Όταν η Πόλη του Πειραιά γίνεται πρώτη ύλη στα χέρια επιστημόνων και συγγραφέων

              ΝΙΚΟΣ    ΜΠΕΛΑΒΙΛΑΣ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ-19^Ος και 20^ος αιώνας, εκδόσεις Αλεξάνδρεια, Αθήνα, Μάρτιος 2021, σελίδες 600, τιμή 26 ευρώ. 

Επιμέλεια κειμένων, χαρτών και εικόνων: Πολίνα Πρέντου. 

Διορθώσεις: Δήμητρα Τουλάτου. 

Σελιδοποίηση: Ελένη Φραντζή.

 

      Προμηθεύτηκα πρόσφατα από βιβλιοπωλείο του Πειραιά, όχι σε ακριβή τιμή για την ποιότητα των βιβλίων, δύο νέους τίτλους που αφορούν την πόλη μας. Το πρώτο είναι του κυρίου Νίκου Μπελαβίλα: «Ιστορία της πόλης του Πειραιά»- 19^ος και 20^ος αιώνας», εκδόσεις Αλεξάνδρεια, Μάρτιος 2021. Ο κύριος Νίκος Μπελαβίλας είναι καθηγητής στη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, συγγραφέας βιβλίων, άρθρων και δημοσιευμάτων για την πόλη μας και όχι μόνο. Ενεργού και δραστήριου πολιτικά αριστερού δημότη (Ήταν υποψήφιος Δήμαρχος του Πειραιά από την πλευρά της αξιωματικής αντιπολίτευσης). Το δεύτερο βιβλίο είναι του αρχιτέκτονα και συγγραφέα άρθρων, δημοσιευμάτων, ενεργού επίσης πολίτη της πόλης μας στον τομέα του πολιτισμού της αρχιτεκτονικής της εικόνας, της ιστορίας της πολεοδομίας της Της κτιριακής της αισθητικής. Ο κύριος Νικόλαος Σ. Ντόριζας έχει δώσει διαλέξεις για ζητήματα που αφορούν την επαγγελματική του δραστηριότητα, έχει δημοσιεύσει άρθρα για θέματα κτιριακής αισθητικής ενώ εξέδωσε έναν καλαίσθητο πολυτελή μεγάλου μεγέθους τόμο «Τα κτίρια του Πειραιά κατά το 19^ο αιώνα» Αθήνα 1997, μια σημαντική συμβολή στην αρχιτεκτονική φυσιογνωμία του Πόρτο Λεόνε και των Νεοκλασικών του. Το νέο του πόνημα είναι το Νικόλας Σ. Ντόριζας: «ΝΕΟΚΛΑΣΙΚΟΣ ΠΕΙΡΑΙΑΣ» Η αρχιτεκτονική ιστορία της πόλης. Πρόλογος Μάνος Μπίρης ομότιμου καθηγητή αρχιτεκτονικής Ε.Μ.Π., εκδόσεις Αθήνα, Aurik Goldfinger, 2020, σελίδες 322 τιμή 15,50 ευρώ.

     Η καλογραμμένη και πυκνογραμμένη, διαμερισματοποιημένη σε ιστορικές περιόδους, διαμερισματικές περιφέρειες και περιοχές και άλλα κοινωνιολογικά τοπόσημα σύγχρονη εργασία του κυρίου Νίκου Μπελαβίλα, «Ιστορία της πόλης του Πειραιά» είναι ένας ογκωδέστατος πραγματικά αξιόλογος, χρήσιμος τόμος (παρά του ότι αναγνωρίζουμε σε σημεία, η ερμηνευτική του σπουδή να βρίσκεται μέσα στην ατμόσφαιρα ενός κλίματος των ιδεολογικών και πολιτικών προθέσεων που ακολουθεί και θητεύει στην πολιτική προσωπική του διαδρομή) που έρχεται να καλύψει μέχρι των ημερών μας, ίσως να ολοκληρώσει τα προηγούμενα κενά, που είναι εύλογο να άφησαν άλλοι προγενέστεροι ερευνητές και επιστήμονες. Να αναφέρουμε ενδεικτικά πχ. τις δημοσιεύσεις και το βιβλίο του Βάσια Τσοκόπουλου, «Πειραιάς 1835-1870 Εισαγωγή στην ιστορία του Ελληνικού Μάντσεστερ» Καστανιώτης, Αθήνα 1984, της Μαριάνθης Γ. Κοτέα, «Η Βιομηχανική Ζώνη του Πειραιά (1860-1900), Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, Αθήνα 1997, του Νικόλαου Μ. Καλαμίτση, «Η Βιομηχανία του Πειραιώς-από το 1835 μέχρι την σήμερον-και η συμβολή της εις την οικονομικήν και κοινωνικήν ανάπτυξιν του Πειραιώς», Πειραιάς 1960, τις πρώιμες εργασίες των Νικολάου Σπανδωνή, Μ. Συναρέλλη, για να σταθώ σε ελάχιστα ονόματα, ως μη αρμόδιος επί του θέματος αλλά ερευνώντας και διαβάζοντας σαν απλός πειραιολάτρης αναγνώστης και βιβλιόφιλος. Τις εργασίες ακόμα της Λήδας Παπαστεφανάκη, της Λίτσας Μπαφούνη, του Νίκου Παπαμανώλη, και πολλών Λευκωμάτων που διαπραγματεύονται την εμπορική και επιχειρηματική κίνηση της πόλης μας στην ιστορική της εξέλιξη. Επιστημόνων και Ερευνητών, όπως της Χαρλαύτη, που ασχολήθηκε ειδικά με την Ιστορία της Ελληνικής Ναυτιλίας, συγγραφέων που από τον προηγούμενο αιώνα έθεσαν σταδιακά με τα βιβλία και τις εργασίες τους τις βάσεις υποδομής για παρόμοιες έρευνες και εξετάσεις. Βιβλία οδοδείχτες για τους νεότερους μελετητές.Η πολύμοχθη αυτή εργασία του κυρίου Νίκου Μπελαβίλα, πατώντας σε προαναφερθείσες και άλλες ράγες, έρχεται να συμπληρώσει τα στοιχεία της έρευνας, να επεκτείνει τις προς εξέταση πληροφορίες, να ταυτοποιήσει «εκ νέου» τον πολεοδομικό και οικονομικό και αναπτυξιακό ιστό της πόλης μας. Να μας μιλήσει εξονυχιστικά, εμπεριστατωμένα, με συγκροτημένη σύγχρονη επιστημονική ματιά, πλουσιοπάροχη παράθεση νέων δεδομένων και συμπληρωματικών πηγών, για την Ιστορία της πόλης μας τους τελευταίους δύο αιώνες, την εξέλιξής της και την πολυποίκιλη και άναρχη ορισμένες φορές ανοικοδόμησή της. Για τα ώριμα στάδια της ανάπτυξής της και για τις περιόδους οικονομικής και κοινωνικής πτώσης της.

     Η πόλη του Πειραιά πορευόταν ανάλογα με τις κοινωνικές και εργασιακές αντιξοότητες των δημοτών της, και, οι σε διαρκή κίνηση κάτοικοί της, διαμόρφωναν την συνείδησή τους ανάλογα με τα στάδια ανάπτυξης και εσωτερικής εξέλιξης του προσώπου της πόλης. Των εσωτερικών της περιπετειών-μετακινήσεις των κατοίκων, εισροή μεταναστευτικών ομάδων, ακμάζουσα ναυτιλία και θαλάσσιο εμπόριο, διαχρονική και σταδιακή αναπτυσσόμενη διεύρυνση του χώρου του λιμανιού της, των εμπορικών του συναλλαγών. Επαναδιαπραγμάτευση και αλλαγή της ρυμοτομίας του στενού κακοτράχαλου πειραϊκού χώρου, προστασία της πανάρχαιας πειραϊκής ταυτότητας μέσα στα νέα γεωγραφικά όρια του σύγχρονου ελληνικού κράτους μετά τους κατά καιρούς εθνικοαπελευθερωτικούς πολέμους της εθνικής ανεξαρτησίας. Και το σπουδαιότερο και σημαντικότερο, της απρόσκοπτης διάπλασης, διαμόρφωσης και εδραίωσης της πειραϊκής συνείδησης στις ψυχές και τις καρδιές, τις δημόσιες συμπεριφορές όλων των δημοτών της πόλης, που αποτυπώνεται στον χαρακτήρα τους. Πρόσληψη της πειραϊκής συνείδησης του ανήκειν σε έναν γεωγραφικό χώρο και μιά πολιτιστική εικόνα, στους κάτοικοι που προήλθαν και προέρχονταν διαρκώς από τα διάφορα γεωγραφικά διαμερίσματα της Ελλάδας, και αποκτούσαν ζώντας πλέον εδώ κοινούς δεσμούς αναφοράς και βίου. Νησιώτες, Στερεοελλαδίτες, Επτανήσιοι, Κρητικοί, Πρόσφυγες Μικρασιάτες και Αιγαιοπελαγίτες. Ναυτικοί, εσωτερικοί οικονομικοί μετανάστες, πληθυσμιακές ομάδες κατατρεγμένες από τους διαρκείς πολέμους και άλλες εσωτερικές σκοτεινές αναταραχές της πατρίδας μας, παλαιές οικογένειες γηγενών πειραιωτών, αστικών τζακιών, φτωχόκοσμος, άτομα προερχόμενα από τις ευρύτερες γειτονικές περιοχές του Πειραιά (Νίκαια, Πέραμα, Σαλαμίνα, Δραπετσώνα, Κορυδαλλός κλπ.). Ένας κόσμος ετερόκλητων συνηθειών, παραστάσεων και κοινωνικών προτεραιοτήτων, επιδιώξεων, που αγάπησαν τον χώρο, εγκαταστάθηκαν όχι χωρίς δυσκολίες και προβλήματα, προσαρμόσθηκαν στην ατμόσφαιρα του νέου τοπίου, ένιωσαν υπερήφανοι από τα ευρήματα των αρχαιολογικών ανασκαφών της ιστορικής διαδρομής του Πειραιά, ξεκουράστηκαν ακουμπώντας στα Μακρά του Τείχη, παρακολούθησαν τις ανασκαφές σε σημεία της πόλης, διάβασαν για την ιστορία του, βίωσαν δραματικά πολλές φορές τις εμπορικές και βιομηχανικές επεκτάσεις της εικόνας της πόλης, τις άλλες της επιχειρηματικές δραστηριότητες, χρηματιστηριακούς και τραπεζικούς οραματισμούς, τις κάθε μορφής και ποιότητας κοινωνιολογικές ανθρωποστρωματώσεις της. Ο εργασιακός και επιχειρηματικός οργασμός των τελευταίων δύο αιώνων παράλληλα με τις πολιτιστικές, πνευματικές και καλλιτεχνικές δράσεις ατομικές και συλλογικές καταθετήριες πνευματικές ενέργειες, συνήθειες και έθιμα των μέτοικων, οικοδόμησαν το δικό τους Λιμάνι, το χιλιοτραγουδισμένο Λιμάνι του Πειραιά, την θάλασσά του. Με τόλμη, υπερηφάνεια, αγωνία, καθημερινό μόχθο και επιμονή, πείσμα και αυταπάρνηση, αγώνα, ζωγράφισαν με γλυκοτράγουδα χρώματα την Πόλη των Ονείρων τους. Αυτήν που ταίριαζε στα μέτρα και τις αντοχές τους, τους ενύπνιους ηρωικούς οραματισμούς τους. Πάμφτωχοι δημότες και ξωμάχοι, ναυτεργάτες του λιμανιού και πλούσιοι καραβοκύρηδες, έμποροι και πραματευτάδες, ταξιδευτές και ναυτικοί, ψαράδες και περιφερόμενοι εργάτες του μόχθου, λαϊκοί τύποι και ξέμπαρκοι ξένοι ναυτικοί, γυναίκες της χαράς (στην περιοχή της Τρούμπας, στο γιαχνί σοκάκι, και των λαμαρίνων) και μεσογειακού χαρακτήρα εφοπλιστές, μάγκες και του λιμανιού αλάνια, παπατζήδες και λιμενεργάτες, σιδεράδες και εργάτες στους αλευρόμυλους και τα υφαντουργία, στα μηχανουργία, εργατόκοσμος και μικροεπιχειρηματίες.Η μικρή αλλά ραγδαία αναπτυσσόμενη, ανθηρή αστική τάξη της πόλης, (που μετοίκησε στην πρωτεύουσα και τις άλλες κοντινές πόλεις μετά τον βομβαρδισμό του λιμανιού, και δεν επέστρεψε πίσω) όλος αυτός ο διεκδικητικός προς τους εαυτούς τους πρωτίστως ετερόκλητος πληθυσμός, οι δημοτικοί άρχοντες και οι άλλες διοικητικές αρχές, συνηγόρησαν στο να σχεδιάσουν το νέο πρόσωπο της πόλης. Να κατασκευάσουν τις υποδομές εκσυγχρονισμού της δημοτικής διοίκησης, να δημιουργήσουν τα δίκτυα επικοινωνίας της πόλης και να διατηρήσουν ζωντανή και ακμαία την ζωή της, των δημοτών της. Καλλιτέχνες και Πνευματικές ομάδες, δυναμικά, όλοι μαζί, εν συνόλω, οργάνωσαν την κοινή Πειραϊκή τους Εστία, για τους ίδιους, τις οικογένειές τους, τα παιδιά τους, τους επιγόνους τους. Όργωσαν δημιουργικά τα χώμα του Πειραιά, διεύρυναν την φήμη του, σχεδίασαν τον πολεοδομικό του ιστό, απεξαρτήθηκαν από την πρωτεύουσα (όσο αυτό ήταν δυνατόν) από τους περιφερειακούς δήμους που γειτνίαζε η πόλη, δημιούργησαν ναυπηγικές και επισκευαστικές ζώνες, υφαντουργικές μονάδες πανευρωπαϊκής εμβέλειας, αλευροβιομηχανικούς κλάδους εντός των ορίων των διαμερισμάτων της πόλης, που σταυρωτά επεκτείνονταν, έχτισαν τις Νεοκλασικές οικίες τους, τις Εκκλησιές τους, το Δημοτικό της Θέατρο, τα Σχολεία τους. Τα εργασιακά και εμπορικά τους τοπόσημα. Μια διαρκής Πειραϊκή καθολική πλοϊμότητα που ευτυχώς για εμάς τους νεότερους, ταξιδεύει στον χρόνο μέσα στην καθόλου ελληνική ιστορία και φωτίζει άλλοτε με λαμπρές ακτίνες άλλοτε με σκοτεινές, αυτό που ονομάσθηκε Πειραϊκό θαύμα. Παρά τους κατά καιρούς υφάλους πού μέσα στους δύο αυτούς αιώνες προσάραξε το πειραϊκό σκαρί.

     Ένας ιστοριογραφικός και κοινωνιολογικός, βιομηχανικός και προσφυγικός, ιστορικός και ανθρωπογεωγραφικός φωτισμός, ξεχωριστά των διαφόρων συνοικισμών και άλλων ιστορικών και αρχαιολογικών τοπόσημων-περιοχών απλώνεται μπροστά μας. Ένας πειραϊκός «άτλας» προσφέρει στον σημερινό αναγνώστη ο Νίκος Μπελαβίλας, ένα κοινό βάδισμά μας στην επαναγνωριμία του Πειραιά, της φυσιογνωμίας του. Αυτό το σεριάνισμα δεν γίνεται «σαν παραμύθι» αλλά με επιστημονικό κατανοητό λόγο, ύφος καθαρό, αν και όπως προανέφερα κάπως μάλλον ιδεολογικά χρωματισμένο. Η γλώσσα ρέει, ενώ η γραφή του γνωρίζει να αποφεύγει κακοτοπιές εννοιολογικής σκοτεινότητας ή γλιστρήματος σε στοιχεία και πληροφορίες που προέρχονται από προσωπικές αναμνήσεις ή ημερολογιακές καταθέσεις. Η τεκμηρίωση των ερμηνευτικών δεδομένων του στηρίζεται αποκλειστικά σε πηγές και αναφορές αυστηρά ειδικού ενδιαφέροντος, επιστημονικές.

     Η μελέτη θέλει τον δικό της χρόνο για να διαβαστεί, ακόμα και αν γνωρίζεις τα γενικά όρια μέσα στα οποία κινείται ο δημιουργός. Η θετική και κατά περιόδους αρνητική φυσιογνωμία του Πειραιά, μας δίνεται μέσα από τις διάφορες ιστορικές, πολιτικές, κοινωνικές, οικονομικές, σταυροδρόμια στιγμές του ιστορικού παρελθόντος, τις φάσεις που διαμορφώνουν το πρόσωπό της. Την εξέλιξη της ναυτιλιακής της παράδοσης, των βιομηχανικών της ανακατατάξεων, των εμπορικών και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. 

Ο τόμος  χωρίζεται σε 9 κεφάλαια και τις επιμέρους ενότητες:

1. ΜΙΑ ΝΕΑ ΠΟΛΗ ΣΕ ΕΝΑΝ ΑΡΧΑΙΟ ΕΡΕΙΠΙΩΝΑ.

2. Η ΑΣΤΙΚΗ ΩΡΙΜΑΝΣΗ ΑΠΟ ΤΑ ΜΕΣΑ ΤΟΥ 19^ΟΥ ΩΣ ΤΟΝ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟ.

3. ΤΟ ΛΙΜΑΝΙ. 

4 Η ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ.

5. Η ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΗ ΠΛΗΜΜΥΡΑ ΚΑΙ Ο ΔΙΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟ. 

6. ΕΝΑ ΔΙΑΡΚΕΣ ΕΝΟΧΛΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ: ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕΣ.

7.Ο ΠΕΙΡΑΙΑΣ ΤΟΥ Β΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ.

8. Η ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ ΤΗΣ ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΕΝΗΣ ΠΟΛΗΣ.

9. ΤΟΠΙΑ ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΥ ΥΠΟ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ. 

     Ο τόμος συμπληρώνεται με τον ΕΠΙΛΟΓΟ: Ο Πειραιάς στο τελευταίο τέταρτο του 20^ου αιώνα. Το ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ: «Ένα σχόλιο για την πειραϊκή ιστοριογραφία σε πρώτο πρόσωπο». Τις Ευχαριστίες στα πρόσωπα που βοήθησαν στην συγκέντρωση του υλικού, στις απαραίτητες ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ, και στις χρήσιμες και αναγκαίες σελίδες με την ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ και το ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ.

      Εμείς οι Πειραιώτες, ίσως να μην σταθήκαμε μάλλον τόσο τυχεροί ώστε να έχουμε συγγραφείς και ιστοριοδίφες, ιστορικούς όπως η πρωτεύουσα,-αυτός ο κλασικοτραφής βραχνάς της πόλης- που ευδόκησε να έχει τον Αθηναιογράφο δημοσιογράφο Μιχαήλ Μητσάκη, τον ακαδημαϊκό Δημήτριο Γρ. Καμπούρογλου, τον Κώστα και τον Γιάννη Καιροφύλα, τον Κώστα Μπίρη, και γιατί όχι, τον πεζογράφο Μένη Κουμανταρέα που μας έδωσαν μεγάλα φρέσκα του Αθηναϊκού τοπίου και των περιοχών της Αττικής γης και των κατοίκων της. Δεν σταθήκαμε τυχεροί να μας υμνήσει ένας Κωστής Παλαμάς, ένας Γεώργιος Δροσίνης κλπ, Παρά ταύτα, ευτυχήσαμε να έχουμε πειραϊκές γραφίδες που διέσωσαν την ιστορία και την ζωή της πόλης μας. Όπως ο παλαιός ποιητής του μεσοπολέμου Νίκος Χαντζάρας, που με τα ΠΕΙΡΑΙΚΑ του δημοσιεύματα διασώζει στιγμές των δραστηριοτήτων του Πειραιά στην εποχή του. Αντλούμε πληροφορίες από δημοσιογραφικές περιγραφές, από σημαντικές γραφίδες της πόλης όπως ο πεζογράφος Χρήστος Λεβάντας. Ή των σύγχρονων δύο κυρίως βιβλίων του Διονύση Χαριτόπουλου. Από τους ιστορικούς του Πειραιά, τον Αλέξανδρο και Ιωάννη Μελετόπουλο, τον Γιάννη Χατζημανωλάκη και ορισμένους άλλους στις έντυπες μορφές των δημοσιευμάτων τους ή των ιστολόγιών τους από αλλους. Ο Πειραιάς εικονογραφήθηκε επάξια από τον καραβογράφο Κωνσταντίνο Βολονάκη και άλλους θαλασσογράφους. Υμνήθηκε από τον ποιητή Λάμπρο Πορφύρα και τραγουδήθηκε από τον ποιητή Βασίλη Λαμπρολέσβιο και άλλους πειραιώτες λογίους που δεν λησμονούν την ιστορία του. Για να μείνω και πάλι σε ελάχιστα ενδεικτικά ονόματα.

       Αν και αναφέρομαι στην αρχή σε δύο νέους τίτλους βιβλίων που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, το κριτικό βλέμμα μου όπως θα διαπιστώσει ο αναγνώστης, φωτίζει την μία εργασία. Θεώρησα σκόπιμο να γράψω ένα δεύτερο κριτικό σημείωμα για το βιβλίο του αρχιτέκτονα κυρίου Νικόλα Σ. Ντόριζα, «Νεοκλασικός Πειραιάς» Η Αρχιτεκτονική Ιστορία της Πόλης μια και ο Ντόριζα διαπραγματεύεται την νεοκλασική αρχιτεκτονική κληρονομιά της πόλης μας, δηλαδή την αισθητική της έκφραση και εικόνα. Κάτι που παραπέμπει σε ανάλογες εργασίες, βλέπε το Λεύκωμα, «Νεοκλασικά Σπίτια της Αθήνας και του Πειραιά»» και τις αντίστοιχες εργασίες και δημοσιεύματα του πειραιώτη ζωγράφου και δασκάλου της τέχνης Γιάννη Τσαρούχη. Και ορισμένων άλλων που ασχολήθηκαν με την αρχιτεκτονική εικόνα της πόλης όπως διαμορφώθηκε από τον Ερνέστο Τσίλερ. Και ασφαλώς τις ανάλογες ερευνητικές εργασίες του συγγραφέα  αρχιτέκτονα του παρόντος πονήματος. Εργασίες που ανάγονται σε άλλο πεδίο έρευνας και εξέτασης.

Δυστυχώς να επαναλάβουμε κάτι γνωστό και χιλιοειπωμένο και από παλαιότερους. Η δική μας γενιά, η γενιά του 1980-δανείζομαι τον όρο από την Λογοτεχνία-δεν πρόλαβε να έχει εικόνες- παραστάσεις του Πειραιά πριν την εφτάχρονη στρατιωτική περίοδο. Ότι γνωρίζουμε για τα πριν το 1967 χρόνια του Πειραιά το πληροφορούμαστε από φωτογραφίες και ντοκιμαντέρ και ημερολογιακές αφηγήσεις γηραιών Πειραιωτών. Η δική μου η γενιά και οι μεταγενέστερες ζήσαμε και ζούνε στην Πόλη του Πειραιά, όπως διαμορφώθηκε από τον οραματικό θετικό ή αρνητικό σχεδιασμό του δοτού δημάρχου της επτάχρονης περιόδου. Η ιστορία δεν παραγράφεται και ούτε βασίζεται μόνο στα ετεροχρονισμένα δικά μας πιστεύω και ερμηνείες. Ή άλλου είδους αποκλεισμούς και αποσιωπήσεις. Η μνήμη, έχει παρελθόν, διατηρείται στο παρόν και συνεχίζεται στο μέλλον.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς, Τετάρτη του Πάσχα

5-Απριλίου 2021