Ανθρωποφιλία έτος ελλάδος μηδέν

           ΒΙΒΛΙΟΦΙΛΙΑ: ΕΤΟΣ ΜΗΔΕΝ

           ΓΙΝΕΣΑΙ ΒΙΒΛΙΟΦΙΛΟΣ όπως γίνεσαι υπερτασικός. Κάτι που δεν ξέρεις αν θα σταματήσει πιθανόν ή θα σε καταδιώκει σ’ όλη σου τη ζωή. Δεν έχει σημασία. Το σπουδαίο είναι να βρεθείς σε μιάν αγκαλιά γυναίκας που εξακολουθεί να είναι για χατίρι σου αιωνίως είκοσι χρόνων. Όπως ένα χρυσό νόμισμα’ λάμπει, σε γοητεύει, σου υπενθυμίζει την αξία του. Το φύλο της είναι ένα άλλου είδους φύλλο pur fil Lafuma. Το μυρίζεσαι το χαϊδεύεις, και το ψαύεις και το ξαναοσμίζεσαι’ που σε πιάνει τρεμούλα, ωσάν να είσαι στα πρόθυρα σεξουαλικής αδημονίας. Να δώσεις τα πάντα εί δυνατόν, για να εκπληρωθείς.

     Πουλώντας μερικές κεφαλές Ερμού κατάφερα ν’ αποκτήσω πρόσβαση στις μεγάλες προθήκες του βιβλιοπωλείου του Κάουφμαν, της οδού Σταδίου, καθώς και σ’ εκείνη τη μικρή στο διάδρομο του ισογείου, Dans le passage που έγραφε και η ταμπέλα. Κυριολεκτικά δεν ξέρω για ποιόν χτυπούσε τόσο δυνατά η καρδιά μου. Για τις covertures rempliees, τα χαρακτικά του Galanis, τα Japan imperial και τα  Rives, ως και το πλέον προσιτό Bouffant sur alfa, για όλους εκείνους τους θησαυρούς που κατάφερνε να προωθήσει ο Maitre Imprimeur Coulouma, ή την ωραία πωλήτρια, την ξανθιά Ρωσίδα Νατάσα, που σου έδινε την εντύπωση ότι σου τείνει το χέρι τη στιγμή ακριβώς πού το αποσύρει.

     Για να μην παραλείψω τα περιοδικά που αφήσανε εποχή, το πρωτοποριακό Bufur, και τα περιοδικά τέχνης, το Cahier d’ art του Christian Zervos, ή το Minotaure και το Verve του E. Teriade,  μεγάλο μερίδιο συμβολής Ελλήνων στα διεθνή επιτεύγματα.

     Και άξαφνα, τη μεθεπομένη του πολέμου, οι εθνότητες άρχισαν να ξεθωριάζουν, οι ιδιοτυπίες να λιγοστεύουν, οι αριθμοί πού εκπροσωπήσανε τον «συλλέκτη» να εξαφανίζονται. Στη θέση του αριθμητή συλλέκτη μπήκε ο δημοφιλής κοινός παρανομαστής.

     Με πρότυπο τον τύπο βιβλίο τσέπης των εκδόσεων Penguin εξαπλώθηκε σ’ όλες τις χώρες της Ευρώπης, και εντέλει της υδρογείου, ο ίδιος τύπος βιβλίου, με το ίδιο σχήμα, παρόμοιο εξώφυλλο, πού τις περισσότερες φορές έχει το πορτρέτο του συγγραφέα. Πλασμένο το βιβλίο με τέτοιον τρόπο, έμοιαζε να πλησιάζει τον ιδεώδη τύπο του μέσου αναγνώστη, πρακτικό, εύχρηστο, κόμοδο, ταξινομημένο συνήθως σε σειρές, και προσιτό σε όλα τα βαλάντια. Αλλά και σαν υλικό σώμα, σχεδόν ανύπαρκτο. Ο θάνατος της βιβλιοφιλίας είχε ανώδυνα επέλθει.

     Μά τι γίνεται λοιπόν εδωπέρα; Στις παραμονές του 21^ου αιώνα είμαστε προσκολλημένοι πίσω από μια εκκολαπτική μηχανή διαρκείας, καταδικασμένοι να τρώμε άνοστα αυγά και βαρετά στην όψη βιβλία, σε θήκες των έξι και σειρές των εξήντα τίτλων.

      Στις εφημερίδες διαβάζουμε για καινούργια ευρήματα της τεχνικής προς τ’ αριστερά και προς τα δεξιά: καουτσουκένια βιβλία πού θα τα επιδιορθώνουμε στο γκαράζ ή λουλουδένια πού θα τα παρκάρουμε σε θαυμάσιους κρεμαστούς κήπους και θα τους ποτίζουμε το βραδάκι, όπως ανέκαθεν μας το έχουν μάθει.

      Δεν γίνεται αλλιώς. Εμπρός, άς ορμήσουμε κατεπάνω στον 21^ο αιώνα. Yamaha, Mitsubishi, Zodiac, κυάνεια χελιδόνια και θάλλοντα σέλινα,  Suzuki, Harley Davidson,  ρόδα, άνθρυσκα και μελίλωτος ανθεμώδης, έλικες από πλοία παροπλισμένα, Φαρμάκες και Φεζάρες, Hondes Astres Grand, άγρωστις ειλιτενής και μακρά δένδρεια…

      Ο νούς μας άς είναι στη μελλοντική μεγάλη βιβλιοθήκη της Νέας Αλεξάνδρειας.

ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ, 2Χ7 Ε, εκδόσεις Ίκαρος 1996, σ. 39-43.

                  Περιμένοντας το Πάσχα

«Μην ανθρωποποιείται λοιπόν την Θεότητα, μην κρίνετε ποτέ από τον εαυτό σας το απείρως τέλειο Ον.»

Νικόλαος Μαλεμπρανς, 

Διάλογος χριστιανού και Κινέζου φιλοσόφου, 

μετάφραση Παναγιώτης Αθανασόπουλος, εκδόσεις Καστανιώτη 1998, σ.78

          Ζούμε σε δύσκολους καιρούς. Καιρούς άφιλους, δολοφονικούς, φτώχεια, δυστυχία, αρρώστιες, άδοξοι θάνατοι, δολοφονίες ανθρώπων για το τίποτα, αγριότητα, αλόγιστη βία, μεταναστευτικό πρόβλημα, πόλεμοι, άστεγοι, οικονομική ανέχεια. Ζούμε σε καιρούς εχθρικούς προ την ανθρώπινη υπόσταση, το ανθρώπινο είδος. Ο άνθρωπος παρά τις τέσσερεις και χιλιετίες πολιτισμού και κοινωνικής εξημέρωσης παραμένει ένα ζώο ατίθασο, ένα ζώο θεούμενο αυτοκαταστροφικό και με άγρια ένστικτα. Ο πολιτισμός μας εισήλθε μέσα στην ιστορία όχι με την λάμψη της ζωής αλλά με πολέμους και εθνικές πολεμικές καταστροφές. Οι άνθρωποι χαίρονται και λυπούνται, χαμογελούν και δακρύζουν, πονούν και αναπνέουν την λαύρα της ζωής, ερωτεύονται και αγαπούν, εργάζονται και δημιουργούν οικογένειες, συνάπτουν σύμφωνα συμβίωσης, οικοδομούν μεγαλουργήματα, γράφουν έργα, απογοητεύονται και ελπίζουν, προδίδουν και προδίδονται, αγωνίζονται νυχθημερών για τον επιούσιο πάνω σε αυτόν τον στρόγγυλο πλανήτη που περιστρέφεται γύρω από τον ήλιο εδώ και αιώνες τώρα. Οι άνθρωποι  σε όλη την υδρόγειο χάνονται όπως οι μύγες χωρίς να νοιαστεί κανείς για αυτούς, για εμάς. Στους δρόμους τις πλατείες, μόνοι στα σπίτια τους, έρημοι σε ανήλιαγες γωνίες και σκοτεινά περάσματα μίσους. Οι πολιτισμικοί παλαιοί μύθοι που γέννησε η ανθρώπινη σκέψη, οι μεταφυσικές δοξασίες, η πίστη σε έναν προσωπικό θεό, οι παλαιές αξίες που δομούσαν τις κοινωνίες, οι οικογενειακές παραδόσεις  που γεννούσαν ήθος ανθρώπων δεν είναι πλέον παρά ένα «άδειο πουκάμισο» κρατικών θεσμών, εθνικών τελετουργιών, φολκλορικών εθίμων, ειδωλολατρικές ιαχές ασεβών ατόμων, στείρας τυπολατρίας, νευρωτικές ομοιογενείς φοβίες και φρούδες ελπίδες για μια άλλη ζωή κάπου στο υπερπέραν, κοινωνικά συστήματα μεταφυσικής δικαίωσης που αποδείχτηκαν μέσα στην ροή της ιστορίας σκληρή ψευδαίσθηση, κάλπικες υποσχέσεις.

     Ακούστε τα λόγια των πολιτικών, των θρησκευτικών ηγετών, των καλλιτεχνών, των οικονομικών παραγόντων, των διανοουμένων… και θα καταλάβετε τι εννοώ. Ένας λόγος που μας οδηγεί που; Στην διατήρηση της ατομικής μας εγωπάθειας, στις πολλαπλές εθνικές και θρησκευτικές μας παθογένειες; Τι ακούμε σε αυτόν τον δημόσιο λόγο των υποτίθεται ηγετών παραδειγμάτων για εμάς μέσα σε αυτήν την σύγχρονη φάρμα ζωής που ζούμε, παρά την κάθε είδους ψυχική  ασηψία στο κακό και στον φθόνο. 
Διανύουμε τις δύο τελευταίες εβδομάδες της Σαρακοστής, οι πιστοί ακούνε μέσα στους ιερούς τους ναούς αυτά τα εξαίσια άσματα και τους ύμνους, τα κοντάκια και τα μελίσματα, την ιερή ποίηση των Χαιρετισμών, και την ίδια στιγμή ιεράρχες-δηλαδή δημόσιοι υπάλληλοι που έκλεισαν τις εκκλησίες πριν χρόνια ημέρα νομίζω του αγίου Μάξιμου του Ομολογητή, για να ενταχθούν στο δημόσιο οικονομικό ταμείο της ελληνικής πολιτείας-γαυριάζουν και απειλούν, στηλιτεύουν και καταριούνται άλλους έλληνες με τα λόγια που ακούσαμε πρόσφατα.«Η ποιότητα στηρίζει τους θεούς, κι είναι για να μην το ΄χουν κατανοήσει εγκαίρως οι Ιερείς που παιδεύεται άδικα η ανθρωπότητα». Μας λέει με τον σοφό του λόγο ο ποιητής Οδυσσέας Ελύτης στο έργο του « τα δημόσια και τα ιδιωτικά».

     Αυτά τα χείλη τα αιμοβόρικα, τα γεμάτα χολή και μίσος τα κατ’ εξακολούθηση των δύο ιεραρχών είναι που θα διαβάσουν και θα ψάλλουν το «Η ζωή εν τάφω»; Το «γλυκύ μου έαρ»; Το «Σήμερον κρεμάται επί ξύλου»; Αυτές οι μαύρες ψυχές μπορούν να νιώσουν την ποίηση αιώνων που στήριζε τους ανθρώπους; Ποτέ σαν ένας πανάρχαιος και ιστορικός θεσμός ζωής η εκκλησία δεν έκανε αυτοκάθαρση, να απομακρύνει από τα σπλάχνα της αυτά τα μαύρα μέλη. Αντίθετα τα επιβραβεύει δίνοντάς τους αξιώματα, ενώ κρατά την ρομφαία της κρίσης, της στηλίτευσης και της καταδίκης της μόνο για το πόπολο. Φοβερό το εμπεσείν εις χείρας θεού ζώντος αλλά ακόμη φοβερότερο το να πέσεις σε χέρια τέτοιων ιερέων. Αυτά τα ζωντανά μέλη της μισαλλοδοξίας. Ωραία, θα μας σκοτώσετε, μπράβο σας, αυτόν τον αιμοσταγή και δολοφόνο Θεό πιστεύετε και διακηρύττετε; Άρα γιατί να μην απελευθερώσουν τον Βαραββά οι παλαιοί θρησκευτικοί πρόγονοί σας; Τι θα αλλάξει στην ζωή σας, στην ζωή των ανθρώπων γύρω σας, των πιστών σας, των ακολούθων σας;  Πέρα από το γεγονός ότι θα προσθέσετε περισσότερα μνήματα στα νεκροταφεία, αυτός είναι ο απώτερος σκοπός σας; Τότε αυτό το χώμα που μας λέει ο ποιητής της Ρωμιοσύνης ο Γιάννης Ρίτσος, δεν μπορεί να είναι ταυτόχρονα δικό σας και δικό μας. Δεν μας χωράει το ίδιο της παράδοσης κενοτάφιο. Αλήθεια, ποια παράδοση ακολουθείται; Ποια η διαφορά σας από αυτούς που ομνύουν στο Κακό; Την Βία; Το Μίσος; Τι νιώθετε όταν διαβάζετε αυτά τα καταπληκτικά κείμενα της ελληνικής ορθόδοξης παράδοσης που μας διασώθηκαν μέσα στους αιώνες; Όταν μιλάτε για νηπτικούς συγγραφείς, για βυζαντινή τέχνη, για εκκλησιαστική ποίηση, για θαβώριο φως, για το αυτεξούσιο του ανθρώπου, για ελευθερία του ανθρώπινου προσώπου; Μπούρδες. Τίποτα, απολύτως τίποτα δεν αισθάνεστε Θυμίζετε τους κατακτητές της κατοχής που την ίδια στιγμή που άκουγαν κλασική μουσική την ίδια επίσης στιγμή βομβάρδιζαν αμάχους και σκότωναν ανθρώπους. Εκπροσωπείτε ποιούς; Ποια παράδοση ελληνική; Παρά μόνο το χρώμα της ψυχής σας που είναι ίδιο με την εξωτερική σας ενδυμασία. Ευτυχώς που δεν δημιουργήσατε οικογένεια. 
Από την άλλη, διάβασα στο διαδίκτυο τα σχόλια πολλών αντρών και γυναικών σαν απάντηση στα μαύρα λόγια των δύο ιεραρχών. Τι άλλαξε στις συνειδήσεις και τις ζωές σας από τα μαύρα αυτά λόγια, τι άλλαξε στην ερωτική σας ζωή και επιλογή; Απλά, αγνοήστε τους, μην δίνετε αξία στα λεγόμενά τους, είτε αυτά είναι αρνητικά σχόλια για την ζωή σας είτε είναι θετικά. Αγνοήστε τους, δεν χρειαζόμαστε πρεσβευτές για να απολαύσουμε αυτήν την θεσπέσια ευωχία των ημερών. Τα ιερά της παράδοσης αυτά κείμενα βρίσκονται παντού, μπορείτε να τα αγοράσετε, να τα διαβάσατε, να ανοίξετε μια συνομιλία μαζί τους, να τα ψάλλετε να τα ακούσετε από άλλα χείλη. Να τα αποδεχτείτε είτε να τα απορρίψετε. Η ζωή μας, μας ανήκει δεν τους την χαρίζουμε, όπως αυτοί δεν μας χαρίζουν τίποτα, τα πάντα τα ξεπουλούν στον βωμό της όποιας εξουσίας τους που τους προσφέρει αφειδώς το κράτος. Αυτό το κράτος και η βία που πάει πάντα μαζί όπως μας έμαθε ο παππούς μας ο Αισχύλος. Και συμπληρώνει στις μέρες μας και πάλι ο ιεροφάντης ποιητής Οδυσσέας Ελύτης, "Όπου ακούς τάξη ανθρώπινο αίμα μυρίζει". Ας κρατήσουν αυτοί τον αντρικό τους παράδεισο, την μάτσο πίστη τους και την εξίσου αντρική κόλασή τους. Άστε τους. Δεν χρειαζόμαστε την άδειά τους για να ερωτευθούμε, να αγαπήσουμε, να συνάψουμε σχέσεις αλληλεγγύης μεταξύ μας. Τα σώματά μας, μας ανήκουν, διαφορετικές μανάδες μας γέννησαν. Μην τους βάζετε μέσα στις ζωές σας. Μην παίζετε το παιχνίδι της τιποτολογίας που σας προτείνουν. Μην κάνετε την πίστη ή την απιστία σας θρησκευτικό ή εκκλησιαστικό σερβάιβορ.

     Πιστοί και Άπιστοι, ορθόδοξοι και μη ετεροφυλόφιλοι και ομοφυλόφιλοι αν έκαναν μια περατζάδα τον χρόνο σε ένα κοιμητήριο ή σε ένα νοσοκομείο, θα έβλεπαν το μεγαλειώδες σχέδιο σωτηρίας του Θεού που πρεσβεύουν. Όχι το φαινόμενο του θανάτου, όχι της φθοράς, όχι τις διάφορες αρρώστιες, αλλά τις ηλικίες, τα φύλα, την οικογενειακή η μη κατάσταση των θανόντων. Δεν χρειάζεται πολύ φιλοσοφία, κοινός νους και εμπιστοσύνη  στις ανθρώπινες μικρές μας δυνάμεις μόνο..Τίποτε άλλο. Τίποτα το ανθρώπινο δεν μου είναι ξένο μας λέει ο αρχαίος ποιητής Μένανδρος. Μην περιμένετε να αλλάξει η χώρα για να αλλάξετε εσείς. Ζήστε την ζωή σας όπως μπορείτε καλύτερα. Ξεχάστε τους. Το κουτσομπολιό, το καρακατσουλιό, η απέραντη τιποτολογία, η έλλειψη τσίπας και ήθους, όχι ηθικής, τα συναντάμε σε όλους τους χώρους. Μέσα στον χώρο των καλλιτεχνών, τον χώρο της δημοσιογραφίας, τον χώρο της εκκλησίας και της θρησκείας, τον επαγγελματικό μας χώρο,τον χώρο της πολιτικής, της οικογένειας, της τέχνης, τον χώρο των γκέι, τον χώρο των στρέιτ, τον χώρο των γυναικών, παντού. Αυτοί είναι οι Νέοι Καιροί μας.

Τι μας απομένει σαν επιλογή; κατά την γνώμη μου ο χώρος της Τέχνης, της Ποίησης, θύραθεν και μη. Είναι ίσως η μόνη πολιτικοποιημένη επιλογή που μας έχει απομείνει. Σε όλους τους κοινωνικούς χώρους υπάρχουν αξιοπρεπείς και σοβαρές προσωπικότητες, σοφοί δάσκαλοι, λαϊκοί ή ιερείς που αξίζει στο εδώ μικρό πέρασμά μας πάνω στη γη να γνωρίσουμε, να ακούσουμε, να θαυμάσουμε και ίσως να ακολουθήσουμε αν θέλουμε. Όμως η δική μας προαίρεση είναι που μετράει μόνο.

Η σκηνή στον κήπο της Γεσθημανής που το ιστορικό πρόσωπο Ιησούς πάει να προσευχηθεί λίγο πριν τον συλλάβουν και τον σταυρώσουν οι τότε ιερείς και φαρισαίοι και γυρίζει πίσω και βρίσκει τους αγαπημένους του μαθητές να κοιμούνται, είναι νομίζω το τέλειο παράδειγμα της μοναξιάς του ανθρώπινου όντος. Ότι και να είπαν οι μεταγενέστεροι υπολείπεται αυτής της σκηνής, ενός ανθρώπου που οδεύει στην προσωπική του θυσία εξαιτίας των οραματικών του σκοπών για το καλό των γύρω του, και οι άλλοι κοιμούνται. Του κακού καιρού. Ακούστε όχι τον φίλαυτο λόγο της ηθικής καθηκοντολογίας αλλά τον λόγο μοναξιάς μιας ψυχής που πάσχει χωρίς επιστροφή ζωής.

     Ας ξαναδιαβάσουμε τους ποιητές μας, τους πεζογράφους μας, ας ξαναβάλουμε την τέχνη στην ζωή μας. Ας παρακολουθούμε θεατρικές παραστάσεις, ας βλέπουμε κινηματογραφικές ταινίες που γαληνεύουν την ψυχούλα μας, ας επισκεπτόμαστε χώρους που εκτίθενται εικαστικά έργα, ας ακούμε τις μελωδίες των ύμνων της μεγάλης εβδομάδας, κλασική μουσική, ρεμπέτικα τραγούδια, νησιώτικες μελωδίες, του Μάνου Χατζιδάκι ακούσματα.. Αυτό δεν είναι προνόμιο μόνο των εχόντων οικονομική εξουσία ή αυτών που θέλουν να λένε ότι είναι πρεσβευτές ενός Θεού χωρίς έλεος. Ο κόσμος της τέχνης δεν είναι μόνο για τους πλούσιους, τους μεγιστάνες, είναι για όλους μας. Αρκεί να το θελήσουμε. Οι πηγές ευαισθησίας του είναι ακόμα και σήμερα ανεξερεύνητες από όλους μας. Ας στρέψουμε τα βλέμματά μας και ας ακούσουμε τα λόγια του πατέρα στην ταινία call me by your name and I call you by mine.Κανείς δεν μας δεσμεύει να ακούσουμε τα λόγια των ποιητών. Να μοιραστούμε την ευαισθησία και τον ρομαντισμό τους, τα όνειρά τους.

      Επέλεξα το κείμενο του νομπελίστα μας ποιητή Οδυσσέα Ελύτη, που μας μιλά για ανάλογα προβλήματα ζωής και αισθητικής στις αρχές του προηγούμενου αιώνα. Ακούστε τι μας λέει ο ευαγγελιστής ποιητής.Τι πρεσβεύει; Τι λεξούλες άγνωστες σε εμάς τους αμύητους επιλέγει, τι λέει, τι διαβάζει, αν μπορεί εκείνος μπορούμε και εμείς. Αρκεί να το θελήσουμε. Το έργο του, όπως και το έργο άλλων ποιητών είναι η γέφυρα ζωής προς το σύμπαν όπως μας μίλησε και το έργο και η ζωή ενός σύγχρονού μας επιστήμονα-αγίου του άγγλου Stephen W. Hawking. Οι προσωπικότητες αυτές του κόσμου μας, μας αναμένουν στο μέλλον. Είναι οι διάττοντες φωτεινοί αστέρες που οδηγούν τα βήματά μας, πέρα από τα λάθη μας, τις αστοχίες μας, τις μικρές ή μεγάλες αποτυχίες μας. Διαβάστε τους, μνημονεύστε τους, διαδώστε τους, ανάψτε το καντήλι της μνήμης και του έργου τους. Μην τους λησμονείται.

     Ακούσατε τα λόγια του ακαδημαϊκού κύριου Νανόπουλου στον Αντένα την ημέρα που χάθηκε ο Χόκινγκ στον δημοσιογράφο κύριο Χατζηνικολάου; Αν τον ακούσατε και καταλάβατε αυτά που είπε, μην ασχολείστε με μαυροφορεμένα κοράκια κάθε χώρου. Το μόνο Κοράκι που αξίζει να ενδιαφερθείτε είναι αυτό του αμερικανού ποιητή Έντγκαρ Άλαν Πόε.

Ας ανοίξουμε τα βιβλία. Αυτά έχουν τον τρόπο τους να μας γαληνέψουν, να μας ηρεμήσουν και ας αναμένουμε τους χρόνους που θα συναντήσουμε «την μελλοντική μεγάλη Βιβλιοθήκη της Νέας Αλεξάνδρειας» όπως μας λέει ο ποιητής.

Γυρίζω την πλάτη μου στο Μέλλον… με μόνο μου όπλο τα όνειρα του σώματός μου.

Αναδίδει Άνοιξη η Ποίηση

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς, 20/3/2018

 Ισημερία ψυχών και σωμάτων, ελλήνων ρωμιών πιστών και απίστων, στο κοινό τραπέζι της Πασχαλιάς.