Ο εμπνευστής του σουρεαλιστικού κινήματος, Αντρέ Μπρετόν-Andre Breton

ΑΝΤΡΕ ΜΠΡΕΤΟΝ-ANDRE BRETON

  (Τενσερμπέ (Όρν) 18/2/1896 -Παρίσι 28/9/1966)

                        “Yo soy que soy”

                                             Petrus Borel

O Αντρέ Μπρετόν γεννήθηκε στις 18 Φεβρουαρίου 1896, 8.30 το βράδυ, στο Τενσεμπραί (Όρν). Μεγαλώνει με τον παππού του από την μεριά της μητέρας του, στο Σαίν Μπριέκ. Μεταφέρεται βιαστικά από το Σαίν- Σίρκ-Λαποπί στο Παρίσι, όπου πεθαίνει στις 28 Σεπτεμβρίου 1966 στο νοσοκομείο Λαριμπουζιέρ. Κηδεύεται την 1^η Οκτωβρίου στο νεκροταφείο Μπατινιόλ

        Ιατρός, δοκιμιογράφος, ποιητής, εκδότης του περιοδικού Litterature το 1919 μαζί με τον Φιλίπ Σουπό και τον Λουί Αραγκόν. Από τους πρωτεργάτες του ντανταιστικού ρεύματος. Υπήρξε προσωπικός φίλος του Λέοντος Τρότσκι, του κουμουνιστή ηγέτη του κόκκινου στρατού και ενός από τους πρωταίτιους της ρώσικης επανάστασης.
Ο Αντρέ Μπρετόν είναι ο εμπνευστής και ιδρυτής (ανήκε στον στενό πρώτο φιλικό πυρήνα της ομάδας των Υπερρεαλιστών), ο θεωρητικός μέντορας (μέχρι το τέλος της ζωής του), διαπρύσιος σταθερός κήρυκας των αρχών και αξιών του Σουρεαλιστικού Κινήματος στην ευρωπαϊκή ήπειρο και παγκοσμίως. Ενός παγκόσμιου καλλιτεχνικού και πολιτικού-εν μέρει κινήματος-που αμφισβήτησε πρακτικές και πιστεύω, άλλαξε κοινωνικές παραδοσιακές συνήθειες και εθιμικές εκδηλώσεις του ευρωπαίου ανθρώπου, εμπλούτισε συνειδήσεις ατόμων με πρωτόγνωρες ιδέες, ρηξικέλευθες θέσεις, ανατρεπτικές απόψεις, κοινωνικές συμπεριφορές και αντιδράσεις απέναντι σε κάθε μορφής και είδους εξουσία και κατεστημένο. Η προσωπική τρέλα, ανεξέλεγκτη επιθυμία για έντονη ζωή και ποικίλη δημιουργία, ζωντάνια, θάρρος, ερωτική απελευθέρωση, οραματισμοί και εμπειρίες πολύτροπες, φαντασία χωρίς όρια, ονειρική καταφυγή σαν πραγματικότητα ζωής, η άδολη πρόθεση μιας φιλικής ομάδας διανοουμένων (από όλους τους χώρους της τέχνης) την περίοδο του μεσοπολέμου που ανατάραξε την Κοινωνία και την πεπατημένη ακαδημαϊκή διαδρομή της καλλιτεχνίας, μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι είναι ο Υπερρεαλισμός. Σαν ένας άλλος Dada, δίχως τις δικές του αιχμηρές κόχες ανατρεπτικής αντίδρασης και απαξίωσης των πάντων. Με περισσότερο φιλοσοφημένη διάθεση ερμηνείας και αποδοχής της κοινωνίας. Οραματικών συμπεριφορών σαν καθημερινή του ανθρώπου δράση.
Ο Σουρρεαλισμός, εμφανίστηκε στο καλλιτεχνικό προσκήνιο σαν ένα νέο, ισχυρό, ρωμαλέο, ατίθασο επαναστατικό κίνημα, πολυτασικό στις θέσεις και αρχές του, με αναρχίζουσες ιδέες και κοινωνικές εκδηλώσεις, συμπεριφορές των μελών του. Σφόδρα αντιμιλιταριστικό- αντιπολεμικό και αντικληρικό από την αρχή της εμφανίσεώς του και μετέπειτα κίνημα, (περίοδο μεσοπολέμου- πρώτου παγκόσμιου πολέμου) επέφερε μικρές και μεγάλες ρήξεις και φανερές και υπόγειες ρωγμές στον χώρο της παγκόσμιας τέχνης, στην κοινωνία, επηρέασε χιλιάδες άτομα και άλλαξε τις συνειδήσεις τους. Παρότι, λιγάκι «φωνακλάδικο», (οι οπαδοί του προκαλούσαν επιδεκτικά ντόρο, με τις πάντα εξτρίμ προκλήσεις και συμπεριφορές τους) προκάλεσε πολλαπλές ανατροπές στα καλλιτεχνικά περιβάλλοντα, στους τρόπους ανάδειξης του ρόλο της τέχνης μέσα στην κοινωνία, των ρευμάτων της, επαναπροσδιόρισε την αξία, την σημασία, τις ιδέες και τον ρόλο των καλλιτεχνών. Διαπραγματεύτηκε την σχέση του ανθρώπου με την φύση, το φυσικό περιβάλλον, αυτόν τον χαμένο παράδεισο που είχε απωλέσει ο άνθρωπος των πόλεων, των υπερπολυπληθών ανώνυμων εμπορικών και αστικών μεγαλουπόλεων. Ο αστός, που με τις νέες αξίες της ζωής του και δράσεις του διέρριξε την αρμονική και ισορροπημένη συνύπαρξη του ανθρώπου με την φύση. Την αμεσότητα που του είχε στερήσει και καταστρέψει ο τεχνολογικός πολιτισμός. Η επικράτηση της παντοδυναμίας του Ορθού Λόγου από την εποχή της Αναγέννησης και του Διαφωτισμού, σαν ένα μονότροπο μοντέλο ζωής και θεώρησης του κόσμου που δεν επιδέχεται αμφισβήτηση. 
Ο Υπερρεαλισμός δημιούργησε επαναστατικούς κραδασμούς σε όλες τις εκδοχές των τεχνών στην εποχή του. Το μυθιστόρημα, την ποίηση, το θέατρο, την έβδομη τέχνη, την μουσική, την φωτογραφία, τον χορό, την αρχιτεκτονική, τις εικαστικές τέχνες, την αισθητική του ανθρώπου του 20^ου αιώνα. Η καλλιτεχνική δημιουργία υπέστει ένα σοκ θα σημειώναμε, την περίοδο αυτή από τις φωνές και τις επιδιώξεις των σουρρεαλιστών. Τα μέλη της φιλικής ομάδας των σουρεαλιστών, προέτρεπαν τους ανθρώπους και τους καλλιτέχνες, να ανακαλύψουν ξανά την Ποίηση, την Λογοτεχνία, να αναρωτηθούν το τι  περιμένουν από τους εικαστικούς καλλιτέχνες, να ευφεύρουν νέους δρόμους στην ζωγραφική. Παρότριναν τους νέους καλλιτέχνες να υλοποιήσουν τον ατομικό τους οραματισμό ενώ παράλληλα, να είναι δίπλα στο λαό, να εκφράζουν τα οράματά του, τις ανάγκες του, τις φοβίες και ελπίδες του. Ο Σουρρεαλισμός πάτησε πάνω σε δύο βάρκες. Στην ατομική και ονειρική και πολλές φορές εγωτική επιδίωξη του υπερραλιστή καλλιτέχνη να πραγματοποιήσει τα πλέον απόκρυφα όνειρά του, τις απειθάρχητες από κοινωνικούς κανόνες προσωπικές αξίες του, και στην άλλη, εβελπιστούσαν στην αλλαγή των κοινωνικών συνθηκών, στην ανατροπή κάθε εξουσίας και αρχής. Ένα μέρος του κινήματος ασπάσθηκε την κομμουνισμό σαν πολιτική λύση ανατροπής των τότε καθεστώτων ένα άλλο, ακολούθησε διαφορετική πολιτική και αντι-ιδεολογία. Η ομάδα γρήγορα διασπάστηκε και επήλθε ρήξη μεταξύ των μελών της. Πολλοί παλαιοί υπερρεαλιστές σύντροφοι του Μπρετόν διαγράφηκαν ή αποχώρησαν από το ανατροφοδοτούμενο με νέες ιδέες αυτό κίνημα. Οι δράσεις των μελών διαφοροποιήθηκαν ακολουθώντας διαφορετικές πνευματικές και κοινωνικές αλλά και ιδεολογικές πορείες.  

     Δύο είναι οι δεσπόζουσες ποιητικές φωνές-στην ιστορική διαδρομή του σουρρεαλισμού-πριν την εμφάνιση και εδραίωσή του στο καλλιτεχνικό στερέωμα και ιστορικό χρόνο, που επέδρασαν, σημάδεψαν και καθοδήγησαν καταλυτικά και έντονα την σκέψη και τις ιδέες, και γραφή, των πατέρων και παπών του σουρεαλιστικού κινήματος. 
Δύο ποιητές και το έργο τους, που μπορεί στην ιδιωτική τους ζωή, στον ατομικό τους βίο να προτίμησαν και να ακολούθησαν αυτό που ονομάζουμε ακαδημαϊκά «αποκλίνουσα ερωτική συμπεριφορά» είχαν σχέσεις ερωτικές δηλαδή με άντρες, το ποιητικό τους όμως έργο, η πνευματική τους δημιουργία και ο προσωπικός τους οραματισμός, για το τι είναι σύγχρονη μοντέρνα ποίηση, υπερέβη ακόμα και την ίδια την φυσική τους παρουσία και ταραγμένη σύντομη ζωή τους.Το έργο του πρώτου ποιητή, που ανακαλύφθηκε, διαβάστηκε, διαδόθηκε και υιοθετήθηκε από την σουρρεαλιστική φιλική παρέα-ιδιαίτερα και κύρια από τον Αντρέ Μπρετόν-έγινε ο επίσημος κανόνας ποιητικής συμπεριφοράς και γραφής του νέου κινήματος. Το καινούργιο θυελλώδες ρεύμα αέρος της μοντέρνας καλλιτεχνικής δημιουργίας μα και βίου υπερρεαλιστών καλλιτεχνών. Η ποιητική «πλατφόρμα» πάνω στην οποία στηρίχτηκε η νέα πρωτοπορία στην τέχνη, στις εκδηλώσεις της, στις αντιδράσεις, τις συμπεριφορές, ακόμα και στην μόδα ένδυσης των μελών της. Οι ποιητές αυτοί, είναι ο όχι και τόσο γνωστός στο ευρύ κοινό, μάλλον, πέρα από τους καλλιτεχνικούς κύκλους, Ουραγουανός την καταγωγή Isidor Ducasse ή  comte de Lautreamont (4/4/1846-24/11/1870),- Ιζιντόρ Ντυκάς ή Κόμης του Λοτρεαμόν και το έργο του «Άσματα του Μαλντορόρ». (“Les Chants de Maldoror”). Η ποιητική αυτή σύνθεση του καταραμένου ποιητή, που χάθηκε νεότατος, είναι μια ποίηση που αναπνέει μέσα σε μια μηδενιστική ατμόσφαιρα και κυνικής εγερτήριας πρόσκλησης και πρόκλησης, η οποία στάθηκε για τον πάπα του σουρρεαλισμού- και των υπολοίπων οπαδών του, ένα είδος «γκουρού» της θεμελίωσης των αρχών και αξιών του νέου κινήματος. Η ανομοιογενής στην σύνθεσή της αυτή ποίηση, έλκει με τις προκλήσεις της, την εσωτερική των ιδεών της αναρχία, την προβολή στην ποιητική επιφάνεια της μάλλον ακραίας μορφής και εικόνας του κακού, σε αντιδιαστολή με το καλό που εξορίζεται στα ουράνια. Η ποίηση αυτή φέρει στην δομή της, μια διαρκή ένταση, μια πολεμική διάθεση. Αναγνωρίζουμε μια έκρηξη εσωτερικών δυνάμεων που κινούνται μεταξύ μιας αχαλίνωτης βίας και απολυτότητας και μιας κοινωνικής ουτοπίας, μιας κοινωνικής πρόθεσης ανατροπής, μεταρρυθμιστικών προθέσεων των ψυχικών δυνάμεων του ανθρώπου προς το καλύτερο, το δικαιότερο των θετικών δυνάμεων της κοινωνίας. 
Φοβερά εντυπωσιακή η σύνθεση και οι ιδέες, ο οραματισμός και η σύλληψη των Ασμάτων του Μαλντορόρ, ακόμα και σήμερα που τον διαβάζουμε, και μάλλον έχει υποχωρήσει η πρωταρχική επίδραση του σουρεαλιστικού κινήματος στις συνειδήσεις των ανθρώπων και μπορεί και των νέων καλλιτεχνών, διαπιστώνουμε ότι η ποίηση αυτή είναι τρομερά επίκαιρη. Παρούσα πολλαπλώς και άκρως τολμηρή. Με αναγνωστικά συμπεράσματα καθόλου εφησυχαστικά για την στείρα και κάλπικη ηθική των ημερών μας. Ένας ποιητικός λόγος προοδευτικός και οξύς στις ιδέες του, ένας πολεμικός οραματισμός υπέρ του επίγειου καλού σε περίοδο ειρήνης. Αχρεωκόπητος στην παρατεταμένη κοινωνική στενοκεφαλιά μας. Κυνικής και στυγνής διακωμώδησης των παραδεδομένων φιλοσοφικών και μεταφυσικών αξιών μας. Μια ποίηση πέρα ακόμα και από την εποχή μας. Μια ποίηση που έρχεται από το μέλλον των κοινωνικών οραμάτων μας, προθέσεών μας. Ο νεαρός ποιητής Λοτρεαμόν, αυτός που έζησε σαν «κλοσάρ» στο σύντομο ταλαιπωρημένο βίο του, πάμπτωχος και ρακένδυτος, αποτόλμησε και ρούφηξε την πίκρα της ζωής με όλα της τα κατακάθια, για να προσφέρει σε εμάς δωρεάν, απλόχερα το ποιητικό νέκταρ των Ασμάτων του. Η πραγματικότητα της ποίησής του, αυτός ο σκοτεινός κόσμος των εφηβικών του οραματισμών, τροφοδότησε έναν παράξενο, λαμπερό και σπινθηρίζοντα παραληρηματικό λόγο. Μια αποφατική παραληρηματική γλώσσα της χαμένης αθωότητάς μας. Του κήπου των ηδονών των τεντωμένων αισθήσεών μας. Της σιωπής που γεννά το ανθρώπινο κορμί όταν το ψαύεις. Της μυστηριώδους σιγαλιάς που νιώθεις, ότι ούτε και  η γλώσσα στην ορθή της καθημερινή εκφορά στις διαπροσωπικές μας σχέσεις μπορεί να αληθεύει των εμπειριών μας. Των ενδόμυχων σκέψεών μας, των αναπάντητων ερωτημάτων που γεννά ο θαυμασμός του θαύματος που λέγεται ζωή, θάνατος, σαν κατάσταση συνέχισής της. Αυτός ο μακρόλογος παραληρηματικός λόγος των Ασμάτων, που ορισμένες φορές αισθάνεσαι ότι δεν ξέρεις από πού πηγάζει, αν είναι δηλαδή η φωνή ενός προφήτη, ενός μάντη ποιητή που έρχεται από τα βάθη των αιώνων ή είναι ο λόγος ενός νέου που έχασε τα κλειδιά των νόμων της γλωσσικής εκφοράς, σε κάνει να αναλογίζεσαι αν η το έργο αυτό είναι ένα ποιητικό παραμύθι ή ένα εγκεφαλικό κατασκεύασμα μιας ανθρώπινης νεανικής διαίσθησης που εκδηλώνεται με λέξεις, που έχουν την δική τους ξεχωριστή σημασία που δεν προέρχεται από την ερμηνεία τους αλλά από την μη κατανόηση της ροής τους. Η γλώσσα αυτή η πλέουσα μέσα σε μια εκπληκτική ποιητικότητα, και ο μύθος που κουβαλά, ίσως δεν θα ήταν παρακινδυνευμένο να γράφαμε ότι έχει τις απολήξεις της, μεταδίδει την ηλεκτρισμένη της ατμόσφαιρα στην «κλινική» γλώσσα και τον παραληρηματικό λόγο πολλών κειμένων του έλληνα πεζογράφου Γιώργου Χειμωνά. Μια μάλλον συμβουλευτική γλωσσική έκφραση που μπόλιασε πρωτύτερα το έργο των ελλήνων υπερρεαλιστών ποιητών. Όπως είναι ο Ανδρέας Εμπειρίκος, ο Νικόλαος Κάλλας ο Νάνος Βαλαωρίτης. Άγγιξε τα βαθύτερα στρώματα του ελληνικού υπερρεαλιστικού λόγου, την έντονη αντιθετικών συνθέσεων παρατηρητικότητά τους, την ποιητική δομή των έργων τους, την εικοποιία τους, την ρέουσα αναζήτησή και εξερεύνηση των ψυχικών τους οραματισμών. Η άμεση, καθαρή και απερίφραστη αναφορά του στους ξανθούς εφήβους, δηλαδή της ομοφυλόφιλης κατάστασης πολλών σκηνών του έργου, δεν προσδιορίζουν τόσο-ή σχεδόν καθόλου- την μορφή και την θεματολογία της ποίησής του Ιζιντόρ Ντυκάς, όπως παραδείγματος χάριν έχουμε στην δεύτερη χρονική περίοδο της Καβαφικής ποίησης. Της τόσο θελκτικά αποκαλυπτικής των ομοφυλόφιλων εμπειριών του ποιητή με τους αλεξανδρινούς νεαρούς θαμώνες των καφενείων και των χαμαιτυπείων. Των υγρών από ηδονή σεντονιών και μισοσκότεινων δωματίων, της μνήμης των μαβιών ματιών. Οι σαφείς ή λανθάνουσες υποδηλώσεις της ομοφυλόφιλης εμπειρίας του Κόμη ντε Λοτρεαμόν, μιας διαρκούς ποιητικής περιπλάνησης, ίσως να προσομοιάζει με την άποψη των γερμανών ρομαντικών των ξανθών εφήβων του Ιωάννη Βίνκελμαν, ή του δικού μας Δημητρίου Καπετανάκη και της φιλικής του ομάδας και οπαδών του. Ένας τέτοιας μαγείας ποιητικός λόγος και οραματισμός ψυχής, μια γλώσσα που στο παραμίλημά της αποπνέει τέτοια ομορφιά, δεν θα μπορούσε να αφύσει αδιάφορο τον ποιητή, ιατρό και πάπα του σουρεαλισμού Αντρέ Μπρετόν, ο οποίος αντέγραψε τα Άσματα του Μαλντορόρ από το μοναδικό αντίτυπο που υπήρχε στην Εθνική Βιβλιοθήκη και το παρουσίασε στους συντρόφους και συναγωνιστές του και δημοσίευσε αποσπάσματα του έργου στο περιοδικό που εξέδιδαν. Με την ανακάλυψη αυτή από τον Μπρετόν, το έργο του καθόλου έντεχνου νεαρού ποιητή, μάλλον θα λέγαμε λαϊκού ποιητή, ή όπως σημειώνει ο Φρανσουά Καραντέκ στο μελέτημά του: «Ο ΚΟΜΗΣ ΤΟΥ ΛΟΤΡΕΑΜΟΝ», «Θα γράψει λοιπόν ένα λαϊκό μυθιστόρημα. Πρόκειται όμως για μια παρωδία λαϊκού μυθιστορήματος, κι αυτό το κάνει γιατί πιστεύει πώς μ’ αυτό τον τρόπο θ’ αποδείξει πώς είναι ικανός όσο και οποιοσδήποτε άλλος να γράψει ένα μυθιστόρημα». Βλέπε σελίδα 30, του βιβλίου των Φρανσουά Καραντέκ-Ραούλ Βανεγκέμ, «ΔΥΟ ΜΕΛΕΤΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΛΟΤΡΕΑΜΟΝ», μετάφραση Γ. Δ. Ιωαννίδη, εκδόσεις Ύψιλον, Μάρτιος 1985, θα επανέλθει από την αφάνεια στην καλλιτεχνική επικαιρότητα. Την γενιά μου, την ποίηση του Λοτρεαμόν την γνώρισε μάλλον μέσω της μετάφρασης του ποιητή Οδυσσέα Ελύτη στο βιβλίο του «Δεύτερη γραφή». 
Τα Άσματα του Μαλντορόρ έχουν μεταφραστεί κατά καιρούς από έλληνες ποιητές και κυκλοφορούν στο εμπόριο. Βλέπε: την μετάφραση της Έλλης Νεζερίτη με πρόλογο του Εντμοντ Ζάλου Οι Εκδόσεις των Φίλων 1980. Την μετάφραση του Γιάννη Ευαγγελίδη των εκδόσεων Ελεύθερος Τύπος, και την μετάφραση του Στρατή Πασχάλη, των εκδόσεων Νεφέλη 2011.  Αντίθετα, οι μελέτες για το έργο του Ουραγουανού καταραμένου έφηβου είναι ελάχιστες. Μια και ο Λοτρεαμόν αποτελεί ακόμα και σήμερα "ένα ρίσκο" αναμέτρησης με τον εαυτό μας και την ελληνική γλώσσα. Σε αντίθεση με τον δεύτερο καταραμένο έφηβο ποιητή, το τρομερό, ατίθασο και κυνικό παιδί των γαλλικών γραμμάτων, τον Αρθούρο Ρεμπώ. Του ποιητή και μετέπειτα δουλέμπορου στην Αφρικανική ήπειρο Arthur Rimbaud, που με το έργο του, έκανε την τομή στον σύγχρονο ευρωπαικό ποιητικό λόγο. Άφησε πίσω, χλεύασε, διακωμώδησε και απαξίωσε τις ποιητικές δυνάμεις της γαλλικής ποίησης της εποχής των χρόνων του. Ενός ατίθασου και ακαπίστρωτου έφηβου που μεγαλούργησε ποιητικά, πριν ακόμα ενηλικιωθεί. Και εγκατέληψε νωρίς την ποίηση. Ζώντας μια ταραχώδη ζωή, περιπετειώδη, μαζί με τον ερωτικό του σύντροφο, τον ποιητή Βερλαίν που διέσωσε το έργο του αναγνωρίζοντας την ποιητική του αξία και ταλέντο. Και οι δύο αυτοί έφηβοι ποιητές, με την καθαρή τους ματιά και την επαναστατική τους διάθεση, την προσωπική τους ουτοπία και οραματισμό, "ευτύχησαν" (;) από την μοίρα, να μην δουν το τάλαντο των ποιητικών τους οραματισμών και φαντασιώσεων να σκουριάζει, δηλαδή να φθίνει όπως χιλιάδων άλλων εφήβων ποιητών που μεγαλώνοντας επήρθε ο ποιητικός κορεσμός. Οι δύο αυτοί ποιητές, σύμβολα της ευρωπαϊκής και παγκόσμιας ποιητικής δημιουργίας, έφυγαν νέοι. Ιδιαίτερα ο μικρότερος ηλικιακά Isidore Ducasse. Το έργο τους άφησε πίσω την παλαιά παραδοσιακή ποίηση και φόρμα και άνοιξε νέους αχαρτογράφητους δρόμους. Πως μπορεί λοιπόν αυτός ο αταξινόμητος χάρτης του σουρεαλιστικού κινήματος και των οπαδών του, να μείνουν ασυγκίνητοι σε τέτοιας ποιότητας και υφής έργα. Ποιητικές καταθέσεις που ανήκουν δικαιωματικά στην Υψηλή Τέχνη, της Υψηλής Πύλης της Ζωής. Ένας λόγος που κουβαλά μέσα του πολλά αποθέματα ευαισθησίας και λυρισμού, πηγές ονείρων και ιδεών. Φίλιες δυνάμεις ποιητικής παρηγοριάς. Ιδιαίτερες περιπτώσεις ποιητικής αφήγησης που ξεπερνούν ίσως και τους ίδιους τους νεαρούς γάλλους δημιουργούς τους. Ο επαρχιώτης Ρεμπώ, (20/10/1854-10/11/1891) στάθηκε τυχερότερος, για ένα διάστημα τουλάχιστον, εγκατέλειψε οριστικά την ποίηση και εργάστηκε σε διάφορα επαγγέλματα, φτάνοντας μέχρι την Αβησσυνία, κάνοντας τον δουλέμπορο. Έπειτα από περιπλοκές με την σωματική του ακεραιότητα, επέστρεψε στην οικία του όπου πέθανε στα χέρια της οικογένειάς του. 
Οι δύο καταραμένοι αυτοί έφηβοι, παρά του ότι γεννήθηκαν και πέθαναν με ελάχιστα χρόνια διαφοράς ο ένας από τον άλλον, δεν συναντήθηκαν ποτέ. Δεν γνώρισαν ο ένας το έργο του άλλου. Αλλά, ούτε και πρόλαβαν, εν ζωή, να δουν την αναγνώριση του έργου τους, την αποδοχή του και την κατοπινή λαμπρή υστεροφημία τους σαν ποιητές. Συναντήθηκαν όμως στις συναθροίσεις και τις ομάδες των ανθρώπων των νέων ρευμάτων της τέχνης που κυοφορήθηκαν στον μεσοπόλεμο και μεταγενέστερα. Η ζωή τους και ο ποιητικός τους λόγος συντρόφευσε και οδήγησε νεότερές τους γενιές επαναστατών και εξεγερμένων νέων και νεανίδων της γηραιάς ηπείρου, τις τελευταίες δεκαετίες μετά την λήξη του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου και την αρχή του τέλους της ευρωπαϊκής-δυτικής αποικιοκρατίας. Στίχοι τους μελοποιήθηκαν και τραγουδήθηκαν, παραστάθηκαν σε θεατρικές σκηνές, έγιναν νεανικά «σλόγκαν» αμφισβήτησης κάθε μορφής κοινωνικού κατεστημένου και εξουσίας. Η ζωή του Ρεμπώ γυρίστηκε ταινία. Η ποιητική δημιουργία του Ρεμπώ στην χώρα μας είναι ιδιαίτερα αγαπητή και πολυμεταφρασμένη. Η ελληνική του βιβλιογραφία είναι πλούσια και διαρκώς αυξανόμενη.

     Το 1924 ο Αντρέ Μπρετόν δημοσιεύει το Μανιφέστο του Υπερρεαλισμού, παρουσιάζοντας τις αρχές και τις αξίες του νέου ανατρεπτικού καλλιτεχνικού αυτού ρεύματος που έμελλε να φέρει τόσες αναταράξεις, θετικές και αρνητικές, αψιμαχίες και αμφισβητήσεις στον χώρο της Τέχνης και της Κοινωνίας.

     Στο πρώτο αυτό μέρος του σημειώματος για το κίνημα του Υπερρεαλισμού, καταγράφω μόνο τα βιβλία για τον Αντρέ Μπρετόν που γνωρίζω. Στο δεύτερο, θα συμπληρώσω τα βιβλιογραφικά κενά για τον Σουρρεαλισμό.

Διατήρησα και τις δύο εκφορές του ονόματος. Υπερρεαλισμός και Σουρρεαλισμός, καθώς και την ορθογραφική τους αποτύπωση.  

  Η ομορφιά θα είναι ΣΥΓΚΛΟΝΙΣΤΙΚΗ ή δε θα υπάρχει

 ΑΝΔΡΕΑΣ  ΜΠΡΕΤΟΝ

Ασύγκριτο πουλί της οικουμένης

Στέκεις σαν κρύσταλλο στην κορυφή των υψηλών Ιμαλαϊων

Με στιλβηδόνα και με σθένος και με πάθος

Καταμεσίς στον βράχο της σποριάς σου.

--

Ηρωικό πουλί της οικουμένης

Πού μοιάζεις σαν αρχάγγελος και λέων

Δεν ταξινόμησες ποτέ καμιά φενάκη

Μά την φωνή σου σήκωσες στην γαλανήν αιθρία.

--

Φανατικό πουλί της οικουμένης

Γερό στην πάλη και πολύκαρπο στην σημασία

Όρθιο μεσ’ στα φτερά σου ανοιγοκλείνεις

Πάντα με βεβαιότητα το μάτι.

          Ανδρέας Εμπειρίκος

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

Andre Breton

• ΜΑΝΙΦΕΣΤΑ ΤΟΥ ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΜΟΥ,

Εισαγωγή-μετάφραση-σημειώσεις, σχόλια, Ελένη Μοσχονά, εκδ. Δωδώνη, Μάϊος 1972, σ. 224, δρχ.220

Περιεχόμενα

ANDRE BRETON

ΕΡΓΑ ΤΟΥ ANDRE BRETON

ΜΑΝΙΦΕΣΤΑ ΤΟΥ ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΜΟΥ

Πρόλογος στην επανέκδοση του μανιφέστου(1929)

Μανιφέστο του σουρρεαλισμού (1924)

Αναγγελία για την επανέκδοση του δεύτερου μανιφέστου (1946)

Δεύτερο μανιφέστο του σουρρεαλισμού (1930)

Πρίν, μετά

Προλεγόμενα σ’ ένα τρίτο μανιφέστο του σουρρεαλισμού ή όχι (1942)

Από τον σουρρεαλισμό στα ζωντανά του έργα (1953)

ΕΠΙΜΕΤΡΟ

Σημειώσεις

Βιογραφικά Σημειώματα

Χρονολογικός πίνακας

Ευρετήριο

ΕΙΚΟΝΕΣ

• ΝANTZA

μτφ. Μαρίνα Κουνεζή, εκδ. παραλληλόγραμμες εκδόσεις Άνοιξη 1979, σ. 134, δρχ. 200

ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ (καθυστερημένο τηλεγράφημα), Χριστούγεννα 1962.

Κείμενο.

(Το βιβλίο αυτό εκδόθηκε την Άνοιξη του 1979 για τις «παραλληλόγραμμες εκδόσεις» στη σειρά «σουρρεαλισμός», σε λίγα αντίτυπα για δοκιμή).

• Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΣΟΥΡΕΑΛΙΣΜΟΥ,

(Position politique du surrealisme)

μτφ. Γιόλα Γεωργαντζή, Νίκος Μπαλής, εκδ. Ουτοπία 1980, σ.176, δρχ. 200

Περιεχόμενα

Πρόλογος

Η πολιτική θέση της σημερινής τέχνης

Συνέντευξη στο Halo Noviny

Συνέντευξη στο Indice

Ομιλία στο Συνέδριο των Συγγραφέων

Τον καιρό πού οι σουρρεαλιστές είχαν δίκιο

Η σουρρεαλιστική κατάσταση του αντικειμένου. Η κατάσταση του σουρρεαλιστικού αντικειμένου

ΑΝΤΕΠΙΘΕΣΗ, Αγωνιστική Ένωση Επαναστατικών Διανοουμένων

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ

Andre Breton: Επιλογή Βιβλιογραφίας

• ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΜΑΥΡΟΥ ΧΙΟΥΜΟΡ, τόμοι 2, 21^η έκδοση, Αιγόκερως 1996

Επιμέλεια: Γιώργος Καραβασίλης-Γιάννης Σολδάτος

Διορθώσεις: Μαρία Ευαγγελοδήμου

«Άχ πού ‘ναι κείνος ο χαζοφιλόσοφος που έσκασε, λένε, στα γέλια κάποτε όταν είδε μπροστά του ένα γάϊδαρο να τρώει σύκα! Δεν το λέω έτσι, στα κουτουρού. Πρόκειται για ένα επαίσχυντο και θεληματικό απογύμνωμα της ανθρώπινης ευγένειας, καταγραμμένο με το νι και με το σίγμα στα βιβλία τα παλαιά. Όμως εγώ δεν ξέρω καθόλου να γελάω. Ποτέ μου δεν τα κατάφερα να γελάσω μ’ όλο που το δοκίμασα πολλές φορές.

     Είναι δύσκολο, πολύ δύσκολο πράγμα να μάθεις να γελάς. Εκτός πιά και αν η φυσική απέχθεια πού αισθάνομαι γι’ αυτή τη σωστή τερατωδία δεν είναι παρά ένα από τα βασικά γνωρίσματα του χαρακτήρα μου και τίποτε άλλο.

• Τόμος Α, εκδ. Αιγόκερως χ.χ. σ. 224, δρχ. 250

 Γιάννης Σολδάτος, ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

-Πρόλογος Αλεξικέραυνο, Γ. Καραβασίλης

-ΜΑΡΚΗΣΙΟΣ ΝΤΕ ΣΑΝΤ/-ΣΑΡΛ ΦΟΥΡΙΕ/-ΠΙΕΡ ΦΡΑΝΣΟΥΑ ΛΑΣΕΝΑΙΡ/ -ΕΝΤΓΚΑΡ ΠΟΕ/

-ΞΑΒΙΕ ΦΟΡΝΕΡΕ/ -ΣΑΡΛ ΜΠΩΝΤΛΑΙΡ/ -ΛΟΥΙΣ ΚΑΡΡΟΛ/ -ΒΙΛΛΙΕ ΝΤΕΛΙΛ ΑΝΤΑΜ/

-ΛΩΤΡΕΑΜΟΝ/ -ΤΡΙΣΤΑΝ ΚΟΡΜΠΙΕΡ/ -ΑΡΘΟΥΡΟΣ ΡΕΜΠΩ/ -ΡΑΫΜΟΝ ΡΟΥΣΣΕΛ/ -ΦΡΑΝΣΙΣ ΠΙΚΑΜΠΙΑ/ -ΓΚΥΓΙΩΜ ΑΠΟΛΛΙΝΑΙΡ/ -ΦΡΑΝΤΣ ΚΑΦΚΑ/ -ΒΕΝΙΑΜΙΝ ΠΕΡΕ/ -ΖΑΚ ΠΡΕΒΕΡ

• Τόμος Β, εκδ. Αιγόκερως 1980

Μετάφραση: Γιάννης Βαρβέρης/ Γιώργος Βέης/ Γιώργος Κ. Καραβασίλης/ Χριστόφορος Λιοντάκης/ Νίκος Παναγιωτόπουλος/ Δημήτρης Πουλικάκος/ Αντώνης Φωστιέρης

Χρησιμοποιήθηκαν αποσπάσματα μεταφράσεων: Οδυσσέα Ελύτη/ Νικήτα Ράντου/ Μένη Κουμανταρέα/ Μιχάλη Μεϊμάρη/ Τέας Ανεμογιάννη

Τόμος Β΄, εκδ. Αιγόκερως 1980, σ.176,

Μετάφραση: Μάριος Αφεντόπουλος/Γιάννης Βαρβέρης/Αλέξης Ζήρας/Γιώργος Καραβασίλης/Βαγγέλης Κάσσος/Ράνια Μαχαίρα/Θανάσης Νιάρχος/Ιουλία Ραλλίδη/Άρης Σφακιανάκης/Αντρέας Τσάκας/ Αντώνης Φωστιέρης.

Χρησιμοποιήθηκαν αποσπάσματα μεταφράσεων Αντώνη Μοσχοβάκη-Γιώργου Σεφέρη.

-ΤΖΟΝΑΘΑΝ ΣΟΥΙΦΤ (Jonathan Swift 1667-1745)

(«Όσο για το μαύρο χιούμορ», Γ. Βαρβέρης)

(Οδηγίαι προς τους υπηρέτες, Μ. Αφεντόπουλος-Ρ. Μαχαίρα)

(Η ταπεινή πρόταση για να πάψουν τα παιδιά των πτωχών στην Ιρλανδία να είναι βάρος στους γονείς τους ή στην πατρίδα. Και για να γίνουν χρήσιμα στην κοινωνία./ Σκέψεις για μια σκούπα, Α. Μοσχοβάκης)

(Σκέψεις πάνω σε διάφορα θέματα ηθικά και διασκεδαστικά εν τω άμα, Μ. Αφεντόπουλος-Ρ. Μαχαίρα)

-ΤΟΜΑΣ ΝΤΕ ΚΟΥΙΝΣΕΫ (Thomas de Quincey 1784-1859)

( «Ο de Quincey, λέει ο Baudelaire «είναι ουσιαστικά παρεκβατικός»…Ι. Ραλλίδη)

(Για τη δολοφονία, θεωρούμενη σαν μια από τις καλές τέχνες, Αλέξης. Ζήρας)

-ΣΑΡΛ ΚΡΟ (Charles Cros 1842-1888)

(Ξέρω να φτιάχνω τους αιώνιους στίχους. Οι άνθρωποι

Μαγεύονται στη φωνή μου που λέει την αλήθεια.

Η υπέρτατη διάνοια πού έχω, περήφανος, κληρονομήσει

Δεν πληρώνεται με τίποτα.

Τ’ άγγιξα όλα: τη φωτιά, τις γυναίκες και τα μήλα

Τάνοιωσα όλα: τον χειμώνα, την άνοιξη και το καλοκαίρι

Τα βρήκα όλα: κανένας τοίχος δεν μ’ έχει σταματήσει.

Αλλά τύχη, πές μου λοιπόν πως ονομάζεσαι;, Γιώργος. Κ. Καραβασίλης)

(Η παστή ρέγγα, Γιώργος. Σεφέρης)

(Η επιστήμη του έρωτα, Γ. Κ. Καραβασίλης)

-ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΝΙΤΣΕ (Frederic Nietzsche 1844-1900)

(«Έκπληξη προκαλεί…/ Γράμμα σ’ ένα καθηγητή, Γιάννης Βαρβέρης)

-ΓΙΟΡΙΣ ΚΑΡΛ ΥΣΜΑΝΣ (Joris Karl Huysmans 1848-1907)

(«Αυτός ο συγγραφέας», λέει…, Ι. Ραλλίδη)

(Στο Μαγερειό/ Στον όρμο, Θανάσης Θ. Νιάρχος)

-ΖΕΡΜΑΙΝ ΝΟΥΒΩ (Germain Nouveau 1851-1920)

(«Και η πιο εύκαμπτη σκέψη…, Γ. Κ. Καραβασίλης)

(Το χτένι, Βαγγέλης Κάσσος)

-Ο. ΧΕΝΡΥ (O. Henry 1826-1910)

(Ο Ο Χένρυ που επισκέφτηκε…/ Το αυτοκίνητο στην άκρη της πλατείας, Γ. Κ. Καραβασίλης)

-ΑΝΤΡΕ ΖΙΝΤ (Andre Gide 1869-1951)

(«Το μαύρο χιούμορ είναι…, Μ. Αφεντόπουλος-Ρ. Μαχαίρα)

(Ομιλία του Προμηθέα, Θ. Θ. Νιάρχος)

-ΤΖΩΝ ΜΙΛΛΙΓΚΤΟΝ ΣΥΝΓΚ (John Millington Synge 1871-1909)

(«Η ξεχωριστή δύναμη επιβολής…/ Ο θεατρίνος του δυτικού κόσμου, Ι. Ραλλίδη)

-ΑΛΦΡΕ ΖΑΡΡΥ (Alfred Jary 1873-1906)

(«όπως είπε κι ο ίδιος…, Γ. Βαρβέρης)

(Επίλογος/Το τραγούδι του αποκεφαλισμού/Ο Υμπύ δεσμώτης/Οι ημεράλοπες/ Ο υπεράρρην/ Το Πάθος σαν αγώνας ανώμαλου δρόμου, Βαγγέλης. Κάσσος)

-ΧΑΝΣ ΑΡΠ (Hans Arp 1887-1966)

(«Αν υποθέταμε ότι…, Ι. Ραλλίδη)

(Θηριοδαμαστής δίχως όνομα, Β. Κάσσος)

-ΖΑΚ ΒΑΣΕ (Jacques Vache 1896-1919)

(«Ενσαρκώνοντας το ίδιο το πνεύμα του χιούμορ, Αντώνης Φωστιέρης

(Αγαπητέ φίλε, /Καλέ μου φίλε, Α. Τσάκας)

-ΖΑΚ ΡΙΓΚΩ (Jacques Rigaut 1899-1929)

(«Ο «στωικισμός», λέει ο Μπωντλαίρ, Α. Σφακιανάκης)

(«Θα είμαι σοβαρός όπως η ευχαρίστηση, Α. Τσάκας)

-ΛΕΟΝΩΡΑ ΚΑΡΡΙΓΚΤΟΝ (Leonora Carrington 1917-)

(Ο Michelet…, Γ. Βαρβέρης)

(Η αρχάρια, Γ. Βαρβέρης)

-ΖΙΖΕΛ ΠΡΑΣΙΝΟΣ (Gisele Prassinos 1920-)

(«Απομένε να στηθεί… / Μια συνομιλία/ Σειρά μελών, Ιουλία Ραλλίδη)

• ΝΑΝΤΙΑ (Nadja)

Μετάφραση: Στέφανος Ν. Κουμανούδης, Μ’ ένα πρόλογο του Νάνου Βαλαωρίτη, (εισαγωγή στη Νάντια). Τυπογραφική διόρθωση- επιμέλεια: Μαρία Κυρτζάκη, εκδ. Ύψιλον Νοέμβριος 1981, σ. 150, ευρώ 8

• ΜΑΡΤΙΝΙΚΑ- Η Γητεύτρα των φιδιών

Σχέδια του Αντρέ Μασόν. Μετάφραση: Λήδα Παλαντίου, εκδ. Αιγόκερως 1983, σ. 128, ευρώ 6.36

Πρόλογος

Αντίλες

Ο κρεολικός διάλογος. Ανάμεσα στον Αντρέ Μπρετόν και τον Αντρέ Μασόν

Τρέμουσες καρφίτσες

Ο κυματοθραύστης

Η δί-φτερη επιγραφή

Σιδεράκια της μαύρης βασίλισσας

Η θεία πρόνοια φυρνά

Για τη κυρία Σουζάνα Σεζέρ

Το κλεφτοφάναρο

Κουβαλήτρα χωρίς φορτίο

Ο χάρτης του νησιού

Θολά νερά

Ένας μεγάλος μαύρος ποιητής

Παλιά οδός ελευθερίας

Σχέδια του Αντρέ Μασόν

• Τι Είναι ο Σουρρεαλισμός,

Μετάφραση-Εισαγωγικό Σημείωμα: Σπύρος Ηλιόπουλος. Επιμέλεια: Άρης Μαραγκόπουλος, εκδ. Ελεύθερος Τύπος 1983, σ. 209, ευρώ 12,70.

Εισαγωγικό Σημείωμα

Για το ΝΤΑΝΤΑ

ΜΑΞ  ΕΡΝΣΤ

ΜΕΤΑ ΤΟ ΝΤΑΝΤΑ

ΜΑΡΣΕΛ ΝΤΥΣΑΝ

ΦΡΑΝΣΙΣ ΠΙΚΑΜΠΙΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΜΗΔΑΜΙΝΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

ΝΟΜΙΜΗ ΑΜΥΝΑ

ΕΚΘΕΣΗ Χ… Ψ… (αποσπάσματα)

Η ΠΡΩΤΗ ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ ΝΤΑΛΙ

Η ΑΜΩΜΟΣ ΣΥΛΛΗΨΙΣ (αποσπάσματα)

Ο ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΨΥΧΑΣΘΕΝΕΙΑΣ

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗΝ ΥΠΟΘΕΣΗ ΑΡΑΓΚΟΝ

Ο ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ ΧΤΕΣ ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΙ ΑΥΡΙΟ (αποσπάσματα)

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ S. A. RHODES (αποσπάσματα)

ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ (Για τον παράλογο καλλωπισμό μιάς πόλης) (αποσπάσματα)

ΤΟ ΑΥΤΟΜΑΤΟ ΜΗΝΥΜΑ

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ;

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟ HALO- NOVINY

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟ INDICE

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΣΤΟΝ ΚΑΤΑΛΟΓΟ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ  ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΤΙΚΗΣ  ΕΚΘΕΣΗΣ

ΟΡΙΑ, ΟΧΙ ΣΥΝΟΡΑ ΤΟΥ ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΜΟΥ

ΔΗΛΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΔΕΥΤΕΡΗ ΔΙΚΗ ΤΗΣ ΜΟΣΧΑΣ

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ  

• ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΜΑΥΡΟΥ ΧΙΟΥΜΟΡ,

21^η έκδοση, εκδ. Αιγόκερως 1996, σ. 288, ευρώ 15,90

-ΑΛΕΞΙΚΕΡΑΥΝΟ,

Ο πρόλογος θα μπορούσε να έχει για τίτλο: Το αλεξικέραυνο (Lichtenbrtg), 1939, μτφ. Γιώργος Κ. Καραβασίλης

«Για να υπάρξει κωμικό στοιχείο, δηλαδή αναθυμίαση, έκρηξη, απελευθέρωση του κωμικού στοιχείου, λέει ο Baudelaire, πρέπει…».

Αναθυμίαση, έκρηξη. Είναι εκπληκτικό το ότι βρίσκουμε μαζί και τις δύο αυτές λέξεις στον Rimbaud και μάλιστα στην καρδιά ενός ποιήματος, του πιο ενδεικτικού του μαύρου χιούμορ, (πρόκειται, πραγματικά, για το τελευταίο ποίημα που έχουμε από κείνον, όπου «η υπερβολικά χλευαστική και αποπλανητική έκφραση» εμφανίζει πάλι, συμπυκνωμένη στο έπακρο, στο υπέρτατο σημείο, δυνάμεις που είχαν για σκοπό την κατάφασή του, κατόπιν την άρνησή του):

«Όνειρο»

Πεινάν μες στο χώρο του δωματίου,

Αλήθεια……..

Αναθυμιάσεις, εκρήξεις.

Ένα δαιμόνιο: είμαι το gruere!

-ΤΖΟΝΑΘΑΝ ΣΟΥΙΦΤ-Jonathan Swift(1667-1745)

Όσο για το μαύρο χιούμορ, το προσδιορίζει ο αληθινός του πρόδρομος. Πράγματι είναι αδύνατον πριν απ’ αυτόν να συνδεθούν οι εφήμερες διακηρύξεις για ένα χιούμορ τέτοιου είδους, όπως για παράδειγμα εκείνες του Ηράκλειτου ή των Κυνικών ή ακόμα εκείνες των Άγγλων  δραματικών ποιητών του ελισαβετιανού κύκλου…., μτφ. Γιάννης Βαρβέρης

Οδηγίαι προς τους υπηρέτας, μτφ. Μάριος Αφεντόπουλος-Ράνια Μαχαίρα

Η ταπεινή μου πρόταση για να πάψουν τα παιδιά των πτωχών στην Ιρλανδία να είναι βάρος στους γονιούς τους ή στην πατρίδα. Και για να γίνουν χρήσιμα στην κοινωνία, μτφ. Αντώνης Μοσχοβάκης

Σκέψεις για μια σκούπα, μτφ. Αντώνης Μοσχοβάκης

Σκέψεις πάνω σε διάφορα θέματα ηθικά και διασκεδαστικά εν τω άμα. Χιουμοριστικά δοκίμια, μτφ. Μάριος Αφεντόπουλος-Ράνια Μαχαίρα

-ΜΑΡΚΗΣΙΟΣ ΝΤΕ ΣΑΝΤ-D.-A.-F.de Sade(1740-1814)

Έχουμε αναμφισβήτητα το δικαίωμα να υποβάλουμε, διαμέσου της ιδιάζουσας εκείνης οπτικής που καθορίζει τη συλλογή τούτη, ένα έργο που οι πολλαπλοί του ορίζοντες μόλις τώρα στην εποχή μας αρχίζουν ν’ αναφαίνονται.,

«Ο Sade, λέει ο Paul Eluard, «θέλησε να ξαναδώσει στον πολιτισμένο άνθρωπο τη δύναμη των πρωτόγονών του ενστίκτων, θέλησε να ελευθερώσει την ερωτική φαντασία απ’ τα ίδια της τ’ αντικείμενα. Πίστεψε ότι από κει, και μονάχα από κει, θα γεννιόταν η πραγματική ισότητα. Επειδή η αρετή έφερε μέσα της την ευτυχία. Ο Sade προσπάθησε, εξονόματος όλων εκείνων που υποφέρουν, να την υποβιβάσει και να την ξεφτιλίσει, να της επιβάλλει τον ανώτατο νόμο της δυστυχίας, ενάντια σε κάθε αυταπάτη, ενάντια σε κάθε ψέμα, έτσι ώστε να μπορέσει να βοηθήσει όλους εκείνους που αποδοκιμάζει, να φτιάξουν πάνω στη γη έναν κόσμο φτιαγμένο στα πελώρια μέτρα του ανθρώπου»., μτφ. Νίκος Παναγιωτόπουλος

Ιουλιέτα, μτφ. Γιάννης Βαρβέρης

Γράμμα στην κυρία ντε Σαντ, μτφ. Γιάννης Βαρβέρης

-ΓΚΕΟΡΓΚ ΚΡΙΣΤΟΦ ΛΙΧΤΕΝΜΠΕΡΓΚ-Georg Christoph Lichtenberg(1742-1799)

Να πιστεύεις ή να μην πιστεύεις. Αυτό το δίλημμα δεν αντιμετωπίστηκε ποτέ με τρόπο πιο παθητικόκαι πιο ιδιοφυή, απ’ ότι σ’ έναν άνθρωπο προικισμένο στον υπέρτατο βαθμό με την αίσθηση της ποιότητας του πνεύματος…., μτφ. Μάριος Αφεντόπουλος- Ράνια Μαχαίρα

Αφορισμοί. Τετράδια Αφορισμών, μτφ. Μάριος Αφεντόπουλος-Ράνια Μαχαίρα

-ΣΑΡΛ ΦΟΥΡΙΕ-Chrarles Fourier (1772-1837)

Οι σχολιαστές του εκείνοι πού τον ερμηνεύουν με τη μεγαλύτερη ευμένεια, αλλά κι οι πιο ενθουσιώδεις οπαδοί του οικονομικού και κοινωνικού του συστήματος, συμφωνούν στο να κατακρίνουν τον Fourier για την αγυρτεία της φαντασίας και μη ξέροντας οι ίδιοι τι να σοφιστούν για να συγκαλύψουν τις προσφιλείς του «εκκεντρικότητες», κατέληξαν στο συμβιβασμό των όρων «παράδοξο και απροσδόκητο» της σκέψης του…, μτφ. Γιώργος Βέης

Η βόρεια στεφάνη, μτφ. Γιάννης Βαρβέρης

Σύστημα ένωσης των φύλων κατά την έβδομη περίοδο (κι όχι κατά την όγδοη), μτφ. Γιάννης Βαρβέρης

Λεπτομέρειες μιας δημιουργίας, μτφ. Γιάννης Βαρβέρης

Τεκμήρια που έχουν σχέση με τον καταρράκτη, μτφ. Γιάννης Βαρβέρης

Ο ελέφαντας, ο σκύλος…, μτφ. Γιάννης Βαρβέρης

-ΤΟΜΑΣ ΝΤΕ ΚΟΥΙΝΣΙ-Thomas de Quincey (1784-1859)

«Ο de Quincey, λέει ο Baudelaire, «είναι ουσιαστικά παρεκβατικός’ η έκφραση χιουμορίστας θα του ταίριαζε περισσότερο από κάθε άλλη…, μτφ Ιουλία Ραλλίδη

Για τη δολοφονία, θεωρουμένη σαν μία από τις Καλές Τέχνες, μτφ. Αλέξης Ζήρας

-ΠΙΕΡ ΦΡΑΝΣΟΥΑ ΛΑΣΕΝΕΡ-Pierre Francois Lacenaire (1800-1836)

«Φτάνω στο θάνατο, λέει ο Lacenaire, από έναν άσχημο δρόμο, ανεβαίνω εκεί από μια σκάλα», μτφ. Γιώργος Κ. Καραβασίλης

Όνειρα ενός καταδικασμένου σε θάνατο

Πόσο είσαι ευτυχισμένος όταν ονειρεύεσαι!...

Να ονειρεύεσαι δίχως να κοιμάσαι, είναι γοητευτικό.

Σε λιγότερο από μια ώρα, έτσι τελειώνω

Το πιο ευχάριστο μυθιστόρημα.

Φτιάχνω έναν κόσμο με το δικό μου τρόπο.

Όλες οι μεγάλες τύχες είναι για μένα.

Επίσης σκέφτομαι

Να εκλεγώ βασιλιάς…, μτφ. Γιώργος Κ. Καραβασίλης

-ΚΡΙΣΤΙΑΝ ΝΤΙΤΡΙΧ ΓΚΡΑΜΠΕ-Christian Dietrich Grabble (1801-1836)

Η κακή φήμη που συνόδεψε τη ζωή του Grabbe δεν του χαρίστηκε, ούτε όσο ήταν παιδί. Κανένα συγγραφέα δεν επέπληξαν τόσο βίαια οι βιογράφοι του, ούτε κανένας προσφέρθηκε περισσότερο στην πιο αντιεπιστημονική και ευτελή κριτική, τη λεγόμενη «ηθικοποιό»…, μτφ. Γιώργος Βέης

Les Silenes

1 Μια φωτεινή και ζεστή μέρα καλοκαιριού. Ο Διάβολος κάθεται σ’ ένα βουναλάκι από χώμα και κρυώνει.

2 Φυσιοδίφης

3 Αίθουσα μέσα στο μέγαρο, μτφ. Γιώργος Βέης

-ΠΕΤΡΟΥΣ ΜΠΟΡΕΛ-Petrus Borel (1809-1859)

“Yo soy que soy” (Είμαι αυτό που είμαι) αυτή η φράση που ήταν το έμβλημα του Borel είναι επίσης η τελευταία που πρόφερε ο Swift, τρία χρόνια προτού πεθάνει, καθώς κοιταζόταν με θλίψη σ’ έναν καθρέφτη κι ενώ έσπευδε  να σηκώσει το μαχαίρι που βρισκόταν κοντά στο χέρι του…, μτφ. Αλέξης Ζήρας

Ραψωδίες, μτφ. Αλέξης Ζήρας

Έμπορος και κλέφτης είναι συνώνυμο, μτφ Αλέξης Ζήρας

Ο νεκροθάφτης, μτφ. Αλέξης Ζήρας

-ΕΝΤΓΚΑΡ ΑΛΑΝ ΠΟΕ-Edgar Allan Poe (1809-1849)

Όποια και να ήταν, σύμφωνα με τη Φιλοσοφία της σύνθεσής του η μέγιστη φιλοδοξία του Edgar Poe: να εξαρτήσει την ολοκλήρωση του έργου τέχνης από μια προηγούμενη μεθοδική οργάνωση των στοιχείων του, η οποία ν’ αποσκοπεί στο επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, θα πρέπει να παραδεχτεί κανείς ότι συχνά εγκατέλειψε αυτή την αυστηρότητα για ν’ αφήσει μέσα στο έργο του ελεύθερο το πεδίο της φαντασίας., μτφ. Νίκος Παναγιωτόπουλος

Ο άγγελος του παράξενου, μετάφραση από αγγλικά σε γαλλικά: Σαρλ Μποντλέρ, μτφ Γιάννης Βαρβέρης

-ΞΑΒΙΕ ΦΟΡΝΕΡΕ-Xavier Forneret (1809-1884)

Xavier Forneret, ή Ο μαύρος άνθρωπος, ή Ο άγνωστος του ρομαντισμού. «Για τα λογοτεχνικά χρονικά της σημερινής φάσης του 19^ου αιώνα, λέει στο 1840, θα υπάρξει ένα βιβλίο γεμάτο από άπειρα ονόματα…, μτφ. Γιώργος Κ. Καραβασίλης.

Ο φτωχός τρωγλοδύτης

Το τράβηξε

Απ’ τη σχισμένη τσέπη του,

Το έφερε κάτω από τα μάτια του’

Το κοίταξε καλά

Και μονολόγησε: «Δυστυχισμένε!»…, μτφ. Γ. Κ. Καραβασίλης

Χωρίς τίτλο κι ακόμη ένας χρόνος του Χωρίς τίτλο, μτφ. Γ. Κ. Καραβασίλης

-ΣΑΡΛ ΜΠΟΝΤΛΕΡ-Charles Baudelaire(1821-1867)

Το χιούμορ στον Baudelaire είναι αξεχώριστο απ’ την έννοια που δίνει στον δανδισμό. Είναι γνωστό ότι γι’ αυτόν «η λέξη δανδής συνεπάγεται μια πεμπτουσία χαρακτήρα και μια οξυδερκή κατανόηση ολάκερου του ηθικού μηχανισμού του κόσμου τούτου»…., μτφ. Νίκος Παναγιωτόπουλος

Ο κακός υαλοπώλης. Le Spleen de Paris, μτφ. Γ. Κ. Καραβασίλης

-ΛΟΥΙΣ ΚΑΡΟΛ-Lewis Carroll (1832-1898)

Το ότι ένας αγγλικανός πάστωρ είναι ταυτόχρονα και σπουδαίος καθηγητής κι εξαίρετος γνώστης της λογικής, δεν εμποδίζει σε τίποτα το παράλογο να εμφανιστεί στη λογοτεχνία, που στην προκειμένη περίπτωση είναι, το λιγότερο, μια λαμπρή αναβίωση…., μτφ. Γιώργος Βέης

Οι καντρίλιες των Αστακών, μτφ. Μένης Κουμανταρέας

-ΒΕΛΙΕ ΝΤΕ Λ’ ΙΛ ΑΝΤΑΜ-Villiers de L’ Isle Adam (1840-1889)

-ΣΑΡΛ ΚΡΟ- Charles Cros (1842-1888)

-ΦΡΙΝΤΡΙΧ ΝΙΤΣΕ- Friedrich Nietzsche (1844-1900)

-ΛΟΤΡΕΑΜΟΝ- Isidor Ducasse κόμης de Lautreamont

-ΓΙΟΡΙΣ ΚΑΡΛ ΙΣΜΑΝΣ/ -ΤΡΙΣΤΑΝ ΚΟΡΜΠΙΕΡ/ -ΖΕΡΜΕΝ ΝΟΥ ΒΟ/ -ΑΡΤΙΡ ΡΕΜΠΟ/ -ΑΛΦΟΝΣ ΑΛΕ/ -ΖΑΝ ΠΙΕΡ ΜΠΡΙΣΕ/ -Ο. ΧΕΝΡΙ/ -ΑΝΤΡΕ ΖΙΝΤ/ -ΤΖΟΝ ΜΙΛΙΝΓΚΤΟΝ ΣΙΝΓΚ/ -ΑΛΦΡΕΝΤ ΖΑΡΙ/ -ΡΕΜΟΝ ΡΟΥΣΕΛ/ -ΦΡΑΝΣΙΣ ΠΙΚΑΜΠΙΑ/ -ΓΚΙΓΙΟΜ ΑΠΟΛΙΝΕΡ/  -ΠΑΜΠΛΟ ΠΙΚΑΣΟ/

-ΑΡΤΙΡ ΚΡΑΒΑΝ/ -ΦΡΑΝΤΣ ΚΑΦΚΑ/ -ΤΖΑΚΟΜΠ ΒΑΝ ΧΟΝΤΙΣ/ -ΜΑΡΣΕΛ ΝΤΙΣΑΝ/ -ΧΑΝΣ ΑΡΠ/

-ΑΛΜΠΕΡΤΟ ΣΑΒΙΝΙΟ/ -ΖΑΚ ΒΑΣΕ/ -ΜΠΕΝΖΑΜΕΝ ΠΕΡΕ/ -ΖΑΚ ΡΙΓΚΟ/ -ΖΑΚ ΠΡΕΒΕΡ/

-ΣΑΛΒΑΝΤΟΡ ΝΤΑΛΙ/ -ΖΑΝ ΦΕΡΙ/ -ΛΕΟΝΟΡΑ ΚΑΡΙΝΓΚΤΟΝ/  -ΖΙΖΕΛ ΠΡΑΣΙΝΟΣ/ -ΖΑΝ ΠΙΕΡ ΝΤΙΠΡΕ.

• Ο ΤΡΕΛΟΣ ΕΡΩΣ,-L’ amour fou

μτφ. Στέφανος Ν. Κουμανούδης, εκδ. Ύψιλον 1980, σ. 160, δρχ. 400. Επιμέλεια: Δημήτρης Καλοκύρης.

• ΠΑΜΠΛΟ ΠΙΚΑΣΣΟ ΚΑΙ ΜΑΞ  ΕΡΝΣΤ,

μτφ. Λήδα Παλαντίου, εκδ. Αιγόκερως 1982, σ. 48, δρχ. 150

Περιεχόμενα

Ο ΠΙΚΑΣΣΟ ΣΤΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ ΤΟΥ

ΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΟΝ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ ΓΙΑ ΤΗ ΓΥΝΑΙΚΑ ΜΕ ΤΑ 100 ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΤΟΥ ΜΑΞ  ΕΡΝΣΤ

• ΑΡΚΑΝΑ 17,-Arcane 17, 1944

μτφ. Στέφανος Ν. Κουμανούδης, εκδ. Ύψιλον Ιούλιος 1984, σ. 98, δρχ. 180

•Αντρέ Μπρετόν

Γαιόφως  και άλλα ποιήματα (1916-1936),

Εισαγωγή-Μετάφραση-Σημειώσεις, Σωτήρης Λιόντος, εκδ. Ύψιλον, Οκτώβριος 2004, σ. 288, ευρώ 16,64

Εισαγωγή του μεταφραστή: Ο ANDRE BRETON ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ

Σωτήρης Λιόντος: Για τη Μετάφραση

ΕΝΕΧΥΡΟΔΑΝΕΙΣΤΗΡΙΟ (1919), σ.49-60

ΓΑΙΟΦΩΣ (1923), σ. 61-118

Η ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΝΩΣΗ (1931), σ. 121-123

ΤΟ ΠΕΡΙΣΤΡΟΦΟ ΜΕ ΤΑ ΑΣΠΡΑ ΜΑΛΛΙΑ (1932), σ. 125-179

ΒΙΟΛΕΤΑ ΝΟΖΙΕΡ΄ (1933), σ.181-186

Ο ΑΕΡΑΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ (1934), σ. 188-213

ΣΤΟ ΜΑΥΡΟ ΠΛΥΣΤΑΡΕΙΟ (1936), σ. 215-221

Σημειώσεις, σ.225-281

• ΑΝΔΡΕΑΣ ΜΠΡΕΤΟΝ

ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ, (Le surrealisme et la peinture)

Μετάφραση: Στέφανος Ν. Κουμανούδης, τυπογραφική διόρθωση-επιμέλεια: Μαρία Κυρτζάκη

Εκδόσεις Ύψιλον, Νοέμβρης 1981, σ. 136+ΧΙΙΙΙ, δρχ. 1000.

Περιεχόμενα:

Ο ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ (1925-26), σ. 11-86

ΓΕΝΕΣΗ ΚΑΙ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΥ (1941), σ. 91-133

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΕΓΧΡΩΜΩΝ ΠΙΝΑΚΩΝ

• Λέων Τρότσκι-Αντρέ Μπρετόν,

Το Μανιφέστο της Καλλιτεχνικής Δημιουργίας.

ΓΙΑ ΜΙΑ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ,  και άλλα κείμενα,

Επιμέλεια κειμένων Θ. Θωμαδάκης, εκδ. Αλλαγή, Σεπτέμβρη 1985, σ. 78

Περιεχόμενα

Πρόλογος, Σ. Μ.

Το Μανιφέστο για μια Ανεξάρτητη Επαναστατική Τέχνη, μτφ. Α Φραγκα

Η Κληρονομιά της Πνευματικής Κουλτούρας, μτφ. Θ Θωμαδάκης

Τάξη και Τέχνη. Προβλήματα Κουλτούρας κάτω από τη Διχτατορία του Προλεταριάτου. (του Λέων Τρότσκι), μτφ Α. Τσακίρογλου-Β. Μπομπολη

Η Πολιτική του Κόμματος στο Πεδίο της Τέχνης και της Φιλοσοφίας. 16/6/1933 Μια Απάντηση στους Αμερικανούς Συντρόφους Μάρτιν Γκλι, Χάρι Ρος και Μ. Μόρις, μτφ. Θ. Θωμαδάκης

Οι Διανοούμενοι και ο Σοσιαλισμός. (του Λέων Τρότσκι), μτφ. Θ Θωμαδάκης

Επίσκεψη στον Λέων Τρότσκι. (του Αντρέ Μπρετόν), μτφ. Κ. Ματσα-Γ. Σαραντόγλου

• Andre Breton-Paul Eluard,

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ, εικονογράφηση Salvador Dali,

μτφ. Ισμήνη ΚΑΝΣΗ, εκδ. παραλληλόγραμμες εκδόσεις- Θ. Δημακαράκος, Άνοιξη 1981, σ. 50, δρχ. 60

Ι Η ΣΥΛΛΗΨΗ

ΙΙ Η ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΑ ΖΩΗ

ΙΙΙ Η ΓΕΝΝΗΣΗ

IV Η ΖΩΗ

V Ο ΘΑΝΑΤΟΣ

• Αντρέ Μπρετόν-Πώλ Ελυάρ,

Η ΑΜΩΜΟΣ ΣΥΛΛΗΨΙΣ,-L’ Immaculee Conception,

μτφ. Στέφανος Ν. Κουμανούδης, εκδ. Ύψιλον, Σεπτέμβριος 1984, σ. 110.

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ

Η ΣΥΛΛΗΨΙΣ

Η ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΟΣ ΖΩΗ

Η ΓΕΝΝΗΣΙΣ

Η ΖΩΗ

Ο ΘΑΝΑΤΟΣ

     ΟΙ ΔΑΙΜΟΝΙΣΜΕΝΟΙ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΔΟΚΙΜΙΟΝ ΠΡΟΣΠΟΙΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΔΙΑΝΟΗΤΙΚΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ

ΔΟΚΙΜΙΟΝ ΠΡΟΣΠΟΙΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΟΞΕΙΑΣ ΜΑΝΙΑΣ

ΔΟΚΙΜΙΟΝ ΠΡΟΣΠΟΙΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΡΑΛΥΣΕΩΣ

ΔΟΚΙΜΙΟΝ ΠΡΟΣΠΟΙΗΣΕΩΣ ΤΟΥ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΟΥ ΠΑΡΑΛΗΡΗΜΑΤΟΣ

ΔΟΚΙΜΙΟΝ ΠΡΟΣΠΟΙΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΠΡΩΙΜΟΥ ΠΑΡΑΦΡΟΣΥΝΗΣ

      ΟΙ ΣΤΟΧΑΣΜΟΙ

Η ΔΥΝΑΜΙΣ ΤΗΣ ΣΥΝΗΘΕΙΑΣ

Η ΕΚΠΛΗΞΙΣ

ΟΥΔΕΝ ΤΟ ΑΚΑΤΑΝΟΗΤΟΝ

ΤΟ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ ΤΗΣ ΦΥΣΕΩΣ

Ο ΕΡΩΣ

Η ΙΔΕΑ ΤΟΥ ΓΙΓΝΕΣΘΑΙ

     Η ΠΡΟΠΑΤΟΡΙΚΗ ΚΡΙΣΙΣ

• ΑΝΤΡΕ ΜΠΡΕΤΟΝ-ΦΙΛΙΠ ΣΟΥΠΩ,

ΤΑ ΜΑΓΝΗΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ,-Les Champs Magnetiques,

μτφ. Λυδία Κουβάτσου, γλωσσική επιμέλεια: Γιώργος Κ. Καραβασίλης, εκδ. Αιγόκερως 1982, σ. 112, δρχ. 250

ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Λυδία Κουβάτσου

ΑΚΑΣΣΙΤΕΡΩΤΟΣ ΚΑΘΡΕΦΤΗΣ

ΕΠΟΧΕΣ

ΕΚΛΕΙΨΕΙΣ

ΣΕ 80 ΗΜΕΡΕΣ

ΦΡΑΓΜΑΤΑ

ΕΙΜΑΣΤΕ ΑΣΑΛΕΥΤΟΙ

ΑΣΠΡΑ ΓΑΝΤΙΑ

Ο ΠΑΓΟΥΡΑΣ ΛΕΕΙ…

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

• Αλεξαντριάν,

ΜΠΡΕΤΟΝ,

 μτφ. Ελένη Στεφανάκη,

Συγγραφείς για πάντα εκδ. Θεμέλιο, Σεπτέμβριος 1986, σ. 216, ν. 3.

Από το Νταντά στον υπερρεαλισμό

Η γλώσσα διακυβεύει την ύπαρξη

Ο μυστικισμός των συναντήσεων

 Η καλή χρήση των ονείρων

Η όσμωση του πραγματικού και του φανταστικού

Πολιτική δράση

Ο παράφορος έρωτας

Η λατρεία των εικόνων

Το ιερό και το απόκρυφο

Ο αντιπατέρας

Σημειώσεις

Χρονολόγιο

Βιβλιογραφία. (Εργογραφία Αντρέ Μπρετόν. Μελέτες και Μαρτυρίες για τον Αντρέ Μπρετόν)

•JEAN- LOUIS BEDOUIN, (επιμέλεια), (Andre Breton, Editions Seghers, Paris (1962).

ΜΠΡΕΤΟΝ

Μετάφραση: Γιώργος Σπανός. Επιμέλεια: Αλέξης Ζήρας, εκδ. «ΠΛΕΘΡΟΝ» Π/1-2, Αθήνα, Δεκέμβριος 1983, β΄ έκδοση, Οκτώβριος 1987, σ. 170, ευρώ 13.94. (στην σειρά ΠΡΟΣΩΠΑ ΚΑΙ ΙΔΕΕΣ)

Jean-Louis Bedouin: Εισαγωγή.

ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΕΙΜΕΝΩΝ

Σιωπή χρυσού

Διαλυτός ιχθύς

Εισαγωγή στο λόγο επί του ολίγου της πραγματικότητας

Γράμματα στις μάντισσες

Νατζά (Απόσπασμα)

Δεύτερο μανιφέστο του υπερρεαλισμού (Απόσπασμα)

Ελεύθερη ένωση

Τα συγκοινωνούντα δοχεία

Το περίστροφο με τα λευκά μαλλιά

Η άρια του νερού/ Στο μαύρο πλυσταριό

Ο τρελός έρωτας

Καταμεσής στο περιθώριο

Ο υπερρεαλισμός και η ζωγραφική

Ανθολογία του μαύρου χιούμορ

1935-1940

1940-1943

Μύηση 17 (Απόσπασμα)

Ωδή στον Σαρλ Φουριέ (Απόσπασμα)

Μπροστά στην αυλαία

Στο δρόμο του Σαν Ρομάνο

Βιβλιογραφία των έργων του Αντρέ Μπρετόν.

• JULIEN GRACQ,

ΕΠΑΝΟΔΟΣ ΣΤΟΝ ΜΠΡΕΤΟΝ,

μτφ. Έκτωρ Κακναβάτος, εκδ. Άγρα-«Ο ΑΤΑΚΤΟΣ ΛΑΓΟΣ»-2, Δεκέμβριος 1997, σ. 24, δρχ 1870

(REVENIR A BRETON. Κείμενο που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Le Monde, Παρασκευή 16 Φεβρουαρίου 1996. με την ευκαιρία της συμπλήρωσης ενός αιώνα από τη γέννηση του Αντρέ Μπρετόν (18 ή 19 Φεβρουαρίου 1896) και τριάντα χρόνων από το θάνατό του (28 Σεπτεμβρίου 1966).

Τα σχέδια και τα χαρακτικά που κοσμούν την έκδοση είναι του Max Ernst.

Το σχέδιο του λαγού, που αποτελεί το σήμα της σειράς, είναι του Κύριλλου Σαρρή

      Δεν πιστεύω πως ο Μπρετόν θα είχε αποδεχτεί τον εορτασμό της εκατονταετίας από τη γέννησή του ευμενώς. Αν, με τον τρόπο του, είχε κάποια σχέση με το ιερό, δεν είχε απολύτως καμιά με το πανηγυρικό, και τους συναφείς  με το μνημόσυνο θεσμούς. Σε φιλονικία με την ιστορία από την εμφάνισή του, ο υπερρεαλισμός υπήρξε ελάχιστα φίλος της μνήμης: εμπόδιου στο τέλειο άνοιγμα προς το ενδεχόμενο, στην άσπρη σελίδα όπου μπορεί να εγγραφεί μ’ όλη τη δύναμή της για ανανέωση, η αποκάλυψη. Ο Μπρετόν ήταν ολωσδιόλου εξερευνητικός, ενεδρεύοντας αυτό πού επρομηνύετο, επιρρεπής στην ανακεφαλαίωση΄ δεν υπήρξε ταξιδιώτης του πίσω καθίσματος. Άλλωστε γεννήθηκε στα 1896; Έχει ένα κοινό με τον Μαλρώ (και δεν έχει σχεδόν μόνο αυτό), ότι σημαδεύτηκε λίγο από τα παιδικά του χρόνια, τα οποία απέρριψε ως μίζερα, χαμένα πλαδαρά. Γεννήθηκε μάλλον το 1916: το πάν παίχτηκε γι’ αυτόν στα χρόνια του τέλους της εφηβείας κι εκείνα που ακολούθησαν ευθύς αμέσως.

     Πιο πολύ από το να αναδράμουμε στον καθιερωμένο σήμερα συγγραφέα, ψυχή ενός κινήματος  που μελετήθηκε πολύ, το ενδιαφέρον είναι ν’ ανασυγκολλήσουμε σ’ όλο της το μάκρος την ταραχώδη ιστορία του υπερρεαλισμού σχετικά με τα παθήματα των χρόνων εκείνης, τις κορυφώσεις και τις πτώσεις του στ’ ανατινάγματα ενός φοβερά ταραγμένου αιώνα, πού τα καθρέφτισε με τον τρόπο του. Διότι, αν δεν αγαπούσε την ιστορία(που τον γέννησε), η ιστορία ενίοτε(αλλά όχι πάντοτε) του το ανταπέδωσε αυστηρά και παραδόθηκε μαζί του σε μια απροσδόκητη εξάσκηση στην αντίστιξη.

      Ο υπερρεαλισμός γεννήθηκε, αναμφίβολα, από τον αποτροπιασμό που άφησε πίσω του ο εφιάλτης του 1914-1918, αποτροπιασμός πού τάχιστα απλώθηκε στο ύψιστο σημείο σ’ όλη τη λογοτεχνία που τον είχε προετοιμάσει ή, τουλάχιστον, τον είχε καταστήσει αναμενόμενο (η «δίκη Μπαρρές»). Εκεί άντλησε τη δύναμη της αρχικής ανάβλυσης, την οποία(δύναμη) επέδειξε και η οποία χρεωστούσε πολλά στη μνησικακία, επίσης την παροξυσμική ανάγκη ενός ολωσδιόλου διαφορετικού που ν’ αντιπαραταχτεί στον κόσμο των χαρακωμάτων και σ’ εκείνον των μετόπισθεν που του είχε επιτρέψει να διαρκέσει. Εκεί βρήκε την ηχώ, όχι πλατιά, μα βαθιά πού τον αφύπνισε, από τη στιγμή της εμφάνισής του. Η ένταξη, όχι μόνο στο στρατόπεδο της επανάστασης, πράγμα που μπορούσε να φανεί πιθανό, αλλά ακριβέστερα στον τομέα που διαχειριζόταν η Γ΄ Διεθνής-γεγονός πού θα επέφερε σαν συνέπεια να διαταραχτεί η χάραξη της «γραμμής» της-συνέβη πολύ αργά, αλλά αρκετά γρήγορα, στα 1925: γνωρίζουμε ότι σ’ ένα βαθμό ήταν το αποτέλεσμα της ανάγνωσης από τον Μπρετόν του βιβλίου του Τρότσκυ για τον Λένιν. Ο πόλεμος του Ριφ, σχεδόν ξεχασμένος σήμερα, αλλά που για μια ομάδα της αριστεράς υπήρξε το ισοδύναμο εκείνου που ήταν ο πόλεμος στο Αλγέρι το 1960, έπαιξε επίσης το ρόλο του. Οι αναπόφευκτοι καβγάδες του υπερρεαλισμού, αφότου αυτός τέθηκε «στην υπηρεσία της Επανάστασης», με τον κομμουνισμό-ήδη τραχείς και θορυβώδεις-περιπλέχτηκαν, στην δεκαετία του ’30, από την ταχεία άνοδο του ναζισμού στην εξουσία, πού ο εκρηκτικός ιρρασιοναλισμός του δεν άφησε εξαρχής ολωσδιόλου αδιάφορα μερικά μέλη της ομάδας (η έξωση του Νταλί συνδέεται μ’ αυτό το επεισόδιο). Κατόπιν, μετά το 1935, και προπάντων μετά τον Ισπανικό πόλεμο, η έξαψη  της σύγκρουσης ανάμεσα στο φασιστικό και αντιφασιστικό στρατόπεδο…….

• περιοδικό Διαβάζω τεύχος 207/ 18 Ιανουαρίου 1989. 

Αφιέρωμα ΜΠΡΕΤΟΝ. Δρχ. 350.

Την επιμέλεια του αφιερώματος είχε η Τιτίκα Δημητρούλια.

Αντρέ Μπρετόν, σ. 9

Τιτίκα Δημητρούλια, Χρονολόγιο Αντρέ Μπρετόν (1896-1966), σ. 10-25.

(Στις σελίδες του Χρονολογίου, δημοσιεύονται μικρά κείμενα για τον και του Α. Μ., που μεταφράζει η επιμελήτρια του αφιερώματος)

Φ. Οντουέν, Αντρέ Μπετόν: Μια ολόκληρη ζωή, σ. 26-30. Μετάφραση: Άντζελα Τράνακα.

Ιωάννα Κωνσταντουλάκη- Χάντζου, Αντρέ Μπρετόν: Ποίηση και Ζωγραφική, σ. 31-34

Χρυσή Καρατσινίδου, Νερβάλ- Μπρετόν: από τον υπερνατουραλισμό στο σουρρεαλισμό, σ. 35-

Ελισάβετ Δεμίρογλου: Η αγάπη και η γυναίκα στη ζωή και στο έργο του Α. Μπρετόν, σ. 56-65

Μ. Μπανκάρ: Παρίσι, η πρωτεύουσα του πόθου, σ. 66-68. Μετάφραση: Άντζελα Τράνακα

Ζωή Σαμαρά: Αυτόματη γραφή και χειραφέτηση των λέξεων, σ.69-72

Αθανασία Τσατσάκου: Η συνεκτική δύναμη της κίνησης, στη συλλογή:  Προσοχή! Εκτελούνται έργα ! Πλημμύρες, ξεπηδήματα, αναλαμπές σ. 73-

Θοδωρής Πετρόπουλος: Ελληνική βιβλιογραφία Αντρέ Μπρετόν, σ.77.

--

Από το έργο των Αντρέ Μπρετόν – Πωλ Ελυάρ, «Η ΑΜΩΜΟΣ ΣΥΛΛΗΨΙΣ», μετάφραση Στέφανου Ν. Κουμανούδη, εκδόσεις Ύψιλον-Αθήνα, Σεπτέμβριος 1984.

-Δώσε στου άλλους να κρατήσουν το χέρι σου.

-Ξαναπάρε την πανοπλία που άφησες στα χρόνια της λογικής

-Δώσε στα όνειρα που ξέχασες την αξία των πραγμάτων πού δεν γνωρίζεις.

-Μήν προετοιμάζεις τις λέξεις που φωνάζεις.

-Στρώσε ένα κρεβάτι χάδια στα χάδια σου.

-Τραγούδησε το μεγάλο οίκτο των τεράτων. Φέρε στο νου σου όλες τις γυναίκες όρθιος πάνω στο άλογο της Τροίας.

-Μίλα κατά την τρέλα που σε σαγήνευσε.

-Εσύ κλαδεύεις τη ζωή σου.

-Άφησε την αυγή να συνδαυλίσει τη σκουριά των ονείρων σου.

-Άναψε τις προοπτικές της κοπώσεως.

-Πούλα κάτι για να φας, αγόρασε κάτι για να πεθάνεις της πείνας.

-Ό,τι βρεις θα σου ανήκει μόνο όσο το χέρι σου είναι τεντωμένο.

-Κάνε τους την έκπληξη να μη συγχέεις τον μέλλοντα του ρήματος έχω με τον αόριστο του ρήματος είμαιι.

-Ρύθμισε το βήμα σου στο βήμα της θύελλας.

-Κάνε το θαύμα για να τ’ αρνηθείς.

-Ζωγράφισε στη σκόνη τ’ ανιδιοτελή μάτια της ανίας σου.

-Υποστήριξε ότι το κεφάλι σου, αντίθετα με τις ινδικές καρύδες, είναι απολύτως αβαρές γιατί δεν έχει πέσει ακόμα.

-Γράψε το άφθαρτο πάνω στην άμμο.

-Μην κρατάς απάνω σου ότι δεν τραυματίζει τη λογική.

-Καταδίκασε ό,τι είναι αγνό, η αγνότητα είναι καταδικασμένη μέσα σου.

Παρατήρησε το φως μέσα στους καθρέφτες των τυφλών.

-Μην περιμένεις ποτέ.

-Η ελευθερία σου πού μ’ αυτή με κάνεις να γελώ είναι η ελευθερία σου.

-Χτύπησε την πόρτα, φώναξε: Εμπρός, και μη μπαίνεις.

-Δεν έχεις να κάνεις τίποτα πρίν να πεθάνεις.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς, Παρασκευή 8 Μαϊου 2020

Βγήκαμε; Ή…..