Ο πειραιώτης ποιητής, μεταφραστής, στιχουργός Α. Αγγελάκης

 

           ΑΝΔΡΕΑΣ   ΑΓΓΕΛΑΚΗΣ

Πειραιάς 28/3/1940- Πειραιάς 18/5/1991

       Έχω γράψει αρκετά σημειώματα για τον πειραιώτη ποιητή, μεταφραστή, στιχουργό και καθηγητή της αγγλικής Ανδρέα Αγγελάκη. Άρθρα και μικρές μελέτες σε παλαιότερα λογοτεχνικά περιοδικά, εφημερίδες. Ορισμένα από αυτά, τα έχω μεταφέρει και στην ιστοσελίδα μου, από το 2013 που διατηρώ. Η συνέντευξή μου μαζί του (η μία από τις δύο), ήταν εκπομπή πιλότος στον ελεύθερο δημοτικό ραδιοσταθμό Κανάλι-1 στον Πειραιά. Την εκπομπή «ΤΑ ΜΑΚΡΑ ΤΕΙΧΗ». Σε κάθε εκπομπή με δικά μου έξοδα αγόραζα δύο κασέτες και αφού γράφονταν, την πρόσφερα στον συνεντευξιαζόμενο, γιατί έτσι απαιτούσε η στοιχειώδη ευγένεια ενός πειραιώτη "ραδιοπαραγωγού" που στην δεδομένη χρονική στιγμή «έκανε τον δημοσιογράφο». Περιαυτολογώ για έναν και μόνο λόγο. Γνώριζα από κοντά τον Ανδρέα Αγγελάκη, είχα την τύχη να συνεργαστώ μαζί του σε θέματα που αφορούσαν την Ποιητική του δημιουργία, παρακολουθήσαμε μαζί θεατρικό του έργο, κινηματογραφικές ταινίες, τον επισκεπτόμουν στο σπίτι του. Μιλούσαμε και του συγκέντρωνα κριτικές για το έργο του. Αποδελτίωνα κάθε πληροφορία και στοιχείο που έπεφτε στα χέρια μου, για τα βιβλία του. Κριτικές, άρθρα, σχόλια, συνεντεύξεις, αναδημοσιεύσεις ποιημάτων του, δημοσιεύματά του σε λογοτεχνικά και μη περιοδικά, όπως το Αμφί, το Play Boy, με το όνομά του ή με ψευδώνυμο. Ορισμένα από αυτά  (τα δημοσιεύματά του) η θεματολογία τους ήταν αμιγώς ομοφυλόφιλη. Κατέγραφα ότι δημοσιεύονταν και γράφονταν (όσα έπεφταν στην αντίληψή μου) για την ποιητική του παραγωγή, τις μεταφράσεις του, τα παιδικά του θεατρικά έργα. Τι ανέφεραν στις Ιστορίες της Ελληνικής Λογοτεχνίας και τα Λογοτεχνικά Λεξικά για εκείνον, στις μελέτες τρίτων, την ανθολόγηση του σε ανθολογίες. Σε μελέτες δημιουργών για ποιητές της δικής του λογοτεχνικής γενιάς, όπου χρονολογικά ανήκε ο πειραιώτης ποιητής Ανδρέας Αγγελάκης. Άκουγα τους στίχους του που μελοποίησαν και ερμήνευσαν η Λήδα και ο Σπύρος. Κόρη της ποιήτριας, τραγουδίστριας και μεταφράστριας Δανάης. Πράγμα γνωστά και κοινά, σε όσους ασχολούνται με την καταγραφή και συγκέντρωση πληροφοριών για πρόσωπα της ελληνικής και όχι μόνο λογοτεχνικής περιπέτειας. Φρόντιζα πάντα, να είμαι ακριβής και σαφής στα στοιχεία και τις πληροφορίες που παραθέτω. Αν δεν ήμουν σίγουρος για την πηγή, ή είχα αμφιβολίες, προτιμούσα να μην την αναφέρω, και ας είχαν κενά τα στοιχεία μου. Ας μην ήταν "πλήρης" η ατομική μου σύνταξη. Μιάς ενδεικτικής έστω, βιβλιογραφίας, ενός δελταρίου για έναν ποιητή, συγγραφέα κλπ. 

     Πέρα από τα δικά μου μελετήματα και σημειώματα, για τον Ανδρέα Αγγελάκη έχουν δημοσιευθεί και αρκετά άλλα άρθρα και κριτικές για την ποίηση και τις μεταφράσεις του. Έχουν κυκλοφορήσει βιβλία για την σύνολη παρουσία του, όπως του πειραιώτη συγγραφέα και πανεπιστημιακού στο Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ της Αυστραλίας Βρασίδα Καραλή, βλέπε το βιβλίο του από τις εκδόσεις του περιοδικού Οδός Πανός. Έχουμε ακόμα, δημοσιευμένες κριτικές από σημαντικούς έλληνες κριτικούς-ποιητές, όπως του Γιάννη Βαρβέρη εφ. Η Καθημερινή 15/5/1988, του Αλέξη Ζήρα περ. Γράμματα και Τέχνες τχ. 57/1,3,1989, στο ίδιο περιοδικό τχ. 21/9,1983 του Γιώργου Βέη. Της Νόρας Αναγνωστάκη στο ετήσιο τόμο του «Χρονικού» 1973 τόμος 4ος. Του Ανδρέα Καραντώνη βλέπε περ. Νέα Εστία τχ. 1165/15-1-1976, του Κώστα Σταματίου στην εφημερίδα «Τα Νέα» 22/2/1986, τώρα στο δίτομο έργο του «Το βιβλίο και ο χρόνος» εκδ. Καστανιώτη 2004. Του Ηλία Κεφάλα στο περιοδικό Διαβάζω τχ. 145/4-6-1986, του Δημοσθένη Ζαδέ στην εφ. Χρονογράφος 10/4/1970, τώρα στον Ε΄ τόμο του πολύτομου έργου του «Πάνω στον ξένο μόχθο». Του Δημήτρη Πανουσάκη στην εφ. Ο Ριζοσπάστης 30/8/1990, του ποιητή Τάσου Λειβαδίτη στην εφ. Η Αυγή τώρα στον τόμο «Έλληνες ποιητές», του Μιχάλη Μερακλή στην «Νέα Πορεία» τχ. 223-225/9,11,1974, του Κώστα Μαυρουδή, στο περιοδικό Το Τραμ τχ. 6/9,1977 και μια σειρά άλλων κριτικών σημειωμάτων, σχολίων, άρθρων και μελετών, ελλήνων και ελληνίδων λογίων, όπως ο Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, δες Ανθολογία Σοκόλη, και ανθρώπων του πνεύματος, που γνώρισαν από κοντά τον ποιητή, συνεργάστηκαν μαζί του, έσκυψαν προσεκτικά, και όχι με «κουτσομπολίστικη» περιέργεια και διάθεση στην προσωπική ζωή και προπαντός στο έργο του πειραιώτη ποιητή Ανδρέα Αγγελάκη. Όποτε αποδελτιώνω πειραιώτικα περιοδικά και συναντώ την παρουσία του, καταγράφω τις κριτικές που έχουν δημοσιευθεί για τις ποιητικές του συλλογές ή άλλα σχόλια.

Παρακολούθησα την κηδεία του. Ήμουν τουλάχιστον 1 ώρα νωρίτερα δίπλα στο κιβούρι του-για να αποτίσω φόρο τιμής-σαν πειραιώτης, σε έναν σημαντικό πειραιώτη δημιουργό που χάθηκε τόσο νωρίς. Θυμάμαι ακόμα τα πρόσωπα από τον αθηναϊκό χώρο που παρευρέθησαν. Εκδότες, συγγραφείς, όχι δυστυχώς τόσοι, όσο του άξιζαν να παρευρεθούν και να τον τιμήσουν για τελευταία φορά. (Από τον Πειραιά άστα καλύτερα). Συγκινητική η παρουσία ομάδας μαθητών του. Αγοριών και κοριτσιών. Συνομίλησα μαζί τους. Επισκέφτηκα κατόπιν αρκετές φορές τον τάφο του στην Ανάσταση αφήνοντας ένα λουλούδι. Αρνήθηκα ευγενικά μια συνεργασία που μου είχε προτείνει η σύζυγός του Γεωργία,όταν με προσκάλεσε στο σπίτι της, γιατί θεωρούσα και ακόμα θεωρώ, ότι η περίπτωση του προσώπου Ανδρέα Αγγελάκη, του πειραιώτη ποιητή και δημιουργού, θα έπρεπε και πρέπει ακόμα και σήμερα, να απεγκλωβιστεί από την αιτία που προκάλεσε τον θάνατό του, την αρρώστια του, που τον οδήγησε τόσο νωρίς στον χαμό. Το έργο του έχει και άλλα επίπεδα, με τις θετικές του πλευρές και τις αρνητικές του. Σίγουρα το μεγαλύτερο μέρος του αγγίζει θέματα και καταστάσεις της αντρικής ομοφυλοφιλίας. Ίσως σωστότερα της αντρικής μοναξιάς και ερωτικής ερημιάς. Ασφαλώς κινείται μέσα σε μια ομοφυλόφιλη ατμόσφαιρα, όμως θεωρώ ότι μειώνει τις άλλες πτυχές της ποιητικής του η ένταξή του μόνο και αποκλειστικά στην GAY γραμματεία και παράδοση. Ο Ανδρέας Αγγελάκης είναι ένας σημαντικός ποιητικός εκπρόσωπος της γενιάς του-και της πόλης του Πειραιά, με την όποια ιδιαιτερότητα της φωνής του, των ατομικών του επιλογών, ερωτικών προτιμήσεων στον σύντομο ιδιωτικό του βίο. Αν εγκλωβίζουμε την φωνή ενός δημιουργού σε ένα και μόνο κάδρο, ο χρόνος θα σταθεί αρνητικά απέναντί του νομίζω. Το ανθρώπινο Ον είναι και πολύπλοκο και απρόβλεπτο, συνήθως και ακαπίστρωτο, ρέπει σε κάθε είδους περιπέτεια και εμπειρία, όσο του επιτρέπουν οι ιστορικές συνθήκες, η οικογενειακή του κατάσταση και αγωγή, άλλες κοινωνικές καταστάσεις. Γνώριζα καλά τις ιδέες του Ανδρέα Αγγελάκη για το ζήτημα της ομοφυλοφιλίας, για τις σχέσεις μεταξύ των όμορων φύλων, όμως πιστεύω ότι το έργο του είναι και πέρα από αυτό το επίπεδο, ή τουλάχιστον ένα μέρος του, το υπερβαίνει. Βλέπε τον Μακρύ μονόλογο για την Μαρία Πολυδούρη, το θεατρικό του για τον Λόρδο Μπάιρον, και άλλες ποιητικές του συνθέσεις και ποιητικές μονάδες, ισάξιες της Μεταφυσικής της Μίας Νύχτας. Γνώριζα και θυμάμαι ακόμα τους μετρημένους στα δάχτυλα πειραιώτες εκείνους που εκτιμούσαν το έργο του, σε αντίθεση με άλλους που τον αντιπαθούσαν για την ιδιωτική του ζωή, την τόλμη του, την ζωή του. Η πόλη μας μικρή, με τις δικές της των ανθρώπων της αρχές, αξίες, συμπεριφορές και αδιέξοδα. Αν και λιμάνι ο Πειραιάς, με τις εμπειρίες των ναυτικών και των μεταναστών επισκεπτών, ακολουθεί μια "συντηρητική" παράδοση. Ούτε η παλαιότερη περιοχή της Τρούμπας κατόρθωσε να εξαλείψει αρνητικές καταστάσεις απέναντι στο διαφορετικό. Τι διακωμωδεί ή στην καλύτερη περίπτωση το ανέχεται. Κάνοντας συνήθως πως δεν το βλέπει. 

Ο ποιητής Ανδρέας Αγγελάκης, ο δημιουργός Α.Α., ο στιχουργός και μεταφραστής Α.Α. με τα βιβλία και τα γραφτά του τίμησε την πόλη μας, τον Πειραιά, δεν τιμήθηκε από αυτήν όπως του όφειλε. Δυστυχώς.

     Δεν γνωρίζω πολλά πράγματα πάνω στους Ηλεκτρονικούς Υπολογιστές, είμαι τελείως αδαής. Αυτό που λένε άσχετος. Καταλαβαίνω ότι γράφτηκε για κάποιον λογοτέχνη κάτι, όταν βλέπω την φωτογραφία του ή μιας ιστοσελίδας που μου παρουσιάζεται από το πουθενά, όταν μπαίνω στα Λογοτεχνικά Πάρεργα, δηλαδή στην ιστοσελίδα μου, στις Εικόνες. Το τελευταίο διάστημα διαβάζω διάφορα άρθρα ή αναδημοσιεύσεις ποιημάτων του ποιητή Ανδρέα Αγγελάκη στο διαδίκτυο. Αξιέπαινες προσπάθειες να θυμηθούν οι νεότεροι την συγγραφική παρουσία ενός πειραιώτη ποιητή που άφησε τα ίχνη του δυναμικά και επάξια στα ελληνικά γράμματα. Όμως, ορισμένες φορές δημοσιεύονται και στοιχεία ή πληροφορίες που δεν ευσταθούν, είναι λανθασμένες. Όπως πχ. γίνεται με την ημερομηνία θανάτου του. Στην μνήμη του, και για να διορθώσουμε και το λάθος του παλαιού ΕΚΕΒΙ παραθέτω τις χρονολογικές πληροφορίες για τον θάνατό του που διέσωσα στο αρχείο μου, και που άλλοτε αν θυμάμαι ορθά έχω μεταφέρει, 18/4/2014; Θέλοντας να επιστήσω την προσοχή στο κεντρικό λάθος, ώστε αν κάποιος ή κάποιοι ενδιαφέρονται, να διορθώσουν την παράβλεψη αυτή. Στην μνήμη ενός ποιητή που όλοι μας με τον τρόπο μας αγαπήσαμε, θαυμάσαμε και εξακολουθούμε θέλω να πιστεύω, να αγαπάμε το έργο του, να τραγουδάμε τα τραγούδια του, να απαγγέλλουμε κατά μόνας τα ποιήματά του.

Ο πειραιώτης ποιητής ΑΝΔΡΕΑΣ ΑΓΓΕΛΑΚΗΣ, γεννήθηκε στον Πειραιά 28 Μαρτίου του 1940 και έφυγε από κοντά μας 18 ΜΑΙΟΥ 1991.

Για την απώλειά του βλέπε ειδήσεις των εξής εφημερίδων:

-Η Καθημερινή 21/5/1991, (Ιχνευτής), Έφυγε ο ποιητής Ανδρέας Αγγελάκης

-Ο Αναγνώστης, Τρίτη 21/5/1991, «Ταξίδεψε» στα 51 ο Ανδρέας Αγγελάκης

-Ελευθεροτυπία, Τρίτη 21 Μαϊου 1991. Κηδεύτηκε ο ποιητής Ανδρέα Αγγελάκης

-Η Φωνή του Πειραιώς, 20/5/1991. Πέθανε ο ποιητής Ανδρέας Αγγελάκης.

-Η Αυγή 21/5/1991. Έφυγε ο ποιητής Α. Αγγελάκης.

-Ο Ριζοσπάστης 21/5/1991, Έσβησε «ο πρίγκιπας των κρίνων». Κηδεύτηκε χτες ο Ανδρέας Αγγελάκης

-Τα Νέα, 20/5/1991, Έφυγε ο ποιητής Ανδρέας Αγγελάκης

     Για τον πρίγκιπα των κρίνων του Πειραιά 30 χρόνια μετά.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς,

Δευτέρα 19 Ιουλίου 2021