CALL ME BY YOUR NAME του Luca Guadagnino

Call Me by Your Name

Directed by Luca Guadagnino

Producer and Secreenplay by James Ivory

Armie Hammer, Timothee Chalamet, Michael Stuhlbarg

   «Η Φύση πάντα βρίσκει τρόπους να ανακαλύψει τα πιο αδύνατα σημεία μας»

     Call Me by Name, (Να με φωνάζεις με τ’ όνομά σου) 2017

      Κάθε ταινία του Αμερικανού σκηνοθέτη (film director),συγγραφέα (writer), παραγωγού (producer) και σεναριογράφου (screenplay), James Francis Ivory (Berkeley,California United States of America 7/6/1928-) προκαλεί αίσθηση και θαυμασμό στους κινηματογραφόφιλους και τους ασχολούμενους επαγγελματικά με την έβδομη τέχνη. Για τα θέματα που επιλέγει, τα σενάρια που γράφει, την πολύ προσωπική ματιά με την οποία διερευνά το story, την τεχνική του αρματωσιά, την μαγευτική ατμόσφαιρα των πλάνων του(εσωτερικών και εξωτερικών χώρων), τις συγκινητικές και γεμάτες λυρισμό εικόνες, την σωστή επιλογή αντρών και γυναικών ηθοποιών που χρησιμοποιεί να υποδυθούν τους ρόλους, αυτή η καταπληκτική χημεία που τους ενώνει και έχουν και μεταξύ τους ώστε να μας δίνουν τον καλύτερο εαυτό τους χωρίς ανταγωνισμούς. Το φιλοσοφικό και στοχαστικό βλέμμα με το οποίο κοιτά τα πράγματα γύρω του, τον κινηματογραφικό τρόπο που υιοθετεί για ν' αναδείξει το βαθύτερο νόημα της ιστορίας του μυθιστορήματος που μεταφέρει στην μεγάλη οθόνη, την σωστή απεικόνιση της εσωτερικής ψυχολογίας των ηρώων. 
Ο James Ivory εύστοχα μπορεί να μας μετατρέψει ακόμα και τα πιο σκοτεινά νοήματα του λογοτέχνη, τις πλέον λυρικές και ρομαντικές εκφράσεις του γραπτού λόγου, τις πιο προσωπικές εκμυστηρεύσεις των ηρώων του συγγραφέα, τις λέξεις κλειδιά μέσα σ' ένα μυθιστόρημα, τις τολμηρότερες ερωτικές επιθυμίες των ατόμων τις ανομολόγητες προθέσεις τους σε λυρικές εικόνες, ονειρικά πλάνα, σε στάσεις σωμάτων μέσα στο κινηματογραφικό κάντρο που μόνο ένας εικαστικός καλλιτέχνης θα μπορούσε να στήσει. Να μας μεταδώσει με αμεσότητα ανθρώπινες ζεστές χειρονομίες αγάπης και έρωτα, να μεταφέρει πάνω στην λευκή οθόνη σεξουαλικούς πόθους χωρίς τίποτα το χυδαίο, περιστροφές και κινήσεις γυμνών σωμάτων που μόνο ίσως οι καλλιτέχνες της αναγέννησης θα μπορούσαν να μας ζωγραφίσουν. Ατμοσφαιρικές πάντα οι ταινίες του Άιβορι, ρομαντικές σε απίστευτο σημείο, ένα πανόραμα πανδαισίας χρωμάτων και σωματικού κάλλους. Και όλος αυτός ο εν δυνάμει ερωτικός και σεξουαλικός κόσμος, οι νεαροί φοιτητές, ή οι νέοι της βιοπάλης που ανακαλύπτουν την σεξουαλική τους ταυτότητα από τυχαία γεγονότα, από απρόβλεπτες συναντήσεις μέσα στο περιβάλλον που κινούνται και δρουν, ο κινηματογραφικός φακός του Αμερικανού σκηνοθέτη μας τα απεικονίζει με σεβασμό και σοβαρότητα. Μέσα από αδιόρατες χειρονομίες, σιγοψιθυρίσματα, χειρονομίες τρυφερής και απαλής ερωτικής αίσθησης, ψαύσεις σωμάτων που προκαλούν ρίγος, αγγίγματα χειλιών που μόνο οι πιο αθώοι ερωτευμένοι μπορούν να δώσουν, φλερτ μέσα σε ειδυλλιακά, σιωπηλά πανέμορφα υγρά τοπία. Νεανικά πρόσωπα με σφριγηλά σώματα αρχαιοελληνικού κάλλους που ξυπνούν τις αισθήσεις μας. Πρόσωπα γεμάτα ρομαντισμό, πέρα από πρόστυχες και φιλήδονες διαθέσεις που ξυπνούν τον πόθο των άλλων, διεγείρουν την ερωτική φαντασία ακόμα και μέσα στη δραματική τους εξέλιξη,την αποτυχία της ερωτικής σχέσης. Τυχαία φιλιά, θερμά βλέμματα, σώματα συνεσταλμένα, ιδρωμένα, φοβισμένα, χωρίς κανένα ηθικό ψεγάδι, χωρίς ίχνος σκανδάλου και πρόκλησης για τον θεατή, πέρα από μονοσήμαντες κορώνες για την ορθότητα μόνο του ομοφυλόφιλου συναισθήματος, αγνοώντας τις ανάγκες της γυναικείας ερωτικής σεξουαλικότητας. Στιλιζαρισμένες λυρικές εικόνες, άψογες ψυχολογικά ατομικές εκμυστηρεύσεις αντρών και γυναικών, σωστά δοσμένες ερωτικές αμφιβολίες εφήβων, επεξεργασμένα με σοβαρότητα σεξουαλικά διλήμματα νέων, ισορροπία απόστασης από ερωτικά πλησιάσματα ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας. Μια ισορροπία συναισθηματική πέρα από την πρώτη φουρτούνα που οδηγεί στην συνειδητοποίηση και αποδοχή της ερωτικής ταυτότητας, ανεξάρτητα αν η μετέπειτα έκβαση διαρκεί μικρό ή μεγάλο χρονικό διάστημα. Συνήθως υπάρχει ένας ερωτικός μέντορας στα έργα του Αμερικανού σκηνοθέτη. Ένας δάσκαλος που θα μυήσει τον νεότερο στον κόσμο των σωματικών αισθήσεων, θα του ενεργοποιήσει τα συναισθήματα που δεν θέλει να παραδεχτεί και να αποκαλύψει στους γύρω του. Ότι η κοινωνία μέμφεται και καταδικάζει ο Άιβορι το εξαγιάζει με τα εξαίσια αισθητικής πλάνα του, το εξιδανικεύει με τις αισθησιακές του εικόνες, τον λεπτό χειρισμό της σχέσης που αναπτύσσεται για πρώτη φορά, την ευαισθησία των λόγων που ακούγονται για πρώτη φορά, την αριστοκρατική ερωτική ματιά του σκηνοθέτη που περισσότερο υποδηλώνει με τρυφερότητα και απρόβλεπτα συμβάντα παρά χυδαία αποκαλύπτει.

     Οι ταινίες του Τζέιμς Άιβορι, είτε αυτές που ο ίδιος έχει σκηνοθετήσει όπως το Maurice 1987, ή η φετινή που συμμετέχει σαν σεναριογράφος και παραγωγός το Call Me by Your Name 2017 του σκηνοθέτη Λούκα Γκουαντανίνο αλλά και άλλες, έχουν να κάνουν με την μύηση στον έρωτα των νεότερων από έναν μεγαλύτερό τους, αν και όχι πάντα. Διαπραγματεύονται με κινηματογραφική σοφία και μαεστρία των τεχνικών κινηματογραφικών μέσων, το πρώτο ξύπνημα των αισθήσεων, την πρώτη ψηλάφηση των σωμάτων, το πρωτόγνωρο ρίγος της ερωτικής έκστασης όταν τα σώματα συναντώνται για πρώτη φορά γυμνά και ανυπεράσπιστα, όταν οι απαγορεύσεις της κοινωνίας και των θεσμών της υποχωρούν, η ατομική ηθική της θρησκευτικής παράδοσης ατονεί, οι οικογενειακές εθιμικές δοξασίες τίθενται σε αμφισβήτηση ή κρυφά παραγνωρίζονται. Όταν όπως μας διδάσκει αιώνες τώρα η μητέρα φύση και τροφός το νεαρό άτομο-κάθε εποχής, φυλής, χρώματος, πολιτισμού-δεν γνωρίζει, άμαθο ακόμα, πώς να διαχειριστεί το συναίσθημα αυτό της πυρετικής ταραχής που νιώθει, αυτό που αισθάνεται για πρώτη φορά, την πρωτόγνωρη εμπειρία που δεν ξέρει προς τα πού να διοχετεύσει τα ερωτικά υγρά της φύσης που εκρέουν οι πόροι του σώματός του καθώς αφυπνίζονται ερωτογενή σωματικά του σημεία. Είναι οι στιγμές που νιώθει απόλυτα μόνος, έρημος, φοβισμένος, που δεν έχει σε ποιόν να εκμυστηρευτεί αυτό που για πρώτη φορά του συμβαίνει. Νιώθει  απελπισμένος μπροστά στην ξαφνική σωματική και ψυχολογική του αλλαγή. Αυτήν την φουρτουνιασμένη ταραχή που αισθάνεται και του ανατρέπει την παιδική του βεβαιότητα καθώς αρχίζει να ωριμάζει, αυτή η Σύγχυση Αισθημάτων που μας μίλησε στο γνωστό του μυθιστόρημα ο αυστριακός συγγραφέας Στέφαν Τσβάϊχ, το μπέρδεμα των συναισθημάτων του και των ανυπάκουων σωματικών του προκλήσεων. Τις ξαφνικές στιγμές που το σώμα του αρχίζει να εκφράζεται, να έχει την δική του αυτόνομη φωνή, να ζητά να εκτονωθεί με όποιον τρόπο μπορεί, αυτό το αίσθημα που νιώθουν οι έφηβοι αγόρια και κορίτσια καθώς η φύση τους υποχρεώνει να ανακαλύψουν τόσο τα μυστικά του ίδιου τους του κορμιού όσο και των άλλων. Το αιώνιο και επαναλαμβανόμενο χωρίς κορεσμό αυτό μυστήριο της φύσης που εξετάζει ο Τζέιμς Άιβορι σε ταινίες του, στηρίζεται κυρίως κατά την γνώμη μου, σε αρχαιοελληνικές ηθικές κοινωνικές αξίες και ερωτικές συνήθειες και σεξουαλικές δοξασίες.

Ο κόσμος του Πλατωνικού Συμποσίου (με τον Εραστή και τον Ερωμένο) αποτελεί πρότυπο στα αντρικά φιλικά-ερωτικά ζεύγη του σκηνοθέτη. Το ξεδίπλωμα της αντρικής φιλίας είναι η μύηση στην ανδρεία και την αποδοχή της ερωτικής ομοφυλόφιλης επιθυμίας. Η ιδεαλιστική εικόνα για τον Έρωτα στην Αρχαία Ελλάδα που μας έχει κληροδοτήσει πρωτίστως η αρχαιοελληνική και ρωμαϊκή αγαλματική τέχνη, τα ποιήματα της Παλατινής Ανθολογίας και τα Πλατωνικά κείμενα, και ακόμα, αυτά τα εξαιρετικά αντρικά, εφηβικά και γυναικεία πρόσωπα των αιγυπτιακών Φαγιούμ, είναι η πολιτιστική ερωτική παρακαταθήκη που στηρίχτηκε ο κόσμος της αναγέννησης στην Ευρώπη, οι καλλιτέχνες του διαφωτισμού που αντέγραψαν τα κλασσικά έργα της τέχνης των αγαλμάτων, τα έργα του Πραξιτέλη, καθώς και ο κόσμος των ρομαντικών με την επιστροφή που υποστήριζαν στην φύση, και ακόμα, οι κατά καιρούς ξένοι φιλέλληνες καλλιτέχνες και φιλόσοφοι. Οι Ευρωπαίοι σχεδόν μέχρι τον προηγούμενο αιώνα είχαν μια ιδανική εικόνα για την Αρχαία και σύγχρονη Ελλάδα, τα πολιτιστικά επιτεύγματά της, τα κοινωνικά της ήθη και έθιμα, τον παιδικό έρωτα. Παραβλέποντας τις πηγές που προέρχονταν από τους ρήτορες, δες πχ. Αισχύνη ή την νομοθεσία του Σόλωνος, αναζητούσαν τα θεωρητικά τους στηρίγματα στα εκπάγλου καλλονής αγάλματα-αντρικά και γυναικεία-σε διάφορους ποιητές που υμνούν την αντρική φιλία και τον έρωτα, σε κωμωδίες του Αριστοφάνη, στα στρατιωτικά ζεύγη του Πλουτάρχου, αλλά κυρίως, στα Πλατωνικά κείμενα, δίνοντας ιδιαίτερο βάρος στο Συμπόσιο.

Η ιδανική αυτή θεώρηση και ερμηνεία της αρχαίας ελληνικής κοινωνίας και των εθιμικών και κοινωνικών θεσμών της ήταν το πεδίο ερμηνείας που στηρίζονταν οι περισσότεροι ξένοι περιηγητές, εξερευνητές, ποιητές και καλλιτέχνες όταν επισκέπτονταν την νέα μεσαιωνική Ελλάδα, ή όταν ταξίδευαν στον ηπειρωτικό ή νησιωτικό της χώρο, ή έδιναν διαλέξεις και ομιλίες. Ο Έρωτας στην αρχαία Ελλάδα δεν παρουσιάζονταν με το πραγματικό του πρόσωπο. Το ίδιο συνέβαινε και στην ελληνική επικράτεια. Με προεξάρχοντα τον παλαιό και σημαντικό φιλόλογο Ιωάννη Συκουτρή και τις γνωστές σε όλους μας εισαγωγές και μεταφράσεις πλατωνικών κειμένων, αλλά και άλλων ελλήνων επιστημόνων και ιστορικών που ερμήνευαν το ζήτημα της αντρικής ή παιδικής ομοφυλοφιλίας με γνώμονα μόνο τα αρχαία αγάλματα, τις απεικονίσεις των αγγείων, τα κείμενα των ποιητών. Ασφαλώς, ο παιδικός έρωτας, ήταν κάτι επιτρεπτό σε μια ορισμένη ιστορική περίοδο στην αρχαία Ελλάδα, δεν ήταν πάντοτε όμως έτσι. Ο μυητικός παιδαγωγικός ρόλος του μεγαλύτερου προς τον μικρότερο ήταν κάτι που αφορούσε μάλλον μόνο τις εύρωστες οικονομικά και μορφωμένες πληθυσμιακά τάξεις, τους πεπαιδευμένους πολίτες των Αθηνών ή άλλων πόλεων- κρατών χωρίς να σημαίνει ότι δεν αποδέχονταν την ερωτική αυτή συνήθεια και τα ευρύτερα λαϊκά στρώματα. Εξάλλου, μπορεί ο τελευταίος Έλλην ο Γεώργιος Γεμιστός Πλήθων να καταδικάζει την παιδεραστία, οι αρχαίοι στρατηγοί όμως όπως μας αφηγούνται πολλά ζεύγη των προσωπογραφιών του Πλούταρχου άλλα μας δηλώνουν. Η μεταξύ των στρατηγών διαφορές δεν είχαν να κάνουν μόνο με θέματα διακυβέρνησης και πολιτικής εξουσίας αλλά με ερωτικές αντιζηλίες αντρών, που αφορούσαν νέους ή γυναίκες. Κατά βάθος, πίσω από μια προσωπική διαμάχη κρύβονταν ένας όχι και τόσο ξεθυμασμένος έρωτας προς έναν έφηβο ή μια εταίρα. Προσθετικά αναφέρω ότι, το «ερωτικό ζευγάρι» των Ομηρικών Επών ο Αχιλλέας και ο Πάτροκλος ήσαν για πολλούς αιώνες παράδειγμα προς μίμηση. Η δε Πατρόκλεια ραψωδία διαβάζονταν με ελπιδοφόρα προσδοκία όπως αντίστοιχα ο Ρωμαίος και η Ιουλιέτα ήταν το ιδανικό πρότυπο για τα ετερόφυλα ζευγάρια. Την ίδια αντιμετώπιση είχε και το ποιητικό σύμπαν της ποιήτριας Σαπφώς.

     Ο Κόσμος του Αμερικανού σκηνοθέτη James Francis Ivory αυτού του αειθαλούς και δημιουργικού καλλιτέχνη που παρά το προχωρημένο της ηλικίας του μπορεί ακόμα να εργάζεται και να μας δίνει κινηματογραφικά θαύματα, για την ακρίβεια η αισθητική και φιλοσοφική του ματιά, το έμπειρο βλέμμα που είναι ακόμα καθαρό και τον βοηθά στην εξιστόρηση των κινηματογραφικών του ιστοριών, ο εστιασμός του στηρίζεται στην Πλατωνική αισθητική και φιλοσοφία και στην αντίστοιχη ερωτική παιδαγωγία. Αυτό συμβαίνει και στην παρούσα ταινία που είναι θεματικά συνδεδεμένη με την αρχαία ελληνορωμαϊκή τέχνη και τα ευρεθέντα μέχρι των ημερών μας επιτεύγματά της. Ο Άιβορι καθοδηγεί είτε με το σενάριο είτε με την πολύπειρη ματιά του τον σκηνοθέτη Luca Guadagnino εποικοδομητικά και μάλλον πρακτικά. Όπως ίσως και τις αποδόσεις των εσωτερικών ερμηνειών των εξαίρετων ηθοποιών που ερμηνεύουν τόσο τους κεντρικούς ρόλους, του Έλιο και του Όλιβερ, όσο και του πατέρα, της μητέρας και των άλλων δορυφόρων ρόλων που έχουν την δική τους σημασία και συμβολή και εξέλιξη της ιστορίας. Με αφορμή τις αρχαιολογικές ανακαλύψεις ελληνορωμαϊκών αγαλμάτων, σπασμένα μέλη ή αρτιμελή γυμνά αγάλματα, ο σκηνοθέτης Γκουαντανίνο όσο και ο Άιβορι παίζουν τον ρόλο του αρχαίου έλληνα γλύπτη του φημισμένου Πραξιτέλη και των μετέπειτα αντιγραφέων του. Θαυμάζοντας την αρχαία ελληνορωμαϊκή γλυπτική και τα εκπληκτικού κάλλους και ερωτισμού κλασικά αγάλματα που έχουν διασωθεί μέχρι των ημερών μας, διαμορφώνουν και την δική τους αισθητική και επιθυμία για το αντρικό σώμα. Οι καμπύλες των γλυπτών, ο λυρισμός που αποπνέει η στάση τους, η σωματική τους ομορφιά, τα εξαίσια πρόσωπά και μαλλιά τους, οι στιβαροί μηροί τους, οι ανάγλυφες καμπύλες των οπισθίων τους, ας θυμηθούμε την Αφροδίτη την Καλλίπυγο, τα δυνατά τους πόδια, τα δάχτυλά τους, το αιώνιο ερωτικό βλέμμα τους που γεννά πόθους και επιθυμίες, δίνουν την αισθητική της ταινία. 
Ο καθηγητής της αρχαιολογίας και πατέρας του Έλιο, όταν δείχνει στον προσκεκλημένο του Αμερικανό-εβραίο φοιτητή τα σλάιντ με τα αγάλματα που αναδύθηκαν από την θάλασσα του μιλά για αυτό που αισθάνεται, μια ερωτική διάθεση και μια επιθυμία ψηλάφησης των.

     Την ταινία μπορείς να την δεις σαν δράμα και σαν ένα καλογυρισμένο αισθηματικό έργο που υμνεί την αντρική φιλία και σχέση. Ένα καλογυρισμένο έργο υψηλής αισθητικής. Οι ήρωες είναι "διακριτικοί Εβραίοι" όπως λέει ο Έλιο αλλά και με καταγωγή από την Αμερική και την Ιταλία. Κοσμοπολίτες και μορφωμένοι, καλλιεργημένα άτομα, ευκατάστατα, με ανοιχτό μυαλό και νοοτροπία. Ευγενικοί και διακριτικοί, πολύγλωσσοι, μιλούν και διαβάζουν ιπποτικά γαλλικά μυθιστορήματα στα γερμανικά τα γαλλικά, συνεννοούνται στα ιταλικά, τα αγγλικά χωρίς να χάνεται η ουσία και το βάθος της ανθρώπινης επικοινωνίας τους και των διαπροσωπικών τους σχέσεων. Ορισμένες φορές έχεις την αίσθηση ότι ζουν σε έναν κόσμο σύγχρονό τους μεν, πολιτική περίοδο του σοσιαλιστή πρωθυπουργού Μπετίνο Κράξι, αλλά στην ουσία, σ' έναν κόσμο γεμάτο από τα θαύματα της παγκόσμιας τέχνης όπως θα ζούσαν οι πρόγονοί τους Ιταλοί Μέδικοι. Η εύπορη και καλλιεργημένη αυτή οικογένεια του καθηγητή της αρχαιολογίας έχει έναν έφηβο γιο που δεν έχει κλείσει ακόμα τα δέκα επτά. Βρίσκεται δηλαδή σε αυτό το κρίσιμο ερωτικό και ψυχικό σταυροδρόμι που βρίσκονται όλοι οι νέοι και οι νέες, σε αυτό το μεταίχμιο της αναζήτησης της ερωτικής και σεξουαλικής τους ταυτότητας. Ο Έλιο ζει στο εξοχικό σπίτι ξένοιαστα, ανέμελα, παίζοντας πιάνο, σπουδάζοντας μουσική, φλερτάροντας με κοριτσόπουλα της ηλικίας του, διαβάζοντας και ακούγοντας μουσική. Όπως οι περισσότεροι έφηβοι που έχουν ανακαλύψει την δική τους κρυφή γωνιά, είτε μέσα στο πατρογονικό τους σπίτι είτε στην ύπαιθρο, και ξεδιπλώνουν τα μυστικά τους και τις ονειρικές αναζητήσεις τους μακριά από τα βλέμματα των αδιάκριτων ξένων το ίδιο πράττει και αυτός. Διαβάζει, ακούει μουσική, ονειρεύεται, ζει στον φανταστικό του κόσμο, εξερευνά τα κρυφά σημεία του σώματός του. Η φιλοξενία του Αμερικανού φοιτητή της αρχαιολογίας, του ωραίου, αθλητικού και μορφωμένου Εβραίου Όλιβερ από την Αμερική, θα ενεργοποιήσει τις ψυχικές και σωματικές διεργασίες ωρίμανσης του άπλαστου με άγουρο ακόμα χαρακτήρα ΄Ελιο. Τα πάντα αργά και σταθερά αλλάζουν στην ζωή του. Αλλά ότι από εδώ και πέρα συμβαίνει μεταξύ των δύο νέων, ενός δέκα επτάχρονου περίπου και ενός εικοσιτετράχρονου, είτε μέσα στην εξοχική κατοικία είτε έξω στο πανέμορφο και ζωογόνο των αισθήσεων φυσικό περιβάλλον, συμβαίνει με έναν τρόπο μυητικό για την μετέπειτα εξέλιξη του εφήβου. Ο σκηνοθέτης πλησιάζει τα πρόσωπα με σοβαρότητα, διακριτικότητα και μια κάποια συγκινητική απόσταση. Τα αφήνει να ξεδιπλώσουν αργά και σταθερά τον εσωτερικό κόσμο των αισθημάτων τους, την έκπληξη που νιώθουν και οι δύο για πρώτη φορά στην ανακάλυψη και αποδοχή των σωματικών τους επιλογών.

      Κρυφές ματιές, υπονοούμενα, μισόλογα, περίπατοι με τα ποδήλατα, κολύμβηση και εκμυστηρεύσεις, απαλά αγγίγματα και πεταχτά φιλιά, βλέμματα γεμάτα απορία και κρυφό πόθο, λόγια μπερδεμένα, προσεχτικά ώστε να μην φανερώσουν άμεσα αυτό που σκέφτεται ο καθένας, κοινά διαβάσματα, περίπατοι στην εξοχή και σε ιστορικά μνημεία της πόλης, αγγίγματα που δηλώνουν την επιθυμία επαφής όπως γίνεται κατά την διάρκεια του παιχνιδιού βόλεϊ. Λέξεις που φανερώνουν τον κρυφό πόθο που δεν μπορούν να λεχθούν καθαρά από τον φόβο της απόρριψης. Χειρονομίες τόσο διακριτικές και ευγενικές που σε εκπλήσσουν, ψηλαφίσεις σωμάτων και προσώπων, κολύμπι ποθούμενων ελπίδων. Έντονος αισθησιασμός, αυνανιστικές χειρονομίες, φετιχιστικές εκδηλώσεις, μυρωδιές εσωρούχων, ρομαντική διάθεση, λυρισμός και πηγαία ευαισθησία. Κρυφοκοιτάγματα μέσα από μισάνοιχτες πόρτες, κοινές εξομολογήσεις σε μπαλκόνια καθώς έχει πέσει το σκοτάδι και ο κήπος γύρω από το σπίτι εκπέμπει τον δικό του ερωτισμό και διεγείρει τις αισθήσεις και τον πόθο με τις μυρωδιές του. Κρυφά μειδιάματα, κινήσεις καθαρής σεξουαλικής πρόκλησης, αμήχανες αντιδράσεις, ερωτικές κρυψώνες, συγκαλυμμένες εξομολογήσεις, οικογενειακές στιγμές χαλάρωσης, ζεστή μεσογειακή φιλοξενία, γεύματα και πολιτικές συζητήσεις. Ερωτήματα και διλήμματα δανεισμένα από ιπποτικά μυθιστορήματα, για το «αν θα πρέπει να εξομολογηθώ τον ερωτά μου ή να πεθάνω» λέει ο Έλιο στον Όλιβερ, μεταφέροντας ρήση βιβλίου που τους διάβασε η μητέρα του σε οικογενειακή τους χαλάρωση. Σημειώματα κάτω από την πόρτα και καρφιτσωμένα πάνω στο πουκάμισο, δάκρυα και υπεκφυγές. «Η Φύση πάντα βρίσκει τρόπους να ανακαλύψει τα πιο αδύνατα σημεία μας» λέει σε κάποια στιγμή ο πατέρας του Έλιο στον γιο του, μετά την επιστροφή του Όλιβερ στην Αμερική. Αγγίγματα σάρκας, χεριών, δακτύλων ποδιών, ανιχνεύσεις σωμάτων παράλληλα με την ψηλάφηση της γυμνής ομορφιάς των γυμνών μπρούτζινων αγαλμάτων. Κοινές αισθητικές αναφορές και επιθυμίες που δηλώνονται όταν ο έφηβος Έλιο ζητά ανακωχή από τον Όλιβερ και εκείνος του προτάσσει το σπασμένο χέρι αγάλματος. Η συνειδητοποίηση της ερωτικής και σεξουαλικής επιθυμίας του έφηβου Έλιο δεν φαίνεται μόνο όταν συνευρίσκεται ερωτικά με μια φίλη του, αλλά και στην μη αποδοχή των δύο μεγάλης ηλικίας ομοφυλόφιλων φίλων της οικογένειας που τους επισκέπτονται, προσπαθεί να απορρίψει ότι κατά βάθος επιθυμεί. Ο ωριμότερος και πιο συγκρατημένος Όλιβερ εκφράζει βαθιά στοργή και συμπάθεια για τον έφηβο Έλιο, δεν πιέζει τα πράγματα να εξελιχθούν υπέρ του ούτε βιάζει τις εξελίξεις για να ρίξει στο κρεβάτι τον μικρότερό του. Στέκεται διακριτικά δίπλα του, προστατευτικά, χωρίς τάσεις κηδεμονίας αλλά στοργής. Αυτό φαίνεται και στις στιγμές εκείνες που προσπαθεί να εμψυχώσει και σωματικά τον Έλιο, να του δώσει κουράγιο και δύναμη καθώς τον φιλά σε όλα τα μέρη του σώματός του. Να του ενισχύσει την αντρική του φύση. Τον βοηθά δηλαδή στο να αποκτήσει αυτοπεποίθηση με τα μέλη του σώματός του πέρα από τις σεξουαλικές του επιθυμίες και αναστολές, φοβίες και δειλία του. Ο Όλιβερ αντιπροσωπεύει το πρότυπο του ωραίου, ρωμαλέου και με αυτοπεποίθηση εραστή που ποθεί ο Έλιο. Εκμυστηρεύεται στον Έλιο ότι: «μου αρέσει ο τρόπος που λες τα πράγματα». Δηλαδή με έναν υπαινικτικό τρόπο που δεν αμαυρώνει την αθώα και ευγενική εικόνα του ξυπνήματος του έρωτα και από τις δύο πλευρές.

     Ο σκηνοθέτης χειρίζεται την κάμερα με εκπληκτική αίσθηση της συμμετρίας των σκηνών και της ανάδυσης των συναισθημάτων των δύο νέων αλλά και των άλλων προσώπων. Η ταινία έχει εξαιρετικά εξωτερικά γυρίσματα, θεσπέσια τοπία της ιταλικής επαρχίας που συνάδουν με το ερωτικό ξύπνημα. Λίμνες και ποτάμια, πισίνες και καταρράκτες που ξυπνούν τις ανθρώπινες αισθήσεις. Ονειρικά μέρη που θυμίζουν τα αγγλικά τοπία της εξοχής που συναντάμε στις ταινίες του Τζέιμς Άιβορι. Ο φυσικός χώρος με τις ομορφιές και τα μυστικά του, τις μυρωδιές των καρποφόρων δέντρων του και τις λίμνες, τα κελαρύσματα των νερών δίνουν στην ταινία μια αίσθηση ρευστότητας, μια λυρική διάθεση και ανάταση, που δεν έχουμε στις αφιλόξενες ερωτικά μεγάλες και πολύβουες πόλεις. Το ξύπνημα του έρωτα που με δεξιοτεχνία μας απεικονίζει ο Λούκα Γκουαντανίνο δεν θα μπορούσε να συντελεστεί πιο αρμονικά παρά μόνο μέσα και κοντά στην φύση. Δεν είναι τυχαίο ότι η τηλεόραση του σπιτιού είναι σχεδόν πάντα κλειστή, αντίθετα το ραδιόφωνο εκπέμπει μελωδικά και σύγχρονα νεανικά τραγούδια που διεγείρουν τις αισθήσεις και προκαλούν επιθυμία για χορό. Η ένοχη διάθεση που νιώθει ο μεγαλύτερος Όλιβερ απέναντι στον μικρότερο Έλιο φοβούμενος μήπως τον πληγώσει και τον κάνει να αισθανθεί άσχημα και περιπλέξει ακόμα περισσότερο την ψυχολογική του κατάσταση, κάμπτεται αργά και διακριτικά μόνο μετά από τους μεγάλους περιπάτους στην ύπαιθρο που κάνουν οι δύο όταν επισκέπτονται κρυμμένες γωνιές στις όχθες του ποταμού, σε λίμνες που αφήνουν την δροσιά του νερού να δροσίσει τα συναισθήματά τους, αυτά που αισθάνονται ο ένας για τον άλλον. Στοργικός και συγκαταβατικός ο Όλιβερ απρόοπτος και περίεργος ο Έλιο. Τα πιανιστικά μουσικά κομμάτια από τον Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ που παίζει στο πιάνο ο Έλιο και οι διασκευές τους από τον Λίστ και άλλων συνθετών, δένουν όμορφα με τον εσωτερικό κόσμο των δύο νέων, των επιθυμιών τους και επενδύουν αρμονικά την ιστορία και την εξέλιξή της.Το ίδιο συμβαίνει και με τα σύγχρονα νεανικά κομμάτια μουσικής που ακούγονται, εξαιρετικές μελωδίες και στίχοι, οργανικά δεμένα με την εξέλιξη και το φινάλε της ιστορίας. Υπάρχουν πλάνα της ταινίας που θυμίζουν ταινίες του James Ivory πράγμα που φανερώνει την στενή μαθητεία κοντά στον Αμερικανό σκηνοθέτη του σκηνοθέτη της ταινίας Luca Guadagnino. Βλέπουμε πλάνα όπως αυτό μέσα στο βαγόνι του τρένου που ο έφηβος Έλιο κάνει μια γκριμάτσα πίσω από το τζάμι, που θυμίζει την ταινία «Ολική έκλειψη» που αφηγείται την ερωτική σχέση του ποιητή Πωλ Βερλέν με τον Αρθούρο Ρεμπώ. Η ορειβασία των δύο νέων στο βουνό θυμίζει επίσης πλάνα από την προηγούμενη ταινία. Η εισβολή του ξένου-φιλοξενούμενου, που ανατρέπει την ψυχική ισορροπία και σεξουαλική ζωή του έφηβου Έλιο, φέρνει στο νου αμυδρά την ταινία «Θεώρημα» του Πιέρ Πάολο Παζολίνι με την ξαφνική επίσκεψη του Άγγελου-Ξένου που και αυτός ανατρέπει την ζωή της οικογένειας του βιομηχάνου. Η σκηνή στο γρασίδι των δύο εραστών που ερωτοτροπούν και απομακρύνονται θυμίζει την αντίστοιχη της ταινίας του Άιβορι “Maurice”. 
Η οικογένεια του Έλιο αντιμετωπίζει διακριτικά την σχέση αυτή και με συγκατάβαση, αποδέχεται την φιλία ανάμεσα στον Έλιο και τον Όλιβερ χωρίς ίχνος αντίδρασης. Η μητέρα διαισθάνεται το τι συμβαίνει στο γιο της και συμπεριφέρεται με μεγάλη ωριμότητα, δεν εκδηλώνει τις σκέψεις της με λόγια αλλά με λεπτές συγκαταβατικές χειρονομίες αποδοχής και διακριτικές συμβουλές. Ο πατέρας επίσης στοργικός και ώριμος δείχνει φιλικός και δεκτικός της φιλικής σχέσης και κάτι παραπάνω που αναπτύσσεται μεταξύ του γιου του και του προσκεκλημένου φοιτητή, την επιδοκιμάζει. 
        Όλοι οι ηθοποιοί της ταινίας είναι εξαιρετικοί, δίνουν ρεσιτάλ ερμηνείας. Από τους δύο νέους έως τον κηπουρό και την πάντα αεικίνητη οικονόμο. Οι ερμηνείες τους έχουν κάτι το συναρπαστικό, εκφράζουν αβίαστα την πηγαία αυθεντικότητα των συναισθημάτων,των χαρακτήρων που απαιτούν οι ρόλοι.Το στήσιμο και οι κινήσεις των σωμάτων τους δηλώνουν με σωστό τρόπο τον εσωτερικό κόσμο και τα συναισθήματά των ηρώων Απροσποίητο παίξιμο ανθρώπινα πρόσωπα με μεγάλο φορτίο συγκίνησης. Η επιλογή τους σίγουρα δεν είναι τυχαία έχουν όλοι την ίδια χημεία. Λειτουργούν συμπληρωματικά και όχι ανταγωνιστικά. Τόσο οι κύριοι ρόλοι όσο και οι δευτερεύοντες, αντρικοί και γυναικείοι βρίσκονταν κάτω από τον ίδιο έναστρο ουρανό της υποκριτικής καθοδήγησης του σκηνοθέτη.

Δεν είχα δει ξανά ερμηνείες του Armie Hammer, του Timothee Chalanet, ή του Michael Stuhlbarg, ούτε των άλλων ηθοποιών, ούτε είχα παρακολουθήσει άλλη κινηματογραφική δουλειά του σκηνοθέτη.

     Η ταινία στο πρώτο της μέρος είναι κάπως αργή και ίσως προκαλεί σε σημεία της κούραση στον θεατή. Από την στιγμή όμως της σωματικής επαφής των δύο νέων μέχρι που αρχίζει το κρεσέντο της ερωτικής τους σχέσης, η ταινία κυλάει με γρηγορότερους ρυθμούς. Το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στο ταξίδι που κάνουν οι δύο νέοι μόνοι τους μετά την ανάδυση των αγαλμάτων, δύο μέρες πριν γυρίσει στην πατρίδα του ο Όλιβερ και κορυφώνεται με την συγκλονιστική και σημαντική εξομολόγηση του πατέρα προς το γιο μετά την αναχώρηση του Όλιβερ, και αυτό που πλέον αισθάνεται ο Έλιο, έχοντας περάσει δυο αξέχαστες ερωτικά μέρες με τον φίλο του. Ο κεντρικός πυρήνας της ταινίας είναι μάλλον αυτές οι δύο μέρες που οι νέοι ταξιδεύουν μόνοι και ξένοιαστοι και χαίρονται την φιλία και τον έρωτά τους. Το προηγούμενο μέρος είναι η εισαγωγή στο τελικό στάδιο της ερωτικής και συναισθηματικής μύησης. Η ταινία τελειώνει σαν δράμα, αν και το τηλέφωνο του Όλιβερ από την μακρινή Αμερική τον χειμώνα, η δήλωσή του ότι σκοπεύει να αρραβωνιαστεί αλλά εξακολουθεί να σκέφτεται και να ποθεί τον Έλιο,-θυμάται τα πάντα- αφήνει μικρή ελπίδα επιστροφής του χωρίς να γνωρίζουμε την έκβαση της σχέσης. Από την άλλη ο μικρός ερωτιδεύς βρίσκεται σε άσχημη ψυχολογική κατάσταση είναι αναστατωμένος. Η ένταση με την οποία βίωσε την φιλική αυτή σχέση και το ξύπνημα του έρωτα είναι κάτι που θα τον σημαδέψει στο υπόλοιπο του βίου του.
     Η μόνη ένσταση που έχω και μπορεί να κάνω λάθος, είναι όταν λίγο πριν το τέλος της ταινίας έχουμε την προσωπική διακριτική και υπαινικτική εξομολόγηση-συμπαράσταση του πατέρα του Έλιο προς στο μοναχοπαίδι του. Η στιχομυθία του πατέρα με τον γιο, για την ακρίβεια, η διαπιστωτική συμβουλή του πατέρα προς τον γιο του, στο πόσο τυχερός στάθηκε που γνώρισε στην ζωή του και έζησε μια τόσο αληθινή και καλών προθέσεων φιλική σχέση (αφήνοντας να εννοηθεί ένα κρυφό και ίσως καταπιεσμένο ομοφυλόφιλο παλαιό συναίσθημα του πατέρα του Έλιο) τα λόγια που του λέει με σοβαρότητα και υπευθυνότητα, αυτός ο φιλάνθρωπος χαρακτήρας του πατέρα προς τον γιο, ενώ ο εκείνος ακούει σχεδόν σιωπηλός και σκεπτικός, μάλλον παρά την σωστή τους τοποθέτηση όσον αφορά το ζήτημα αυτό, θεωρώ ότι δεν είναι μια συνηθισμένη αντίδραση που συναντάμε σε πατεράδες που τα παιδιά τους είναι ομοφυλόφιλα, ή εκδηλώνουν αυτήν την τάση. Όσο απελευθερωμένος και αν είναι ένας γονιός πάντα ενδόμυχα πιστεύει ότι το παιδί του, ο γιος του ιδιαίτερα, μετά από τις εμπειρίες αυτές τις νεανικές τρέλες όπως πιστεύει θα αλλάξει και θα παντρευτεί. Δηλαδή οι εμπειρίες ζωής των ανθρώπων δεν μας έχουν δείξει τέτοιες  ελπιδοφόρες και ειρηνικές αντιμετωπίσεις του ζητήματος. Ο Τζέιμς Άιβορι που έγραψε το σενάριο της ταινίας, ίσως να ήθελε με τον τρόπο αυτόν να ολοκληρώσει τον κύκλο των προσωπικών της ζωής του ταξιδιών και ερωτικής του μνήμης τώρα που τα χρόνια του έχουν περάσει. Ίσως να κράτησε τον ρόλο του ερωτικού μέντορα σε αυτό το αξιοπρεπές και σοβαρό ταξίδι της ζωής του, μια και ο σύντροφός του για πολλές δεκαετίες και συν-παραγωγός αρκετών ταινιών του ο Ismail Merchant έχει φύγει από την ζωή από το 2005. Δηλαδή η εκ βαθέων εξομολόγηση και πέρα από απλή φιλική συμβουλή του πατέρα προς τον γιο είναι πολύ ιδανική για να είναι αληθινή στις σκληρές αυτές εποχές που ζούμε, σε κοινωνίες που είναι εχθρικές απέναντι σε κάθε διαφορετικό, σεξουαλικά και ερωτικά «αιρετικό».
Ο συναισθηματικός κόσμος των ανθρώπων και οι ευαισθησίες τους, ομοφυλόφιλων και ετεροφυλόφιλων, μια και τα προβλήματα είναι πλέον κοινά, πολεμιέται ασύστολα από το εμπορικό και καταναλωτικό πνεύμα των καιρών μας. Τα ανθρώπινα αισθήματα και οι ερωτικές τους επιλογές δεν χωρούν μέσα στα χρηματοκιβώτια των οικονομικών αξιών των ανθρώπων, ούτε στις θρησκευτικές σαρκοφάγους της παράδοσης.

Ο παράδεισος κοστίζει, όχι μόνο σε χρήμα αλλά και σε ανθρώπινα αισθήματα, όνειρα, ερωτικές προτιμήσεις και ευαισθησίες.

Πάντως η ευρωπαϊκή πολιτική και πολιτιστική ιστορία μας διδάσκει ότι, πάντα ο ερχομός ενός Αμερικανού στην γηραιά ήπειρο έφερνε τρομερή αναστάτωση στους Ευρωπαίους κατοίκους της. Είτε ο Αμερικανός αυτός ήταν πολιτικός, είτε στρατιωτικός, είτε οικονομικός παράγων, είτε καλλιτέχνης, είτε Αμερικανός εραστής, με την έλευσή του στο ευρωπαϊκό έδαφος η ζωή των ευρωπαίων άλλαζε. Αυτό σαν επιμύθιο.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς 20 Φεβρουαρίου 2018

Ψαράκια όλου του κόσμου δεχτείτε να σας ερωτευθούν και ερωτευθείτε.