Ενδεικτικές πληροφορίες για τον Σεργκέι
Αϊζενστάιν
(23/1/1898-9/2/1948)
Γράφοντας
στο προηγούμενο σημείωμα για τον σοβιετικό σκηνοθέτη Σεργκέι Αϊζενστάιν έναν
σημαντικό αναμορφωτή της παγκόσμιας έβδομης τέχνης του προηγούμενου αιώνα,
θέλησα να δώσω ελάχιστες ενδεικτικές πληροφορίες και στοιχεία για τον ίδιο και
το έργο του για όσους αγαπούν την μαγευτική του τέχνη, την τεχνική του ιδιοφυία
και οραματισμό, την κινηματογραφική του φιλοσοφία και ιδεολογία, την μεγάλη
συμβολή του στον παγκόσμιο κινηματογράφο. Το όνομα του Σεργκέι Αϊζενστάιν,
αυτού του πολυτάλαντου δημιουργού έγινε γνωστό από πολύ νωρίς ξεπερνώντας τα
σύνορα της πατρίδας του, πέρασε τα κράσπεδα του στενού κύκλου των ανθρώπων του
σινεμά και των απανταχού κινηματογραφόφιλων, πρώτα στην χώρα του αλλά και
παγκοσμίως. Το έργο του διερευνάται με σεβασμό και θαυμασμό και οι αναλύσεις
και κριτικές για την κινηματογραφική του παραγωγή είναι εκατοντάδες διεθνώς και
διαρκείς. Η σχέση της κινηματογραφικής του τέχνης με την Ιστορία και την Ιδεολογία
είναι ένα ζήτημα που συνεχώς εξετάζεται. Καθώς και ο ρόλος του ηγέτη μέσα σε
μια ατμόσφαιρα επαναστατικών αλλαγών και πολιτικών διεργασιών που άλλαξαν τον
ρου της ιστορίας. Δεκάδες είναι τα βιβλία που έχουν εκδοθεί στην Ευρώπη και την
Αμερική που αναφέρονται στην τέχνη του και τον ίδιο. Στην αγγλική γλώσσα έχουν
μεταφραστεί εδώ και δεκαετίες τα κινηματογραφικά του δοκίμια. Στην ελληνική
γλώσσα κυκλοφόρησαν από την δεκαετία του 1960 ορισμένες σημαντικές μελέτες του
και οι κινηματογραφικές του ταινίες αγαπήθηκαν από το ελληνικό κοινό. Είναι από
τους λίγους ξένους σκηνοθέτες που όσες φορές και αν παρακολουθήσει ο θεατής τις
ταινίες του, πάντα μαγεμένος θα ανακαλύπτει νέα ερμηνευτικά στοιχεία. Ο Σεργκέι
Αϊζενστάιν όπως και ο Τσάρλυ Τσάπλιν, για να μείνουμε σε δύο θρύλους σκηνοθέτες
του βωβού κινηματογράφου, δεν συνομιλεί μόνο με την Ιστορία, αλλά με τον
παγκόσμιο πολιτισμό. Η συνδυαστική του τέχνη, να δανείζεται στοιχεία και από άλλες
τέχνες και να εμπλουτίζει τον κινηματογραφικό του φακό είναι κάτι το
ανεπανάληπτο, υπήρξε ένας δάσκαλος εξερευνητής νέων μορφών της κινηματογραφικής
τέχνης, ο Αϊζενστάιν πειραματίζονταν διαρκώς, χωρίς να φοβάται να αναμετρηθεί
και με την αποτυχία των πειραματισμών του. Το ίδιο γνωρίζουμε ότι έπραττε και ο
Σαρλώ, που ο σοβιετικός σκηνοθέτης τον γνώρισε από κοντά. Και μόνο τα χιλιάδες
μέτρα φιλμ που γύρισε κατά την διάρκεια της διαμονής του στο Μεξικό, για την
λαϊκή παράδοση και την λαογραφία, τις θρησκευτικές αντιλήψεις και τελετουργίες
αυτής της χώρας, την εποχή εκείνη και με τα πενιχρά μέσα που διέθεταν μας
δηλώνει το εύρος της προσωπικής του μεγαλοφυϊας. Παρακολουθώντας ξανά και ξανά
τις ταινίες του και διαβάζοντας τις θεωρητικές του σκέψεις, ανακαλύπτουμε έναν
υποδόριο σαρκασμό, οι ταινίες του μέσα στις ιστορική τους επική
επαναστατικότητα έχουν ένα αυστηρό συγκρατημένο σαρκασμό, ένα χιούμορ που δεν
το αναγνωρίζουμε με την πρώτη φορά. Τα αυθεντικά πρόσωπα της εποχής του οι
λαϊκοί ρώσοι μουζίκοι, παρά την βασανισμένη ζωή τους παρά την εξαθλίωσή τους
εκπέμπουν τα πρόσωπά τους ένα λεπτό διακριτικό χιούμορ, μια αίσθηση ότι όλος
αυτός ο κόσμος, όλο αυτό το ανώνυμο κατατρεγμένο πλήθος, οι ανώνυμες μάζες που
διεκδικούν τον ρόλο τους μέσα στις σύγχρονες επαναστατικές πολιτικές και
ιδεολογικές διεργασίες του καιρού τους, βρίσκονται στο κέντρο της Ιστορίας όχι
μόνο με τις επαναστατικές τους προθέσεις αλλά γιατί μάλλον διαθέτουν και τον
αναγκαίο σαρκασμό της Ιστορίας. Ο κινηματογράφος είναι μέσο ψυχαγωγίας και αυτό
το γνώριζε καλά και το υποστήριζε ο Αϊζενστάιν, και σαν μέσο ψυχαγωγίας των
μεγάλων ανώνυμων μαζών οφείλει να διαθέτει αρκετά στρώματα χιούμορ. Στην θέση
αυτή ίσως εστιάζεται και η μεγάλη αγάπη του σκηνοθέτη στο τσίρκο και τον κόσμο
του. Ο παγκόσμιος αυτός αναμορφωτής, δεν θα μπορούσε ποτέ να γίνει ένας Λουκίνο
Βισκόντι, ένας κόκκινος κόμης, που θα δέχονταν πρώτα την κυριαρχία του
αισθητισμού στις ταινίες του σε βάρος ίσως και του θέματος. Δηλαδή ο θεατής
στις ταινίες του Βισκόντι αποπλανάται από το αισθητικό βλέμμα του σκηνοθέτη
ορισμένες φορές σε βάρος της υπόθεσης. Τα εκπληκτικής αισθητικής πλάνα του
Βισκόντι σου δίνουν την αίσθηση ότι βρίσκεσαι μέσα σε ένα Μουσείο και θαυμάζεις
τον χώρο. Όπως αντίστοιχα σε πολλές ταινίες του Μπέργκμαν η θρησκευτική μεταφυσική
και η ψυχολογία πρυτανεύουν της υπόθεσης. Τα πρόσωπα είναι εγκλωβισμένα μέσα
στην μεταφυσική φιλοσοφία της ιστορίας και την αμφισβήτησή της, παραμερίζοντας
την δράση. Αρκετές οι εκδοχές ερμηνείας των ταινιών του σοβιετικού σκηνοθέτη,
με πρώτη και καλύτερη της ανάπλασης της ιστορικής αλήθειας της εποχής
παράλληλα, με την αληθοφάνειά της. Κινηματογράφος- ντοκιμαντέρ της κοινωνικής
πραγματικότητας, ένας κινηματογραφικός σοσιαλιστικός ρεαλισμός με δάνεια
στοιχεία από το θέατρο, την μουσική, τις εικαστικές τέχνες αλλά που βαδίζει
πάνω στα χνάρια της ανθρώπινης επαναστατικής πραγματικότητας. Ο Αϊζενστάιν,
ανέπτυξε την κινηματογραφική τέχνη χωρίς να φοβάται τα αποτελέσματα των
πειραματικών του αυτών ενεργειών. Κάθε ταινία του, ακόμα και μετά την παρέλευση
τόσων δεκαετιών, ο θεατής μένει έκπληκτος για την εφευρετική τεχνική που
ακολούθησε, για τις γωνίες λείψεις του, τα εξωτερικά του γυρίσματα, τον φυσικό
ή τεχνικό φωτισμό του, για τα σκηνικά του, ακόμα και για τις καρικατουρίστικες
γκριμάτσες των προσώπων-ηθοποιών και μη-την στιγμή που συμβαίνουν γύρω τους
τόσο συνταρακτικά γεγονότα. Στον Ιβάν τον Τρομερό υπάρχει μια σκηνή που νομίζω
τεκμηριώνει τις απόψεις μου για τον σαρκασμό του. Δύο κλόουν ανάβουν την σόμπα όπου
καίγονται οι άγγελοι. Αλλά και σε άλλες του ταινίες ο σαρκασμός της ιστορίας είναι
εκείνος που την κινεί. Πρόθεση και αποτέλεσμα σμίγουν και παράγουν αυτό το
μαγευτικό θέαμα που είναι οι ταινίες του Αιζενστάιν. Ο παλαιός με τον νέο κόσμο
γεφυρώνονται με τις ταινίες του την τεχνική του, τα ευφυές βλέμμα του που
ερμηνεύει τον κόσμο γύρω του και την κοινωνία. Το κινηματογραφικό του βλέμμα,
δεν ερμηνεύει και καταγράφει μόνον την άμεσή του γύρω επαναστατική
πραγματικότητα, αλλά κυρίως, την ατμόσφαιρά της. Την ιστορική της ατμόσφαιρα
προφητικά και με έναν υποδόριο σαρκασμό.
Ο ταλαντούχος αυτός σοβιετικός δημιουργός δεν ανήκει μόνο στην μακρά
ιστορία της κινηματογραφικής τέχνης των τελευταίων δύο αιώνων που γεννήθηκε και
άνθισε η κινηματογραφική μαγεία, στους στυλοβάτες της, αλλά, και στο μέλλον του
παγκόσμιου κινηματογράφου. Μιας ανθρώπινης τέχνης και αυθεντικής δημιουργίας,
που δεν χρειάζεται την άσκοπη πλημμυρίδα της βομβαρδιστικής άκαιρης βίας, της
βίας για την βία των ημερών μας για να αναπνεύσει. Ο κόσμος του κινηματογράφου
είναι ο κόσμος έξω από τα τείχη του πύργου της βαβέλ που ο νέος σύγχρονος
ιστορικός ή χρονογράφος, δηλαδή ο σκηνοθέτης φιλοδοξεί να απεικονίσει θέτοντας
σε επανεξέταση τις δυνάμεις εκείνες της ιστορίας που σκιάζουν την ανθρώπινη
πορεία και εξέλιξη.
Τις
ενδεικτικές αυτές πληροφορίες όχι κατά ανάγκη συστηματικές, συγκέντρωσα κατά
την διάρκεια των ατομικών μου ερευνών, αποδελτιώνοντας εφημερίδες, περιοδικά
και βιβλία και παρακολουθώντας τις ταινίες του Σεργκέι Μιχαήλοβιτς Αϊζενστάιν
αυτού του μικρού το δέμα ντροπαλού και χιουμορίστα σκηνοθέτη, που η καρδιά του
τον πρόδωσε πολύ νωρίς, στερώντας μας από τους οξυδερκείς κινηματογραφικούς του
σχολιασμούς και αναφορές. Αλλά και από αυτήν την μεγαλειώδη δράση
συλλογικότητας που μας διδάσκουν οι ταινίες του.
Ας συνταξιδέψουμε στην κινηματογραφική του τέχνη και
ας ευχηθούμε να γίνει ένα αφιέρωμα στην μνήμη του. Παλαιότερα, η εφημερίδα ΤΟ
Βήμα αν δεν λαθεύω, πρόσφερε στους αναγνώστες της cd με
έργα του.
--
ΓΕΝΙΚΑ
ΑΡΘΡΑ ΣΕ ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ, ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ ΚΑΙ ΒΙΒΛΙΑ-ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΤΙΚΕΣ
•περιοδικό Ραδιοτηλεόραση τχ.985/5-1-1989, Αστέρια
της τέχνης 22.30. Η μυστική ζωή του Σεργκέι Αϊζενστάιν. (The secret life of Sergei Aisenstein). Ταινία ντοκιμαντέρ
συμπαραγωγή ιταλόφωνης ελβετικής τηλεόρασης και Βρετανικού Ινστιτούτου
Κινηματογράφου. Σκηνοθεσία Τζιαν-Κάρλο Μπέρτελι.
•εφημερίδα Η Εποχή 21/5/1989, «Στα 1937, ο Φράνκ
Κάπρα έχοντας ολοκληρώσει…» μετάφραση από τα γαλλικά Κυριακή Φουγαλά
•εφημερίδα Ο Δημοσιογράφος 2/9/1990, «Η Οδησσός του
Αϊζενστάιν»
•εφημερίδα Τα Νέα 25/10/1990, Ο Αϊζενστάιν στο
προσκήνιο
•εφημερίδα Τα Νέα Παρασκευή 6/8/1993, σ.45, Αρχεία
Σεργκέϊ Αϊζενστάιν στη Μόσχα. Φως στο σημερινό σκοτάδι
• Μαρία Κατσουνάκη, εφημερίδα Η Καθημερινή
22/10/1995, Τα μαγικά σχέδια του Αϊζενστάιν. Σκίτσα και ζωγραφιές του μυθικού
Ρώσου σκηνοθέτη εκτίθενται στη Θεσσαλονίκη
•εφημερίδα Η Καθημερινή 20/6/1996, σ.10. Σεργκέι
Αϊζενστάιν: μια μεγαλοφυΐα που ποδοπατήθηκε. Τα αποκαλυπτικά γραπτά του Ρώσου
καλλιτέχνη. Ο Αϊζενστάιν στον κινηματογράφο είναι ό,τι ο Σαίξπηρ στο θέατρο, με τη διαφορά πως ο Ρώσος
καλλιτέχνης ήταν και θεωρητικός.
• εφημερίδα Τα Νέα 19/9/1997, Το τελευταίο μυστικό
•εφημερίδα Η Αυγή 27/2/2003, Αφιέρωμα στον
Αϊζενστάιν
• εφημερίδα Η Καθημερινή 1/3/2003, Ταινίες Σ.
Αϊζενστάιν από την Ταινιοθήκη
• Henri
Agel,
“Le
Cinema”,
Henri
Agel,
Ο ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ, μετάφραση Ευγενίας Χατζίσκου-Καραγκούνη, εκδόσεις Γεωργίου
Φέξη 1965. Σε πολλές σελίδες
(Ο Αϊζενστάιν ώθησε μακρύτερα τη μελέτη του
δημιουργικού μοντάζ. Ο δημιουργός του «Θωρηκτού Ποτέμκιν» και αφοσιωμένος
αναγνώστης του Χέγκελ, πιστεύει ότι το κάθε τι στον κόσμο είν’ αγώνας, κι΄ ο
σκοπός της τέχνης είναι να κάνει συνειδητή σ’ όλους τη διάρκεια αυτού του
αγώνα. (Ο Ουναμούνο θάλεγε, για τον αγωνιστικό χαρακτήρα της πραγματικότητας).
Η εικόνα του ανταγωνισμού των πλανητικών και ψυχολογικών δυνάμεων ταιριάζει
στην ίδια την σύσταση του κινηματογράφου. Σύσταση, που εκφράζεται με ακρίβεια
απ’ το μοντάζ….)
•Μάκης Δεληπέτρου, εφημερίδα Απογευματινή 29/5/1994,
περιοδικό Κόσμος-20ος αιώνας. Οι πρωταγωνιστές του τεύχος 8. Ένα
πλούσιο αφιέρωμα στον Σεργκέι Αϊζενστάιν που υπογράφει ο γεννημένος στην πόλη
του Πειραιά Μάκης Δεληπέτρου, σ.115-127
(Ο άνθρωπος που… «έκοβε και έραβε» τις ιδέες και τις
εικόνες, ο καλλιτέχνης που έκανε θεμέλιο λίθο μιας κινηματογραφίας το μοντάζ, ο
Σεργκέι Μιχαήλοβιτς Αϊζενστάιν γεννήθηκε στις 10 Ιανουαρίου 1898 στη Ρίγα.
Κανείς δεν περίμενε τότε πως το παιδί της οικογένειας του Μιχαήλ Αϊζενστάιν θα
ξέφευγε από την οικογενειακή παράδοση των… δομικών κατασκευών: όμως μέσα στην
ψυχή του Σέργιου, ξύπναγαν σιγά-σιγά τα συναισθήματα που θα τον έσπρωχναν
αργότερα σε πιο ονομαστά «έργα»….. Στις 11 Φεβρουαρίου 1948, ύστερα από δύο
κοντινές καρδιακές προσβολές, ο «κόκκινος τσάρος» της αυτοκρατορίας του
σοβιετικού σινεμά, ο πιο αγαπημένος σε όλο τον κόσμο από τη χώρα του σοβιέτ και
των ελάχιστων αληθινών μεγάλων έργων, πέθανε. Ο παγκόσμιος κινηματογράφος θα
ζει πάντα με την αγωνία να αποδείξει ότι διδάχθηκε από τα όσα αυτός ανακάλυψε
και μέσα από το πληθωρικό ταλέντο του πρόσφερε σε όλους μας…)
•Ι. Ζουμπουλάκης, εφημερίδα Το Βήμα Σάββατο
1/3/2003, σ. Α.31, Ο «πατέρας» όλων των κινηματογραφιστών. Το αφιέρωμα στον
ρώσο δημιουργό που άρχισε χθες και ολοκληρώνεται την Πέμπτη στο «Τριανόν»
προσφέρει την ευκαιρία στους νεότερους να ανακαλύψουν τις μνημειώδεις ταινίες
του πρωτοπόρου του σοσιαλιστικού ρεαλισμού.
•Δ. Μ., εφημερίδα Ο Ριζοσπάστης 28/4/1996, Σε
ειδικές συλλεκτικές κασέτες. «Αθάνατες» σοβιετικές ταινίες
•Ν. Φένεκ Μικελίδης, εφημερίδα Κυριακάτικη
18/1/1998, σ.4. Εφιάλτης του Στάλιν και όνειρο του σινεμά
•Αντώνης Μοσχοβάκης, εφημερίδα Η Αυγή Σάββατο 11/11/2008,
σ.24. Η επανάσταση άνοιξε πλατύ δρόμο στο σοβιετικό κινηματογράφο. Το
«Ποτέμκιν» του Αϊζενστάιν, η κορυφαία επίτευξη της 7ης τέχνης. «Η
αυγή 40 χρόνια πριν» 6/11/1966. Επιμέλεια σελίδας: Στρατής Χ. Μπουρνάζος.
•Κάρολος Μπρούσαλης, εφημερίδα Έθνος της Κυριακής
29/6/2008, σ.54. 1905 Το θωρηκτό Ποτέμκιν
•Ζωρζ Σαντούλ, περιοδικό Επιθεώρηση Τέχνης τχ.
37-38/1,2,1958, σ.48-, Μια άγνωστη ταινία του Σ. Αϊζενστάιν
•Georges Sadoul,
“Histoire de l’ Art du Cinema, des origins a nos jours”- Georges Sadoul, ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΤΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ. Με 124 φωτογραφίες εκτός εμπορίου.
Μετάφραση Αντώνης Μοσχοβάκης, εκδοτικός οίκος Γεωργίου Φέξη 1960, σ. 153, 162,
177, 206-212,214,225,261,290,293,340,355-359, 366 κ. ά.
(Ο Μαγιακόφσκυ φίλος το Κουλέχωφ είχε παραχωρήσει
τις στήλες του πρωτοποριακού περιοδικού του «Λιέφ» , σ’ ένα νεαρό σκηνοθέτη,
τον Αϊζενστάιν, που διακήρυξε σ΄ αυτές τις αρετές μιας καινούργιας μεθόδους του
«μοντάζ των ατραξιόν». Ο Σέργιος Μιχαήλοβιτς Αϊζενστάιν αφού είχε σπουδάσει
πρώτα μηχανικός, είχε θελήσει να γίνει ζωγράφος. Υπηρετώντας στον Κόκκινο
Στρατό, ζωγράφισε εκεί αφίσες, ύστερα ντεκόρ κι έγινε ακόλουθα
σκηνοθέτης…)
•Β. Ξ. Σπηλιωτόπουλου, εφημερίδα Το Βήμα-Νέες
Εποχές, Κυριακή 3/7/2008, σ. Α44. 100 χρόνια από την επανάσταση του 1905 στην
Ρωσία και την ανταρσία του «ΠΟΤΕΜΚΙΝ». Το θωρηκτό που γκρέμισε μια
αυτοκρατορία. Στο ίδιο αφιέρωμα υπάρχει και το κείμενο του Ι. Ζουμπουλάκη, Το
θαύμα του Αϊζενστάϊν.
•Κώστας Τερζής, εφημερίδα Η Εποχή Κυριακή 20/6/1993,
Αϊζενστάιν, ένας μεγάλος
•Ανταίος Χρυσοστομίδης, εφημερίδα Η Αυγή 8/3/1998, Ο
μεγάλος Σεργκέϊ.
• Peter
Wollen,
Σημεία και Σημασία στον Κινηματογράφο, εκδόσεις Κάλβος 1973. Η Αισθητική του
Αϊζενστάιν, σ.19-
• Christian
Zimmer,
Cinema
et
Politique,
Christian
Zimmer,
ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ, εκδόσεις Εξάντας 1976, μετάφραση Μπάμπης
Κολώνιας-Τάκης Αντωνόπουλος, επιμέλεια Διαμαντής Λεβεντάκος. Σ. 262, 263, και σε
αρκετές άλλες σελίδες
(Ο Αϊζενστάιν έμεινε, χωρίς αμφιβολία, σ’ όλη του τη
ζωή επηρεασμένος από το θέατρο και δεν έβλεπε, ίσως τον κινηματογράφο παρά σαν
μια προέκταση, ένα πλούτισμα, μια καταπληκτική ανάπτυξη αυτού του θεάτρου. Αλλά
ποια σχέση υπάρχει ανάμεσα στη θεατρικότητα της ΑΠΕΡΓΙΑΣ (1924) που βγαίνει
κατ’ ευθείαν από την τέχνη του Τσίρκου, απ’ τις λαϊκές παραδόσεις, από το
Πρόλετκουλτ και από την Αζίτ-Πρόπ και τη θεατρικότητα του ΙΒΑΝ ΤΟΥ ΤΡΟΜΕΡΟΥ που
φτάνει τα τραγικά αστικά μοντέλα; Μήπως δεν είναι, εξ άλλου, σημαδιακό ότι τα θεάματα
του Αϊζενστάιν αναπτύχθηκαν από τον πιο απόλυτο κολεκτιβισμό ως την
ατομικοποίηση την πιο προχωρημένη; Από δω και η επίσημη αντίδραση που θύμα της
έπεσε ο ΙΒΑΝ Ο ΤΡΟΜΕΡΟΣ)
•Σ. Μ. Αϊζενστάιν, Προβλήματα σύνθεσης στον
Κινηματογράφο, μτφ. Αντώνης Μοσχοβάκης. Περιοδικό Επιθεώρηση Τέχνης
τχ.22/10,1956, σ.289-, τχ. 23-24/11,12,1956, σ.444-
•Σ. Μ. Αϊζενστάιν, Πλάνο Μοντάζ, επιμέλεια: Βασίλης
Ραφαηλίδης, περιοδικό Επιθεώρηση Τέχνης τχ. 113/ 5, 1964, σ. 489-
--
•Ηλίας Παπαδημητρακόπουλος, Παρακείμενα, εκδόσεις
Κέδρος 1983. Βιβλ/κη, «Π. Α. Ζάννας, Ιστορία και τέχνη στον Ιβάν τον Τρομερό
του Αϊζενστάιν, σ.187-
•Κωνσταντίνα Γιαννούτσου, εφημερίδα
Ελευθεροτυπία-Βιβλιοθήκη 20/8/1999. Βιβλ/κη, Ronald Bergan, “Sergei Eisenstein: A life in
Conflict, Overlook Press. Ο άγνωστος Αϊζενστάϊν. Ένα πορτρέτο
του με στοιχεία από τα σοβιετικά αρχεία.
• εφημερίδα Η Καθημερινή 5/3/1998, σ. 14. Βιβλ/κη,
Ρόναλντ Μπέργκμαν, «Αϊζενστάιν: Μια ζωή σε σύγκρουση». Η θλιμμένη ιστορία του
Σεργκέι. Νέα βιογραφία του Αϊζενστάιν φέτος, με τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη
γέννησή του.
• εφημερίδα Τα Νέα 22/1/1998, σ.25. Βιβλ/κη, Ronald Bergan, “Sergei Eisenstein-A life in Conflict”.
Μια
ζωή σε άσπρο-μαύρο… Και παράλληλα, Δημήτρης Δανίκας, «Οκτώβρης» στο Λονδίνο,
αλλά όχι στην Αθήνα!
• Κατερίνα Σχινά, εφημερίδα Κυριακάτικη
τχ.12/3-2-2002. Βιβλ/κη S.
M.
Eisenstein,
ΑΠΟΡΡΗΤΑ ΣΧΕΔΙΑ, εκδόσεις Μέδουσα-Σέλλας 2001. Ο άσεμνος Αϊζενστάιν. Τα άγνωστα
σεξουαλικά σκίτσα του μεγάλου σκηνοθέτη σ’ ένα νέο βιβλίο.
• Αριστομένης Καλκαβούρας, εφημερίδα Το Βήμα
2/12/1999. Βιβλ/κη Σεργκέι Αιζενστάιν, ΑΠΟΡΡΗΤΑ ΣΧΕΔΙΑ, εκδόσεις Μέδουσα-Σέλλας
2001. Ο πορνογράφος Αϊζενστάιν. Η άγνωστη πλευρά της δημιουργικής
φαντασίας του σκηνοθέτη της ταινίας
«Θωρηκτό Ποτέμκιν». Τα τολμηρά σχέδιά του, που έμειναν για χρόνια καλά
φυλαγμένα. Τι θα άλλαζε στην άποψή μας αν ξέραμε με σιγουριά ότι ο Αϊζενστάιν
ήταν ανίκανος, ομοφυλόφιλος ή αμφισεξουαλικός;
--
ΟΙ
ΤΑΙΝΙΕΣ ΤΟΥ
• Η ΑΠΕΡΓΙΑ-STACHKA 1925
-Βασίλης Ραφαηλίδης, εφημερίδα Το Βήμα 8/4/1975, και
στο Λεξικό Ταινιών, εκδόσεις Αιγόκερως 1982, τόμος Α, σ.15-
• ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΗ
Δες:
-Βασίλης Ραφαηλίδης, εφημερίδα Το Βήμα 20/1/1976,
και στο Β. Ρ. Λεξικό Ταινιών, εκδόσεις Αιγόκερως 1982, τόμος Α, σ.21-
-Κείμενο στο πρόγραμμα της Αλκυονίδας 1976.
• ΤΟ ΛΕΙΒΑΔΙ ΤΟΥ ΜΠΕΖΙΝ
-Κείμενο στο πρόγραμμα της Αλκυονίδας 1976
-Βασίλης Ραφαηλίδης, εφημερίδα Το Βήμα 4/3/1975, και
Λεξικό Ταινιών, εκδόσεις Αιγόκερως 1982, τόμος Α, σ.26
• ΘΩΡΗΚΤΟ ΠΟΤΕΜΚΙΝ-BRONENOSETS
POTYOMKIN
1925
-Βασίλης Ραφαηλίδης, εφημερίδα Δημοκρατική Αλλαγή,
και στο Λεξικό Ταινιών, εκδόσεις Αιγόκερως 1982, τόμος Α, σ.17-
-Αντώνης Μοσχοβάκης, εφημερίδα Η Αυγή 25/6/1978,
Ήταν πλαστό το έργο «Ποτέμκιν» που βλέπαμε; Αποκαταστάθηκε στην αυθεντική μορφή
του.
-εφημερίδα Ο Ριζοσπάστης 30/10/1994, Αριστούργημα
της 7ης Τέχνης. Στην ΕΡΤ-3, στις 24 μ.μ.
-εφημερίδα Ο Επενδυτής 7/12/1997, Ξεχωρίζουν
Αϊζενστάιν-Αλμοδοβάρ
• ΟΧΤΩΒΡΗΣ ή Οι δέκα μέρες που
συγκλόνισαν τον κόσμο 1929-OKTYABR
-Βασίλης Ραφαηλίδης, εφημερίδα Το Βήμα 26/11/1974,
και στο Λεξικό Ταινιών, εκδόσεις Αιγόκερως 1982, τόμος Α, σ.19-
-περιοδικό Οδηγητής τχ.944/11,2007, Οχτώβρης 1927
• ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΝΕΦΣΚΙ- ALEKSANDR
NEVSKIY
1939
-Βασίλης Ραφαηλίδης, εφημερίδα Δημοκρατική Αλλαγή,
και στο Λεξικό Ταινιών, εκδόσεις Αιγόκερως 1982, τόμος Α, σ.26-
-Γ. Ν. Μακρής, περιοδικό Επιθεώρηση Τέχνης τχ. 32/8,
1957, σ.148-
-Γιάννης Μπακογιαννόπουλος, περιοδικό Φιλολογική
Πρωτοχρονιά τόμος 15/1958, σ.153-
-εφημερίδα Τα Νέα 5/7/1996, «Αλέξανδρος Νιέφσκι»
στην ΕΡΤ στις 22 μ.μ.
• ΚΕ ΒΙΒΑ ΜΕΞΙΚΟ- Q-E VIVA MEXICO
-Νίκος Φ. Μικελίδης, κείμενο στο πρόγραμμα της
Αλκυονίδας 4/4/1980
-Βασίλης Ραφαηλίδης, εφημερίδα Το Βήμα 18/3/1980,
και στο Λεξικό Ταινιών, Αιγόκερως 1982, τόμος Α, σ.23-
-Μανώλης Μαυρομμάτης, εφημερίδα Τα Νέα 21/2/1998,
Αστείρευτος Αϊζενστάιν.
-περιοδικό Ραδιοτηλεόραση 21/11/1983, Αφιέρωμα στον
Αϊζενστάιν στην ΕΡΤ
-περιοδικό Ραδιοτηλεόραση τχ. 1018/23-8-1989, Την
Τετάρτη στις 22.45
• ΙΒΑΝ Ο ΤΡΟΜΕΡΟΣ, μέρος Ι- IVAN GROZNY
• ΙΒΑΝ Ο ΤΡΟΜΕΡΟΣ, μέρος ΙΙ
-εφημερίδα Το Βήμα 25/2/1975, Ορόσημο στην 7η
Τέχνη
-κείμενο στο πρόγραμμα της Αλκυονίδας 5/5/1979
-Βασίλης Ραφαηλίδης, περιοδικό Θέατρο τχ.
61-63/1,6,1978, σ.133-, Ιστορία και Τέχνη στον Ιβάν τον Τρομερό. Ιδεαλιστική
προσέγγιση του Μαρξιστή Αϊζενστάιν από τον Παύλο Ζάννα
-Βασίλης Ραφαηλίδης, εφημερίδα Δημοκρατική Αλλαγή,
και Λεξικό Ταινιών, εκδόσεις Αιγόκερως 1982, τόμος Α, σ.28-
-Γ. Ν. Μακρής, περιοδικό Ελεύθερα Γράμματα τχ.
6/16-6-1945, σ.13, Ιβάν ο Τρομερός
-περιοδικό Ραδιοτηλεόραση 31/10/1983, η ταινία στην
ΕΡΤ
-περιοδικό Ραδιοτηλεόραση 7/11/1983, Ιβάν ο Τρομερός
μέρος β΄
-Νίκος Φένεκ Μικελίδης, εφημερίδα Ελευθεροτυπία
13/3/1988, Αγκάθι στον Στάλιν ο «Ιβάν ο τρομερός»
-εφημερίδα Το Βήμα 4/4/1993, η ταινία στο Αλφαβίλ
-Κώστας Τερζής, εφημερίδα Η Εποχή 4/4/1993, Ο
Αϊζενστάιν και ο Ιβάν ο Τρομερός
-εφημερίδα Τα Νέα 6/4/1996, ο Ιβάν ο Τρομερός απόψε
στην ΕΡΤ-2
-Νίκος Φένεκ Μικελίδης, εφημερίδα Ελευθεροτυπία
28/4/2000, Οι 100 καλύτερες ταινίες.
-εφημερίδα Τα Νέα Τρίτη 16/10/2007, σ.5, Μαρία
Ξενουδάκη. Θηλυκός «Ιβάν ο Τρομερός»
-εφημερίδα Τα Νέα της Μόσχας Κυριακή 12/2/; Οι
τρομερές σκιές του 1947. Από τις σημειώσεις του Σεργκέι Αϊζενστάιν και του
Νικολάι Τσερκάσοφ. Στάλιν, Μολότοφ και Ζντάνοφ για το β΄ μέρος του «Ιβάν του
Τρομερού»
ΤΑ
ΒΙΒΛΙΑ
•σεργκέι αϊζενστάιν, ΙΒΑΝ Ο ΤΡΟΜΕΡΟΣ, εκδόσεις
Γαλαξία-Κεραμικός 1971, μετάφραση Γιάννης Μανωλάκης
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΤΑ ΚΥΡΙΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ
ΕΠΙΛΕΓΟΜΕΝΑ ΣΤΟΝ ΙΒΑΝ ΤΟΥ ΑΙΖΕΝΣΤΑΙΝ
ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΟΙ ΕΙΚΟΝΕΣ
•Σ. Μ. ΑΙΖΕΝΣΤΑΙΝ. ΕΡΓΑ/4 ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ ΚΑΙ
ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ, El
Greco
y
el
cine,
εκδόσεις Αιγόκερως χ.χ., μετάφραση από τα Γαλλικά Κώστας Σφήκας
•Σ. Μ. ΑΙΖΕΝΣΤΑΙΝ, ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΤΟΥ ΦΙΛΜ, εκδόσεις
Κινηματογραφική Τέχνη-Αθήνα 1975
•ΣΕΡΓΚΕΙ ΑΙΖΕΝΣΤΑΙΝ, ΘΩΡΗΚΤΟ ΠΟΤΕΜΚΙΝ, εκδόσεις
ΚΙΝΟ-ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ 1975, μετάφραση Γιώργος Μπαζίνας. (πρώτη
ελληνική έκδοση εκδόσεις ΕΡΕΥΝΑ 1972 μετάφραση Δημήτρης Γιατζόγλου)
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Η συλλογή Ταινιοθήκη
Η δημιουργία του «Θωρηκτού Ποτέμκιν»
Τίτλοι της ταινίας
Σενάριο
Βιοφιλμογραφία
•Γιάννης Μπακογιαννόπουλος, ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΝΕΥΣΚΗ του
Σεργκέι Αϊζενστάιν, ΕΝΑ ΕΠΟΣ ΤΟΥ ΕΙΚΟΣΤΟΥ ΑΙΩΝΑ, έκδοση Ομοσπονδία
Κινηματογραφικών Λεσχών Ελλάδος χ.χ.
•Παύλος Α. Ζάννας, ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ στον «ΙΒΑΝ ΤΟΝ
ΤΡΟΜΕΡΟ» ΤΟΥ ΑΙΖΕΝΣΤΑΙΝ, εκδόσεις Κέδρος 1977
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Α. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Β. ΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ
Γ. Η ΙΣΤΟΡΙΑ
-Τα γεγονότα
-Ο Αϊζενστάιν και η ιστορία
-Πολιτική εξουσία και θρησκεία
-Τα πρόσωπα του Ιβάν
Δ. Η ΤΕΧΝΗ
-Οι δρόμοι της κινηματογραφικής δημιουργίας
-Ο Ιβάν και το Θέατρο
-Η μορφή του έργου
-Το σκηνογραφικό πλαίσιο
-Το θέατρο μέσα στο έργο
-Η σκηνοθετική σύνθεση
Ε. ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ
Ο κινηματογράφος του Αϊζενστάιν και το θέατρο του
Μπρέχτ.
• Μάκης Μωραϊτης: Σύνταξη, Πρόλογος, Μετάφραση και
Επιμέλεια. Η Οδύσσεια ενός σκηνοθέτη Σεργκέι Αϊζενστάιν. Ένα ολοκληρωμένο
πορτραίτο του-από τα παιδικά χρόνια μέχρι το θάνατό του-βασισμένο στις
μαρτυρίες συνεργατών και φίλων του, εκδόσεις ΚΑΘΡΕΦΤΗΣ χ.χ.
(Ο Σεργκέι Μιχαήλοβιτς Αϊζενστάιν γεννήθηκε στις 3
Ιανουαρίου 1898 στη Ρίγα πρωτεύουσα της Τσαρικής Λεττονίας στη Βαλτική
θάλασσα…. ) (Στις σελίδες που ακολουθούν, λοιπόν, φίλοι και συνεργάτες του
Αϊζενστάιν σκιαγραφούν την προσωπικότητα του και καταθέτουν τις αναμνήσεις τους
από την πορεία της ζωής του εν κόσμω κινηματογραφικό. Προβάλλεται έτσι εμφανώς
η εικόνα του ανθρώπου που χωρίς να έχει στενές σχέσεις με το καθεστώς τα πήγε,
κατά περιόδους καλά μαζί του, αλλά ταυτόχρονα σήκωσε κι’ αυτός το βαρύ σταυρό
του και τράβηξε το δρόμο του επιζητώντας την ανεξαρτησία και την ανάγκη
ελεύθερης δράσης της πνευματικής του μεγαλοφυϊας. Ασυμβίβαστος στο καλλιτεχνικό
του πιστεύω, κουβάλησε το σταυρό του καρτερικά έως το τέλος, δια μέσου πολλών
μαχών, νικηφόρων και χαμένων, έως ότου η καρδιά του πολύ πρόωρα τον πρόδωσε, σε
ηλικία μόλις 50 ετών) από τον Πρόλογο
•S.
M.
Eisenstein,
ΑΠΟΡΡΗΤΑ ΣΧΕΔΙΑ, εκδόσεις Μέδουσα-Σέλλας 2001. Κείμενα: JEAN-CLAUDE MARCADE et GALIA ACKERMAN
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΤΑ ΑΠΟΡΡΗΤΑ ΣΧΕΔΙΑ ΤΗΣ ΑΥΤΟΥ ΜΕΓΑΛΕΙΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ
ΑΙΖΕΝΣΤΑΙΝ
-η θέση του σχεδίου στο έργο του Αϊζενστάιν
-τα ερωτικά σχέδια
-Φρόιντ Λεονάρντο ντα Βίντσι
-Ο πανσεξουαλισμός
-Το μοντάζ των μύθων
-Η μάσκα
-Η ωμότητα
-Αντικαθολικισμός, αντιχριστιανισμός, βλασφημία
-Η ελαφρότητα
-Σημειώσεις
ΤΑ ΣΧΕΔΙΑ
ΛΕΖΑΝΤΕΣ ΤΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ
ΕΡΓΟΒΙΟΓΡΑΦΙΑ
• Σεργκέι Μ. Αϊζενστάιν, ΣΚΕΨΕΙΣ ΜΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ
ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ, εκδοτικός οίκος Γεωργίου Φέξη 1964, μετάφραση Αντώνης Θ.
Μοσχοβάκης.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΟΙ ΤΑΙΝΙΕΣ ΜΟΥ ΚΙ’ ΕΓΩ
Πώς έγινα σκηνοθέτης
«Οι δώδεκα απόστολοι»
«Αλέξανδρος Νέβσκυ»
Οι δρόμοι της εύρεσης
ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΜΙΑ ΤΑΙΝΙΑ
Η οργανική ενότητα και η παθητικότητα στη σύνθεση
του «Θωρηκτού Ποτέμκιν»
Μοντάζ 1938
«Μια αμερικάνικη τραγωδία»
Οι μπολσεβίκοι γελούν (Σκέψεις για την κωμωδία στην ΕΣΣΔ)
Ο λύκος και τ’ αρνί (Σκηνοθέτης και ηθοποιός)
Χρώμα στον κινηματογράφο ή έγχρωμος κινηματογράφος;
Το χρώμα στον κινηματογράφο
Ο ανάγλυφος κινηματογράφος
ΣΙΛΟΥΕΤΤΕΣ
ΠΡΚΠΦ (Σέργιος Προκόπιεφ)
Η λογοτεχνική τιμιότητα (Μαξίμ Γκόρκυ)
Γέννηση ενός σκηνοθέτη (Αλέξανδρος Ντοβζένκο)
25 και 15 (Εδουάρδος Τισσέ)
Σαρλώ, το Χαμίνι
Hello,
Charlie!
«Ο Δικτάτορας»
ΣΑΝ ΕΠΙΛΟΓΟΣ
ΣΧΕΔΙΑ ΚΑΙ ΚΡΟΚΙ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Γιατί σχεδιάζω
• Σ. Μ. ΑΪΖΕΝΣΤΑΙΝ, ΠΕΡΑ ΑΠ’ ΤΟΥΣ ΑΣΤΕΡΕΣ, μετάφραση
Κώστας Σφήκας, εκδόσεις Αιγόκερως χ.χ.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Εισαγωγή
Το μοντάζ των ατραξιόν στον κινηματογράφο
Η απεργία
Κωνστάντσα
Η μάχη του Οχτώβρη
Το παλιό και το καινούργιο
Το κανάλι της Φεργκάνα
Σε γκρο πλαν
Πέρα από τους αστέρες
Ιβάν ο Τρομερός
Ένας μεγάλος πολιτικός ηγέτης
«Ο
καλύτερος τρόπος για να κρύβεις τα πάντα, είναι να τα αποκαλύπτεις όλα μέχρι
τέλους» υποστήριζε ο Σεργκέι Αϊζενστάιν, και αυτά τα ανθρώπινα υλιστικά μυστικά
μας αποκαλύπτει με τα γραπτά του και τις ταινίες του. Αφού και πάλι ο ίδιος υποστήριζε
ότι δεν είμαι ρεαλιστής αλλά υλιστής. Δηλαδή πραγματιστής.
Γιώργος Χ. Μπαλούρδος
Πειραιάς 6 Φεβρουαρίου 2018
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου