ελληνικής θρησκείας του Δωδεκαθέου, της Διονυσιακής λατρείας, του Απόλλωνα, των Ελευσίνιων και άλλων ελληνικών Μυστηρίων. Συμπεριλαμβάνονται και οι διάφορες εκδοχές πίστης και λατρείας του Άδωνη με τις πολλές κατά γεωγραφική τοποθεσία ονομασίες του. Εμπεριέχονται οι θρησκευτικές δοξασίες και τελετουργίες της παλαιότερης θρησκείας του Μίθρα, αυτές του Ζωροάστρη (πρόσφατα προβλήθηκε ντοκιμαντέρ στην ελληνική κρατική τηλεόραση που αναφέρονταν σε κατοίκους του Ιράν, που λάτρευαν και ακολουθούσαν «τσικ, τσικ» το νερό που έσταζε, την παλαιά αυτή θρησκεία). Στον όρο Εθνικοί συγκαταλέγονται τα διάφορα ελληνικά και μη φιλοσοφικά και άλλα μυστηριακά ρεύματα. Δεν ήταν ακμαία τα διάφορα ρεύματα των Νεοπλατωνιστών μόνο, αλλά και το υπόγειο ρεύμα των Πυθαγορείων, που δεν ενδιαφέρονταν μόνο για τα μαθηματικά, την γεωμετρία και τις επιστήμες, είχαν και ένα σαφές αξιακό κοινωνικό σύστημα για τον ρόλο του άντρα, την θέση της γυναίκας, το τι είναι αρετή, το τι ηθική και πως αυτή επηρεάζει τις ζωές των ανθρώπων. Το κίνημα των Πυθαγορείων έχει επιδράσει πολύ περισσότερο από ότι πιστεύουμε στον παλαιό κόσμο και τα πιστεύω του. Ο μοναχισμός στις διάφορες εκδοχές του προέρχεται από τους Πυθαγόρειους. Η γυναικεία ηθική και η θέση της γυναίκας μέσα στην κοινωνία προέρχεται από αυτούς. Και πρέπει μάλλον, όσοι ασχολούνταν με τα μαθηματικά και την γεωμετρία να εμφορούνταν από τις ηθικές αρχές των Πυθαγορείων. Θα λέγαμε το ίδιο και για τον Θέωνα τον πατέρα της Υπατίας ο οποίος μετέφερε τις κοινωνικές ηθικές αρχές και στην Κόρη του. Την Σχολή του. Οι τελετές των οπαδών της μαγείας και των άλλων μυστηριακών πιστεύων και τελετουργιών που προέρχονταν από τα μέρη της Μεσοποταμίας βρίσκονταν στην ημερήσια διάταξη της ζωής των ανθρώπων. Χαλδαϊκά κινήματα, αλχημιστές, προφήτες και προφητολόγοι, μάγοι και λαοπλάνοι, ιερουργοί, ονειροσκόποι και ονειρομάντες, αστρολόγοι και μαγγανευτές, ακόμα και ψήγματα σαμανισμού συναντάμε αυτούς τους αιώνες. Και φυσικά, όλη η παλαιά παράδοση της Αιγυπτιακής θρησκείας και λατρείας, των τελετουργιών της κλειστής κάστας των ιερέων που ήταν ακόμα ζωντανή και επιδρούσε στις ζωές των ανθρώπων. Από την πλευρά της κοινωνικής «ηθικής» γνωρίζουμε τα ιερά κέντρα των Ναών πορνείας. Όπου υπήρχαν οι ιερές γυναικείες και αντρικές πόρνες που εκδίδονταν στο όνομα του τάδε ή του δείνα Θεού. Θέλω να πω ότι οφείλουμε να ξεκαθαρίζουμε την ορολογία του Εθνικού όταν αναφερόμαστε σε αυτήν. Οι πρώτοι χριστιανοί απολογητές, ο Κλήμης, ο Ωριγένης και άλλοι πατέρες της εκκλησίας, έκαναν το ιστορικό λάθος να συμπεριλαμβάνουν όλες αυτές τις πολυφυλετικές και πανθεϊστικές ομάδες κάτω από την ομπρέλα του όρου Εθνικός-Ειδωλολάτρης. Ήταν ακατανόητο για τις δικές τους συνειδήσεις να βλέπουν οι παλαιοί Θεοί να απεικονίζονται με πρόσωπα ζώων, να φέρουν διάφορα αντικείμενα επί της κεφαλής των, να μοιχεύουν, να πορνεύουν, να έχουν ανθρώπινα πάθη. Ο νέος Θεός και οι οπαδοί του διακήρυτταν την αγνότητα, την παρθενία, την αγαμία, την φιλευσπλαχνία, την ακτημοσύνη. Ανέμεναν την έλευσή του εντός των επίγειων ημερών τους. Οι άνθρωποι-πιστοί του νέου δόγματος, περίμεναν την επανεμφάνιση του σταυρωμένου Θεού πριν κλείσει η εκατονταετία που ζούσαν. Όλοι ένιωθαν μπερδεμένοι μέσα τους, και μόνο η αυτοκρατορική ή πατριαρχική εξουσία και επιβολή μπορούσε να καταλαγιάσει τις διαμάχες και φοβερές έχθρες μεταξύ των και να φέρει την σχετική ειρήνη στα μέρη αυτά της αυτοκρατορίας που είχαν επισφαλή γεωγραφικά σύνορα. Μια αχανής αυτοκρατορία με τόση μεγάλη ποικιλία εθνοτήτων και θρησκειών και κοινωνικών συνηθειών και ηθών και εθίμων, δεν είναι εύκολο να διατηρήσει για μεγάλο διάστημα την εσωτερική της συνοχή και την ιδεολογική της αυτοτέλεια. Όλοι πάλευαν εναντίον όλων. Ήταν τόσο ισχυρή η πίεση της ρευστότητας των ιστορικών γεγονότων, η μισαλλοδοξία,ο φανατισμός και οι δολοφονικές πρακτικές και ενέργειες των ανθρώπων, που δεν κατανοούνται εύκολα.Του απλού κόσμου, του καθημερινού εξαθλιωμένου κατοίκου της αυτοκρατορίας, όποια πιστεύω και αν ακολουθούσε. Άλλαζε εν μία νυχτί στρατόπεδο πίστης και θρησκείες. Είτε με την θέλησή του είτε με εξαναγκασμό, είτε με εκβιασμό, είτε με σκληρή βία, είτε με απαγορεύσεις και δολοφονίες, είτε με νομοθετικά αυτοκρατορικά διατάγματα που εκδίδονταν από τους αυτοκράτορες ανάλογα με το συμφέρον τους. Όποιον τρόπο και αν μηχανεύονταν οι πολιτικοί, θρησκευτικοί ή των διαφόρων κινημάτων ταγοί για να προσελκύσουν τις μεγάλες μάζες με το μέρος τους, το αποτέλεσμα ήταν ότι οι άνθρωποι των περιόδων αυτών στο πεπερασμένο και μικρό διάστημα της ζωής τους παρέμεναν φοβισμένοι, δέσμιοι προλήψεων και παλαιών της ζωής τους συνηθειών, υποχείρια των πλέον θρασύτατων επιλογών της εκάστοτε εξουσίας στην επιθυμία της να επιβάλει τις αξίες, τα πιστεύω της την παντοδυναμία της. Μπορεί να μιλάμε για τις διάφορες ζυμώσεις και επιστημονικές ανακαλύψεις τα χρόνια αυτά, όμως έχει χαθεί η ιδιότητα του πολίτη όπως την γνωρίζαμε στην κλασική Αθήνα για ένα μικρό έστω χρονικό διάστημα, όταν η Πνύκα ήταν το κέντρο των πολιτικών εξελίξεων. Η Αλεξάνδρεια η πολυπολιτισμική Αλεξάνδρεια ήταν μία χοάνη. Ποτέ δεν μας έδωσε δείγματα πολιτικής διακυβέρνησης. Οι Φαραώ, αντικαταστάθηκαν από τους Πτολεμαίους τους επιγόνους του Μεγάλου Αλεξάνδρου, κατόπιν από τους Ρωμαίους, προικοδοτήθηκε κατόπιν στους Βυζαντινούς, μέχρι να πέσει στα χέρια των Αράβων και Μουσουλμάνων. Από την εποχή των βασιλείων της Άνω και Κάτω Αιγύπτου η Αίγυπτος, βρίσκονταν στα χέρια ιερέων και της κάστας τους. Το πείραμα του Ακενατών, του πρώτου που μίλησε για την ύπαρξη ενός και μόνο Θεού, δεν συνεχίστηκε μετά την δολοφονία του. Η δε προφητολογία του Εβραϊκού λαού, έμεινε στην προσδοκώμενη έλευση. Στον Νόμο, που ακόμα κυριαρχεί στα εσωτερικά διαμερίσματα των ψυχών του ανθρώπου που ασπάζονται τον χριστιανισμό. Η διαφορά των Εθνικών από τους Χριστιανούς ήταν ότι οι Εθνικοί, επειδή είχαν πίσω τους μια ιστορική πολύχρονη παράδοση και τρόπους ζωής, ήσαν ανεκτικοί κατά κάποιον τρόπο, ενώ οι Χριστιανοί, όντας απογυμνωμένοι από θρησκευτικές, φιλοσοφικές της τέχνης και της ρητορικής αρχές και άλλες του πολιτισμού ενδυμασίες, ήσαν εντελώς γυμνοί και έρμαια των θυελλωδών καιρών. Η εικόνα που αντίκριζαν γύρω τους ο κόσμος που όφειλαν να ζήσουν, δεν άλλαζε με διδαχές μακαρισμών, θυσίες ελέους, σταυρικής προσφοράς, ήταν περισσότερο σκληρός και κυνικός και αυτό, όχι μόνο το γνώριζαν αλλά το βίωναν στην προσωπική τους ζωή. Όφειλαν να παλέψουν θυσιάζοντας την ίδια τους την ζωή, το μόνο όπλο που διέθεταν ήταν το Σώμα τους. Αν μελετήσουμε με προσοχή δύο ενδιαφέροντα βιβλία του γάλλου συγγραφέα και ελληνιστή Jacques Lacarriere, “Hommes ivres de Dieu”,- «ΟΙ ΕΝΘΕΟΙ» μετάφραση Φοίβος Αρβανίτης, εκδόσεις Ι. Δ. Χατζηνικολή-Αθήνα 1977, δραχμές 230, και “Les Gnostiques”- «ΟΙ ΓΝΩΣΤΙΚΟΙ» σε μετάφραση του Μιχάλη Κουτούζη, πρόλογο του συγγραφέα του «Αλεξανδρινού Κουαρτέτου»  Lawrence Durrell, και παρουσίαση του βιβλίου από την ποιήτρια Μαντώ Αραβαντινού εκδόσεις Ι. Δ. Χατζηνικολή-Αθήνα 1976, δραχμές 130, και αν φέρουμε στη σκέψη μας ενδεικτικά, έναν ακόμα παλαιό τίτλο έργου, από αυτούς που είχε γνωρίσει η γενιά μου και είχε διαβάσει, ένα από τα βιβλία που κυκλοφόρησαν στα ελληνικά (του συγγραφέα που δέχεται την ιστορική πλευρά του Ιησού) του γάλλου Ernest Renan, «Ο ΜΑΡΚΟΣ ΑΥΡΗΛΙΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ», εκδόσεις Αναγνωστίδη χ.χ. επιμέλεια Κ. Μετρινού, μετάφραση Πολ. Στεφάνου, δραχμές 150, θα κατανοήσουμε το κλίμα του φανατισμού και της μισαλλοδοξίας που κυριαρχούσε τους αιώνες αυτούς. Και ακόμα, ας μην λησμονούμε, το ισχυρό κύμα Αθεϊσμού και αμφισβήτησης των Θεών που προέρχονταν από την αρχαιότητα. Την αρχαία ελληνική σκέψη. Ενδεικτικά να αναφέρω τρείς τίτλους: το μελέτημα της Νικολίτσας Δ. Γεωργοπούλου-Νικολακάκου, «Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΤΟΥ ΘΕΙΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ»-Από τον Όμηρο ως το Διαφωτισμό-, Αθήνα 1985, δραχμές 500, το πιο εξειδικευμένο έργο του Βάιου Λιαπή, «ΑΓΝΩΣΤΟΣ ΘΕΟΣ»-Όρια της ανθρώπινης γνώσης στους Προσωκρατικούς και στον Οιδίποδα Τύραννο. Εκδόσεις Στιγμή-Αθήνα 2003, τιμή 10,40 ευρώ, και του γερμανού Φριτς Μάουτνερ, Fritz Mauthner, «Ο ΑΘΕΪΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ», εισαγωγή-μετάφραση Θεόδωρος Λουπασάκης, εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, Αθήνα 1992, δραχμές 2390. (σίγουρα στην εποχή μας, 2020 θα έχουν κυκλοφορήσει και άλλοι τίτλοι και θα έχουν εκδοθεί στην ελλάδα έργα με σύγχρονες αναφορές και δεδομένα πληροφοριών), Θα μπορεί με σχετική βεβαιότητα να αποκρυσταλλώσει την ατμόσφαιρα μέσα στην οποία έζησε τόσο η φιλόσοφος Υπατία αλλά και ανδρώθηκε ο πρώιμος χριστιανισμός, σαν ένα λαϊκό κίνημα που προήλθε από τα κάτω, και κόμιζε έναν άλλο αξιακό τρόπο ζωής και ελπιδοφορίας. Κανείς ερευνητής δεν μπορεί να είναι απροκατάληπτος, ας μην γελιόμαστε. Είτε γράφεις και εξετάζεις την χριστιανική εκκλησιαστική ιστορία, είτε προσπαθείς να ανιχνεύσεις τα παλαιά θρησκευτικά και άλλα κύματα του κόσμου των εθνικών, που σιγά-σιγά υποχωρούσαν στις συνειδήσεις και τις ζωές των ανθρώπων, το αποτέλεσμα είναι ένα και το αυτό. Η διάπλαση των νέων ανθρώπινων συνειδήσεων δεν γίνεται πάντα ή σχεδόν σποραδικά με ειρηνικά μέσα. Όπως αναγνωρίζουμε παιδαριώδεις συνήθειες και εκδηλώσεις και συμπεριφορές στον αρχαίο άνθρωπο, έλληνα ή μη έλληνα, το ίδιο βλέπουμε και παρόμοιες συμπεριφορές στην νέα ταυτότητα του τότε ανθρώπου την χριστιανική. Όπως εξάσκησαν βία οι Εθνικοί, οι τότε Ιουδαίοι στις διαμάχες με τους Χριστιανούς, το ίδιο σκληροί και φανατικοί ήσαν και οι επίσκοποι, οι μοναχοί, οι απλοί νεοφώτιστοι χριστιανοί. Οι κοινωνικές και της πίστης προκαταλήψεις, οι διάφορες θεωρητικές ή τελετουργικές δεισιδαιμονίες που προέρχονταν από τον παλαιό κόσμο που έφευγε μεταφέρθηκαν με τον ίδιο ζήλο που αναζητούσε πνευματικά και κρατικά ερείσματα και δικαιολογίες για να εδραιώσει την κυριαρχία του. Να διευρύνει τα όρια του έμψυχου δυναμικού της πίστης του. Οι προθέσεις είναι συγγενικές μέσα στο διάβα της ιστορίας. Οι προτεραιότητες αλλάζουν ανάλογα ποια ιδεολογική, πολιτική, θρησκευτική, εκκλησιαστική πλευρά έχει την δύναμη και την ισχύ. Τα όποια αιτήματα των ανθρώπων είτε εκπληρούνται και διεκπεραιώνονται με την εκάστοτε ισχύ και βία των εκπροσώπων τους-που παίρνουν με νόμιμα ή μη νόμιμα μέσα την εξουσία-είτε απορρίπτονται μέσα στο αίμα, την βία, τα βασανιστήρια, τις διαψεύσεις των επαναστατικών ή θρησκευτικών οραμάτων. Υπάρχει μια αντινομία της ανθρώπινης φύσης αν κατανοώ σωστά τα διαβάσματά μου, το ανθρώπινο όν, αδυνατεί να κατανοήσει την Θεϊκή ή την Φυσική τάξη του Κόσμου, δεν την αποδέχεται-έστω για μεγάλο χρονικό διάστημα-ρέπει προς το χάος, την αταξία, την πελασγική αμορφία. Έλκεται από τις σκοτεινές δυνάμεις της φύσης και της παράδοσης. Από τις «αστραπιαίες» προφητικές ενέργειες ανθρώπων συνήθως ακραίων τάσεων. Γοητεύεται από την πολιτική ισχύ προσώπων, χωρίς να πολυασχολείται ή να τον ενδιαφέρει πως αποκτήθηκε αυτή η ισχύ, αν κερδήθηκε τσαλαβουτώντας μέσα στο αίμα χιλιάδων αθώων, τα πτώματα άλλων υπάρξεων. Και αν αληθεύει αυτή η σκέψη μου, δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι οι άνθρωποι σαν ολότητα, είναι ανεπίγνωστοι  αυτού του επικίνδυνου και αυτοκαταστροφικού φαινομένου που διαπιστώνουμε διαχρονικά. Σίγουρα προϋπήρχε σε μυθολογικό ή μυθικό επίπεδο, σε θρησκευτικά ιστορικό, σε εσχατολογικές προσδοκίες, πάντως υπήρχε όπως μας φανερώνουν τα κείμενα και οι παραστάσεις. Έχουμε δηλαδή μια πολιτισμική έκφραση της βίας και του φόνου που συμπλέχτηκε με την φυσική της φύσης του βία που εν δυνάμει κυοφορεί μέσα του το Ζώον Άνθρωπος. Και θα υποστηρίζαμε ότι, όπως μάλλον ποτέ δεν θα μπορέσουμε να ανακαλύψουμε ή να προσδιορίσουμε την αληθινή την καθαρή φύση του ανώτατου όντος ή με ότι το προσδιορίζει μέσα στην ιστορία ο άνθρωπος, το ίδιο δεν θα μπορέσουμε τελειωτικά να φωτογραφήσουμε την πραγματική φύση του ανθρώπου. Πάντα και στην μία περίπτωση και στην άλλη κάτι μας ξεφεύγει και αφήνει ανοιχτό το ερώτημα ή αναποδογυρίζει τους καθρέφτες αξιών μέσα στους οποίους καθρεφτιζόμαστε ιστορικά και επαναληπτικά μέσα στον Χρόνο. Τίποτε δεν μπορεί να τελειώσει αν δεχτούμε ότι οι υποθετικοί ορισμοί της πίστης, της δημοκρατίας, του έρωτα, της αγάπης, των σχέσεων, των ελπίδων, δεν ολοκληρώνονται, εφόσον κάθε ανθρώπινη ύπαρξη είναι μία και μοναδική, αυτοκίνητη και αυτοτελή, και κάθε φορά εξετάζει και διερευνά τα πράγματα από την αρχή. Και μάλιστα από την προσωπική της αρχή που της επιβάλει η δική της ετερότητα και η καθολικότητα της παράδοσής της.

    Μέσα σε αυτό το καθολικό κλίμα αβεβαιότητας και ιστορικής τυχαιότητας, αλλά και κοινωνικής, θρησκευτικής και πολιτικής «χυδαιότητας» βρέθηκε η φιλόσοφος Υπατία. Μέσα σε αρχαϊκές αδικίες, κακότητες, δολοφονικές βλέψεις, καταστροφικές μανίες, μνήμες αλεξανδρινών ανθρώπων που χάνονταν στα βάθη του χρόνου, συνειδήσεις γεμάτες ιδιοτέλεια, σώματα με κρυφή ή φανερή προκλητική ηδυπάθεια, ατομικοί φθόνοι, ζήλειες δυναστικές προσωπικότητες και χαρακτήρες φορτωμένους με πάθη πέρα από τα όρια της όποια πίστης-παλαιάς ή νεότερης- ένας κόσμος που θα ονομάζαμε ανθρωπολογικά πεπτωκότα. Δηλαδή χωρίς ξεκάθαρη πυξίδα νέων οραμάτων, δίχως δείκτες βιωματικών πεπρωμένων. Πτωτικές υπάρξεις-όχι με την έννοια της ηθικής ή του προπατορικού αμαρτήματος όπως το πρεσβεύουν οι χριστιανικές ιδέες-αλλά με την έλλειψη ενός ελπιδοφόρου προσανατολισμού νέας ζωής, νέων προσδοκιών. Της αναζήτησης μιας καινούργιας ψυχικής και πνευματικής ιστορικής πραγματικότητας μέσα στην οποία θα συμπεριλαμβάνονται, θα συνανήκουν τόσο οι εμπειρίες του παλαιού κόσμου και των πιστεύων του όσο και του εκκολαπτόμενου προσδιορισμένου θρησκευτικά νέου. Μια συνένωση αν αυτή ποτέ επιτεύχθηκε της κοσμικής πραγματικότητας με τις εσωτερικές δυνάμεις της ψυχής και της συνείδησης των ανθρώπων. Η Αλεξανδρινή κοινωνία υπήρξε μια πεπτωκυϊα κοινωνία, από πολλές πλευρές. Οι προλήψεις του παρελθόντος, δεν ξεριζώνονται με κλάδους ελαίας και βάγια Ωσαννά, επί πόλου όνου. «Θέλει νεκροί χιλιάδες να ναι στους τροχούς, θέλει και οι ζωντανοί να δίνουν το αίμα τους» μας λέει αιώνες αργότερα ο Ποιητής. Ο Οδυσσέας Ελύτης. Και έχει δίκαιο ακόμα όταν μας τονίζει για την «αμαρτία που την είπαν αρετή και την ευλόγησαν». Μόνο που, η ευλογία αυτή, την Αλεξανδρινή περίοδο έγινε από Ιερέων της παλαιάς θρησκείας και Επισκόπους της νέας θρησκείας χέρια και χείλη. Τα πρόσωπα αυτά και οι ακόλουθοί τους, δεν ενδιαφέρονταν και τόσο ή σχεδόν καθόλου για την αλήθεια της ίδιας της ζωής, αλλά, για την αλήθεια της επιβολής της πίστης τους και των δοξασιών τους. Η αυθεντία της ζωής, δεν προέρχονταν από την ίδια την ζωή και τα μαρτύριά της, αλλά από ιερά θέσφατα, γραφές παλαιών παπύρων ή νέων ευαγγελίων. Από γραπτή γνώση που από στόμα σε στόμα αλλοιώνονταν το πρωταρχικό μήνυμα της εμπειρίας της, που ήταν ο Άνθρωπος και ότι αυτός περικλείει μέσα του και στις σωματικές του ιδιαιτερότητες. Αντ’ αυτού, η γνώση μετατράπηκε σε κυβερνητική εξουσία επισκόπων ή καλογήρων που χρειάζονταν όμως για να αυτοβεβαιωθεί η δημόσια προβολή τους την αυτοκρατορική ισχύ. Το μέσον που χρησιμοποιούσαν εκείνα τα χρόνια, ήταν το περισσότερο αποτελεσματικό και εύκολο, δηλαδή η Βία. Ούτε ο παλαιός άνθρωπος που θεμελίωσαν οι Εθνικοί ούτε ο νέος που πρέσβευαν και ευελπιστούσαν οι Χριστιανοί, μπορούσαν να κατανοήσουν και ίσως να αποδεχτούν, αυτό που γράφει-νομίζω στα μεταφυσικά του-ο Αριστοτέλης: «εις θεός, εν τε θεοίσι και ανθρώποισι μέγιστος, ούτι δέμας θνητοίσιν ομοίιος ουδέ νόημα». Θεωρώ ότι και ο πλέον αμύητος στα αρχαία θα κατανοήσει τα λεγόμενα. Οι Εθνικοί βαυκαλίζονταν μέσα στα πελάγη της προηγούμενης εξουσίας τους που δεν ήθελαν να απολέσουν, οι δε Χριστιανοί αναζητούσαν τρόπο να κατεβάσουν από τον μαρτυρικό σταυρό τον Θεό τους, γιατί χρειάζονταν το ξύλο για να επιβάλλουν τα δόγματά τους. Οι εξαρτήσεις από τον Ουρανό, πάντοτε είναι επικίνδυνη περιπέτεια. Αυτό μας διδάσκει τουλάχιστον η ιστορική εμπειρία η οποία είναι καταγεγραμμένη μέσα στα ιερά ποιητικά βιβλία. Οι εντεύθεν κακείθεν βεβαιότητες των ανθρώπων, Ελλήνων-Εθνικών και Αλεξανδρινών Χριστιανών, παρά τους Παπύρους Σοφίας που είχαν συσσωρεύσει μέσα στην Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, πέρασαν αφ’ υψηλού, ή παραγνώρισαν τον στίχο του Ευριπίδη όπως αυτός υπάρχει στην Ελένη του. «ό,τι θεός ή μη θεός ή το μέσον». Ίσως γιατί διαισθάνονταν ότι αν ο άνθρωπος επέλεγε το «μέσον», θα τον πετροβολούσαν και οι δύο πλευρές και αυτό δεν θα το άντεχε για πολύ.

      Τα ίδια «κωλύματα» σκέψης αναγνωρίζουμε και στην φιλόσοφο Υπατία. Η Υπατία, όπως εγώ μπορώ να την κατανοήσω, μια, και οι άνθρωποι της εποχής μας, έχουν μεγαλύτερη εποπτεία των γεγονότων και των διαδραματιζομένων εκείνης της εποχής. Μπορούμε να φωτίσουμε τους αιώνες και τα στιγμιότυπα του χρόνου μέσα στην ιστορία, με μεγαλύτερη άνεση πληροφοριών και στοιχείων. Συμπερασμάτων. Ο μύθος λοιπόν της φιλοσόφου Υπατίας προήλθε πρωτίστως ίσως και μόνο εξ αυτού του γεγονότος, δηλαδή της φρικτής δολοφονίας της και όχι του επιστημονικού της έργου. Υπάρχει μια πληροφορία που χάνεται από την όρασή μας συνήθως. Ο κύριος Αθανάσιος Παλιούρας, στο λήμμα «Αχειροποίητος» Η εικόνα που δεν είναι κατασκευασμένη από ανθρώπινο χέρι. Στον 27^ο  τόμο «ΟΙ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ» της Εκπαιδευτικής Εγκυκλοπαίδειας, εκδόσεις Εκδοτική Αθηνών 1999, σελίδα 50, γράφει μεταξύ άλλων τα εξής, αναφερόμενος στην Αχειροποίητη μορφή του Χριστού: «Η παράδοση διασώθηκε σε δύο παραλλαγές: Η πρώτη αναφέρεται σε δύο αχειροποίητα αντίγραφα της εικόνας του Χριστού, από τα οποία το ένα (560/74) περιφερόταν στις περιοχές του Πόντου με σκοπό τη συλλογή χρημάτων, και η δεύτερη σώζεται στο Ψαλτήριον του Γρηγορίου του Νύσσης (περ. 600/750 ) και συνδέεται με τη φιλόσοφο Υπατία, η οποία ζητώντας απτά σημάδια για να πιστέψει στο Χριστό, βγάζει από το πηγάδι της μια εικόνα του Χριστού, που είναι στεγνή, και όταν την τυλίγει στο φόρεμά της, με θαυματουργό τρόπο η εικόνα αποτυπώνεται πάνω σε αυτό. Αντίγραφα αυτής της αχειροποίητης εικόνας κυκλοφόρησαν στην Καισάρεια του Πόντου, στην Καμουλία, στη Μελιτήνη και σε άλλες περιοχές». Η πληροφορία αυτή που μας δίνει ο καθηγητής της Βυζαντινής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Αθανάσιος Παλιούρας, ξεκλειδώνει κατά την γνώμη μου και την ερμηνεία που την εξετάζω, το ζήτημα της Υπατίας. Η φιλόσοφος, η γυναίκα και η επιστήμων, αρνήθηκε να πάει με το νέο ρεύμα της πίστης των καιρών, δηλαδή να ασπαστεί την χριστιανική πίστη όπως έκαναν οι άλλοι γύρω της, ακόμα και οι πιο αγαπημένοι μαθητές της, με αποτέλεσμα να την κατασφάξουν, να διαμελίσουν τα μέλη της, να την κάψουν, να την εξαφανίσουν από προσώπου παραδείσιας γης που προετοίμαζαν αιγύπτιοι χριστιανοί να ζήσουν. Και ησύχασαν, τόσο ο επίσκοπος Κύριλλος όσο και οι άλλες μαινόμενες θρησκευτικές ορδές. Συνοπτικές διαδικασίες και τελειώσαμε. Θα καθόμαστε τώρα, να ακούμε κοσμικές απολογίες και απορίες περί Θεού και άλλα τοιαύτα. Έχουμε να ψάλουμε. Οι καιροί της αναστάσεως ημών πλησιάζουν. Κοντός δολοφονικός ψαλμός αλληλούια. Θα μας φράζει το δρόμο προς την εξουσία αυτό το γύναιο, όταν μάλιστα ο βυζαντινός αυτοκράτορας και οι κρατικοί διοικητές έχουν όλοι τους αλλαξοπιστήσει; Εδώ ο κόσμος χάνεται, οι χριστιανοί δολοφονούνται, τα σκυλιά των αιρέσεων αλυχτούν απειλητικά, και η μαντάμ μέσα στο Μουσείο τυρβάζει περί άστρων και κωνικών σχημάτων για να ερμηνεύσει τα ουράνια; Τι καιροί τι ήθη! Ας αρκεστούμε στις επίγειες κρατικές δόξες και Εσακουσόμεθα, Δεσποινίς Υπατία περί αστρονομίας, και τελειότητας του κύκλου. Με τοιούτους αποτελεσματικούς και δραστικούς τρόπους λύνονται διαχρονικά τα προβλήματα μέσα στην Ιστορία. Δυστυχώς για την κακή μας Μοίρα.

     Η Υπατία, από την πλευρά υπήρξε δέσμια των πατρικών συμβουλών, του προτύπου του επιστήμονα πατέρα που την ώθησε στο ουράνιο παιχνίδι της Επιστήμης, παραγνωρίζοντας την φύση και την ζωή της. Αν ο Θέων ο μαθηματικός πατέρας υπήρξε ως νεοπλατωνιστής και κομμάτι πυθαγόρειος, τότε σίγουρα θα διέπλασε τον χαρακτήρα της με τις ηθικές αρχές των Πυθαγορείων, που δεν έβλεπαν και με τόσο καλό μάτι τις Γυναίκες. Ο ρόλος τους μέσα στην κοινωνία ήταν προσδιορισμένος και μη αναστρέψιμος τουλάχιστον και για αρκετούς αιώνες αργότερα. Ίσως, μια ερμηνεία που θα ταίριαζε στην Υπατία, είναι κάτω από τον Φροϋδικό φακό της γυναικείας σεξουαλικότητας και που ασπάζονται στα πρόσφατα ιστορικά χρόνια. Η Κόρη Υπατία, έμεινε παρθένα, άσπιλη, καθαρή, αμόλυντη, ίσως επειδή έκρυβε έναν υπέρμετρο θαυμασμό για τον πατέρα της. Ήταν δηλαδή, ερωτευμένη μαζί του. Προς θεού, δεν θέλω να καταφύγω στα μονοπάτια της κλειδαρότρυπας, αλλά η επιθυμία της να μείνει αυτό που λέμε σήμερα «γεροντοκόρη», να αρνείται συνεχώς τις ερωτικές προκλήσεις των γύρων της, κάτι δεν εξηγεί στην όλη στάση της. Το  πρότυπο φαίνεται του Πατέρα, ήταν αρκετά δεσμευτικό μέσα στην συνείδησή της και διαμόρφωσε ανάλογα την ψυχοσύνθεσή της. Το ότι έτρεφε και απεριόριστη αγάπη προς την επιστήμη της, επέτεινε το αδιέξοδο. Μάλλον μόνο έτσι εξηγεί το γεγονός ότι αρνιόταν να πάρει τις κατάλληλες προφυλάξεις, κυκλοφορούσε δημόσια σε τόσο σκοτεινούς καιρούς σαν σταρ του Χόλλυγουντ της επιστήμης. Έκανε και ξεροστάλιαζαν οι μαθητές και θαυμαστές της και εκείνη, βράχος. Ο Αλεξανδρινός περίγυρος ήταν τόσο αποκαλυπτικός, που, έπρεπε να είσαι μογιλάλος για να μην καταλαβαίνεις τι γίνεται δίπλα σου. Και μάλιστα, όταν εσύ είσαι επιστήμων, δασκάλα, μετέχει στο συμβούλιο εξουσίας και της διοίκησης της Αλεξάνδρειας. Στην ταινία δείχνεται ότι ο πατέρας της μεταμελείται που παρέσυρε την κόρη του σε αυτό της απολυτότητας το μονοπάτι της επιστήμης. Εκείνη όχι. Μάλλον, πρώτα Εκείνη, η Υπατία, η Γυναίκα Υπατία έχασε το παιχνίδι της πραγματικότητας και άλλου που δεν ήθελαν οι χριστιανοί Παραβολανοί, όταν μάλιστα προέρχονταν από την έρημο με ότι αυτό συνεπάγεται για την ατομική ζωή και υγιεινή ενός ανθρώπου, που νηστεύει και καταφεύγει σε ακραίες εκφράσεις επιβράβευση της πίστης τους. Ο Κύριλλος, ο άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας σύμφωνα με το χριστιανικό εορτολόγιο, σίγουρα όπως τον περιγράφουν θα ήταν ένα ισχυρογνώμον άτομο, ένας παθιασμένος με την πίστη του, «ένα των άκρων φώτισμα» θα λέγαμε σήμερα. Ένα άτομο εξουσιομανές όπως μας δείχνουν άλλες του ενέργειες εναντίον αιρετικών χριστιανών, εναντίων των εβραίων που διέλυσε την κοινότητά τους, εναντίον ελλήνων και πάει λέγοντας. Όμως αν δεχτούμε τον ισχυρισμό ότι δεν ήταν αυτός που έδωσε με έμμεσο τρόπο την διαταγή να την κατακρεουργήσουν, οι «άλλοι» δεν θα μπορούσε μάλλον να σταματήσει την δολοφονία της. Στις ούγες της Ιστορίας αποκαλύπτονται οι αλήθειες της. Ο Ζακ Λακαριέρ, της θύραθεν παιδείας ασφαλώς μας δίνει μια πληροφορία στην υποσημείωση του βιβλίου του «Ένθεοι» μιλώντας για τον Κύριλλο και το τέλος της Υπατίας. Ας διαβάσουμε πρώτα το κείμενο:

«Στην Αίγυπτο, ολόκληρη η ιστορία της ειδωλολατρείας που πεθαίνει, αποτελείται απ’ αυτή την συνεχή κατάπληξη μπροστά σε θεούς, λατρείες και αντικείμενα που δεν ξέρουν το νόημά τους, και που νομίζουν πως ανακαλύπτουν την αηδιαστική ή φρικτή τους πλευρά. Και σε κάθε διωγμό ενάντια στους θεούς της ειδωλολατρείας θα επαναληφθεί το ίδιο «σενάριο», με τις ίδιες σκηνές φρίκης, τις ίδιες κινήσεις του πλήθους, τις ίδιες κραυγές μίσους, με φόντο το διασυρμό των κομματιασμένων και τσαλακωμένων ειδώλων μέσα στους δρόμους, με τους εμπρησμούς των ναών, και με τη καταδίωξη των ειδωλολατρών μέχρι τα άδυτα των θυσιαστηρίων. Ποιο είναι αυτό το σενάριο; Ένας επίσκοπος, επικεφαλής ενός ερεθισμένου πλήθους, εισβάλλει σ’ έναν ειδωλολατρικό ναό, αναποδογυρίζει τα αντικείμενα της λατρείας πού η όψη τους προξενεί γενική αποστροφή, και οι χριστιανοί, πεισμένοι στο εξής για την ορθότητα της πράξης τους, ξεχύνονται μέσα στους δρόμους και καταδιώκουν τους ειδωλολάτρες. Έτσι, στην Αλεξάνδρεια, στα 361, ο μέγας Γεώργιος επίσκοπος της πόλης, λεηλατεί το ναό του Μίθρα και δείχνει στο πλήθος, που είναι συγκεντρωμένο μπροστά στο θυσιαστήριο, τα κρανία των ταύρων που χρησίμευαν για τη λατρεία του θεού ΄ στην Αλεξάνδρεια επίσης, στα 391 ο Πατριάρχης Θεόφιλος θα λεηλατήσει ένα ναό του Διονύσου και θα πετάξει προς το μέρος του χριστιανικού πλήθους τις φαλλικές παραστάσεις του Θεού, τότε το πλήθος, έξαλλο από οργή, θα ορμήσει στο Σεράπειο και θα τσακίσει το μεγάλο είδωλο του Σέραπη΄ πάντα στην Αλεξάνδρεια, στα 415, μια συμμορία νεαρών χριστιανών αλητών-φανατισμένων από τον πατριάρχη Κύριλλο-εισβάλλει στο σπίτι της φιλοσόφου και μαθηματικού Υπατίας-μιας από τις μεγαλύτερες μορφές της ειδωλολατρικής σκέψης του 5^ου αιώνα-, την σέρνει στους δρόμους, την αποτελειώνει, κομματιάζει το πτώμα της και καίει δημόσια τα κομμάτια του. (1).

     Ποιος ήταν ο λίγο-πολύ ομολογημένος σκοπός αυτών των βιαιοτήτων; Καταρχήν, να ξεριζωθούν και τα τελευταία υπολείμματα ειδωλολατρείας από την ψυχή των Αιγυπτίων. Όμως η μέθοδος αυτή δεν φαίνεται ν’ απέδωσε: η ειδωλολατρεία αντιστέκεται και θα εξακολουθήσει ν’ αντιστέκεται ακριβώς λόγω της βίας που της επιβάλλουν. Ειδωλολατρικές νησίδες θα επιζήσουν σε διάφορα μέρη της χώρας…».

Ας διαβάσουμε και την υποσημείωση (1) που έχει σχέση με τον χαρακτήρα του πατριάρχη Κύριλλου:

«Για να είμαστε δίκαιοι πρέπει να διευκρινίσουμε πως ένας αριθμός χριστιανών της Αλεξάνδρειας διαμαρτυρήθηκαν γι’ αυτές τις αγριότητες και αρνήθηκαν να παρασυρθούν από το φανατισμό του πατριάρχη Κύριλλου. Άλλωστε ούτε οι ίδιοι οι πιστοί του δεν επρόκειτο να τον εκτιμήσουν, καθώς όταν πέθανε, ένας από τους επισκόπους της Αλεξάνδρειας απάγγειλε στον τάφο του τον παρακάτω επικήδειο: «Επιτέλους, ο φρικτός αυτός άνθρωπος είναι νεκρός. Η αναχώρησή του χαροποιεί τους ζωντανούς αλλά κινδυνεύει να αναστατώσει τους νεκρούς. Δεν θα αργήσουν να τον βαρεθούν και να μας τον στείλουν πίσω. Έτσι, λοιπόν, πρέπει να βάλλετε πολύ βαριά πέτρα πάνω στον τάφο του για να μην διατρέξουμε τον κίνδυνο να τον ξαναδούμε, έστω και σα φάντασμα!»

     Τι χρείαν έχομεν άπιστων μαρτύρων! Τι να πει κανείς, μόνο ας ευχηθεί ο γράφων, να μην πάει από κατολίσθηση.                                                

-ΤΟ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ΤΟΥ CAMBRIDGE, επιμελητής έκδοσης ROBERT AUDI. Επιμελητές ελληνικής έκδοσης Στέλιος Βιρβιδάκης- Γιώργος Ξηροπαϊδης, εκδ. Κέδρος 2011, σ.1173

ΥΠΑΤΙΑ (Hypatia) (περ. 370-415). Αρχαία Ελληνίδα νεοπλατωνική φιλόσοφος που έζησε και δίδαξε στην Αλεξάνδρεια. Δολοφονήθηκε κτηνωδώς από μια χριστιανική συμμορία, εξαιτίας των σχέσεών της με τον άρχοντα της πόλης, ο οποίος είχε συγκρουστεί με τον επιθετικό επίσκοπο της πόλης Κύριλλο. Λέγεται ότι έγραψε υπομνήματα σε διάφορα μαθηματικά έργα, όμως το μόνο ίχνος της συγγραφικής της δραστηριότητας είναι στο υπόμνημα του πατέρα της Θέωνα σττο Βιβλίο Γ’ το έργο του Πτολεμαίου Μαθηματική σύνταξις, το οποίο κατά τον Θέωνα, συντάχθηκε από την Υπατία. Η Υπατία φαίνεται ότι ήταν δημοφιλέστατη καθηγήτρια φιλοσοφίας. Λέγεται ότι υποστήριξε το καθιερωμένο νεοπλατωνικό πρόγραμμα σπουδών, χρησιμοποιώντας τα μαθηματικά ως τρόπο πρόσβασης στον νοητό κόσμο. Μπορούμε να αποκτήσουμε μια εικόνα των απόψεών της από τα δοκίμια, τους ύμνους και τις επιστολές του μαθητή της Συνέσιου, επίσκοπου Πτολεμαϊδας και εκλεκτικιστή συγγραφέα. Η σύγχρονη φήμη της Υπατίας μπορεί να χρονολογηθεί από την εποχή του Διαφωτισμού και του αντικληρικαλισμού του (βλεπ., για παράδειγμα, το κεφάλαιο 47 της Ιστορίας της παρακμής της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Edward Gibbon (History of the Decline and Fall of the Roman Empire, 1778). Η πιο σημαντική επιρροή της βρίσκεται στο διδακτικό ιστορικό μυθιστόρημα του Charles Kingsley, (Hypatia or New Foes with an Old Face, 1853). Υπατία ή Νέοι εχθροί με παλιό πρόσωπο. Το γεγονός ότι-σύμφωνα με τις αρχαίες μαρτυρίες-η Υπατία όχι μόνο ήταν μια λαμπρή προσωπικότητα αλλά και μια όμορφη γυναίκα την οποία ερωτεύτηκε (τουλάχιστον) ένας μαθητής της, καθώς και το ότι, προτού τη σφάξουν, την έγδυσαν, φαίνεται ότι συνέβαλε στην αναβίωση του ενδιαφέροντος για αυτήν.

Ι.Μ./Α.Σ.

Σημείωση: στην σελίδα 7 του The Cambridge Dictionary of Philosophy, του University of Cambridge, αναφέρονται οι μεταφραστές και επιμελητές της ελληνικής έκδοσης με τα αρχικά τους. στα αρχικά Ι. Μ. δεν αντιστοιχεί όνομα, εκτός αν είναι αβλεψία, και είναι ή Τ. Μ. ή Γ. Μ. Τα αρχικά Α. Σ. αντιστοιχούν στο όνομα Αθανάσιος Σαμαρτζής. Στο δε λήμμα Νεοπλατωνισμός δεν αναφέρεται το όνομα της φιλοσόφου.

-PAUL KROH, LEXIKON DER ANTIKEN AUTOREN,- ΛΕΞΙΚΟ ΑΡΧΑΙΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΚΑΙ ΛΑΤΙΝΩΝ, μετάφραση-επιμέλεια: Δ. Λυπουρλής-Λ. Τρομάρας, εκδόσεις University Studio Press- Θεσσαλονίκη 1996, σ. 448- 449.

Υπατία, Μαθηματικός και φιλόσοφος του 4^ου-5^ου μ.Χ. κόρη του μαθηματικού και αστρονόμου Θέωνα από την Αλεξάνδρεια. Γεννήθηκε γύρω στο 370, ήταν οπαδός της πλατωνικής φιλοσοφίας και δίδαξε (ως διευθύντρια της σχολής των Πλατωνικών;) στην Αλεξάνδρεια για την ασυνήθιστη θέση της και για τη σημασία της στον χώρο του πνεύματος μιλούν με θαυμασμό και πολύ σεβασμό επιστολές του μαθητή της Συνέσιου του Κυρηναίου΄ αντίθετα ο Δαμάσκιος από τη Δαμασκό διατύπωσε γι’ αυτήν κρίσεις μάλλον περιφρονητικές φανατισμένοι Χριστιανοί τη λύντσαραν το 415 (οι πληροφορίες που έχουμε για το γεγονός είναι χρωματισμένες μεροληπτικά) για ένα επιτύμβιο ποίημα του Παλλάδα βλ. Παλατινή Ανθολογία ΙΧ 400.- Μια φιλοσοφική πάντως, διδασκαλία που να έφερε την προσωπική της σφραγίδα φαίνεται πως η Υ δεν παρουσίασε. Τα υπομνήματά της στο έργο του Απολλώνιου του Περγαίου για τις κωνικές τομές καθώς και το έργο του Διόφαντου από την Αλεξάνδρεια έχουν χαθεί.- Ο Άγγλος Ch. Kingsley  έκανε την Υ, ηρωίδα ενός μυθιστορήματος με θέματα από την ιστορία του πολιτισμού.  (1853, γερμ. 1854).

R. Asmus, H. in Tradition u. Dichtung (Stud. zur vergleich. Literaturgesch. 7, 1907). J. M. Rist (Phoenix 19, 1965).

-M. C. HOWATSON, THE OXFORD COMPANION TO CLASSICAL LITERATURE,- ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ, επιμέλεια-μετάφραση: Βασίλειος Δ. Φόρης, εκδόσεις Αδελφών Κυριακίδη-Θεσσαλονίκη 1996, σ. 753.

Υπατία (πεθ. το 415 μ.Χ.), Αλεξανδρινή Ελληνίδα μαθηματικίνα και Νεοπλατωνική φιλοσόφισσα, θυγατέρα του μαθηματικού Θέωνα΄ τη δολοφόνησε ένας χριστιανικός όχλος.

Σημείωση: Στο λήμμα για τον Νεοπλατωνισμό, μιλώντας για την Αλεξανδρινή Σχολή αναφέρονται τα εξής: «Σ’ αυτήν την τελευταία σχολή η μαθηματικίνα Υπατία και ο μαθητής της ο Συνέσιος από την Κυρήνη (περ. 370-413 μ. Χ. ήταν και οι δύο νεοπλατωνιστές.»

-ΓΙΑΝΝΗΣ ΛΑΜΨΑΣ, ΛΕΞΙΚΟ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ. ΕΛΛΑΔΑ-ΡΩΜΗ, τόμος 4^ος, εκδόσεις Δομή χ.χ. σ. 730-731

Υπατία. Φιλόσοφος και μαθηματικός της Αλεξανδρείας, που άκμασε στο δεύτερο μισό του 4^ου αιώνα μ. Χ. Φοίτησε στην Αθήνα, στη νεοπλατωνική σχολή του Πρόκλου και του Ιεροκλέους. Αργότερα έγινε στην Αλεξάνδρεια αρχηγός σχολής φιλοσοφικών και μαθηματικών σπουδών. Δίδασκε κυρίως νεοπλατωνική φιλοσοφία και ερμήνευε τον Αριστοτέλη σε πολλούς μαθητές, μεταξύ των οποίων γνωστοί είναι ο σοφιστής Τρώιλος, ο Συνέσιος ο Πτολεμαϊδος, ο Ιεροκλής και άλλοι. Λέγεται ότι με τη βοήθειά της ο μαθητής της Συνέσιος κατασκεύασε το αστρονομικό όργανο που ονομάστηκε αστρολάβος. Τα έργα της χάθηκαν όλα και είναι γνωστοί μόνο οι τίτλοι μερικών (Υπόμνημα εις Διόφαντον, υπόμνημα εις τα Κυνικά του Απολλώνιου του Περγαίου, Αστρονομικός Κανών). Επειδή ασχολήθηκε και με τη γεωμετρία, η Υπατία έγινε γνωστή και ως Γεωμετρική. Ήταν ωραία, διέθετε ευγλωττία και η σκέψη της χαρακτηριζόταν από εξαιρετική διαλεκτική δύναμη. Ο επίσκοπος Αλεξανδρείας Κύριλλος, από λόγους προσωπικούς ή θρησκευτικού φανατισμού, παρακίνησε εναντίον της το 416 τον όχλο της Αλεξανδρείας, που την πήρε από το σπίτι της, την έγδυσε, την κομμάτιασε και έκαψε τα μέλη της σε μια πυρά, στον λεγόμενο Κυναρέωνα.

Σημείωση: Το τετράτομο αυτό Λεξικό του Αρχαίου Κόσμου, του Γιάννη Λάμψα, αν εξαιρέσουμε τις ορθογραφικές του αβλεψίες, είναι ένα ακόμα λήμμα Λεξικού για τον αρχαίο κόσμο. Σαν εκδότες αναφέρονται οι: Ηλίας Μανιατέας και Ιωάννης Τεγόπουλος. Υπεύθυνος σύνταξης: Βασίλης Δουβίτσας. Υπεύθυνος φωτογραφικού υλικού και ατελιέ: Γιώργος Τότσκας. Εικονογράφηση: Πάνος Μπόμπολας, Λίνα Ρόκου.

-ALBIN LESKY, GESCHICHTE DER GRIECHISCHEN LITERATUR,- ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ, μετάφραση Αγαπητού Γ. Τσοπανάκη, εκδόσεις Αδελφών Κυριακίδη-Θεσσαλονίκη 1981, σ.1206

Σε αξιοσημείωτην αντίθεση προς τις τάσεις που αναφέραμε βρίσκεται η αλεξανδρινή σχολή. Τα θρησκευτικά- μεταφυσικά στοιχεία υποχωρούν εδώ προς όφελος των ειδικών επιστημονικών. Ακόμα επιδρά το πνεύμα του Μουσείου. Έτσι σε αυτό το έδαφος έγιναν μπορετοί οι δεσμοί με τον Χριστιανισμό. Από εδώ πήρε ο Συνέσιος ο Κυρηναίος, ο κατοπινός επίσκοπος, το πνευματικό του ξεκίνημα. Τον γνωρίσαμε ήδη (σ. 111) σαν ποιητή ύμνων και θέλουμε, ρίχνοντας μια ματιά στα πεζογραφικά συγγράμματά του, να συμπληρώσουμε την εικόνα αυτού του αξιαγάπητου ανθρώπου, ο οποίος σε μιαν ιδιόρρυθμη σύνθεση υπέταξε στην προσωπικότητά του αυτά που σύγκλιναν μεταξύ τους. Δασκάλα του ήτανε η φιλόσοφος Υπατία, η κόρη του φιλόσοφου και μαθηματικού Θέωνα από την Αλεξάνδρεια, η οποία σκοτώθηκε στα 415 από φανατισμένους χριστιανούς. Η διδασκαλία που πήρε από αυτήν ο Συνέσιος-ο οποίος γεννήθηκε ανάμεσα στο 370 και 375-για την νεοπλατωνική φιλοσοφία, την αστρονομία και τα μαθηματικά, ήταν αποφασιστική για την διαμόρφωσή του, ενώ τίποτα δεν μπορούσε να του προσφέρει η τοτινή ενασχόληση των αθηναϊκών σχολών.

Σημείωση: Κλασική στο είδος της, ακόμα και στις μέρες μας χρήσιμη η Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας του κορυφαίου ελληνιστή Albin Lesky. Ο Άλμπιν Λέσκυ πέθανε στην Βιέννη το 1981, και η επίσης κλασική μετάφραση του Αγαπητού Γ. Τσοπανάκη, (όταν την αγόρασα κόστιζε 2100 παλαιές δραχμές). Η Ιστορία, δεν αναφέρει τίποτα διαφορετικό για την φιλόσοφο Υπατία από ότι μας λένε τα γενικά λεξικά, και μάλιστα εν συνόψει. Μεταφέρω εδώ το ισχνό απόσπασμα, πρώτον για να μνημονεύσω την κοπιώδη  εργασία του Λέσκυ, και δεύτερον, γιατί προβαίνει σε σωστές επισημάνσεις όσον αφορά το έργο και την παρουσία του επισκόπου Συνέσιου. Που σε διασωζόμενες επιστολές του μας δίνει την αρτιότερη εικόνα για τη φιλόσοφο και μαθηματικό Υπατία. Η όλη του εκκλησιαστική πρακτική-η ανθρωπιστική- όπως φαίνεται από τα πολλά σχόλια της ζωής και του έργου του, δηλώνουν την άμεση επίδραση στην ψυχοσύνθεσή του και στην προσωπικότητά του, οι διδασκαλίες και οι συμβουλές της φιλοσόφου.

-PETER ROBERT LAMONT BROWN, The World of  Late Antiquity,-Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΥΣΤΕΡΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ 150-750 μ. Χ. μετάφραση Ελένη Σταμπόγλη, επιμέλεια: Ευανθία Συρμού-Δήμος Κουβίδης, εκδόσεις Αλεξάνδρεια, Ιανουάριος 1998, σ. 84, 111.

Από τη Μεσοποταμία ως τη βόρεια Αφρική, ένα κύμα θρησκευτικής βίας πλημμύρισε τις πόλεις και την ύπαιθρο: το 388 οι μοναχοί έκαψαν μια Συναγωγή στο Καλλίνικον κοντά στον Ευφράτη τον ίδιο καιρό τρομοκρατούσαν τα ιερά χωριά της Συρίας΄ το 391, ο πατριάρχης Αλεξανδρείας Θεόφιλος τους κάλεσε να «εξαγνίσουν» την πόλη από το μεγάλο τέμενος του Σέραπη, το Σεραπείον. Ορδές φανατισμένων μοναχών, υπό την ηγεσία του Σενούθιου (πέθανε γύρω στο 466), περιπολούσαν στις πόλεις της Άνω Αιγύπτου λεηλατώντας πλούσια σπίτια εθνικών για να αρπάξουν είδωλα. Στη βόρεια Αφρική, παρόμοιες ομάδες περιφερόμενων μοναχών, οι “Circumcelliones”, οπλισμένοι με ρόπαλα που τα αποκαλούσαν «Ισραήλ», καταδίωκαν τη μεγάλη γαιοκτησία κραυγάζοντας «ευλογητός ο Θεός»-κραυγή πιο φοβερή κι από το βρυχηθμό των λιονταριών. Το 415, οι Αιγύπτιοι μοναχοί συγκλόνισαν τους καλλιεργημένους κύκλους λυντσάροντας μια Αλεξανδρινή αριστοκράτισσα, τη φιλόσοφο Υπατία.

     Ο παγανισμός, λοιπόν, συνετρίβη βάναυσα από τη  βάση. Οι εθνικοί, πτοημένοι από αυτό το αναπάντεχο κύμα τρομοκρατίας, έβλεπαν να φτάνει το τέλος του κόσμου, «Αν είμαστε ζωντανοί», έγραφε κάποιος, «τότε η ίδια η ζωή έχει νεκρωθεί».

     Ωστόσο, αυτό το φρικτό μεσοδιάστημα ήταν μέρος μιας βαθύτερης αλλαγής. Κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 4^ου αιώνα, ο χριστιανισμός επιβλήθηκε για πρώτη φορά ως θρησκεία της πλειονότητας στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Με την παρακίνηση των επισκόπων του ο μέσος χριστιανός είχε πετύχει αυτό που επεδίωκε. Το χριστιανικό ποίμνιο της δεκαετίας του 380 απαιτούσε μια «χριστιανική» αυτοκρατορία, απαλλαγμένη από τη βαριά κληρονομιά των θεών, με ηγέτη έναν αυτοκράτορα που θα συμμεριζόταν  τις προκαταλήψεις του εναντίον των Εβραίων, των αιρετικών και των παγανιστών. Οι αυτοκράτορες του έδωσαν την ηγεσία που ζητούσε….

Σημείωση: Καταγράφω και το βιβλίο του ιρλανδού πανεπιστημιακού και ιστορικού Πήτερ Μπράουν, γιατί όπως διαπιστώνει ο αναγνώστης, περιγράφει την ατμόσφαιρα και το κλίμα του τέταρτου και πέμπτου αιώνα, μέσα στο οποίο εδραιώθηκε η χριστιανική εκκλησία της Αλεξάνδρειας και έζησε και δολοφονήθηκε η φιλόσοφος Υπατία. Οφείλουμε να έχουμε υπόψη μας τις κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες που διαδραματίζονται τέτοια ακραία και δραματικά γεγονότα. Ένα ιστορικό συμβάν δεν έχει αυτόνομη πορεία αλλά, είναι απότοκο προηγούμενων ενεργειών και αποφάσεων. Ενδιαφέρον και χρήσιμο είναι και το άλλο βιβλίο του Peter Brown που γνωρίζω, το «Η Κοινωνία και το Άγιο στην ύστερη Αρχαιότητα», εκδόσεις Άρτος Ζωής- Αθήνα 2000.

-ROBERT AMBELAIN, ΙΗΣΟΥΣ ή το θανάσιμο μυστικό των ΝΑΪΤΩΝ, μετάφραση Μάριος Βερέττας, εκδόσεις Δίβρης-Αθήνα χ.χ.

ΥΠΑΤΙΑ: Αλεξαντρινή φιλόσοφος και μαθηματικός του 4^ου μ. Χ. αιώνα. Σπούδασε στην Αθήνα με τον Πρόκλο και τον Ιεροκλή. Αργότερα άνοιξε σχολή στην Αλεξάντρια, όπου δίδασκε Νεοπλατωνική φιλοσοφία, Αριστοτελική φιλοσοφία, μαθηματικά και αστρονομία. Λέγεται πως ήταν εξαιρετικά όμορφη, θαρραλέα και καταπληκτική στις συζητήσεις. Ανάμεσα στ’ άλλα, ασχολήθηκε και με τη γεωμετρία και τη μηχανική. Ο μαθητής της Συνέσιος, ακολουθώντας τις οδηγίες της, κατασκεύασε το αστρονομικό όργανο «Αστρολάβος»

Οι Χριστιανοί της Αλεξάνδρειας δεν την έβλεπαν με καλό μάτι και διέδιδαν στο λαό, πως οι μαθητές της είναι μάγοι.

Το 415, ο όχλος της πόλης με την καθοδήγηση κάποιου Διάκονου Πέτρου, μπήκε στο σπίτι της, τη συνέλαβε, την εβίασε, την κακοποίησε, της έσπασε τα κόκκαλα και την έσκισε σε τέσσερα κομμάτια, που τα έριξε στη φωτιά. Πολλοί ιστορικοί υποστηρίζουν την άποψη, πως ο ηθικός αυτουργός αυτού του εγκλήματος, ήταν ο επίσκοπος Κύριλλος της Αλεξάντριας. Σ. 382- 383.

Σημείωση: Το βιβλίο Ιησούς ή το θανάσιμο μυστικών των Ναϊτών, του Ρόμπερτ Αμπελαίν, είναι αν δεν κάνω λάθος, το πρώτο στην σειρά « Η καταγωγή του Χριστιανισμού» που εξέδωσε ο εκδοτικός οίκος Δίβρης του Περικλή Πετρακόπουλου. Έχει εκδόσει άλλα τρία νομίζω του ίδιου συγγραφέα. Τα μελετήματα αυτά, όταν κυκλοφόρησαν στην εποχή τους είχαν προκαλέσει έκπληξη και αρκετές αντιδράσεις εκ μέρος των χριστιανών. Ήταν από τα πρώτα βιβλία που κυκλοφόρησαν μετά την επτάχρονη δικτατορία-με το πράσινο εξώφυλλο, και την σφραγίδα του εκδότη-που, φώτιζαν κάτω από μια άλλη οπτική την καταγωγή του κινήματος και της πορείας του Χριστιανισμού. Είχαν προηγηθεί τα βιβλία των εκδόσεων Αναγνωστίδη, δηλαδή οι μελέτες του Στράους, του Κάουτσκι κλπ., οι τόμοι των εκδόσεων Μπουκουμάνη με τα ιστορικά έργα του έλληνα Γιάννη Κορδάτου πάνω στον Χριστιανισμό και τις παλαιές Θρησκείες. Τα βιβλία του Αμπελαίν, συνήθως ακολουθούν την γραμμή του ιστορικού Ιησού που χάραξε ο Ερνέστος Ρενάν στα δικά του βιβλία. Όπως και νάχει, για πρώτη (;) φορά οι έλληνες αναγνώστες, μπορούσαν να πληροφορηθούν στην εποχή τους, για το «πραγματικό ιστορικό πρόσωπο του Ιησού» πέρα από αυτόν του θεανθρώπου που του είχε επιφυλάξει η επίσημη χριστιανική εκκλησία. Και με την ευκαιρία να υπενθυμίσουμε κάτι πλέον αρκετά γνωστό, ότι υπάρχουν τρία κυρίαρχα ρεύματα όσον αφορά το πρόσωπο του Ιησού. Το υπερφυσικό. Που υποστηρίζεται από τις διάφορες μέσα στην Ιστορία Εκκλησίες, θεωρώντας τον Ιησού Θεό. Το φυσιολογικό, δηλαδή το ιστορικό, που δέχονται τον Ιησού μόνο ως ιστορικό πρόσωπο. Και το μυθιστικό ρεύμα που περιλαμβάνει τις απόψεις εκείνες που υποστηρίζουν ότι ο Ιησούς είναι αποκύημα της φαντασίας. Συγχώνευση δηλαδή παλαιότερων μύθων και συμβολισμών, των αρχαίων θρησκειών. Αξιόπιστη εργασία πάνω στα Απόκρυφα Ευαγγέλια, (δύο τόμοι) έχει διεξάγει ο κυρός καθηγητής Σάββας Αγουρίδης. Για το κίνημα των Γνωστικών κυκλοφορούν διάφορες μελέτες.    

-LYNN PICKNETT, MARY MAGDALENE,- ΜΑΡΙΑ Η ΜΑΓΔΑΛΗΝΗ  η κρυμμένη Θεά του Χριστιανισμού, μετάφραση Θεοδώρα Δαρβίρη, επιμέλεια Ελένη Κεκροπούλου, εκδόσεις Ενάλιος 2004, σελίδες 408, τιμή 20.80 ευρώ.

Σε ένα πιο κοινότοπο επίπεδο, ο Σέραπις συνδέθηκε άρρηκτα και με τα μεγαλεία της γνώσης, διότι το περίφημο Σεράπειον που δέσποζε στους στενούς δρόμους της περιοχής Ραχώτις, στον οικισμό των αυτοχθόνων της Αλεξάνδρειας, περιλάμβανε και την παγκοσμίου φήμης βιβλιοθήκη που έλεγαν ότι περιείχε περισσότερες από 42.000 περγαμηνές πάνω σε ποικίλα θέματα. Αυτό το αναμφισβήτητο θαύμα του κόσμου έπεσε θύμα της διαμάχης των χριστιανών με τους παγανιστές που το 389 μ. Χ. κορυφώθηκε με τη διάλυση του Ναού του Σέραπι στην Κάνωπο (Αμπούρ Κιρ) και το 391 με την καταστροφή  του ναού/ βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, μετά από εντολή του Ρωμαίου αυτοκράτορα Θεοδοσίου, για τον οποίο αντιπροσώπευε το τελευταίο οχυρό των Αιγύπτιων παγανιστών. Δεκατέσσερα χρόνια αργότερα, δολοφονήθηκε η νέο-πλατωνίστρια μαθηματικός και το τελευταίο άτομο που δίδαξε στη Σχολή της Βιβλιοθήκης (στο Μουσείον), μια προικισμένη Ελληνίδα ονόματι Υπατία, σημαίνοντας το τέλος του παγανισμού στην πόλη της Αλεξάνδρειας.

Η αντίδραση εναντίον της σύνδεσης μάθησης και παγανισμού- και, παρεμπιπτόντως, εναντίον μορφωμένων κα σοφών γυναικών σαν την Υπατία-θα σήμαινε την έλευση αιώνων του Σκοταδισμού, στην διάρκεια των οποίων  ευνοήθηκε η αμάθεια και η άγνοια και η θεσμοθετημένη πλέον καταπίεση των γυναικών γέννησε τον τρόμο του μεσαιωνικού κυνηγιού των μαγισσών. Είναι αξιοσημείωτο ότι οι Ευρωπαίες απέκτησαν νόμιμα το δικαίωμα παρακολούθησης πανεπιστημιακής εκπαίδευσης μόλις στα τέλη του δέκατου ογδόου αιώνα, και αποφοίτησης-τουλάχιστον, οι Βρετανίδες-τον εικοστό αιώνα. Είχαμε μείνει πολύ πιο πίσω από την εποχή της Υπατίας, αλλά και από την εποχή της ανώνυμης «Κυράς του Οίκου των Βιβλίων» στη θεολογική σχολή της παγανιστικής Ηλιούπολης. Όταν το Σεράπειον παραδόθηκε στις φλόγες, έσβησαν και οι ελπίδες πολλών μελλοντικών γενεών. σ.259-260.

Σημείωση: Η Λιν Πίκνετ, μια ερευνήτρια του καιρού μας, αναδιφά παλαιά αρχεία και πηγές, μεταξύ αυτών και τα λεγόμενα Απόκρυφα Ευαγγέλια, για να ξεσκεπάσει όπως υποστηρίζει μια συνωμοσία που επικρατεί εδώ και 2000 χρόνια από την επίσημη Εκκλησία σε βάρος της Μαρίας Μαγδαληνής. Στηρίζεται σε Γνωστικά  Κείμενα που ανακαλύφθηκαν στο Ναγκ Χαμαντί της Αιγύπτου, τα λεγόμενα Γνωστικά Ευαγγέλια, πέρα από τα επίσημα που έχει αποδεχτεί η Εκκλησία μέσα στους αιώνες και που μιλούν για την δέκατη τρίτη Απόστολο την Μαρία Μαγδαληνή. Τις τελευταίες δεκαετίες στην χώρα μας, μεταφράζονται διάφορα βιβλία ξένων ερευνητών και συγγραφέων που φωτίζουν από μια άλλη σκοπιά την ιστορία και τα πρόσωπα του Χριστιανισμού. Μεταξύ αυτών των προσώπων που έπαιξαν ρόλο μέσα στην τοιχογραφία του χριστιανικού δράματος είναι και η Μαρία από τα Μάγδαλα. Τα Γνωστικά Κείμενα ή Ευαγγέλια, είναι κείμενα του πρώιμου χριστιανισμού, που η επίσημη Εκκλησία δεν τα έχει συμπεριλάβει μέσα στα Κανονικά της Βιβλία. Κατά καιρούς διάφοροι εκδοτικοί οίκοι εκδίδουν τα κείμενα αυτά. Είτε σχολιασμένα είτε απλώς μεταφρασμένα. Οι εκδόσεις Ενάλιος, έχουν κυκλοφορήσει μια σειρά από βιβλία τα οποία εντάσσουν στην σειρά τους Ιστορία της Θρησκείας-Θρησκειολογίας. Όπως το  Ο Ιησούς και η χαμένη Θεά, Οι Μυστικοί της Χριστιανικής παράδοσης, το Μυστήριο του Μωυσή και άλλα. Η κατηγορία αυτή των βιβλίων-όχι μόνο του συγκεκριμένου εκδοτικού οίκου, εντάσσονται σε ένα ευρύτερο παγκόσμιο-της δύσης ενδιαφέρον για τον αποκρυφισμό ή τις εσωτερικής φιλοσοφίας και των μυστικιστικών δοξασιών που έχουν πέραση στον δυτικό κόσμο, μετά την διάδοση των ανατολικών θρησκειών. Όλα αυτά τα  έργα έχουν το αναγνωστικό κοινό τους, παράλληλα με αυτό των παλαιοδιαθηκολόγων και καινοδιαθηκολόγων των επίσημων πανεπιστημιακών σχολών και άλλων ιδρυμάτων. Η αναφορά στην φιλόσοφο Υπατία, εντάσσεται στο δυτικό ρεύμα απελευθέρωσης των γυναικών, της αυτοδιάθεσής τους και της χειραφέτησής τους κοινωνικά και πολιτικά. Και φυσικά, σωματικά. Κάπως παραπλήσια θα μπορούσαμε να εντάξουμε και το βιβλίο του κυρίου Παναγιώτη Καμπέρη, Το Έγκλημα των Θεών και η Ιστορία της σωτηρίας, εκδόσεις Δίβρης χ.χ.

     Από την δεύτερη αυτή περιδιάβαση στο ζήτημα ΥΠΑΤΙΑ ανακαλύπτουμε ότι, η φιλόσοφος και μαθηματικός δεν λησμονήθηκε μέσα στο διάβα του χρόνου. Τα ίχνη του ονόματός της και της φρικτής δολοφονίας της, μπορεί να έμειναν στην λήθη για μεγάλο διάστημα αλλά, η αχλύ του μύθου της διατηρήθηκε ζωντανή και κατά διαστήματα γονιμοποιεί συγγραφείς, ποιητές, ιστορικούς και ερευνητές. Και ανοίγει συζητήσεις γύρω από το όνομά της, την ζωή της, και τον θάνατό της. Υπάρχει και μια ερμηνευτική άποψη, ένας θρύλος, που την ταυτίζει με την Αγία Αικατερίνη. Παράλληλα, να σημειώσουμε ότι ένα υπόγειο ρεύμα Νεοπλατωνισμού μπολιασμένο με καινούργιες ιδέες και απόψεις, κινήματα αισθητικής και μυστικισμού, έχει προβάλλει από την περίοδο του ρομαντισμού στον δυτικό κόσμο. Ένα ρεύμα ενδιαφέροντος παράλληλα με τις Πλατωνικές φιλοσοφικές σπουδές. Ο Γεώργιος Γεμιστός Πλήθων, στην καθ’ ημάς ανατολή, είναι μια από τις περιπτώσεις, που «συνέταξε βιβλίον εθνικών προσευχών, συμφώνως προς τα συγγράμματα των μαθητών του νεοπλατωνικού Ιάμβλιχου». Δες σελίδα 427, και επίσης για τον χαρακτήρα και την πατριαρχική συμπεριφορά του πατριάρχου Θεόφιλου και των μοναχών της Νιτρίας ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι θέσεις σελίδα 208 και αλλού της «Εκκλησιαστικής Ιστορίας» του αρχιμανδρίτη-καθηγητού πανεπιστημίου Βασίλειου Κ. Στεφανίδου, τέταρτη έκδοση εκδοτικός οίκος Αστήρ-Παπαδημητρίου Αθήνα 1978. Όπου αντλούμε και πληροφορίες για τον Κύριλλο, και ελάχιστες για την Υπατία. Το όνομα του Kingsley δεν ανευρίσκεται στην σελίδα 697 όπως μας οδηγεί το αλφαβητικό ευρετήριο.     

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς, 18 Ιανουαρίου 2018

ΥΓ. Μετά από τέτοια κείμενα, άντε να βρεις ράντζο στα γεράματά σου σε χριστιανικό γηροκομείο. Σε ειδωλολατρική ξεφτισμένη ψάθα θα την βγάλουμε. Αναπολώντας τους ευειδείς νέους του Σεράπειου.