Ελληνικός και Ευρωπαϊκός ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ και ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΣ ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΜΟ

•Αφιέρωμα του περιοδικού Ομπρέλα-γράμματα-τέχνες-πολιτισμός. Σουρεαλισμός: 80 χρόνια από το πρώτο μανιφέστο. (manifeste du surrealisme).

Τεύχος 64/3,5,2004, Επιμέλεια αφιερώματος: Μάκης Αποστολάτος, σ. 16-107

-Απόστολος Αποστόλου, ΠΡΟΣΕΓΓΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΜΟ, 17-18

-Νάνος Βαλαωρίτης, ANDRE BRETON, 19-20

-Μωρίς Ναντώ, (MAURICE NADEAU,Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΟΥΡΕΑΛΙΣΜΟΥ, 21-22

-Φώτης Τσώνης, Ο ANDRE BRETON ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ ΤΟΥ ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΜΟΥ (1924), 23-25

-Αμαλία Ατσαλάκη, ΔΙΑΣΧΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΜΟ: Η ΑΓΩΝΙΑ ΤΗΣ ΣΚΕΨΗΣ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ANTONIN ARTAUD, 26-31.

-Αντρέ Μπρετόν, Η ΠΡΩΤΗ ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ ΝΤΑΛΙ, 32-33

-Άρης Μαραγκόπουλος, ΜΑΚΡΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΡΕΑΛΙΣΜΟ, 34-37.

-Γιώργος Πετρόπουλος, ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΝΤΟΡΡΟΣ Ο ΑΓΝΟΗΜΕΝΟΣ, 38-40

-Χριστίνα Αργυροπούλου, ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΑΝΥΠΟΤΑΧΤΟΥ ΠΟΙΗΤΗ ΚΑΙ ΔΟΚΙΜΙΟΓΡΑΦΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΚΑΛΑΜΑΡΗ Ή ΚΑΛΑΣ, 41-

-Γιώργος Πετρόπουλος, ΚΑΠΟΙΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΝΙΚΗΤΑ ΡΑΝΤΟΥ, 47-49

-Δημήτρης Κόκκορης, ΑΝΔΡΕΑΣ ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ «ΟΡΘΟΔΟΞΟ» ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟ ΣΤΗ ΒΑΘΥΤΕΡΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ, 50-52

-Δημήτρης Ι. Καραμβάλης, ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΕΛΥΤΗ ΜΕ ΤΟΝ ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟ, 53-56

-Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου, ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΜΑΓΙΚΗΣ ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΚΑΙ Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥΣ, 57-60

-Σάββας Μιχαήλ, Ακαρεί ή Ο ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Ο ΧΡΟΝΟΣ, 61-65

-Ιωάννα Κωνσταντουλάκη-Χάντζου, ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΤΙΚΗ ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ, 66-68

-Γιώργος Χαρβαλιάς, ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟ ΣΤΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ, 69-71

-Μάρθα Κίσκιρα-Soderquist, ΚΟΙΝΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΠΑΡΑΛΟΓΟΥ ΣΤΟ ΖΩΓΡΑΦΙΚΟ ΚΑΙ ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ Ν. ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΥ, 72-76

-Μάκης Αποστολάτος, Ο ΑΥΓΕΡΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΜΟ ΑΛΙΕΥΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΟΛΑ ΝΕΡΑ ΜΙΑΣ ΑΓΟΝΗΣ ΓΡΑΜΜΗΣ, 77-80

-Φίλιππος Νικολόπουλος, Ο ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΙΔΕΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΝΑΤΡΟΠΗΣ, 81-84

-ΣΟΥΡΕΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ. Μια συζήτηση με την Annete Michelson. Των Stuart Liebman  David Spapiro, 85-88

-Ελένη Απ. Στεργιοπούλου, ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ: 80 ΧΡΟΝΙΑ, ΜΕΡΙΚΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ, 89-92

-Μωρίς Ναντώ, ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΜΟ, 93-94

-Έκτωρ Κακναβάτος, ΑΠΟΛΑΥΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΟΥ ΑΣΥΝΕΧΟΥΣ, 95

-η ΗΛΙΑ ΛΟΥΤΑ, ΝΙΚΟΣ ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ. Εκλεκτικές συγγένειες στη ζωγραφική του, 97-98

-Γιάννης Αρτινόπουλος, ΠΟΙΟΣ ΗΤΑΝ Ο MAGRITE –Η ΦΙΛΙΚΗ ΜΑΣ ΣΧΕΣΗ, 99-100

-Νικάνωρ Κάμπος, Αρτινόπουλος- Λιάτος- Βαλλάτος-Μουδάτσος. ΕΝΑ ΚΑΡΕ ΖΩΓΡΑΦΩΝ ΕΠΙΓΟΝΩΝ ΤΟΥ ΣΟΥΡΕΑΛΙΣΜΟΥ, 101

-Χρήστος Φ. Αναγνωστος, Ο ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΤΗΣ ΝΑΥΠΑΚΤΙΟΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΡΤΙΝΟΠΟΥΛΟΣ, 102

-Βάλια Νικολάου, ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΛΙΑΤΟΣ: Ο ΚΑΤ’ ΕΞΟΧΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΗΣ ΖΩΓΡΑΦΟΣ, 103

-Λουκάς Κ. Θεοχαρόπουλος, ΝΤΑΛΙ ΚΑΙ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ, 104-105.

Σημειώσεις: Μετά τις σελίδες του Αφιερώματος, στο περιοδικό ακολουθούν οι σελίδες των βιβλιοπαρουσιάσεων. Η Κατερίνα Τσιτσεκλή γράφει για το βιβλίο του υπερρεαλιστή Νάνου Βαλαωρίτη, «ΜΙΑ ΑΛΦΑΒΗΤΟΣ ΚΩΦΑΛΑΛΩΝ» εκδ. Άγκυρα 2003, 106-107. Ενώ η Βασιλική Κ. Λεονταρίτη γράφει για την ποιητική συλλογή του Μίλτου Σαχτούρη, «ΧΡΩΜΟΤΡΑΥΜΑΤΑ», εκδόσεις Γνώση 1982, 107.  Στο ίδιο τεύχος, δημοσιεύεται και Μικρό Αφιέρωμα στον Αδαμάντιο Κοραή.      

• Αφιέρωμα της εφημερίδας Η Καθημερινή-Επτά Ημέρες, Κυριακή 7 Ιουλίου 2002.

Επιμέλεια αφιερώματος: Πέγκυ Κουνενάκη.

-Πέγκυ Κουνενάκη, Σουρεαλισμός και ρήξη , 3

-Γιάννης Μπόλης, Ένα Κύμα Ονείρων, 4-6

-Νίκη Λοϊζίδη, Μια «ονειρική επανάσταση» ερήμην του Φρόιντ, 7-10

-Μάνος Στεφανίδης, Ερωτισμός, ψυχανάλυση και Εμπειρίκος, 11-13

-Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου, Εμπειρίκος- Εγγονόπουλος: Μια ιστορική φιλία, 14-17

-Μάρθα- Έλλη Χριστοφόγλου, Νίκος Εγγονόπουλος: ποιητής και ζωγράφος, 18-20

-Γιάννης Μπόλης, Έλληνες εικαστικοί εκπρόσωπο, 21-24

-Άρης Μαραγκόπουλος, Λογοτεχνία: Μοντερνικότητα και επιφύλαξη, 25-27

-Ματίνα Καλτάκη, Σουρεαλιστικά στοιχεία στη δραματουργία του Βασίλη Ζιώγα, 28-29

-Σωτήρης Τριβιζάς, Η υποδοχή του ελληνικού υπερρεαλισμού, 30-31

-Αλέξανδρος Αργυρίου, Το περιοδικό «Υπερεαλισμός Α΄», 32.

• Αφιέρωμα περιοδικό ΤΟ ΔΕΝΤΡΟ, ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΕΣ. Ο άλλος Σουρρεαλισμός (Βουκουρέστι 1944-1948). Μανιφέστα, Ποίηση, Πεζογραφία, Θεωρία.

Τεύχος 28-29/1,2,1987, έτος 8^ο, περίοδος Τρίτη, Τόμος 2^ος, επιμέλεια αφιερώματος: ΒΙΚΤΩΡ ΙΒΑΝΟΒΙΤΣ, 3-82.

-Ο ρουμανικός υπερρεαλισμός και ο περιβάλλων χώρος, 3-7

-Ουρμούζ: πρόγονος της ρουμανικής πρωτοπορίας, 8

-Μετά την μπόρα. Του Ουρμούζ, 9-10

-Χρονογράφοι (μύθος) του Ουρμούζ. Απόδοση: ΒΙΚΤΩΡ ΙΒΑΝΟΒΙΤΣ, 11

-Ποιητικά Κείμενα, 13

-Τζέλλου Ναούμ, Ποιήματα, 14-25

-Π. Πάουντ. Βιρτζίλ. Θεοδωρέσκου. Τροστ, Ποιήματα, απόδοση: Μαρία Χυμού-Μαρινέσκου, 26-29

-Βιρτζίλ. Θεοδωρέσκου, Ποιήματα, 29-33

-Γερασίμ. Λούκα,  Το μυστικό του άδειου και του γεμάτου, απόδοση: Γιώργος Ξυδόπουλος, 35-38

-Τροστ, Η απόλαυση της πλεύσεως, απόδοση: Τατιάνα Τσαλίκη- Μηλιώνη, 38-42

Β. Θεοδωρέσκου. Τζ. Ναούμ: Το φάντασμα της μακροζωίας, (απόσπασμα), απόδοση: Μαρία Χυμού- Μαρινέσκου, 43

-Μεταξύ Προκλήσεως και Θεωρίας, 45-48

-Γερασίμ. Λούκα, Τροστ», Διαλεκτική της διαλεκτικής, απόδοση: Νίκος Δ. Κοντομήτρος, 49-57

-Γερασίμ. Λούκα, Ο εφευρέτης του έρωτος. Προσθήκη. (αποσπάσματα), απόδοση Μ. Χυμου-Μαρινέσκου, 58-59

-Τζέλλου Ναούμ, Medium, (απόσπασμα), απόδοση: Μ. Χυμού Μαρινέσκου, 60-62

-Τρόστ, Το όμοιον του ομοίου, απόδοση: Β. Ιβάνοβιτς, 63-70

-Γερασίμ Λούκα και Τροστ, Παρουσίαση χρωματιστών γραφών, κυβομανιών και αντικειμένων, απόδοση: Γιώργος Ξυδόπουλος, 71-75

-Γερασίμ Λούκα, Τζέλλου Ναουμ, Β. Θεοδωρέσκου, Τροστ: Η νυχτερινή άμμος, απόδοση: Αντιγόνη Βλαβιανού, 76-79

- Επίλογος:  Ο «ονειρισμός», Ένας όψιμος απόηχος του ρουμανικού υπερρεαλισμού, 80

 -Βιρτζίλ. Μαζιλέσκου, δεκέμβριος (τραγούδι του επιτρόπου). Το δεύτερο όνειρο του ποιητή. 81. Αλεξάνδρεια (τραγούδι του ποιητή),82.

• Αφιέρωμα περιοδικό Διαβάζω,  ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ

Τεύχος 120/5-6-1985, Το αφιέρωμα επιμελήθηκε η Καίτη Τοπάλη

-Ελληνικός Υπερρεαλισμός, 7

-Πέπη Ρηγοπούλου, Σχέδιο για ένα σενάριο με τίτλο ο Υπερρεαλισμός και η εποχή του, 8-21

-Η ακατανίκητη άνοδος ενός κινήματος που χρειάστηκε λιγότερα από τριάντα χρόνια για να κάνει το γύρο του κόσμου, 22

-Νάνος Βαλαωρίτης, Το χιούμορ στον ελληνικό υπερρεαλισμό, 23-32

-Αλέξανδρος Αργυρίου, Ο ελληνικός υπερρεαλισμός υπήρξε ανάπηρος;, 33-37

-Λέανδρος Σ. Πολενάκης, Υπερ- ρεαλισμός Ισπανία- Ελλάδα. Μία προσέγγιση, 38-42

-Ζ. Ι. Σιαφλέκης, Νικολάου Κάλας: Εστίες πυρκαϊάς, ένα σύγχρονο μήνυμα, 43-46.

-Νίκη Λοϊζίδη, «Νεοπτόλεμος Α΄, Βασιλεύς των Ελλήνων»: μια συνεισφορά στην Ανθολογία του μαύρου χιούμορ, 47-51

-Πέπη Ρηγοπούλου, Ιερός και βέβηλος χρόνος στην εικαστική δημιουργία των υπερρεαλιστών, 52-57

-Έκτορας Κακναβάτος, Ο Υπερρεαλισμός «απέθανε» Ζήτω ο Υπερρεαλισμός, 58-62

-Βασίλης Κ. Καλαμαράς, Σύντομη καταγραφή έργων ελλήνων υπερρεαλιστών συγγραφέων (1981-1985), 63-64.

• Αφιέρωμα περιοδικό Διαβάζω, Υπερρεαλισμός και Έρωτας

Τεύχος 335/11-5-1994, Η επιμέλεια του αφιερώματος είναι της Ιωάννας Παπασπυρίδου, σ.39-

-Υπερρεαλισμός και Έρωτας, 39

-Ιωάννα Παπασπυρίδου, Σύντομη Ιστορία του Υπερρεαλισμού, 40-49

-Υπερρεαλισμός και Έρωτας, 50-51

-Ο ανεξάντλητος έρωτας, 52-55

-Κλωντ Αμπασταντό, Η αγάπη: «Η άπληστη αιτία της ζωής», 56-57

-Φερντινάν Αλκιέ, Φιλοσοφία του σουρρεαλισμού. Η αναμονή και η ερμηνεία των σημείων, 58

-Ο μοναδικός έρωτας και ο μύθος του ανδρόγυνου, 59-64

-Ζαν Πωλ Αντοβάν, Το τρελό σεξ. Όταν ο Αντρέ Μπρετόν ερευνούσε τη σεξουαλικότητα, 65-67

-Έρωτας, ανατρεπτική δύναμη, 68

-Έρωτας και θάνατος, 69-72

-Σύντομο λεξικό του Έρωτα και του Σουρρεαλισμού, 73-77

-Σουρρεαλισμός και Ομοφυλοφιλία, 78-79.

• Αφιέρωμα, περιοδικό Επαναστατική Μαρξιστική Επιθεώρηση, Ο ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ.

Τεύχος 47/11,12,1985, σ. 42-57. -Λέον Τρότσκι, Η ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ Η ΤΕΤΑΡΤΗ ΔΙΕΘΝΗΣ.

-ΕΚΔΗΛΩΣΗ για τα δέκα χρόνια από το θάνατο του ποιητή Εμπειρίκου.

«Αυτή η καλλιτεχνική εκδήλωση στο πατάρι του βιβλιοπωλείου «Βιβλιοθήκη 31», στις 9/12/1985 είταν η πρώτη μιας σειράς τέτοιων εκδηλώσεων που οργανώνονται από την «Βιβλιοθήκη 31» στον ανακαινισμένο, συμπαθητικό χώρο της τακτικά, δίνοντας την ευκαιρία πλούσιων συζητήσεων γύρω από ζητήματα της Τέχνης και της Επανάστασης. Στην πλούσια συζήτηση πήραν μέρος ο κριτικός τέχνης Αλέξανδρος Αργυρίου, οι ποιητές Γιάννης Πατίλης και Πάνος Καλογρίδης, η Τατιάνα Κίτσιου, μέλος της Σ.Ε. του περιοδικού «Κριτική», ο γραμματέας του ΕΕΚ, Σάββας Μιχαήλ, ο Δημήτρης Ναυπλιώτης κ. ά. Την εκδήλωση άνοιξε με μια μικρή εισήγηση πάνω στο μεγάλο ζήτημα του υπερρεαλισμού στην Ελλάδα η Κ. Μάτσα, υπεύθυνη του θεωρητικού περιοδικού «Επαναστατική Μαρξιστική Επιθεώρηση» του Εργατικού Επαναστατικού Κόμματος. Η συζήτηση απομαγνητοφωνήθηκε και δημοσιεύεται, χωρίς ουσιαστικές διορθώσεις, διατηρώντας όλη την αμεσότητα του ζωντανού διαλόγου. Η συζήτηση συνεχίστηκε και αναπτύχθηκε περισσότερο στην επόμενη εκδήλωση που έγινε στις 18/12/1985 και θα δημοσιευτεί στο επόμενο τεύχος. (Κ. Μάτσα. Γιάννης Πατίλης. Αλέξανδρος Αργυρίου. Τατιάνα Κίτσιου. Σάββας Μιχαήλ. Δημήτρης Ναυπλιώτης. Κ. Β. Αρτ. Καρδουλάκη.

Τεύχος 48/1,2,1986, σ. 66-86. (Κ. Μάτσα. Π. Καλογρίδης. Αριστομένης Τσολάκης. Μαρίνος. Ένας φίλος. Δ. Κατσαγάνης. Σάββας Μιχαήλ. Φίλος. Γιάννης Πατίλης. Δημήτρης Ναυπλιώτης. Άρτεμις. Νίκος. Σπύρος.).

Τεύχος 52/9,10,1986, σ. 57-62. ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΤΙΚΟ ΧΙΟΥΜΟΡ.

-Γιώργος Σαραντόγλου, Τα ιδεογράμματα, η ιδιοπάθεια και οι αναγραμματισμοί του υπερρεαλιστικού χιούμορ. (Προανάκρουσμα. I. In media res: Τρείς επάλληλες ιστορίες «θαυμάσια πεθαμένων» ΙΙ. Εγκυκλοπαιδικός λόγος. ΙΙΙ. Βραχύς ψυχαναλυτικός λόγος. ).

Τεύχος 55/5,6,1987, σ. 62-72.  Μέρος 3^ο.,

-Γιώργος Σαραντόγλου, V. Υπερρεαλιστικός λόγος: Η αυτοματική διελκυστίνδα του Έρωτος και του Θανάτου.

(Α. Η Προϊστορία του Υπερρεαλιστικού Αυτοματικού Λόγου. Β. Έρωτες Εφήμεροι και Θάνατοι Αυτοματικοί. (Ιντερμέδια Οκτώ) Βραχύτατες Σημειώσεις και Βιβλιογραφία). Συνεχίζεται.

• Αφιέρωμα, περιοδικό Ο Παρατηρητής τχ. 14/ 1989

• Αφιέρωμα, περιοδικό Το Δέντρο τχ. 88/ 1995

-Ανωνύμως, εφ. Τα Νέα 12/7/1982, ΓΙΑ ΤΗ ΛΟΓΙΚΗ, ΤΟΝ ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟ, ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ.

-εφ. Το Βήμα 15/5/1994, Συμπόσιο στην Αθήνα για τον Υπερρεαλισμό. 70 χρόνια από τη γέννηση ενός κινήματος.

-εφ. Ελευθεροτυπία 18/5/1994, Αφιέρωμα στον Υπερρεαλισμό. Το τελευταίο μεγάλο κίνημα που άλλαξε άρδην την Ιστορία της λογοτεχνίας του εικοστού αιώνα, είναι αυτό του υπερρεαλισμού. Κίνημα που εμφυτεύτηκε και στην ελληνική λογοτεχνία με καρπούς πρωτοφανέρωτους…

-εφ. Η Καθημερινή 6/10/1991, Συμπόσιο για τον Υπερρεαλισμό.  Το πρώτο συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα για τον υπερρεαλισμό χάραξε τα όρια , αναμόχλευσε προβλήματα, προσπάθησε να εντοπίσει τις ειδοποιούς διαφορές του ελληνικού μεταπολεμικού υπερρεαλισμού από τον προπολεμικό πρόγονό του….

-εφ. Η Αυγή 24/9/1991, Συμπόσιο για τον Υπερρεαλισμό. «ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΟΣ υπερρεαλισμός» Αυτό είναι το θέμα του επιστημονικού συμποσίου που διοργανώνει το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων από την Παρασκευή 27 του μηνός έως τις 29 Σεπτεμβρίου….

-εφ. περ. Το Δέντρο τχ. 88/1995, Μια συζήτηση γύρω τον πρόδρομο του Υπερρεαλισμού στην Ελλάδα

-Μ.Γ.Μ., περ. Νέα Εστία τχ. 1611/15-8-1994, σ. 1099-1100, Διεθνές Συμπόσιο: «Ευρωπαϊκός υπερρεαλισμός- Ελληνικός Υπερρεαλισμός»

Ο Όμιλος Μελέτης Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Μελών Δ.Ε.Π. Πανεπιστημίου Αθηνών, του οποίου πρόεδρος είναι ο Κ. Μητσάκης, καθηγητής της Νεοελληνικής Φιλολογίας, σε συνεργασία με το Ίδρυμα Γουλανδρή-Χόρν και με την οικονομική ενίσχυση του ΥΠΠΟ πραγματοποίησε στους χώρους του Ιδρύματος στις 18-20 Μαϊου, διεθνές συμπόσιο για τον ευρωπαϊκό και τον ελληνικό υπερρεαλισμό.

-Μικέλα Χαρτουλάρη, εφ. Τα Νέα 29/6/1991, Η ώρα των Υπερρεαλιστών

-Μικέλα Χαρτουλάρη, εφ. Τα Νέα 25/6/1991, Υπερρεαλιστικός άνεμος.

- περ. Γράμματα και Τέχνες τχ. 6/6, 1982, 14-15. Για τον Υπερρεαλισμό. Συζητούν;  Ανδρέας Εμπειρίκος, Νίκος Γκάτσος και Ανδρέας Καραντώνης

-Άρης Αλεξάνδρου, Καλλιτεχνικά Νέα 10/7/1943, «Όνειρο- Υπερρεαλισμός»

-Διαμαντής Αναγνωστόπουλος, Σύγκριση τχ. 14/10,2003, 118-127, Η λειτουργία της ιεροποιημένης γυναίκας στο Υπερρεαλιστικό πεδίο.

-Μάρκος Αυγέρης, Γράμματα τχ. 4/4,1944, 160-165,  Ο Σουρρεαλισμός και η κρίση των μορφών.

-Νάσος Βαγενάς, Η Λέξη τχ. 37/9,1981, 618-626, Σημειώσεις για μια προϊστορία του Ελληνικού Υπερρεαλισμού.

-Νάνος Βαλαωρίτης, Επαναστατική Μαρξιστική Επιθεώρηση τχ. 52/9,10, 1986, 63-70, Μια διαρκής Ποιητική Επανάσταση «Το μετά υπερρεαλιστικό χιούμορ στον Ελληνικό χώρο»

-Γιώργος Φ. Βαφόπουλος, Φιλολογική Πρωτοχρονιά τόμ. 46/1989, 25-26, Ο Σουρρεαλισμός.

-Νικηφόρος Βρεττάκος, Καλλιτεχνικά Νέα 5/2/1944, Δικαιωμένος ή μη Επανάσταση. (Υπερρεαλισμός).

-Δημήτρης Γιακουμάκης, Τομές τχ. 68/1,1981, 33-34, (Σουρεαλισμός) Το περιοδικό «Μινώταυρος».

-Χρήστος Δανιήλ, Ποίηση τχ. 20/ Χειμώνας 2002, 229-255. Η διακειμενική διαπλοκή του Ελληνικού μεταπολεμικού Υπερρεαλισμού με το Δημοτικό Τραγούδι στο έργο των

-Κωνσταντίνος Θ. Δημαράς, Καλλιτεχνικά Νέα 11/2/1944, (Υπερρεαλισμός) Κληρονόμος του ρομαντισμού.

-Οδυσσέας Ελύτης, Τα Νέα Γράμματα τχ.5-6/1945, 147-359, (Υπερρεαλισμός) Απολογισμός και νέο ξεκίνημα.

-Τάκης Καγιαλής, Εντευκτήριο τχ. 39/ Καλοκαίρι-Φθινόπωρο 1997, 62-78,  Μοντερνισμός και Πρωτοπορία: Η Πολιτική ταυτότητα του «Ελληνικού Υπερρεαλισμού».

-Χ. Λ. Καράογλου, Η Λέξη τχ. 41/1,1985, Ακόμη λίγα για την προϊστορία του Ελληνικού Υπερρεαλισμού. Και τεύχος 66/7,8,1987, 622-623.

-Δημήτρης Ι. Κουκουλομμάτης, Νεοελληνική Λογοτεχνία.-Ποίηση. Σταθμοί-Εκπρόσωποι. Παπαδήμα 1988, 218-229.

-Στέφανος Ν. Κουμανούδης, Αντί τχ. 266/20-7-1984, 18-19, Ελληνικός Υπερρεαλισμός.

-Σωτήρης Λιόντος, Πόρφυρας τχ. 94/4,2000, 425-428. Α) Προλογικά. Θεώρημα πεμπτουσίας. (Μια υπεράσπιση του Υπερρεαλισμού).

-Σωτήρης Λιόντος, Πόρφυρας τχ. 94/4,2000, Εισαγωγές-Μετάφραση. Τέσσερεις Υπερρεαλιστές διηγηματογράφοι και μια Υπεράσπιση του Υπερρεαλισμού. (Robert  Lebel/ Mario Henrique Lejria/ Jindrich Styrsky/ Marcel Marien.)

-Νίκη Λοϊζίδη, Το Βήμα 8/3/1998, στ. 23, «Ούτε άμυνα ούτε επίθεση». Γύρος τρίτος: η ΝΙΚΗ ΛΟΪΖΙΔΗ παρεμβαίνει στη διαμάχη για το ιδεολογικό πρόσωπο των ελλήνων υπερρεαλιστών ποιητών. Εμπειρίκου, Εγγονόπουλου και Ελύτη προτείνοντας έναν άλλο τρόπο ανάγνωσης των κειμένων.

-Δημήτρης Κ. Μαυροσκούφης, Φιλόλογος τχ. 97/Φθινόπωρο 1999, 305-317, Εμπειρική διερεύνηση της γνώσης και της αίσθησης των φοιτητών για την «Εθνική» Ιστορία από το θετικισμό στο «Σουρρεαλισμό».

-Μιχάλης Γ. Μερακλής, Η Σύγχρονη Ελληνική Λογοτεχνία (1945-1970) Ι. Ποίηση, Κωνσταντινίδης χ.χ.  

(Οι Νέο Υπερρεαλιστές. 1.Δημήτρης Παπαδίτσας. 2. Τάκης Σινόπουλος. 3.Γιάννης Δάλλας. 4.Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης. 5. Μίλτος Σαχτούρης. 6. Α. Θ. Νικολαϊδης. Ελένη Βακαλό.). (Νεολεκτική Ποίηση: Σπύρος Παναγιωτάτος. Νίκος Γκάτσος. Τάσος Παππάς. Γιώργος Δανιήλ. Έκτωρ Κακναβάτος).

-Δημήτρης Μητρόπουλος, Το Βήμα Κυριακή 30/4/1995, Πίσω από τον Μπρετόν ο…. Παλαμάς. (Γιατί το λογοτεχνικό κίνημα του υπερρεαλισμού γνώρισε τόσο μεγάλη απήχηση στην Ελλάδα επηρεάζοντας όχι μόνο τη γενιά του ’30 αλλά και πολλούς ποιητές της μεταπολεμικής περιόδου)..

-Δημήτρης Μίντζας, Διάλογος τχ. 14/9,1996, 139-148, Για τον Ελληνικό Υπερρεαλισμό: (Μια κριτική ματιά στην εισαγωγή του σχολικού εγχειριδίου της Α΄ Λυκείου.).

-Αμάντα Μιχαλοπούλου, Η Καθημερινή 12/11/2000, Ο νέος σουρεαλισμός.(Η τεχνολογία είναι ακόμα ημιτελής. Όσο για τη διαδραστική της επιθυμία, είναι κι αυτή μάρτυρας της ανάγκης μας για επικοινωνία που είναι τόσο παλιά, όσο κι ο κόσμος).

-Νίκος Μπακουνάκης, Το Βήμα 3/3/1996, «Εκτός από τον Τσαλδάρη υπάρχει και ο Μπρετόν». Ο Υπερρεαλισμός στην Ελλάδα και η αργή υποδοχή του.- Πέντε σύγχρονες όψεις. (Η έκθεση «Υπερρεαλισμός η ελληνική διάσταση» που εγκαινιάζεται αύριο 4 Μαρτίου στη γκαλερί «Τιτάνιουμ». … Δημήτρης Γέρος, Άλκης Γκίνης, Γιώργος Δέρπαπας, Αλέξανδρος Ίσαρης, Θόδωρος Πανταλέων).

-Κώστας Μπαλάσκας, Νέα Παιδεία τχ. 29/ Χειμώνας 1984, 172-185, Ο Υπερρεαλισμός και η συμβολή του στη διαμόρφωση της Νέας Ποίησης.

-Γιώργος Ίκαρος Μπαμπασάκης, Ιδεοδρόμιο τχ. 1/106/1990 (;), 29, Υπερρεαλισμός: Το εξαίσιο άθλημα.

-Κώστας Ουράνης, Νέα Εστία τχ. 203/1-6-1935, 540.

-Ιωάννης Μ. Παναγιωτόπουλος, Νέα Γράμματα τχ. 1-3/1939, Συμφιλίωση με το σουρρεαλισμό. (αναδημοσίευση από την εφημερίδα Η Πρωϊα 13/10/1938)

-Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος, Τα πρόσωπα και τα κείμενα. Α΄ δρόμοι παράλληλοι, εκδ. Οι Εκδόσεις των Φίλων 1979,  «Το υποσυνείδητο και η τέχνη του λόγου» 82-,

-Γιώργος Παναγιώτου, Η Λέξη τχ. 36/7,8, 1984, Ένα πρώιμο ελληνικό κείμενο για τον υπερρεαλισμό.

-Γιώργος Παναγιώτου, Η Λέξη τχ. 51/1,1986, 18-27, Υπερρεαλισμός και Ελληνική Αριστερά

-Τάκης Παπατσώνης, Τα Νέα Γράμματα τχ. 5-6/1945, «Ο Υπερρεαλισμός κι εγώ».

-Κλέων Β. Παράσχος, Έλληνες Λυρικοί, Σ. Σπυρόπουλος- Αθήνα 1953, 249-260.

-Νικήτας Παρίσης, Η Καθημερινή 16/10/1988, Ο Πρώιμος ποιητικός Υπερρεαλισμός.

-Γρηγόρης Πασχαλίδης, Ποίηση τχ. 15/Άνοιξη- Καλοκαίρι 2000, 167-179, Οι ξένες λέξεις στην Υπερρεαλιστική Ποίηση

-Χρήστος Σαλταπήδας, περ. Πόρφυρας τχ. 74/1995, Οι Ελληνικές Μεταφράσεις των Υπερρεαλιστικών κειμένων.

-Άγγελος Σικελιανός, Τα Νέα Γράμματα τχ. 4/1944. Πώς βλέπω τον Υπερρεαλισμό

-Σωκράτης Σκαρτσής, Θέματα Λογοτεχνίας τχ. 2/1996, Ο Υπερρεαλισμός και το Δημοτικό Τραγούδι.

-Γιάννης Γ. Σφακιανάκης, Φιλολογικά Χρονικά τχ. 6-7/1-6-1944, 329-344. Η Νέα Ποίηση και ο Σουρρεαλισμός.

-Θανάσης Χ. Τζούλης, «ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ», εκδ. Οδυσσέας 1993, «Υπερρεαλισμός και Ψυχανάλυση», σ. 235-260.

-Δημήτριος Τσάκωνας, Ο Ελληνικός Υπερρεαλισμός, Κάκτος –Αθήνα 1988

ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΤΙΚΕΣ

• Αλέξανδρος Αργυρίου, «ΔΙΑΔΟΧΙΚΕΣ ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΤΩΝ».

ΑΞΙΩΤΗ-ΓΚΑΤΣΟΣ-ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ-ΕΛΥΤΗΣ-ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ-ΚΑΚΝΑΒΑΤΟΣ-ΠΑΠΑΔΙΤΣΑΣ-ΡΑΝΤΟΣ-  ΣΑΧΤΟΥΡΗΣ- ΝΤΟΡΡΟΣ. Εκδόσεις Γνώση 1983, σ.262, δρχ. 450

• Δημήτριος Γρ. Τσάκωνας, «Ο Ελληνικός Υπερρεαλισμός», εκδ. Κάκτος 1988, σ. 112

• Νίκος Βασιλάκος, «Υπερρεαλισμός και μυθιστόρημα», εκδ. Ύψιλον 1990, σ. 62, δρχ. 800

-εφ. Έθνος 30/5/1991, Ο ΑΓΝΩΣΤΟΣ ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ

- Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, περ. Αντί τχ. 469/28-6-1991, Αναμιγνύεται η πρόζα με την ποίηση;

• Δημήτρης Τσάκωνας, «Ελληνικός υπερρεαλισμός», εκδ. Κάκτος 1988, σ. 104

-Το Βήμα 4/2/1988, Η έκδοση περιλαμβάνει αναλύσεις….

• Βίκτωρ Ιβάνοβιτς, Υπερρεαλισμός και «υπερρεαλισμοί». Ελλάδα-Ρουμανία- Ισπανόφωνες χώρες, εκδ. Πολύτυπο 1996, σ. 137, δρχ. 1200.

-Β.(αγγέλης Χατζ.(ηβασιλείου), εφ. Ελευθεροτυπία 17/9/1997, Το βιβλίο του Βίκτωρα Ιβάνοβιτς βασίζεται σ’ ένα δεσμό:

• Σωτήρης Τριβιζάς, «Το σουρεαλιστικό σκάνδαλο». Χρονικό της υποδοχής του υπερρεαλιστικού κινήματος στην Ελλάδα.  εκδ. Καστανιώτη 1996, σ. 271

-Έλενα Δ. Χατζηϊωάννου, εφ. Τα Νέα, Δευτέρα 4/11/1996, σ. 32. Όλα τα κείμενα για τον σουρεαλισμό.

-Λίνα Λυχναρά, Το Βήμα 12/1/1997, Ο υπερρεαλισμός και οι μεγάλοι ποιητές.

-περ. Επτάκυκλος τχ. 4/8, 1996, σ. 84

• Λουκία Ρικάκη, «Σουρεαλ-Έρως» εκδ. Καστανιώτη

(παραστάθηκε και σε ελληνική θεατρική σκηνή)

-Αλκιβιάδης Μαργαρίτης, εφ. Τα Νέα 23/11/1996

-Γιώργος Σαρηγιάννης, εφ. Τα Νέα 9/10/1996

-Λέανδρος Πολενάκης, Η Αυγή 20/10/1996

-Μηνάς Χρηστίδης, Ελευθεροτυπία 2/11/1996

• Μωρίς Ναντώ, «Ιστορία του Σουρρεαλισμού» μτφ. Αλέξανδρος Παπαθανασόπουλος, εκδ. Γαβριηλίδης 1988.

-εφ. Το Βήμα 22/10/1989.

-εφ. Η Καθημερινή 23/4/1989

-εφ. Εξόρμηση 16/4/1989

-εφ. Ελευθεροτυπία 24/4/1989

• Ρόμπερτ Ίργουιν, «Εξαίσιο πτώμα», μτφ. Κατερίνα Ταβαρτζόγλου, εκδ. Οδυσσέας 2002.

-Μιχάλης Μιχαηλίδης, εφ. Το Βήμα, Κυριακή 19/5/2002, σ. 21. Ζωγράφος και κόρη. Ένας απελπισμένος έρωτας μέσα στις ανατρεπτικές δίνες του Μεσοπολέμου, με φόντο το κίνημα του σουρεαλισμού.

• Τριστάν Τζάρα, «Ο Υπερρεαλισμός και ο μεταπόλεμος», μτφ. Στέφανος Ν. Κουμανούδης, Μ’ ένα ποίημα του Νίκου Εγγονόπουλου, εκδ. Ύψιλον 1979.

-Έκτωρ Κακναβάτος, περ. Διαβάζω τχ. 28/2,1980.  Σοβαρή αναφορά στα προβλήματα του υπερρεαλισμού.

• Αρχεία του Υπερρεαλισμού. Τα σουρεαλιστικά παιχνίδια (Μάρτιος 1921- Σεπτέμβριος 1962), εκδ. Καστανιώτη

-Μαρία Αδαμοπούλου, εφ. Κυριακάτικη 20/10/1996, σ. 52. ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ. Τα παιδιά… παίζει.

Με τίτλο «Τα σουρεαλιστικά παιχνίδια» οι εκδόσεις «Καστανιώτης» θα κυκλοφορήσουν σε λίγες μέρες ένα βιβλίο με τα καυστικά λογοπαίγνια της ομάδας των σουρεαλιστών.

• Φιλίπ Οντουάν, «ΟΙ ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΤΕΣ», μτφ. Δημήτρης Δημούλης, Βασ. Παπαοικονόμου, εκδ. Θεμέλιο 1990.

--εφ. Η Μεσημβρινή 13/2/1991

-εφ. περ. ΈΝΑ τχ. 12/20-3-1991

-εφ. Η Καθημερινή 15/3/1991

-εφ. Η Καθημερινή 17/3/1991, Περί σουρεαλιστών. Ένα βιβλίο που αναφέρεται λιγότερο στο κίνημα και περισσότερο στην ομάδα και στην πορεία του κάθε μέλους της.

-εφ. Η Αυγή 10/2/1991

-εφ. Ελεύθερος Τύπος 31/3/1991

-εφ. Ελευθεροτυπία 7/4/1991

-Δήμητρα Παυλάκου, εφ. Η Αυγή 7/4/1991, Café Cyrano.

• ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΟΣ ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ, εκδ. Περί Τεχνών- Πάτρα 2005, σ. 520, 31 ευρώ.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Ερατοσθένης Γ. Καψωμένος.

Επιμέλεια: Γιάννης Η. Παππάς

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΕΝΟΤΗΤΑ Α

ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ

ΕΝΟΤΗΤΑ Β

ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΥ

ΕΝΟΤΗΤΑ Γ

ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΤΕΣ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ

ΕΝΟΤΗΤΑ Δ

ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΤΕΣ ΤΟΥ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΟΥ   

ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ

-Ελπίδα Μητροπούλου- Δημήτρης Χιωτόπουλος, περ. Δρόμος τχ. 6/3,1989, σ. 45-51., Σουρρεαλισμός και ζωγραφική.

-εφ. Το Βήμα 5/5/1991, Η επιστροφή των σουρεαλιστών. Το Λονδίνο φιλοξένησε εκθέσεις δύο από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του σουρεαλισμού, του Μαξ Ερνστ και του Μαν Ρέι.

-Τόνια Μακρά, περ. Ιστορία τχ. 530/8,2012, σ. 122. ΑΝΔΡΟΣ: Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης: «Προσεγγίζοντας τον σουρεαλισμό».

-Έφη Ρέντζου, εφ. Επενδυτής, Σάββατο 16- Κυριακή 17/3/2002, 8-9, Το φάντασμα του υπερρεαλισμού πλανιέται πάνω από την Ευρώπη. Στο Centre Pompidou εγκαινιάστηκε την προηγούμενη εβδομάδα η πιο εντυπωσιακή και ίσως η πιο σημαντική έκθεση της χρονιάς. Ο υπερρεαλισμός εγκαθίσταται στην κοιτίδα του, τα πλήθη συρρέουν μπροστά στις αινιγματικές εικόνες και ο Αντρέ Μπρετόν συνεχίζει να υποδεικνύει την άλλη πλευρά της πραγματικότητας. Μαν Ρέι, Μπρετόν και Μπουνιουέλ.

-εφ. Η Καθημερινή 26/5/1994, Υπερρεαλισμός, κίνημα διαμαρτυρίας. Από την εκπομπή «Παρασκήνιο», που προβάλλει σήμερα το Πρώτο κανάλι. Προβάλλει η ΕΤ-1 στις 8.00 το βράδυ.

«Για τη συνεισφορά του κινήματος αυτού στις τέχνες, για τη σχέση του με τα κομμουνιστικά κόμματα στην Ελλάδα και το εξωτερικό, για τις αντιδράσεις εναντίον του και την ιστορική σημασία της παρέμβασής του, μιλούν στην εκπομπή οι ποιητές Έκτωρ Κακναβάτος, Τίτος Πατρίκιος και Νάνος Βαλαωρίτης. Την άποψή τους καταθέτουν ακόμη οι καθηγητές του Πανεπιστημίου Αθηνών Κάρολος Μητσάκης, Μιχάλης Μερακλής, Γιώργης Γιατρομανωλάκης καθώς και ο επιμελητής της Εθνικής Πινακοθήκης Μάνος Στεφανίδης. Η παραγωγή της εκπομπής είναι της CINETIC και η σκηνοθεσία του Τάκη Χατζόπουλου».

-εφ. Η Καθημερινή 25/10/1994, Υπερρεαλισμός στο… «Παρασκήνιο». Η συνεισφορά του κινήματος στις τέχνες.

-εφ. Η Εποχή, Κυριακή 14/7/1991, Έλληνες σουρρεαλιστές στο Μπομπούρ. Από 25/6/1991 έως 23/9/1991.

-Βασίλης Κ. Καλαμαράς, εφ. Ελευθεροτυπία, Δευτέρα 8/7/1991, Αυτό το σύμπλεγμα. Ο Νάνος Βαλαωρίτης για την Έκθεση στο Παρίσι.

-Χάρης Καμπουρίδης, εφ. Τα Νέα, Τετάρτη 20/12/1995, σ. 25, Ελληνικός υπερρεαλισμός; Αφιέρωμα στον Ν. Εγγονόπουλο («Γκαλερί Σκουφά») και στον Τζ. Ντεκίρικο («Αστρολάβος»)

-Μαρία Μαραγκού, εφ. Ελευθεροτυπία, Δευτέρα 15/4/1991, Σουρεαλισμός όψιμος και καλή ζωγραφική.

-Ευριδίκη Τρισόν- Μιλσανή, περ. Αντί τχ. 472/9-8-1991, σ. 57-59, ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΠΑΡΙΣΙ. Το γνήσιο ποιητικό πέταγμα. Και οι απόψεις του Νάνου Βαλαωρίτη. Από τις 25 Ιουνίου διεξάγεται στο μεγάλο φουαγιέ του Κέντρου G. Pompidou (στο γνωστό μας Μπωμπούρ) μια σημαντική έκθεση αφιερωμένη στους Έλληνες υπερρεαλιστές.

-Γιάννης Νεγρεπόντης, εφ. Η Καθημερινή 26/7/1991, Σουρεαλιστές στο Μπομπούρ. Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ ΠΡΟΒΑΛΛΕΤΑΙ ΣΕ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟ ΠΑΡΙΣΙ.

-Αλέξανδρος Ξύδης, περ. Αντί τχ. 477/18-10-1991, σ. 58-59. Μια φωτεινή παρουσία-κι ένα σοβαρό κενό. ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ ΜΙΑ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟ ΠΑΡΙΣΙ.

-Τήλεφος, εφ. Η Καθημερινή 5/3/1996, «Υπερρεαλισμός η ελληνική διάσταση» στο «Τιτάνιουμ» και «Οι επικίνδυνες φιλίες της Σοφίας» με υπογραφή Άλκη Γκίνη.

-Σόνια Χαϊμαντά, Φωτ.;, περ. Ένα τχ. 42/16-10-1991, σ. 100-104, ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΤΕΣ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΠΟΜΠΙΝΤΟΥ. Εις την Οδόν των (Φιλ) Ελλήνων!

-Μικέλα Χαρτουλάρη: ρεπορτάζ, εφ. Τα Νέα 29/6/1991, Η ώρα των υπερρεαλιστών. «Αυτήν τη στιγμή στο Παρίσι γίνεται η αποκατάσταση των Ελλήνων υπερρεαλιστών και το γαλλόφωνο κοινό ανακαλύπτει έναν καινούργιο τρόπο υπερρεαλιστικής έκφρασης».

-Μικέλα Χαρτουλάρη: ρεπορτάζ, εφ. Τα Νέα, Τρίτη 25 Ιουνίου 1991, Υπερρεαλιστικός άνεμος. Μπομπούρ. Ιστορική αναδρομή ενός πνευματικού και καλλιτεχνικού κινήματος όπως αυτό εκφράστηκε στην Ελλάδα.

ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ

-Δημήτρης Δανίκας, εφ. Το Βήμα 3/12/1995, Ο υπερρεαλισμός στον κινηματογράφο.

«Το 1929 βρέθηκα στους παριζιάνικους κύκλους των υπερρεαλιστών. Η ηθική και κοινωνική πλευρά αυτού του ρεύματος και το νέο κοινωνικό και πολιτικό πεδίο που άνοιγε, ταίριαζαν απόλυτα στο ταμπεραμέντο μου. Και το βασικότερο; Ήμουν ο μοναδικός κινηματογραφιστής σε αυτούς τους κύκλους. Εκείνη λοιπόν την χρονιά ζήτησα 2.500 δολάρια από το μοναδικό πρόσωπο που θα μπορούσε να χρηματοδοτήσει μια ιδέα που φαινόταν τόσο γελοία σε οποιοδήποτε σοβαρό πρόσωπο: τη μητέρα μου». Ο Λουίς Μπουνιουέλ εκείνη τη χρονιά (το 1929) έκλεινε τα 29.» Η ταινία του Λουϊς Μπουνουέλ «Ο ανδαλουσιανός σκύλος» θα παρουσιαστεί στο Μέγαρο Μουσικής, την Πέμπτη 8.30 μ.μ. στην αίθουσα Δημήτρη Μητρόπουλου, με ελληνικούς υπότιτλους. Τη μουσική που έχει γράψει για το έργο ο Wolfgang Rihm θα ερμηνεύσει ζωντανά το Ensemble 13 της Καρλσρούης, υπό την διεύθυνση του Manfred Reichert.

-Βασίλης Ραφαηλίδης, εφ. Έθνος της Κυριακής 7/4/1991, ΤΟ ΓΚΡΕΜΙΣΜΑ ΤΟΥ ΠΑΤΕΡΑ… ΕΙΝΑΙ ΟΛΟΙ ΤΟΥΣ ΚΑΛΑ, Σκηνοθεσία: Τζ. Τορνατόρε.

«Η διαφορά ανάμεσα στο ρεαλισμό και το σουρεαλισμό και τι σημαίνει η φράση του Ελναρ «Σκοτώστε τη μάνα σας…».

---

ΑΡΘΡΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΥΡΩΠΑΙΟΥΣ ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΤΕΣ

-Ανωνύμως, εφ. Το Βήμα 30/12/1984, Η τράπουλα των υπερρεαλιστών. Πώς ο Αντρέ Μπρετόν και η παρέα του σκέφτηκαν τον Ρήγα ως Μπωντλαίρ και την Ντάμα ως Πορτογαλίδα Μοναχή…

- εφ. Η Αυγή 23/6/1991. Ο σουρεαλισμός πάλι στη μόδα. («Όχι το κομμάτι που ακολουθεί…)

-εφ. Τα Νέα, Σάββατο 14/11/1992, Ω, ΤΙ ΚΟΣΜΟΣ… Απομυθοποίηση. («Ερευνώντας το σεξ: Σουρρεαλιστικές Συζητήσεις, 1928-1932» είναι ο τίτλος του βιβλίου-και υπόσχεται να απογοητεύσει τους θαυμαστές των υπερρεαλιστών…»).

-εφ. Το Βήμα 18/5/1997, «Αν αγαπάτε τον έρωτα…». (« ΠΑΡΙΣΙ. Έτσι αρχίζει ένα σύνθημα των υπερρεαλιστών του 1924. Και τελειώνει: «…θα αγαπήσετε και τον υπερρεαλισμό».

-Αναστασία Λαμπρία- Όλγα Μπάτη: Επιμέλεια, εφ. Η Μεσημβρινή 19/8/1993, Το σώμα σε ενέδρα υπερρεαλισμού.

(« Ο Αντρέ Μπρετόν, ο Πολ Ελυάρ, ο Ρεϊμόν Κενό, ο Λουϊ Αραγκόν, ο Μαξ Έρνστ, ο Αντονέν Αρτό, ο πυρήνας της υπερρεαλιστικής ομάδας, αλλά και άλλα λιγότερο γνωστά μέλη ή μετέπειτα αποχωρήσαντες συμμετείχαν επί μία τετραετία από το 1928 έως το 1932 σε μια σειρά δώδεκα συνεδρίων που είχαν αντικείμενο συζήτησης σεξουαλικά θέματα: όχι τον έρωτα, που άλλωστε είχε αναγνωριστεί από το κίνημα ως δύναμη εκρηκτική πρωταρχικής σημασίας, αλλά τις σωματικές εκδηλώσεις της σεξουαλικής ορμής.»).

-Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου, περ. Αντί τχ. 629/28-2-1997, σ. 60-62, Το κέντρο και η περιφέρεια του υπερρεαλισμού.

-Rene Andrianne, (μετάφραση: Πένυ Δαλακούρτη), περ. Η Λέξη τχ. 102/3,4,1991. Ο ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΒΕΛΓΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ.

-Jean Louis Bedouin, περ. Πάλι τχ. 2-3/1964, σ.65-73. Εισαγωγή στην Υπερρεαλιστική ποίηση. Και περ. Πάλι τχ. 5/11, 1965, σ. 92-94, Εισαγωγή στην Υπερρεαλιστική ποίηση.

-David Connolly, περ. Πόρφυρας τχ. 71-72/10,1994-3,1995, 7-20.  Έλληνες Υπερρεαλιστές ποιητές σε Αγγλική μετάφραση: Προβλήματα, Παράμετροι και Δυνατότητες. Μετάφραση: Εριφύλη Μπαγιά.

-Έρνστ Μαξ, μετάφραση: Σπύρος Τσακνιάς. Περ. Η Λέξη τχ. 2/2,1981,  ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΥΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ.

-Jean Paul Enthoven, εφ. Το Βήμα (Observateur) Το Βήμα, Κυριακή 6/1/1991, σ. Β2/24, Έρωτες σουρεαλιστών.  Συναντήσεις και συζητήσεις. Στην σελίδα Νέες Εποχές.- Ερωτισμός.

-Πέγκυ Κουνενάκη, εφ. Η Αυγή 21/4/1985, «Ο σουρρεαλισμός και η εποχή του» ή η απελευθέρωση της φαντασίας και του ονείρου.

-Θανάσης Λάλας, εφ. Το Βήμα, Κυριακή 18/2/1996, σ. 19/9. Στην σελίδα ΤΑΣΕΙΣ. Σουρεαλιστικά παιχνίδια. Πώς «σκότωναν» τον χρόνο τους ο Αντρέ Μπρετόν και η παρέα του.

«Σαν σήμερα πριν 100 χρόνια γεννήθηκε ο Αντρέ Μπρετόν, ο πατέρας του σουρεαλιστικού κινήματος. «Το Βήμα» τιμώντας τον παρουσιάζει από τα αρχεία του σουρεαλισμού μερικές ξεχωριστές στιγμές όπου συμμετείχαν ο ίδιος και οι φίλοι του Μαρσέλ Νολ, Λουϊ Αραγκόν, Υβ Τανγκύ, Πολ Ελυάρ, Σίγκμουντ Φρόιντ, Μπενζαμίν Περέ, Αλμπέρτο Τζιακομέτι, Αντονέν Αρτό, Σουζάν Μυζάρ, Πιερ Ουνίκ, Μαξ Μορίτζ και Ρεϊμόν Κενό.» .

-Andy Martin, εφ. Το Βήμα (THE INDEPENDENT), Σουρεαλιστικά σεμινάρια για το σεξ.

-Α. Μ., εφ. Νέα Προοπτική 3/10/1993, ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΤΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΤΣΚΙΣΤΗΣ. ΠΙΕΡ ΝΑΒΙΛ (1904-1993).

-Γιώργος Ίκαρος Μπαμπασάκης, εφ, ΤΟ Πριν 22/5/1994, 70 ΧΡΟΝΙΑ ΣΟΥΡΕΑΛΙΣΜΟΣ. Στην στήλη «Σχολιάζοντας».

-Βάλτερ Μπένγιαμιν, (μετάφραση: Στέλλα Νικολούδη), ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ. Το τελευταίο ενσταντανέ της ευρωπαϊκής διανόησης.

«Τα πνευματικά ρεύματα μπορούν να φτάσουν σε μια διαφορά δυναμικού αρκετά έντονη, ώστε να επιτρέπουν στον κριτικό να στηρίξει επάνω τους τη λειτουργία της κριτικής του δύναμης…».

-Χρήστος Σαλταπήδας, περιοδικό Πόρφυρας τχ.74/7,9,1995, 237-244, ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΡΤΙΚΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ (Αντρέ Μπρετόν).

-Μάνος Στεφανίδης, εφ. Η Κυριακάτικη Αυγή 16/10/1994, σ.29. Διανοούμενος: Ο κύριος τίποτε!

Με αφορμή τα 70 χρόνια του σουρεαλιστικού μανιφέστου αλλά και τον εκπεσμό της ιδεολογίας και των θεραπόντων της στις μέρες μας.

«Η κυριότερη συμβολή του σουρεαλισμού στην ευρωπαϊκή σκέψη συνίσταται στη γενικότερη απομυθοποίηση της αυθεντίας, είτε προσωπικής είτε θεσμικής. Σήμερα όμως οι διανοούμενοι, παρότι δηλώνουν παιδιά της σουρεαλιστικής ελευθερίας, χρησιμοποιούν το συζητήσιμο κύρος τους για να εμπεδώσουν τη μεταφυσική, σχεδόν, αυθεντία των Μ.Μ.Ε. Ο ηλεκτρονικός λόγος εκφερόμενος από τους επαγγελματίες- τίποτε της διανόησης, καθίσταται ένα ισοπεδωτικό μανιφέστο τρόμου για τον πολιτισμό του μέλλοντος».

-Γιώργος Η. Σαραντόγλου, περ. Αντί τχ. 311/28-2-1986, σ. 48-49. Η ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ. «Το σκάνδαλο ως βιωματική αναγκαιότητα στην υπερρεαλιστική περιπέτεια: Δια βραχέων προσέγγιση και σύντομα αναιδής ερμηνεία του φαινομένου».

-Κώστας Σταματίου, εφ. Τα Νέα 10/12/1983. Υπερρεαλισμός

-Κώστας Σταματίου, εφ. Τα Νέα 4/6/1988, Ο «πατέρας» της τραγωδίας και ο «Πάπας» του Υπερρεαλισμού.  Η ΜΕΓΑΛΟΣΥΝΗ ΤΟΥ ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΥ.

-Τριστάν Τζαρά, περ. Επίκαιρα τχ. 584/11-10-1979, ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΟΣ. Ο Τριστάν Τζαρά αναλύει τη λειτουργικότητα της ποίησης και επισημαίνει την αποστολή του ποιητή.

Βλέπε το βιβλίο: ΤΡΙΣΤΑΝ ΤΖΑΡΑ, Ο Υπερρεαλισμός και ο Μεταπόλεμος. Μετάφραση του Στ. Ν. Κουμανούδη, εκδόσεις Ύψιλον-Αθήνα 1979.

            Καταγράφω στο τρίτο αυτό σημείωμα για τον Ευρωπαϊκό και Ελληνικό Υπερρεαλισμό, την ενδεικτική αρθογραφία που γνωρίζω και σχετικά μελετήματα. Βιβλιοκριτικές και σημειώματα ελλήνων και ξένων για το Σουρρεαλιστικό κίνημα και τις επιδράσεις του κυριότερα στον Ελλαδικό χώρο. Σχετικές πληροφορίες μπορεί να συναντήσει ο αναγνώστης και στα επιμέρους δοκίμια και μελετήματα για σουρεαλιστές έλληνες ποιητές. Όπως πχ. για τον Ανδρέα Εμπειρίκο, τον Νίκο Εγγονόπουλο, τον Νικήτα Ράντο, τον Νάνο Βαλαωρίτη (και τα κείμενά του στο παλαιό πολιτικό περιοδικό «Ο Σχολιαστής» και σε πολλά αφιερωματικά τεύχη λογοτεχνικών περιοδικών. Ένας ξεχωριστός και ευρύς τομέας είναι και οι Σουρρεαλιστές Εικαστικοί Καλλιτέχνες, οι Κινηματογραφικοί Σκηνοθέτες καθώς και ο θεατρικός χώρος. Η παράθεση όμως επιμέρους πληροφοριών, θα αύξανε τον όγκο των σελίδων του κειμένου και θα ήταν πολύ κουραστικό. Το κύριο βάρος σε αυτό το τρίτο μέρος, έπεσε στις εφημερίδες και τα περιοδικά, παρά στα βιβλία. Μετέφερα και ορισμένες πληροφορίες που συνάντησα στην γενική βιβλιογραφία για καλύτερη εξυπηρέτηση των όποιων αναγνωστών του Υπερρεαλιστικού λόγου.

      Αν όπως έχουν αποφανθεί οι ειδικοί η θεωρία του Πωλ Βαλερύ για την «καθαρή ποίηση» (poesie pure) δεν είναι τίποτε άλλο από ένας ανανεωμένος συμβολισμός, ένας άλλος τρόπος του ποιητικού λόγου να ανανεωθεί- ο συμβολισμός-χωρίς να αυτοκαταργηθεί, ο ανανεωμένος αυτός συμβολισμός οδήγησε στην μοντέρνα ποίηση, στον σύγχρονο ποιητικό λόγο, από τον οποίο, προήλθε ο Υπερρεαλισμός. Η Μουσικότητα του ποιητικού λόγου παραχώρησε την θέση της στην ανάδειξη των εσωτερικών μυστικών διεργασιών της ψυχής του ανθρώπου, την ονειρώδη φαντασία, και μέσω της επιστήμης της ψυχανάλυσης, στην ανάδειξη των πλέον ατίθασων  και άναρχων, πρωτόγνωρων φαντασιώσεων του ανθρώπου. Ο εσωτερικός μας κόσμος βγήκε στην ποιητική επιφάνεια, τα μυστικά του υποσυνείδητου ξεπήδησαν από κρυμμένες απόκρημνες πραγματικότητες που καιροφυλακτούσαν μέσα στα ερέβη της ψυχής του ανθρώπου. Η υιοθέτηση επίσης της αυτόματης γραφής, που καταργούσε την ευθύγραμμη ποιητική διατύπωση, που, άλλαζε την παραδοσιακή δομή των στίχων, γκρέμιζε τους κανόνες του συντακτικού, και, αγνοούνταν επιδεικτικά οι κανόνες και οι περιοριστικές δαγκάνες της λογικής, από τους Σουρρεαλιστές, έφερε μια επαναστατική διάθεση στον χώρο του ποιητικού λόγου-του πριν τον Σουρρεαλισμό, που όλα ήταν ωραία και καλά καμωμένα, χωρίς σχεδόν τίποτα να κινείται ή να ταράζει τα λιμνάζοντα νερά της τέχνης και της κοινωνίας. Το ακαταλαβίστικο του σουρεαλιστικού λόγου, λοιδορούσε ισχυρότερα και βαθύτερα τα κακώς κείμενα, από την μη μου άπτου «ακαδημαϊκή» ποίηση. Η θεματική τολμηρότητα, η απολυτότητα των εννοιών, το μεγάλο κοντράστ των εικόνων, η θαρραλέα έκφραση, η κατάργηση της ποιητικής δομής και των κανόνων, η απαξίωση της ρίμας, δηλαδή της ομοιοκαταληξίας, οδήγησε στην ανανέωση της ποίησης τον προηγούμενο αιώνα. Το ομαλό περπάτημα του στίχου, έδωσε ακόμα την θέση του στον παραληρηματικό λόγο, όχι σαν περιπτωσιολογία, ή σαν μια περιφερειακή εκφραστική αποτύπωση των εσωτερικών ψυχικών δυνάμεων του ανθρώπου αλλά, σαν κέντρο νέας αναφοράς, στον σύγχρονο κόσμο μας. Ο ποιητικός λόγος μέσω του Σουρεαλιστικού ρεύματος,  μπορούσε αβίαστα να βαδίσει στα ίχνη των νέων σκοτεινών καιρών της ανθρωπότητας. Ότι στα παλαιότερα, προ επιστημονικά χρόνια ο άνθρωπος εξέφραζε με τις θεϊκές ή δαιμονικές δυνάμεις της μυθολογίας, ή των λαϊκών παραμυθιών, από εδώ και πέρα το εξέφραζε ανετότερα με την σουρρεαλιστική γραφή. Το παράλογο αποκτούσε κυρίαρχη θέση μέσα στην Τέχνη. Σχηματίζοντας ένα παράλληλο σύμπαν μέσα στην κοινωνία και την τέχνη. Οι πιο παράξενες τάσεις και ευαίσθητες ροπές της ανθρώπινης συνείδησης βγήκαν στην επιφάνεια και κατοχύρωσαν την ταυτότητά τους και την κοινωνική τους διάσταση.

     Ο Ποιητής- περιπλανητής Οδυσσέας μετά τον Υπερρεαλισμό, μπορούσε να ταξιδέψει άφοβα και χωρίς πανοπλίες όπου ήθελε, χωρίς να δεθεί στο μεσιανό κατάρτι και να βάλει βουλοκέρι στα αυτιά του για να μην μαγευτεί από τις σειρήνες. Τουναντίον, έπρεπε να επιδιώξει να ζήσει όσο μπορεί πιο πολλά ηδονικά μυρωδικά που γράφει ο αλεξανδρινός ποιητής. Γιατί, το ταξίδι είναι εκείνο που μετράει στο σύντομο πέρασμα της ζωής. Η σκληρότητα του σουρρεαλισμού μας δηλώνει ότι πλέον, απωλέσαμε την παρθενική μας ματιά, και βγήκαμε να περπατήσουμε γυμνοί έξω από τον κήπο της Εδέμ χωρίς δυνατότητα επιστροφής. Μπορεί η επανάσταση να απέτυχε, παρέμεινε όμως ζωντανός ο θεϊκός εγωτισμός του υπερρεαλιστή επαναστάτη. Και αυτό, δεν είναι και μικρό βήμα μέσα στην αιματοβαμμένη ανθρώπινη Ιστορία.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς, 11 Μαϊου 2020

Με προσοχή στην έξοδο, γιατί η Υψικάμινος του εγκλεισμού είναι ακόμα μπροστά μας.