Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΙΔΕΡΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ
Έκδοση: ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ
ΚΕΝΤΡΟ ΩΡΑ 1972, διαστάσεις 20Χ29, σ. 72.
Το
Καλλιτεχνικό Πνευματικό Κέντρο ΩΡΑ έχει τη χαρά να δώσει την ευκαιρία, τόσο στο
κοινό να εκφράσει την αγάπη και την ευγνωμοσύνη του στον Γιάννη Σιδέρη, όσο και
στους ανθρώπους του Θεάτρου να μιλήσουν για μιά φορά εκείνοι για τον ιστορικό
του Νεοελληνικού Θεάτρου, πού έχει δώσει με τόση απλοχεριά, σε σειρά ετών, τη
γνώση και την καρδιά του σ’ αυτούς. Με τη συγκινητική αφοσίωσή του ο ίδιος,
στην ακμή της δημιουργικής του δραστηριότητας, ζεσταίνει κάθε εκδήλωση στο
θεατρικό χώρο και γενναιόδωρα προσφέρει επί τόσα χρόνια την πείρα του με την
οξυδερκή και αισθαντική του παρουσία.
Στο Γιάννη Σιδέρη ακόμα το Θεατρικό
Μουσείο, έργο αγάπης και προσήλωσης, χρωστάει την ύπαρξη και τη διατήρησή του,
το νεοελληνικό θέατρο έχει βρει τον γεμάτο πάθος ερευνητή του και οι θεατρικοί
νεοσσοί τον εμπνευσμένο δάσκαλό τους.
Η « Ώρα», πιστεύοντας ότι συμβάλλει
στην ανάδειξη αυτού του έργου ζωής, εκδίδει προς τιμήν του Γιάννη Σιδέρη αυτό
το βιβλίο.
Το Βιβλίο «Ο Γιάννης Σιδέρης η ιστορία του
Νεοελληνικού Θεάτρου και το Θεατρικό Μουσείο» είναι έκδοση του Καλλιτεχνικού
Πνευματικού Κέντρου ΩΡΑ. Η στοιχειοθεσία και η βιβλιοδεσία έγιναν από τον
Γαλαξία. Η εκτύπωση από τους Καζαντζή και Ψάλτη Ο.Ε. σε 1500 αντίτυπα τον
Φεβρουάριο 1972. Επιμέλεια: Διαφημίσεις ΩΡΑ.
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟΥ
ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ «ΩΡΑ»
1. ΄Ωρα:
Σύγχρονη Ελληνική Τέχνη (ζωγράφοι- γλύπτες-χαράκτες)
2. Κ.
Πλακωτάρη: Υλικά και τεχνική στη ζωγραφική και διακοσμητική.
3. Α.
Αστεριάδη: 50 χρόνια καλλιτεχνικής δραστηριότητας.
4. Π.
Σαραφιανού: Ο ζωγράφος-ο δάσκαλος-ο άνθρωπος.
5. Γ.
Βακαλό: Μια μέρα με ψάρια, με ζώα και πουλιά. (στίχοι Ελένη Βακαλό)
6. Β. Ραφαηλίδης:
12 μαθήματα για τον κινηματογράφο (Β΄ έκδοση).
7. Ν.
Μαμαγκάκη: 12 μαθήματα «Μουσική ακούω και μουσική καταλαβαίνω» (εξαντλημένο).
8. Ε.
Βακαλό: 12 μαθήματα για τη σύγχρονη τέχνη.
9. Ώρα:
Χρονικό ’70, καλλιτεχνική πνευματική ζωή.
10. Ώρα:
Χρονικό ’71, καλλιτεχνική πνευματική ζωή.
11. Γ.
Μιχαήλ: 12 μαθήματα αρχιτεκτονικής: ο χώρος που μας περιβάλλει.
12. Κ.
Μακρή: Η Λαϊκή τέχνη και ο Κίτσος Μακρής
Στις
αίθουσές της η ΩΡΑ φιλοξενεί εκθέσεις Εικαστικών Τεχνών ενώ σ’ ένα άλλο τμήμα
λειτουργεί μιά πρωτότυπη Έκθεση- βιβλιοπωλείο με επιλογή των καλύτερων εκδόσεων
και των εκλεκτότερων βιβλίων.
Παράλληλα με τις εκθέσεις και σε σχέση μ’ αυτές γίνονται ομιλίες και
ελεύθερες συζητήσεις για την Σύγχρονη Τέχνη.
Συνέχεια και εκπλήρωση των σκοπών της Ώρας αποτελούν τα σεμινάρια πού
κάθε χρόνο συμπληρώνουν ένα κύκλο στα θέματα Επιστήμη-Τέχνη-Τεχνική. Το
Καλλιτεχνικό Πνευματικό Κέντρο Ώρα είναι αυθύπαρκτο και αδέσμευτο δημιούργημα
της δραστηριότητας του οργανισμού διαφημίσεων Ώρα.
Αυτές οι πληροφορίες μας δίνονται στο βιβλίο που αφιερώνει
στον ιστορικό του Θεάτρου Γιάννη Σιδέρη το Καλλιτεχνικό Πνευματικό Κέντρο ΏΡΑ,
Αθήνα 1972. Σε προηγούμενα σημειώματα
για τον Γιάννη Σιδέρη, αντέγραψα πληροφορίες που έχουν σχέση με το έργο του,
την καθοριστική προσφορά του και αναμνήσεις ανθρώπων που τον γνώρισαν από κοντά
ή, τον είχαν καθηγητή στα μαθητικά τους χρόνια. Στο παρόν σημείωμα μεταφέρω τα
περιεχόμενα του βιβλίου, κείμενα για τον Σιδέρη και προβαίνω σε μια καταγραφή των
δημοσιευμάτων του στους ετήσιους τόμους της ΩΡΑ. Στο εξώφυλλο αναγράφονται τα
εξής: «Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΙΔΕΡΗΣ- Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΘΕΑΤΡΙΚΟ
ΜΟΥΣΕΙΟ. Εταιρεία Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων.». ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ
ΚΕΝΤΡΟ ΩΡΑ.
Τα
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ του βιβλίου είναι τα εξής:
-Πρόλογος,
σ.5
-Ο ΓΙΑΝΝΗΣ
ΣΙΔΕΡΗΣ ΟΠΩΣ ΤΟΝ ΞΕΡΕΙ Ο ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΚΑΡΑΝΤΙΝΟΣ, σ.7-9
ΑΡΘΡΑ,
ΜΕΛΕΤΕΣ, ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ
-ΤΑ
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ. – ΗΘΟΠΟΙΟΙ ΣΤΗΝ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ.- «Ορίζοντες»
1943 σ. 444-46. (απόσπασμα), σ.11-12.
-Από το
βιβλίο του Γιάννη Σιδέρη. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ. ΤΟΜΟΣ Α΄, σ.
175., σ.13-
-Τα
Χελιδόνια δεν φεύγουν αθρόα πιά το χειμώνα. Περ. «ΗΩΣ» Περίοδος Γ΄, έτος Δ΄,
Μάρτιος 1961, σελ.33-4, σ. 14-15.
-ΑΠΟ ΤΟ
ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΟΥ Κ. ΝΙΤΣΟΥ Χρόνος Γ΄, Τεύχος 15, Μάης-Ιούνης 1964, σ.
75-76. ΤΟ ΕΦΤΑΝΗΣΙΩΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ. Ο Γιάννης Σιδέρης δεν δέχεται την ύπαρξη
ξεχωριστού κλάδου, σ.16-17
-Ο ΣΑΙΞΠΗΡ
ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. V. ΣΚΗΝΟΘΕΤΕΣ Κ’ ΕΡΜΗΝΕΥΤΕΣ ΣΤΟΝ Κ΄ΑΙΩΝΑ. ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΟΥ Κ. ΝΙΤΣΟΥ.
Χρόνος Γ΄, Τεύχος 17, Σεπτέμβρης-Οκτώβρης 1964, σ. 18
-Από το
ΘΕΑΤΡΟ 65 του Θ. Κρίτα. ΓΙΑΝΝΗ ΣΙΔΕΡΗ. ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ, σ. 19.
-ΛΟΡΚΙΚΑ. Η
ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΠΟΙΗΤΗ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ. ΑΠΟ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΟΥ Κ. ΝΙΤΣΟΥ.
Χρόνος Ε΄, Τεύχος 29-30 Σεπτέμβρης-Δεκέμβρης 1966. Σ. 113, (απόσπασμα) σ..21-22
-Από το
βιβλίο του Γιάννη Σιδέρη ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΩΣ ΤΙΣ
ΔΕΛΦΙΚΕΣ ΕΟΡΤΕΣ 1817- 1927. Στο 19ο αιώνα. Α΄ Το επαγγελματικό
θέατρο, σ. 22-23.
-ΑΠΟ ΤΟ
ΧΡΟΝΙΚΟ ’70 Του Καλλιτεχνικού Πνευματικού Κέντρου ΩΡΑ. Γιάννης Σιδέρης: ΤΟ
ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΕΛΠΙΔΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ σ. 47-9., (απόσπασμα) σ. 23-24
-περιοδικό
Ραδιοτηλεόρασις 9 Ιανουαρίου 1972. ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΛΑΣΚΑΡΗ. ΜΑΛΛΙΑ-ΚΟΥΒΑΡΙΑ. Του
ιστορικού του Θεάτρου κ. ΓΙΑΝΝΗ ΣΙΔΕΡΗ, σ. 25-27.
-ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΟΥ
ΒΑΣΟΥ ΒΑΡΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ «ΤΟ ΒΗΜΑ».
«ΤΟ ΒΗΜΑ» 2. Απρ. 1967. ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ και η ιστορία του. ΓΙΑΝΝΗ ΣΙΔΕΡΗ:
«ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ», σ, 27-28
ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΤΩΝ
ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΚΙΑΓΡΑΦΟΥΝ ΤΗΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΣΙΔΕΡΗ
-ΛΥΚΟΥΡΓΟΣ
ΚΑΛΛΕΡΓΗΣ, ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΙΔΕΡΗΣ, σ. 30
-ΘΕΟΔΩΡΟΣ
ΚΡΗΤΙΚΟΣ, Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ ΤΟΥ ΣΙΔΕΡΗ, σ. 31-32
-ΚΙΜΩΝ
ΛΑΣΚΑΡΙΣ αρχιτέκτων, ΤΟ ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ, σ. 33
-ΓΙΑΝΝΗΣ
ΜΗΛΙΑΔΗΣ, ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ… Από το περιοδικό «ΣΗΜΕΡΑ» Χρ. Α΄- Αρ. 9- Σεπτέμβρης 1933
σ. 281-83, σ.34-36.
-ΚΩΣΤΑΣ
ΜΟΥΣΟΥΡΗΣ, Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΙΔΕΡΗΣ, σ. 37-38
-ΜΑΝΟΣ ΚΑΤΡΑΚΗΣ,
ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ, σ. 39.
-Πρόλογος
του Μ. Πλωρίτη από το Θεατρικό Γλωσσάριο, σ. 40
-ΛΙΝΑΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ: Δρος θεατρολογίας του Πανεπιστημίου
της Βιέννης. Βοηθού του θεατρικού Μουσείου. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (επιλογή) ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ
ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΣΙΔΕΡΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΟ
ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ., σ.41. Λ. Π. : «Στο
σύστημα που ακολουθήσαμε για την σύνταξη της βιβλιογραφίας είχα υπ’ όψιν μου το
έργο των Γ. Κατσίμπαλη και Λ. Πολίτη. Θα πρέπει επίσης να σημειώσω πώς η
βιβλιογραφία που συντάξαμε ίσως να μη θεωρηθεί πλήρης και τούτο γιατί
αρκεστήκαμε σ’ αυτά που μπορέσαμε να βρούμε και σ’ ό,τι έχει συγκρατήσει η
μνήμη του Γιάννη Σιδέρη.», σ.42.. Σύνολο σελίδων 43-60.
-Ι. Ο
ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΙΔΕΡΗΣ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ. σ.43.
Α΄ ΕΚΔΟΣΕΙΣ,
-σε ξεχωριστούς τόμους-, σ.43-44 (λήμματα 1-15)
Β΄,
ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ (ΑΡΘΡΑ, ΜΕΛΕΤΕΣ, ΚΡΙΤΙΚΕΣ, ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ, ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ,
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ),σ.44-53 (λήμματα 16-364).
Γ΄ ΟΜΙΛΙΕΣ,
σ. 53-55 (λήμματα 365-398).
Δ΄ ΕΚΠΟΜΠΕΣ,
Στο ΕΙΡΤ (Ραδιόφωνο), σ. 55-56 (λήμματα 399-406)
Ε΄
ΤΗΛΕΟΡΑΣΙΣ, σ. 56 (λήμματα 407-409).
ΣΤ΄
ΚΡΙΣΕΙΣ-ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ, σ. 56-57 (λήμματα 410-439)
Ζ΄ “ENCICLOPEDIA DELLO
SPETTACOLO” [I. (1954), II (1956). IV (1957), V. (1958), VII (1960), VIII
(1961), IX. (1962), Roma (Casa editrice “a Le Masquere”).]. σ. 57-58
Η΄ KINDLERS. LITERATUR LEXIKON. Kindler Verlag Zurich. [I. (1965), II. (19), VI (1968), V (1969), VI (1971). σ. 58.
-ΙΙ.
ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ, σ. 58
Α΄
ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ, σ. 58-60 (λήμματα 440-481)
Β΄ΕΚΘΕΣΕΙΣ,
σ.60 (λήμματα 482-494)
Γ΄ ΤΑΙΝΙΕΣ,
σ. 60 (λήμματα 495-499).
-ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ
ΟΝΟΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΙΤΛΩΝ, σ. 61-66
-INDEX, σ. 67-68
-AVANT- PROOS, σ. 69
-PROLOGUE,
σ. 70
-ΕΚΔΟΣΕΙΣ
ΤΟΥ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ «ΩΡΑ», σ. 71.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΙΔΕΡΗΣ
Υπάρχουν άνθρωποι πού με πράξεις καλές ή
κακές δημιουργούν ιστορία.
Υπάρχουν και
άνθρωποι που δημιουργούν ιστορία με το να γράφουν και καταγράφουν την ιστορία.
Αυτοί πού σαν μέλισσες τρυγούν το μέλι από τους ανθούς των γεγονότων. Χωρίς
αυτούς η γνώση θα προχωρούσε κουτσαίνοντας. Ένας από αυτούς τους δημιουργούς
είναι και ο Γιάννης Σιδέρης. Ο άνθρωπος που με ψυχή και πνεύμα εμόχθησε για να
γνωρίση. Και τη συγκομιδή της γνώσης του απλόχερα προσφέρει στους συνανθρώπους
του εδώ και σαράντα περίπου χρόνια.
Αν δεν
υπήρχαν ο Θουκυδίδης , ο Ξενοφών και μερικοί άλλοι, πόσα, λιγώτερα θα ξέραμε
για την αρχαία Ελλάδα. Αν δεν υπήρχαν ο Μακρυγιάννης, ο Τερτσέτης, ο Ξάνθος και
μερικοί άλλοι, πόσο λιγώτερα θα ξέραμε για τη νεώτερη Ελλάδα, για την ελληνική
επανάσταση. Αν δεν υπήρχε ο Γιάννης Σιδέρης, πόσο λιγώτερα θα ξέραμε για το
νεοελληνικό Θέατρο, για το θέατρό μας γενικά, απ’ τον καιρό του ξεσκλαβωμού και
πιό πίσω ως το Κρητικό και το αρχαίο Θέατρο. Ερευνητής, θεματοφύλακας και
λογοτεχνικός εκφραστής της θεατρικής μας ιστορίας. Ο Σιδέρης είναι σαν μιά
μνήμη ζωντανή που κυκλοφορεί μέσα στο χώρο τον πνευματικό. Ποιητής, θεατρικός
συγγραφέας, μεταφραστής, καθηγητής σε σχολεία και σε δραματικές σχολές, ιδρυτής
και έφορος του Θεατρικού Μουσείου, συγγραφέας της ιστορίας του νεοελληνικού
Θεάτρου και πολυπράγμων διανοητής έχει προσφέρει στη χώρα τεράστια υπηρεσία. Ο
αγαπητός και σεβαστός μας Γιάννης Σιδέρης έχει όλες τις αρετές του καλού κ’
αγαθού ανδρός, όπως τον ήθελαν οι αρχαίοι. Του αξίζει για τούτο κάθε έπαινος
και κάθε σεβασμός. Συγχαρητήρια αξίζουν στο Πνευματικό Κέντρο ΩΡΑ πού με τόση ευλάβεια
ανέλαβε να εξάρη την προσωπικότητα και την προσφορά του Γιάννη Σιδέρη.
ΛΥΚΟΥΡΓΟΣ ΚΑΛΛΕΡΓΗΣ
Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ ΤΟΥ ΣΙΔΕΡΗ
Από μιά ορισμένη άποψη το νεοελληνικό
θέατρο έχει σταθή περισσότερο τυχερό από πολλούς άλλους τομείς της πνευματικής
ζωής μας. Κατοικούμε σε μιά χώρα, όπου η μπουλντόζα θυσιάζει καθημερινά τα
επιτεύγματα το άμεσου παρελθόντος στον βωμό της «ανάπτυξης» και της «προόδου»,
την ίδια στιγμή που η αληθινή πρόοδος θυσιάζετε συστηματικά στο βωμό της πιό
ανεδαφικής και στείρας παρελθοντολογίας. Ζούμε μέσα σε μιά κοινωνία, όπου, από
την πρώτη στιγμή της οργάνωσής της μέσα στα πλαίσια ενός ανεξάρτητου κράτους,
άρχισε η αδίσταχτη καταστροφή της ζωντανής πνευματικής κληρονομιάς της, για να
μπορέσουν ή οπισθοδρομικότητα και η αντίδραση να σφετεριστούν ανενόχλητες τους
τίτλους της «παράδοσης» και να δικτατορέψουν την πνευματική ζωή της. Κι’ όμως!
Στον τόπο αυτό, όπου οι μαρτυρίες του πολιτιστικού παρελθόντος έχουν αξία στα
μάτια της κοινωνίας του μόνον όταν μπορούν να πουληθούν για μερικά δολάρια
στους τουρίστες των οδών Πανδρόσου και Ηφαίστου, η εφήμερη τέχνη της σκηνής
είχε την καλή τύχη να βρή στο πρόσωπο του Γιάννη Σιδέρη έναν προσεχτικό και
αφοσιωμένο διατηρητή της παράδοσής της.
Ανάμεσα σ’ όλες τις δραστηριότητες του
Γιάννη Σιδέρη, εκείνη για την οποία θα του οφείλουν την μεγαλύτερη ευγνωμοσύνη οι γενιές του
μέλλοντος, είναι σίγουρα η συγκέντρωση των πρωτότυπων ιστορικών ντοκουμέντων
του νεοελληνικού θεάτρου. Η αξιολόγηση και η ταξινόμηση του υλικού αυτού μπορεί
να γίνει διαφορετικά από διαφορετικούς μελετητές, το ξετρύπωμα όμως και η
διάσωση των αυθεντικών ντοκουμέντων αποτελεί την σπουδαιότερη και την πιό
απαραίτητη φάση της ιστορικής έρευνας. Πρόκειται για μιά δουλειά αφάνταστα
κοπιαστική, αλλά και αφάνταστα χρήσιμη. Πρόκειται επίσης στο βάθος για μιά πολύ
μελαγχολική απασχόληση. Από όλες τις τέχνες, μόνον οι τέχνες της σκηνής-το
θέατρο και ο χορός-μένουν σκλαβωμένες στην τυραννία της περαστικής στιγμής. Τα
χορικά του «Αγαμέμνονα» και οι στιχομυθίες του «Οιδίποδα» εξακολουθούν σήμερα,
δυόμιση χιλιάδες χρόνια μετά τη σύνθεσή τους, να φωτίζουν την ανθρωπότητα με
την ομορφιά τους. Πού είναι όμως η τέχνη του Τελεστή που πρώτος χόρεψε την
εμμέλεια του Αισχύλου; -τί έγινε η μαγική εκείνη θεατρική στιγμή κατά την οποία
ο νεαρός Σοφοκλής στο ρόλο της Ναυσικάς πέταξε το τόπι με τέτοια υποκριτική
δεξιοτεχνία και χάρη, ώστε η ανάμνηση της χειρονομίας του να σώζεται μέχρι
σήμερα;… Τα καλαμπούρια του Φάλσταφ έχουν περάσει στην αθανασία, αλλά πού είναι
αυτή τη στιγμή η διαβολεμένη τέχνη των μεγάλων κλόουν της ελισαβετιανής σκηνής,
για τους οποίους γράφτηκαν αυτά τα καλαμπούρια; - πού είναι η τέχνη του χοντρού
Τόμας Πωπ, του θρυλικού Γουίλιαμ Κέμπ, του διανοούμενου κωμικού Ρόμπερτ Άρμιν;…
Πού είναι η προσωπική αίγλη και η σκηνή δεξιοτεχνία του μικρούλη Ρόμπερτ Γκώφ,
πού, στο ρόλο της Ιουλιέτας, έσκυψε πρώτος από το μπαλκόνι των Καπουλέτων;…
Αλίμονο!
Εκείνο που περισώζεται από την τέχνη της σκηνής, όταν η μαγική στιγμή έχει
περάσει χωρίς επιστροφή, είναι τα πιό ασήμαντα και τα πιό περιφερειακά στοιχεία
της παράστασης. Μερικά κοστούμια, μερικά εξαρτήματα, τα προγράμματα, μερικές
φωτογραφίες ή σκίτσα, λίγες περιγραφές θεατών ή κριτικών θαμμένες στους
κιτρινισμένους τόμους παλιών περιοδικών και εφημερίδων, έμμεσες αναφορές σε
άσχετα βιβλία, πολύ σπάνια ίσως και μερικές δυσερμήνευτες σημειώσεις κάποιου
ηθοποιού ή σκηνοθέτη… Αυτό είναι το υλικό, στην προσεκτική συγκέντρωση του
οποίου ξοδεύει τις δυνάμεις του ο ερευνητής της ιστορίας του θεάτρου. Αυτό
είναι το υλικό στο οποίο, όσον αφορά τον νεοελληνικό χώρο, έχει αφιερώσει τη
ζωή του ο Γιάννης Σιδέρης. Άς μήν κάνει κανείς την απερισκεψία να καταλήξη
βιαστικά στο συμπέρασμα, ότι τα απομεινάρια αυτά έχουν νοσταλγική μονάχα αξία ή
ότι δήθεν αφορούν αποκλειστικά τους ιστορικούς. Η καλλιτεχνική ουσία κάθε παράστασης
μπορεί να εξαφανίζεται με το τέλος της θεατρικής βραδιάς, αλλά το ζαρωμένο
δέρμα πού αφήνει πίσω της η χρυσαλλίδα της σκηνικής τέχνης δεν είναι άχρηστο
και νεκρό. Η μελέτη των καταλοίπων μπορεί να οδηγήση στην βαθύτερη κατανόηση
των θεατρικών έργων της εποχής τους και να εμπνεύση τις κατοπινές γενιές για
μιά ικανοποιητικότερη ερμηνεία των έργων αυτών. Όσοι καλλιτέχνες κάνουν το
λάθος να θεωρούν τη συλλογή του ιστορικού υλικού του θεάτρου σαν απασχόληση πού
δεν αφορά άμεσα τους ίδιους, ας σταματήσουν μιά στιγμή κι ας σκεφτούν, τί
κατάφερε με το υλικό αυτού του είδους στις αρχές του αιώνα μας ένας σκηνοθέτης
του αναστήματος του Χάρλεϋ Γκράνβιλ Μπάρκερ. Από τη στιγμή που ο Μπάρκερ έσκυψε
και μελέτησε με προσοχή, με αγάπη και φαντασία, τα πενιχρά ιστορικά κατάλοιπα
της ελισαβετιανής σκηνικής τέχνης, άλλαξε ριζικά ο τρόπος που ανεβάζεται ο
Σαίξπηρ σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Δεν υπάρχει σήμερα σαιξπηρική παράσταση πού να
μήν είναι βαθιά επηρεασμένη-είτε το ξέρουν οι συντελεστές της, είτε όχι-από τον
τρόπο με τον οποίο ερμήνεψε το ιστορικό υλικό ο μεγάλος εκείνος πρωτοπόρος.
Η δουλειά του Γιάννη Σιδέρη, όμως, δεν
αφορά μονάχα τους ανθρώπους του θεάτρου- καλλιτέχνες ή μελετητές. Η προσφορά
του έχει σε τελευταία ανάλυση πλατύτερη σημασία και καλύπτει γενικώτερα τον
ελληνικό πνευματικό χώρο. Αν το θέατρο αποτελεί έναν καθαρό καθρέφτη του
πολιτισμού κάθε λαού («Κάθε κοινωνία έχει το θέατρο πού της ταιριάζει», είπε ο
Λουϊ Ζουβέ), οι μελλοντικοί μελετητές της νεοελληνικής κοινωνίας θα βρούν στις
συλλογές του κ. Σιδέρη ανεκτίμητο υλικό για τις έρευνές τους. Οι ερασιτεχνικοί
ελληνικοί θεατρικοί όμιλοι, π.χ. πού έδιναν παραστάσεις αρχαίας τραγωδίας τον
περασμένο αιώνα στην Κωνσταντινούπολη, ενδιαφέρουν άμεσα τον μελετητή του
νεοελληνικού ιδεολογικού προσανατολισμού ή τον ιστορικό των ελληνικών παροικιών
της Ανατολής-ενδιαφέρουν μάλιστα αυτούς τους τελευταίους, περισσότερο από ό,τι
ενδιαφέρουν ίσως τον ιστορικό του θεάτρου. Η προσεχτική παρακολούθηση και
καταγραφή της πνευματικής πορείας μιάς κοινωνίας μέσα στις δεκαετίες και στους
αιώνες, είναι ένας από τους βασικότερους τρόπους για να σφυρηλατηθή σιγά-σιγά
μιά κοινή πνευματική ταυτότητα ανάμεσα στα μέλη της. Πρόκειται για μιά δουλειά
που λείπει απελπιστικά από τον χώρο μας, στους περισσότερους τομείς του
πνεύματος. Αν κάποτε, λοιπόν, καταφέρουμε να αποκτήσουμε συνείδηση μιάς κοινής
πνευματικής παράδοσης, αν κάποτε η κοινωνία μας, καταφέρει να αποκτήση λίγη
αυτογνωσία, θα το οφείλουμε κατά ένα μέρος και στον μόχθο του Γιάννη Σιδέρη.
ΘΕΟΔΩΡΟΣ
ΚΡΗΤΙΚΟΣ
ΤΟ ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ
Πρίν τριάντα πέντε χρόνια, ο Θόδωρος
Συνοδινός, πρόεδρος της εταιρίας Θεατρικών Συγγραφέων, αποφάσισε την ίδρυση
Θεατρικού Μουσείου, και με την εξυπνάδα πού τον διέκρινε, διάλεξε για τη
δουλειά αυτή τον τότε θεατρικό συγγραφέα Γιάννη Σιδέρη.
Αρχικά τα
λίγα εκθέματα τοποθετήθηκαν σ’ ένα μικρό χώρο της Δραματικής Σχολής του Εθνικού
Θεάτρου στην οδό Μαυρομιχάλη. Ο Σιδέρης όμως μεγάλωσε τη συλλογή. Χρειαζόταν
μεγαλύτερος χώρος και το Μουσείο μεταφέρθηκε στο ισόγειο της οδού Ναυαρίνου. Η
συλλογή όμως όλο και μεγάλωνε και πρίν από μερικά χρόνια το Θεατρικό Μουσείο
βρίσκεται σ’ ένα όροφο της οδού Καβαλόττι κοντά στην Ακρόπολη.
Ο Γιάννης
Σιδέρης, ο ιστορικός του Θεάτρου, με το ακατάβλητο πάθος και τη μοναδική
σφριγηλότητα, έχει στο μεταξύ πλουτίσει
τα εκθέματα σε βαθμό πού ο όροφος της οδού Καβαλόττι να δίνη την εικόνα
αποθήκης με απελπιστικά στοιβαγμένο το ανεκτίμητο υλικό.
Ανάγκη
λοιπόν για μεγαλύτερο χώρο. Ανάγκη να σταματήσουν οι περιπλανήσεις του Γιάννη
Σιδέρη. Ανάγκη για ένα αντάξιο με τον τόπο Θεατρικό Μουσείο. Και να που ο χώρος
βρέθηκε. Σε μιά δεξίωση στην εταιρία Θεατρικών Συγγραφέων, ο Δήμαρχος πρόσφερε
για Μουσείο ολόκληρο το ισόγειο του αναμορφούμενου αρχικού κτιρίου του
Δημοτικού Νοσοκομείου της οδού Ακαδημίας. Η αναμόρφωση αυτή γίνεται με δικά μου
σχέδια κι’ έτσι ο αγαπητός Σιδέρης έρχεται και με βλέπει χαρούμενος που
τελειώνουν οι ταλαιπωρίες του. Τελειώνουν τα βάσανά του και θα πραγματοποιηθή
τ’ όνειρο της ζωής του.
Τη μέρα πού
θα γίνονται τα επίσημα εγκαίνια του Θεατρικού Μουσείου, ευτυχισμένος ο Γιάννης
Σιδέρης, σε μιά στιγμή θ’ αναπολήση το παρελθόν, θα θυμηθή το Θόδωρο Συνοδινό
και θα του μηνύση: «Δάσκαλε αργήσαμε, αργήσαμε πολύ, αλλά κύτταξε, η εντολή σου
εξετελέσθη». Εξετελέσθη η εντολή και η Αθήνα θ’ αποχτήση ένα Μουσείο στο οποίο
θα παρελαύνη συναρπαστικά το Νέο Ελληνικό Θέατρο πού οι ρίζες του φτάνουν
βαθειά στην ιστορία αυτής της γης.
ΚΙΜΩΝ ΛΑΣΚΑΡΙΣ αρχιτέκτων
Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΙΔΕΡΗΣ
Ο Γιαννάκης!
Όχι, ο Γιάννης Σιδέρης! Για μας έμεινε πάντα ο Γιαννάκης, με όλα τα άσπρα
μαλλιά. Γέννημα και θρέμμα του «Θιάσου των Νέων». Του πρώτου Θιάσου των Νέων,
που ιδρύθηκε στο Παγκράτι το καλοκαίρι του 1924. Πώς βρεθήκαμε μαζί, νέος και
άγνωστος σε μας-όπως νέοι και άγνωστοι και μείς σε κείνον-δάσκαλος τότε σε
κάποιο αθηναϊκό γυμνάσιο, δεν μπορώ να θυμηθώ. Βρεθήκαμε να μιλάμε στο
μπροστινό μέρος των παλιών πράσινων τράμ, με τους ανοιχτούς εξώστες για οδηγούς
και εισπράκτορες και με τους πελάτες να τουρτουρίζουν το χειμώνα από το κρύο.
Μιλούσαμε-γιατί άλλο-για θέατρο φυσικά! Πιάσαμε κουβέντα χωρίς να γνωριζώμαστε.
Μας ένωνε όμως ο κρυφός καημός’ το Θέατρο. Εγώ ερχόμουν από μακρυά. Κάπου από
τον άγιο-Παντελεήμονα της οδού Αχαρνών. Ο Γιαννάκης έμενε κοντά στο Κουκάκι και
μπήκε στη στάση του τραμ, πού βρισκότανε στο άγαλμα του Βύρωνα, στο Ζάππειο.
Και χωρίς να φανταζώμαστε ότι θα περάσουμε μιά ολόκληρη ζωή μαζί, βρεθήκαμε να
μιλάμε πλάϊ στον τραμβαγιέρη. Μιά γνωριμία της στιγμής. Έτσι νόμιζα και
νομίζαμε. Κάθε βράδυ όμως, ο Γιαννάκης, ή ο Γιάννης Σιδέρης αν θέλετε, δεν
έλειπε από το θέατρο. Τί θέατρο δηλαδή; Ένα κατασκεύασμα από σανίδες, χώμα στο
πάτωμα των καμαρινιών αντί σανίδια, εφημερίδες πού στρώναμε από πάνω για να μη
γιομίσουν χώματα τα λίγα ρούχα πού αλλάζαμε, λάμπες της κουζίνας μικρές του
πετρελαίου για να ψευτοβλέπουμε τα μούτρα μας για το «μακιγιάζ», (δεν έφτανε
ακόμα τότε το ηλεκτρικό στο τέρμα Παγκρατίου) μιά λινάτσα για αυλαία και δυό
λάμπες’ μεγάλες της ασετιλίνης, μια κρεμασμένη στο κέντρο της σκηνής και μιά
στην πλατεία, κοντά όμως στην αυλαία για να φωτίζεται και η σκηνή. Και μαζί μ’
αυτά κάτι χάρτινα σκηνικά, πού παριστάνανε όλα τα είδη: από καλύβι ελληνικού
χωριού, θάλασσες, βουνά, μέχρι βυζαντινό παλάτι και αρχαία κωμωδία ή τραγωδία.
Στην αρχή
δουλεύαμε με τη φτωχή γειτονιά. Και τί δεν παίξαμε! Κατόπιν για να μπορέσουμε
ν’ ανεβάσουμε λίγο κόσμο και από την μακρινή, για το Παγκράτι τότε, Αθήνα,
αρχίσαμε τις φιλολογικές Τετάρτες όπως τις βαπτίσαμε, με μονόπρακτα και
τρίπρακτα ελληνικά έργα, νέων Ελλήνων συγγραφέων. Σιγά-σιγά άρχισαν ν’
ανεβαίνουν από την Αθήνα- για καζούρα στην αρχή-ο κατοπινός μου φίλος και
συνεργάτης Σπύρος Μελάς, με τη συντροφιά του, για να γλεντήσουν με τα
παιδαρέλια που βάλθηκαν να κάνουν θέατρο. Ακούγαμε τα γέλια τους πρίν ανοίξει η
αυλαία-λινάτσα. Οι Αθηναίοι κάθε Τετάρτη στους πρόποδες του Υμηττού, όπως
έμοιαζε τότε το Παγκράτι, και οι καζούρες με πρωτοπαλλήκαρο το Σπύρο Μελά
άρχιζαν κάπως να λιγοστεύουν.
Έπειτα από
λίγες εβδομάδες όμως, ανεβαίνει ο Μελάς στα μισοσκότεινα παρασκήνια-είχαν
σταματήσει πιά οι καζούρες- και μας λέει με τη χαρακτηριστική φωνή και
φρασεολογία του.
-Βρέ σείς!
Βρέ μπαγάσηδες! Καλά τα καταφέρνετε! Θέλετε να σας σκηνοθετήσω εγώ ένα έργο;
Η χαρά μας
ήταν αφάνταστη. Εκείνο το βράδυ γεννήθηκε ο σκηνοθέτης Σπύρος Μελάς. Και έλαβε
το βάφτισμα της σκηνής και ένας άλλος αγαπημένος και πιστός: ο Γιάννης Σιδέρης
με τον «Πλούτο» του Αριστοφάνη, πού είχε μεταφράσει και είχαμε αναγγείλει στα
«προσεχώς».
Να πω πώς η
ίδια αγάπη, η τοτινή, μας δένει μέχρι σήμερα; Θα είναι κοινοτοπία. Το μαρτυράει
η χαρά, το γέλιο, τα αστεία, οι μικροφάρσες, σα να βρισκώμαστε τότε. Απένταροι,
ατσίγαροι, άγνωστοι, μα με τα χρόνια μπροστά, που μας φλόγιζαν τις καρδιές από
ελπίδες και όνειρα.
Σήμερα τα
χρόνια βρίσκονται πίσω σαν τα κεριά του Καβάφη που γρήγορα μακραίνει η σειρά
των κεριών πού έσβησαν.
Ο Γιάννης
Σιδέρης όμως, ο παντοτινός Γιαννάκης, κατόρθωσε μέχρι σήμερα ένα έργο σπουδαίο.
Εκτός από τα πολύτιμα γραφτά του κείμενα περί ελληνικού και ξένου θεάτρου,
εδημιούργησε το ελληνικό Θεατρικό Μουσείο, έργο ζωής, πάθους και αγάπης. Μόνος!
Κανείς δεν τον βοήθησε! Κανείς! Μόνον τελευταία το Υπουργείο Παιδείας, φρόντισε
να στεγαστή κάπως αυτό το περίφημο Μουσείο, που συναγωνίζεται σε πολλές
περιπτώσεις τα ξένα!
Μά
σκέπτομαι! Τί θα γίνη όταν φτάση το πλήρωμα του χρόνου; Ποιος θα διαδεχτή τον
αγαπητό μου Γιαννάκη; Υπάρχει κανείς που να συνεχίση με το ίδιο πάθος και την
ίδια πίστη, το έργο ολόκληρης ζωής που έχει επιτελέσει μέχρι σήμερα ο Γιάννης
Σιδέρης;
Άς δώση ο
Θεός ν’ αργήση πολύ να φτάση αυτό το πλήρωμα του χρόνου και ας φωτίση πάλι ο
Θεός τους αρμόδιους να περισώσουν για τις επερχόμενες γενιές, αυτά πού
εδημιούργησε, μόνος και αβοήθητος, ένας σπουδαίος άνθρωπος: Ο Γιάννης Σιδέρης,
ο Γιαννάκης μας!
ΚΩΣΤΑΣ
ΜΟΥΣΟΥΡΗΣ
Αυτή είναι η ταυτότητα της έκδοσης του
βιβλίου αφιέρωμα στον ιστορικό του Θεάτρου μας Γιάννη Σιδέρη. Αν δεν λαθεύω, η
Βιβλιογραφία της θεατρολόγου Λίνας Παπαϊωάννου για τον Γιάννη Σιδέρη, που
δημοσιεύτηκε το 1972, είναι μέχρι σήμερα η πληρέστερη της προσφοράς του.
Διατήρησα
την ορθογραφία και την τυπολογία της εποχής, την στίξη των κειμένων.
Το κείμενο
αναδημοσίευση του Γιάννη Μηλιάδη από το περιοδικό «ΣΗΜΕΡΑ» του Σεπτέμβρη του
1933 αναφέρεται στο κριτικό δοκίμιο που εξέδωσε ο Γ. Σιδέρης, για το «ΤΟ
ΚΩΜΕΙΔΥΛΛΙΟ, 1888-1896, δοκίμιο ιστορικό και κριτικό», σ. 53. Έκδοση «Τα
Μουσικά Χρονικά», 1933 Αρχίζει την κριτική του με την εξής διαπίστωση: «Η λογοτεχνική κριτική μας δεν την πρόσεξε
αρκετά, θαρρώ, αυτή τη μικρή μελέτη, το «δοκίμιο» αυτό, όπως τ’ ονομάζει ο συγγραφέας
του. Αισθάνομαι την ανάγκη να μιλήσω για το μικρό αυτό βιβλίο των πενήντα
σελίδων, αν και δεν με παραξενεύει καθόλου η στάση της κριτικής μας.
Συνηθισμένη να διασκεδάζει την ανία της ή την κακία της, η μεγάλη αυτή Κυρία,
με τις άπειρες συλλογές τραγουδιών και διηγημάτων που ξεφυτρώνουν σα μανιτάρια
κάθε τόσο, μ’ ένα τρόπο απόλυτα υποκειμενικό, κολακεύεται να παίρνει μιά πόζα
απέναντι στα έργα-την πόζα που της προσδιορίζει
το περίσσευμα του υποκειμενικού (τόσο αμφιβόλου συχνά!). Αντικειμενικές
μελέτες σαν αυτή του κ. Σιδέρη, δεν τις πολυνοστιμεύεται η κριτική μας-κ’ έχει
δίκηο, γιατί αν ριζώσει και στον τόπο μας το πνεύμα της αντικειμενικής έρευνας
των λογοτεχνικών ζητημάτων, θα δειχθεί ολοφάνερα πόσο μπούφικο πράμα είναι η
υποκειμενική και ωραιόπαθη κριτική των συγχρόνων μας.
Ο ίδιος ο συγγραφέας της μελέτης
αυτής μου εξέφραζε ένα βράδυ το φόβο του πώς θα τον κατηγορήσουν ότι έχασε τον
καιρό του να καταπιαστεί με αναξιόλογα μικροπράγματα…..», σ. 34.
Η Κριτική
του Βάσου Βαρίκα που δημοσιεύθηκε στην πρωινή εφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ» 2 Απριλίου
1967, και αναδημοσιεύεται στις σελίδες 27-28, αφορά την μελέτη του Γ. Σ. «Νεοελληνικές
ερμηνείες του Αρχαίου θεάτρου ως τις Δελφικές γιορτές, 1817-1927». Γράφει
ανάμεσα στα άλλα ο Βάσος Βαρίκας: «Εκτεταμένη
μελέτη πού, δημοσιευμένη αρχικά στο αφιερωμένο στο ζεύγος Σικελιανού τεύχος του
λαμπρού περιοδικού «Ηώς», μας προσφέρεται τώρα σε καλαίσθητο «ανάτυπο», θίγει
ένα θέμα εξαιρετικά επίκαιρο θα έλεγα. Η αρχαία ελληνική τραγωδία έχει πάρει
σήμερα δεσπόζουσα θέση στη θεατρική μας ζωή. Η διδασκαλία της εξ άλλου τείνει
να αποτελέσει τη μόνη, ίσως, θετική συμβολή της ελληνικής σκηνής, στην σύγχρονη
ανέλιξη του θεάτρου, σε τρόπο που η απαίτηση της γνώσης των όσων προηγήθηκαν
και προετοιμάσαμε το σημερινό «παρόν», να μην μπορεί να θεωρηθεί απλή
περιέργεια….», σ. 133. Η κριτική του Βάσου Βαρίκα περιλαμβάνεται και στον
τόμο ΒΑΣΟΣ ΒΑΡΙΚΑΣ, «ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΚΑΙ ΚΕΙΜΕΝΑ» Β΄ 1966-1968, εκδόσεις Ερμής,
Αθήνα 1980, σελίδες 130-136. Η κριτική δημοσιεύεται μαζί με την βιβλιοκριτική
για τη μελέτη του Δημοσθένη Ζαδέ: «Οι πνευματικοί άνθρωποι και το χρέος τους
στην μεταπολεμική εποχή», που κυκλοφόρησε την ίδια χρονιά από τις
εκδόσεις-τυπογραφείο Μαυρίδη. Στους μέχρι τώρα εκδοθέντες τόμους, με τις
βιβλιοκρισίες του Βάσου Βαρίκα, δεν συναντάμε άλλες αναφορές σε εργασίες του
Γιάννη Σιδέρη.
Και λίγα
ακόμα, από την κριτική του Βάσου Βαρίκα: «Ο
ΓΙΑΝΝΗΣ Σιδέρης αποτελεί μια περίπτωση σπάνια, για να μην πω μοναδική για τα
πράγματά μας. Έχει επιδοθή με ζήλο και φανατισμό, επιστρατεύοντας την
καταπληκτική δραστηριότητα και ευσυνειδησία του στη διερεύνηση των καθέκαστων
της ιστορίας του ελληνικού θεάτρου. Παρακολουθώντας το πλήθος των δημοσιευμάτων
του αναρωτιέσαι πώς ένας άνθρωπος, μπορεί να βρίσκει τον απαιτούμενο χρόνο για
την αναδίφηση τόσων πηγών, τη συγκέντρωση τόσων μαρτυριών, προσωπικών και
άλλων, που καλύπτουν στον ίδιο βαθμό, το χθές και το σήμερα, και για την
κριτική επεξεργασία και την παρουσίασή τους σε εργασίες, πού βασικό γνώρισμά
τους παραμένει η ακριβολογία και η επιστημονική θεμελίωση. Πλήθος οι μελέτες
του, και πολυσέλιδες συνήθως, δεν αφήνουν πλευρά της θεατρικής μας ιστορίας,
είτε σε πρόσωπο αναφέρεται είτε σε έργα, ρεύματα και κατευθύνσεις επεκτείνεται,
πού να μην τη φωτίζουν και κάποτε να την εξαντλούν. Πρόκειται για μια προσφορά,
που την κάνει ακόμη πλέον πολύτιμη το αντικείμενο, η ειδική φύση του
αντικειμένου, της έρευνας. Η συνθετικότερη των τεχνών το θέατρο μοιάζει, εν
τούτοις να βρίσκεται σε κάποιο τουλάχιστο από τα στοιχεία που την συναποτελούν,
σε πλήρη εξάρτηση από το χρόνο. Εξαντλείται στο παρόν περισσότερο, ίσως κι’ απ’
αυτή η δημοσιογραφία, που υπάρχει, εν τούτοις, αποκλειστικά σχεδόν για να
υπηρετεί την επικαιρότητα. Βεβαίως κύριος παράγοντας της θεατρικής τέχνης είναι
το έργο, ο ποιητής. Του οποίου η προσφορά και η αξία παραμένουν αναλλοίωτες
μέσα στο χρόνο. Μόνο του όμως το έργο δεν αρκεί για να έχουμε δραματική τέχνη,
αφού μονάχα με την από σκηνής διδασκαλία του ένα αυθεντικό θεατρικό δημιούργημα
ολοκληρώνεται, αποκτά την πλήρη αποτελεσματικότητά του. Και η διδασκαλία αυτή
προϋποθέτει την συμβολή και άλλων παραγόντων, του ηθοποιού, του σκηνοθέτη, του
σκηνογράφου, πού μεταβάλλονται έτσι κι’ αυτοί με τη σειρά τους σε προϋποθέσεις
«εκ των ών ουκ άνευ» της δραματικής τέχνης.
Ακρογωνιαίοι λίθοι της τέχνης του
θεάτρου οι τρείς αυτοί παράγοντες αντιπροσωπεύουν όμως συγχρόνως και την πλέον
εφήμερη πλευρά της….»
σελίδα 27, στο «Γ. Σ. και το Θεατρικό Μουσείο».
Τα κείμενα
του σκηνοθέτη Σωκράτη Καραντινού και του ηθοποιού Μάνου Κατράκη, που περιλαμβάνονται
στο αφιέρωμα, τα έχω δημοσιεύσει σε πρόσφατες αναρτήσεις στην ιστοσελίδα για τον
Γιάννη Σιδέρη.
Οι αυτόνομες
ελληνικές εκδόσεις του Γιάννη Σιδέρη, ελληνόγλωσσες και ξενόγλωσσες, που
καταγράφει η θεατρολόγος Λίνα Παπαϊωάννου είναι 15. Από αυτές οι 11 είναι
ελληνόγλωσσες. Από τις υπόλοιπες 4 η μία είναι στα γαλλικά, μία στα γερμανικά,
μία στα αγγλικά και μία στα ιταλικά. Οι Ελληνικές είναι οι εξής:
1.ΤΟ
ΚΩΜΕΙΔΥΛΛΙΟ, 1888-1896, δοκίμιο ιστορικό και κριτικό, σ. 53. «Τα Μουσικά Χρονικά»,
1933
2. Ο Ν. Ι.
ΛΑΣΚΑΡΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ, σ. 16. Α.Ε. «Ελλάς», 1935.
3. ΜΕΡΙΚΑ
ΑΠΟ ΤΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΤΟΥ ΑΝΑΜΝΗΣΤΙΚΟΥ ΛΕΥΚΩΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΟΡΤΑΣΜΟ ΤΩΝ 30 ΧΡΟΝΩΝ
ΤΗΣ ΘΙΑΣΑΡΧΙΚΗΣ ΣΤΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑΣ ΤΗΣ ΜΑΡΙΚΑΣ ΚΟΤΟΠΟΥΛΗ, 1909-1939.
Γνώμες, τα
έργα που έπαιξε, αριθμός παραστάσεων, περιοδείες, αποσπάσματα από κριτικές της
Αμερικής, οι ηθοποιοί της, το τεχνικό προσωπικό.
Κυκλοφόρησε
στην «πρώτη» 3 Νοεμβρίου 1939, με την «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή. Η εργασία
ολόκληρη, όπως είχε στοιχειοθετηθή, έχει κατατεθή στο θεατρικό Μουσείο.
4.
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ: Ι. «ΧΡΙΣΤΙΝΑ», ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΖΑΜΠΕΛΙΟΥ ΤΟΥ ΛΕΥΚΑΔΙΟΥ,
ΚΡΙΤΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ, σ. 132. Εκδότης Παύλος Δρανδάκης, 1943.
5. ΙΣΤΟΡΙΑ
ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ, 1794-1944. ΤΟΜΟΣ ΠΡΩΤΟΣ (1794-1908): Ευρωπαϊκός
Κλασικισμός, Ρομαντισμός, Ελληνικός Νατουραλισμός. Αναγέννηση: Ίψεν και
Βουλεβάρτο, θίασοι και ηθοποιοί, θέατρα, ερασιτεχνία, εκδόσεις. Σκηνοθεσία: «Η
ΝΕΑ ΣΚΗΝΗ» και το «Βασιλικόν Θέατρον», σ. 247. «Ίκαρος» (1951).
6.
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ (1795-1929). «Βασική Βιβλιοθήκη» αρ. 40. «Αετός», (1953).
16 θεατρικά
έργα ανθολογημένα (ολόκληρα και σε αποσπάσματα), προλεγόμενα, σημειώσεις,
θεατρικές κυρίως. Επιλεγόμενα, σ. 358.
9. ΘΕΑΤΡΙΚΟ
ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ με πρόλογο του Μάριου Πλωρίτη (Ελληνικά, Αγγλικά και Γαλλικά). Ένα
εισαγωγικό σημείωμα και το κείμενο του «Γλωσσαρίου», σ. XVIII, 1965. Μέγα σχήμα.
10. ΤΟ
ΚΩΜΕΙΔΥΛΛΙΟ. Έκδοση Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος., σ. 16. 1966
12.
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΩΣ ΤΙΣ ΔΕΛΦΙΚΕΣ ΕΟΡΤΕΣ 1817-1927,
1966, σ. 403-472.
14. ΤΟ 1821
ΚΑΙ ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ, ΗΤΟΙ ΠΩΣ ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ Η ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΚΗΝΗ (1742-1822), με περίληψη
γαλλικά και αγγλικά, 1971, σ. 44, αριθμημένες, και 7 χωρίς αρίθμηση. Μέγα
σχήμα.
15.
ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΞΕΝΕΣ ΔΙΑΣΚΕΥΕΣ ΤΟΥ ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΦΣΚΥ ΣΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΜΑΣ, 1971, σ. 22.
Μέγα σχήμα.
Να κλείσω το τρίτο σημείωμα για τον Γιάννη Σιδέρη,
με τις εξής ευχαριστίες. Τα προβλήματα της εποχής μας, είτε αυτά έχουν να κάνουν
με την πανδημία του Κορωνοϊού, είτε με τις διπλωματικές και στρατιωτικές προκλήσεις
της γείτονος χώρας εναντίον μας, μου φέρνουν στη σκέψη το εξαιρετικό μουσικό κομμάτι
ΜΠΟΛΕΡΟ του Μωρίς Ραβέλ. Ένα μοτίβο επαναλαμβανόμενο και αργά επιταχυνόμενο πάνω
στον ίδιο ρυθμό. Έτσι μοιάζουν θαρρώ και τα επαναλαμβανόμενα κείμενα που αντιγράφω
για έναν συγγραφέα ή έργο. Μέχρι το τελικό κρεσέντο. Να ευχαριστήσω για μία ακόμα
φορά, την θεατρολόγο κυρία Κυριακή Πετράκου για την καλοσύνη που είχε να μου φωτοτυπήσει
το βιβλίο. Επίσης, να ευχαριστήσω την φιλόλογο, ποιήτρια και μεταφράστρια κυρία
Τασούλα Καραγεωργίου για την καλοσύνη να μου αποστείλει τις ποιητικές της συλλογές
που εκδόθηκαν από τις εκδόσεις Γαβριηλίδη, που, δυστυχώς, κλείνοντας ο εκδοτικός
οίκος, δεν είναι εύκολο να βρεις τις παλαιότερες και πρόσφατες εκδόσεις του. Τέλος,
την φιλόλογο και κριτικό κυρία Ανθούλα Δανιήλ, για την αποστολή ποιητικών συλλογών
και τευχών του περιοδικού Κοράλλι και Νέα Ευθύνη.
Γιώργος Χ. Μπαλούρδος
Πειραιάς, 20
Οκτωβρίου 2020
-
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου