Τί είναι Υπερρεαλισμός του Αντρέ Μπρετόν

      Τι είναι ο Υπερεαλισμός

Σύντροφοι:

     Η δραστηριότητα των υπερεαλιστών συντρόφων στο Βέλγιο είναι στενά συνδεδεμένη με τη δική μας και είμαι χαρούμενος που βρίσκομαι στη συντροφιά τους απόψε. Ο Magritte, ο Mesens, ο Nouge, ο Scutenaire και ο Souris είναι ανάμεσα σ’ αυτούς που η επαναστατική τους θέληση- χωρίς να εξετάζουμε καθόλου εάν συμφωνούν ή δεν συμφωνούν μαζί μας σε ορισμένα σημεία-στάθηκε για μας στο Παρίσι μιά διαρκής αφορμή να σκεφτόμαστε ότι το υπερεαλιστικό σχέδιο, έξω από τους περιορισμούς του χώρου και χρόνου, μπορεί να συμβάλλει στην αποτελεσματική επανασύνδεση όλων εκείνων πού δεν απελπίζονται όσον αφορά την αλλαγή του κόσμου και εύχονται αυτή η αλλαγή να είναι όσο γίνεται πιο ριζική.

     Στις αρχές του πολέμου του 1870 (επρόκειτο να πεθάνει τέσσερις μήνες αργότερα, σε ηλικία είκοσι τεσσάρων χρόνων), ο συγγραφέας των Chants de Maldoror και των Poesies Isidore Ducasse, πιό γνωστός ως compte de Lautreamont, πού η σκέψη του στάθηκε η μεγαλύτερη βοήθεια και ενθάρρυνση για τους φίλους μου και μένα μέσα στα δεκαπέντε χρόνια που καταφέραμε να έχουμε μια κοινή δράση, έκανε την ακόλουθη παρατήρηση, ανάμεσα σε πολλές άλλες που μας ηλέκτρισαν πενήντα χρόνια αργότερα: «Στον καιρό αυτού του γραπτού νέα ρίγη διαπερνούν τη διανοητική ατμόσφαιρα’ χρειάζεται κανείς μόνο το θάρρος να τα αντικρύσει».

     1868-75. Είναι αδύνατο, κοιτώντας πίσω στο παρελθόν, να διακρίνει κανείς άλλη εποχή τόσο ποιητικά πλούσια, τόσο νικηφόρα, τόσο επαναστατική, τόσο γεμάτη με μακρινό περιεχόμενο, όσο αυτή που εκτείνεται από την χωριστή δημοσίευση του πρώτου κάντο του Maldoror μέχρι την αποστολή σε γράμμα στον Ernest Delahaye του τελευταίου ποιήματος του Rimbaud, του «Ονείρου», πού δεν έχει ακόμα περιληφθεί στα Άπαντά του. Δεν είναι μάταιη ελπίδα να ευχόμαστε να δούμε τα έργα του Lautreamont και του Rimbaud αποκαταστημένα στη σωστή τους ιστορική βάση: τον ερχομό και τα άμεσα αποτελέσματα του πολέμου του 1870. Άλλοι ανάλογοι κατακλυσμοί δεν θα μπορούσαν να μην ξεπηδήσουν από αυτόν τον στρατιωτικό και κοινωνικό κατακλυσμό που τελικό του επεισόδιο ήταν η στυγερή κατάπνιξη της παρισινής Κομμούνας’ ο τελευταίος χρονικά έπιασε πολλούς από μας στην ίδια ηλικία, με αυτή που βρήκε τον Lautreamont και τον Rimbaud ριγμένους μέσα στον προηγούμενο, και, σαν να ήταν η εκδίκηση, είχε αποτέλεσμα- αυτό που αποτελεί το καινούργιο και σημαντικό γεγονός-το θρίαμβο της μπολσεβίκικης επανάστασης.

     Πρέπει να πω ότι σε ανθρώπους κοινωνικά και πολιτικά αμόρφωτους, όπως είμασταν τότε εμείς- εμείς πού, απ’ τη μιά, προερχόμασταν στο μεγαλύτερο μέρος μας από τη μικροαστική τάξη και, από την άλλη, είχαμε όλοι καταληφθεί από την επιθυμία να παρέμβουμε στο καλλιτεχνικό πεδίο-οι μέρες του Οκτώβρη, τις οποίες μόνο το πέρασμα του χρόνου και η συνακόλουθη εμφάνιση ενός μεγάλου αριθμού έργων που μπορούσαν να διαβάσουν όλοι επρόκειτο να φωτίσουν πλήρως, δεν μπορούσαν εκεί και τότε να μας φανούν ότι γύριζαν έτσι αποφασιστικά μια σελίδα της ιστορίας. Είμασταν, επαναλαμβάνω, κακά προετοιμασμένοι και κακά πληροφορημένοι. Πάνω απ’ όλα, είμασταν απορροφημένοι από μιά εκστρατεία συστηματικής άρνησης, εξοργισμένοι από τις συνθήκες κάτω απ’ τις οποίες, σε μιά τέτοια ηλικία, είμασταν αναγκασμένοι να ζούμε. Η άρνησή μας όμως δεν σταματούσε εκεί’ ήταν αχόρταγη και δε γνώριζε περιορισμούς. Εκτός απ’ την απίστευτη ηλιθιότητα των επιχειρημάτων, πού προσπαθούσαν να νομιμοποιήσουν τη συμμετοχή μας σε μιά τέτοια επιχείρηση όπως ο πόλεμος, η έκβαση του οποίου μας άφηνε τραγικά αδιάφορους, η άρνηση αυτή κατευθυνόταν-και, έχοντας ανατραφεί σ’ ένα τέτοιο σχολείο, δεν είμασταν ικανοί να αλλάξουμε τόσο πολύ ώστε να κατευθύνεται λιγότερο- εναντίον του συνόλου των διανοητικών, ηθικών και κοινωνικών υποχρεώσεων που συνεχώς και απ’ όλες τις μεριές καταπιέζουν τον άνθρωπο και τον συντρίβουν. Διανοητικά, ο χυδαίος ορθολογισμός και η ανταλλαγή διαξιφισμών, περισσότερο απ’ ό,τιδήποτε άλλο, προκάλεσαν την αηδία και την καταστροφική μας παρόρμηση. Ηθικά, ήταν όλα τα καθήκοντα: Θρησκευτικά, πολιτικά και της οικογένειας. Κοινωνικά ήταν η δουλειά. Δε λέει ο Rimbaud: «Ποτέ δε θα δουλέψω, ώ χείμαρροι φωτιάς» και ακόμη: «Το χέρι που γράφει αξίζει όσο το χέρι που οργώνει! Τι εποχή χεριών!» Δε θα σηκώσω ποτέ το χέρι μου!».

     Όσο τα σκέπτομαι, τόσο περισσότερο σιγουρεύομαι πώς για μας τίποτα δεν άξιζε να σωθεί, εκτός αν ήταν, επί τέλους,“L’ amour la poesie”, για να δανειστούμε τον λαμπερό και δονούμενο τίτλο ενός απ’ τα βιβλία του Paul Eluard “L’ amour la poesie” που θεωρήθηκαν σαν αχώριστα στην ουσία τους και σαν το μοναδικό αγαθό. Ανάμεσα στην άρνηση αυτού του αγαθού, μιάς άρνησης που έφτασε στο απώγειό της από τον πόλεμο και την πλήρη και απόλυτη αποδοχή του(«Η ποίηση πρέπει να γίνεται απ’ όλους, όχι από έναν»)

το πεδίο δεν ήταν, κατά την γνώμη μας, ελεύθερο για τίποτα άλλο από μιά επανάσταση σ’ όλα τα επίπεδα, απίθανα ριζική, μα πρακτική στον ύψιστο βαθμό, μιά επανάσταση που κατάστρεφε εσωτερικά κάθε στιγμή το αίσθημα που κουβάλαγε μαζί της, και του επιθυμητού και του αφηρημένου.

     Χωρίς αμφιβολία πολλοί από σας θα το αποδώσετε σε κάποια έξαψη της νεότητας και στη γενική κτηνωδία της εποχής’ πρέπει, όμως, να επιμείνω σ’ αυτή τη στάση μας, κοινής σε λίγους ανθρώπους και εκφραζόμενή σε περιόδους που απέχουν κοντά μισόν αιώνα μεταξύ τους. Πρέπει να σας διαβεβαιώσω ότι, αγνοώντας αυτή τη στάση, δεν μπορεί κανείς να καταλάβει τι αντιπροσωπεύει ο υπερεαλισμός. Αυτή η στάση από μόνη της μπορεί να εξηγήσει, και αρκετά ικανοποιητικά, όλες τις υπερβολές που μπορεί να μας αποδοθούν, δεν μπορεί όμως να κατακριθούν εκτός εάν κανείς υποθέσει μάταια ότι θα μπορούσαμε να είχαμε ξεκινήσει από άλλο σημείο. Οι κακόηχες παρατηρήσεις που μας προσάπτουν, οι αποκαλούμενες απερίσκεπτες επιθέσεις, οι προσβολές, οι διενέξεις, τα σκάνδαλα-όλα αυτά για τα οποία τόσο κατηγορούμαστε- εμφανίστηκαν στον ίδιο δρόμο με τα υπερεαλιστικά ποιήματα. Από την αρχή, η υπερεαλιστική στάση αυτό είχε κοινό με τον Lautreamont και τον Rimbaud, πού δένει μιά και καλή τη μοίρα μας με τη δική τους, την σε καιρό πολέμου ηττοπάθεια.

     Δεν φοβάμαι να πώ ότι αυτή η ηττοπάθεια μου φαίνεται πιό σημαντική παρά ποτέ. «Νέα ρίγη διαπερνούν τη διανοητική ατμόσφαιρα’ χρειάζεται κανείς μόνο το θάρρος να τα αντικρύσει». Στην πραγματικότητα πάντα διαπερνούν τη διανοητική ατμόσφαιρα. Το πρόβλημα της εξάπλωσης και της ερμηνείας τους παραμένει το ίδιο και, όσο αφορά εμάς, περιμένει να λυθεί. Παραφράζοντας όμως τον Lautreamont,  δεν μπορώ να μην προσθέσω ότι παλιές κι ετοιμοθάνατες τρεμούλες προσπαθούν αυτήν την ώρα που μιλώ, να υποκαταστήσουν εκείνες ακριβώς της γνώσης και της ζωής. Αυτές οι παλιές τρεμούλες έρχονται να προαναγγείλουν μια φρικτή επιδημία που ακολουθείται αναπόφευκτα από την άρνηση όλων των δικαιωμάτων’ χρειάζεται κανείς μόνο το θάρρος να αντικρύσει και τούτες. Η επιδημία αυτή ονομάζεται φασισμός.

     Άς είμαστε προσεκτικοί, να μην υποτιμούμε τον κίνδυνο: η σκιά μεγάλωσε πρόσφατα πολύ πάνω από την Ευρώπη. Ο Χίτλερ, ο Ντόλφους και ο Μουσολίνι είτε έπνιξαν στο αίμα, είτε υπόβαλαν σε σωματικό εξευτελισμό όλα όσα αποτελούσαν τις προσπάθειες γενεών για ένα πιό ανεκτό και πιό αξιοπρεπή τρόπο ύπαρξης. Τις προάλλες πρόσεξα στην πρώτη σελίδα μιας παρισινής εφημερίδας, μια φωτογραφία των περιχώρων του ορυχείου Lambrechies μιά μέρα μετά τη συμφορά. Η φωτογραφία συνόδευε ένα άρθρο με τίτλο, σε εισαγωγικά, «Μόνο η πίκρα μας μένει». Στην ίδια σελίδα υπήρχε μιά άλλη φωτογραφία-ανέργων της πατρίδας σας που στεκόντουσαν μπροστά σε μία τρώγλη της παρισινής «φτωχής ζώνης»- με τη λεζάντα Η φτώχεια δεν είναι έγκλημα. «Τι ωραία!» σκέφτηκα, κοιτώντας τη μία εικόνα μετά την άλλη. Έτσι οι αστοί στη Γαλλία παρηγορούνται, ξέροντας ότι οι ανθρακωρύχοι της πατρίδας σας δεν ήταν αναγκαστικά εγκληματίες, επειδή σκοτώθηκαν για 35 φράγκα την ημέρα. Και, χωρίς αμφιβολία, οι ανθρακωρύχοι, οι σύντροφοί μας, θα χαρούν να μάθουν ότι το συμβούλιο της Βελγικής Εταιρείας Άνθρακος σκοπεύει να αναβάλλει μέχρι μεθαύριο την εφαρμογή της περικοπής των μισθών, πού είχε οριστεί για τις 20 Μαϊου. Στην καπιταλιστική κοινωνία η υποκρισία και ο κυνισμός έχουν χάσει κάθε αίσθηση μέτρου και γίνονται καθημερινά πιο σκανδαλώδεις. Χωρίς να κάνω υπερβολικές παραχωρήσεις στον ανθρωπισμό, που ενέχει πάντα αδύνατους συμβιβασμούς και ανακωχές προς όφελος του δυνατότερου, θα έλεγα πως η σκέψη δεν μπορεί κάτω απ’ αυτή την ατμόσφαιρα να αντικρύσει τον έξω κόσμο χωρίς αμέσως να φρίξει. Αυτά που γνωρίζουμε για τον φασισμό δείχνουν ότι είναι ακριβώς η εδραίωση αυτής της τάξης πραγμάτων, επιδεινωμένης στο έπακρο από τη διαρκή παραίτηση που ζητά να πετύχει από τους καταπιεζόμενους. Δεν είναι προφανής ρόλος του φασισμού να επανα-σταθεροποιήσει στο μεταξύ την κλονιζόμενη κυριαρχία του χρηματιστικού κεφαλαίου; Ένας τέτοιος ρόλος από μόνος του είναι αρκετός να τον κάνει να αξίζει όλο μας το μίσος. Συνεχίζουμε να θεωρούμε αυτή τη φαλκιδευμένη παραίτηση σαν ένα από τα μεγαλύτερα κακά που μπορούν να υποστούν άτομα του είδους μας’ και αυτοί που θάθελαν να την επιβάλουν αξίζουν, κατά τη γνώμη μας, να χτυπηθούν σαν σκυλιά. Είναι όμως αδύνατο να αποκρύψουμε το γεγονός ότι αυτός ο πελώριος κίνδυνος είναι εκεί, καραδοκεί στην πόρτα μας, ότι εμφανίστηκε εντός των τειχών μας και θα ήταν βυζαντινισμός να λογομαχούμε συνεχώς, όπως στη Γερμανία, για την εκλογή του φράγματος που θα στήσουμε, όταν στο μεταξύ, με διάφορα προσωπεία, έρχεται κλεφτά όλο και πιο κοντά μας.

     Στην πορεία των ενεργειών πού έκανα με σκοπό τη συμβολή, τουλάχιστον όσο είμαι ικανός, της οργάνωσης στο Παρίσι του αντιφασιστικού αγώνα, πρόσεξα ότι ήδη μια κάποια αμφιβολία εισχώρησε στους κύκλους των διανοουμένων της αριστεράς, όσον αφορά την επιτυχή αντιμετώπιση του φασισμού, μια αμφιβολία που έχει δυστυχώς επηρεάσει ακόμα και τα στοιχεία εκείνα που θα τα θεωρούσε κανείς άξια να βασίζεται και που είχαν έρθει στο προσκήνιο αυτού του αγώνα. Μερικοί από αυτούς άρχισαν ήδη να προετοιμάζουν δικαιολογίες για το χάσιμο αυτής της μάχης. Μια τέτοια διάθεση με τρομάζει τόσο, ώστε δεν θα ενδιαφερόμουνα να μιλήσω εδώ εάν δεν ξεκαθάριζα τη θέση μου σε σχέση μ’ αυτούς, ή χωρίς να προεξοφλώ μια ολόκληρη σειρά παρατηρήσεων πού θ’ ακολουθήσουν, επιβεβαιώνοντας ότι σήμερα, περισσότερο παρά ποτέ, η απελευθέρωση της διάνοιας, ο άμεσος στόχος του υπερρεαλισμού, απαιτεί σαν πρωταρχική προϋπόθεση, κατά την άποψη των υπερρεαλιστών, την απελευθέρωση του ανθρώπου, που σημαίνει ότι πρέπει να αγωνιστούμε να σπάσουμε τα δεσμά μας με όλη τη δύναμη της απελπισίας’ ότι σήμερα περισσότερο παρά ποτέ οι υπερρεαλιστές βασίζονται ολότελα, για την επίτευξη της ανθρώπινης απελευθέρωσης, στην προλεταριακή επανάσταση.

      Αισθάνομαι τώρα ελεύθερος να γυρίσω στο αντικείμενο αυτού του φυλλαδίου, που αποτελεί προσπάθεια εξήγησης του τί είναι ο υπερεαλισμός. Με κάποια ασάφεια που περιέχεται στη λέξη υπερεαλισμός είναι πράγματι ικανή να οδηγήσει κάποιον να πιστέψει ότι προσδιορίζει δεν ξέρω ποια υπερβατική στάση, όταν τελείως αντίθετα εκφράζει-πάντα εξέφραζε για μας-έναν πόθο εμβάθυνσης των θεμελίων του πραγματικού’ έναν πόθο να προκαλέσει μιά πιό καθαρή και συνάμα πιό σφοδρή συνείδηση του κόσμου που γίνεται αντιληπτός απ’ τις αισθήσεις. Η όλη εξέλιξη του υπερεαλισμού, από τις απαρχές μέχρι σήμερα, πού θα αποπειραθώ τώρα να ανατρέξω, δείχνει πώς η ακατάπαυστη επιθυμία μας, που γίνεται καθημερινά όλο και πιο επιτακτική, ήταν να αποφευχθεί πάση θυσία, η θεώρηση ενός συστήματος σκέψης σαν καταφυγίου’ να συνεχίσουμε τις έρευνές μας με μάτια ορθάνοιχτα στις εξωτερικές συνέπειες’ και να βεβαιωθούμε πως τα αποτελέσματα των ερευνών αυτών θα μπορέσουν να αντιμετωπίσουν την ανάσα του δρόμου. Στο όριο, για αρκετά χρόνια τώρα-ή, ακριβέστερα, αφότου τερματίστηκε αυτή θα μπορούσαμε να ορίσουμε σαν καθαρά διαισθητική περίοδο του υπερεαλισμού (1919-25)-στο όριο λοιπόν, προσπαθήσαμε να παρουσιάσουμε την εσωτερική πραγματικότητα και την εξωτερική πραγματικότητα σαν δύο στοιχεία σε πορεία συγχώνευσης, να γίνουν τελικά ένα. Αυτή η τελική συγχώνευση αποτελεί τον υπέρτατο στόχο του υπερεαλισμού’ όντα η εσωτερική και η εξωτερική πραγματικότητα, στην τωρινή μορφή της κοινωνίας, σε αντίθεση (και σ’ αυτή την αντίθεση βρίσκουμε ακριβώς το αίτιο της δυστυχίας του ανθρώπου, μα και την πηγή της δραστήριότητάς του), αναλάβαμε την αποστολή να φέρουμε αντιμέτωπες μεταξύ τους αυτές τις δύο πραγματικότητες σε κάθε πιθανή εκαιρία, να μην επιτρέψουμε την εκ των προτέρων υπεροχή της μίας πάνω στην άλλη, χωρίς όμως να ενεργούμε και στις δύο ταυτόχρονα, γιατί αυτό θα σήμαινε πώς είναι λιγότερο διαχωρισμένες απ’ ότι στην πραγματικότητα (και πιστεύω ότι αυτοί που υποκρίνονται πώς ενεργούν και στις δύο συγχρόνως ή μας κοροϊδεύουν ή είναι θύματα ανησυχητικών παραισθήσεων)’ να ενεργούμε πάνω σ’ αυτές τις δύο πραγματικότητες λοιπόν όχι μαζί αλλά στη μία μετά την άλλη μ’ ένα συστηματικό τρόπο, που μας επιτρέπει να παρατηρούμε την αμοιβαία τους έλξη και αλληλοδιείσδυση, και να δίνουμε σ’ αυτά την αλληλεπίδραση δυνάμεων όλες τις αναγκαίες προεκτάσεις για τη τάση των δύο αυτών κοντινών πραγματικοτήτων να γίνουν ένα και το αυτό.

     Όπως παρεμπιπτόντως ανέφερα πιό πάνω, νομίζω ότι μπορεί κανείς να διακρίνει δύο περιόδους στο υπερεαλιστικό κίνημα, ίσης διάρκειας, από τις απαρχές του (1919, έτος που δημοσιεύτηκε το Les Champs magnetiques (Τά μαγνητικά παιδία) μέχρι σήμερα-μια καθαρά διαισθητική περίοδο και μιά περίοδο συλλογισμού. Η πρώτη χαρακτηρίζεται συνοπτικά από την πίστη, που εκφράστηκε εκείνο τον καιρό, στην παντοδυναμία της σκέψης, που θεωρήθηκε ικανή να ελευθερωθεί μόνη της, με δικά της μέσα. Η πίστη αυτή ενυπάρχει στην άποψη που δεσπόζει και παραδέχτηκα σήμερα σαν άκρως λανθασμένη, την άποψη ότι η σκέψη υπερέχει πάνω στην ύλη. Ο ορισμός του υπερρεαλισμού πού πέρασε στα λεξικά, ορισμός παρμένος απ’ το Μανιφέστο του 1924, παίρνει υπ’ όψη του μόνο αυτή την τελείως ιδεαλιστική διάταξη και (για ηθελημένους λόγους απλοποίησης και διεύρυνσης, που προοριζόντουσαν, στο μυαλό μου, να επηρεάσουν το μέλλον αυτού του ορισμού) το κάνει με στοιχεία που υποδηλώνουν ότι κορόϊδευα τον εαυτό μου εκείνο τον καιρό υποστηρίζοντας τη χρήση μιας αυτόματης σκέψης, όχι απομακρυσμένης από κάθε έλεγχο του λογικού μά και αποδεσμευμένης από «κάθε προκατάληψη αισθητική ή ηθική». Θάπρεπε τουλάχιστο να λέει συνειδητή προκατάληψη αισθητική ή ηθική.

    Στη διάρκεια της περιόδου που εξετάζουμε, με την απουσία βέβαια κάθε ιδιαίτερα αποθαρρυντικού εξωτερικού γεγονότος, η υπερεαλιστική δραστηριότητα έμεινε αυστηρά περιορισμένη στις πρώτες της θεωρητικές βάσεις, συνεχίζοντας να είναι ο φορέας αυτού του απόλυτου αντικονφορμισμού πού, όπως είδαμε, αποτελούσε το συνδετικό στοιχείο που έφερνε κοντά αυτούς που συμμετείχαν, και το αίτιο, στα πρώτα χρόνια μετά τον πόλεμο, μιάς αδιάκοπης σειράς προσχωρήσεων. Καμία όμως συνειδητή πολιτική ή κοινωνική έκφραση δεν εμφανίστηκε μέχρι το 1925’ δηλαδή (και είναι σημαντικό να το τονίσουμε αυτό), μέχρι το ξέσπασμα του πολέμου του Μαρόκου, πού, ξαναζωντανεύοντας την ιδιαίτερη εχθρότητα μας για τον τρόπο που οι ένοπλες συγκρούσεις επηρεάζουν τον άνθρωπο, μας έβαλε μπροστά στην ανάγκη να διαμαρτυρηθούμε δημόσια. Η διαμαρτυρία πού, με τίτλο Επανάσταση εδώ και για πάντα! (Οκτώβριος 1925), ένωνε τα ονόματα των υπερεαλιστών με αυτά τριάντα άλλων διανοουμένων, ήταν χωρίς αμφιβολία αρκετά συγκεχυμένη ιδεολογικά’ παρ’ όλα αυτά σημείωνε το διαχωρισμό μ’ έναν ολόκληρο τρόπο σκέψης’ δημιουργούσε ένα προηγούμενο που θα καθόριζε όλο τον μελλοντικό προσανατολισμό του κινήματος. Η υπερεαλιστική δραστηριότητα, αντιμέτωπη με ένα ωμό, απεχθές, αδιανόητο γεγονός, αναγκάστηκε να αναρωτηθεί ποιές ήταν οι πηγές της και να καθορίσει τα όριά τους’ αναγκάστηκε να υιοθετήσει μια συγκεκριμένη στάση, έξω από την ίδια, ώστε να συνεχίσει να αντιμετωπίζει, ο,τιδήποτε ξεπερνούσε αυτά τα όρια.

     Εκείνη τη στιγμή η υπερεαλιστική δραστηριότητα έμπαινε στη περίοδο του συλλογισμού. Ξαφνικά, αισθάνθηκε την ανάγκη να καλύψει το κενό που χωρίζει τον απόλυτο ιδεαλισμό και τον διαλεκτικό υλισμό.

……………………………

    Σαν ένα ζωντανό κίνημα-ένα κίνημα δηλαδή που περνάει συνεχείς φάσεις εξέλιξης για να καταλήξει κάπου και, το πιό σημαντικό, να στηρίζεται γερά σε συγκεκριμένα γεγονότα-ο υπερρεαλισμός συνένωσε και συνεχίζει να συνενώνει διάφορους ανθρώπινους χαρακτήρες που ο καθένας υπακούει ή αντιστέκεται σε πολλές και διάφορες διατάξεις. Καθοριστικό στοιχείο της μόνιμης ή προσωρινής προσχώρησης δεν πρέπει να θεωρηθεί η τυφλή παραδοχή ενός αδρανούς αποθέματος ιδεών, πού συγκεντρώθηκαν μαζί, αλλά η συνεχής ακολουθία γεγονότων πού, προωθώντας τον δραστηριοποιημένο στο κίνημα σε άλλα επίπεδα, τον αναγκάζει για κάθε καινούργιο ξεκίνημα να γυρίζει πίσω στην ίδια αφετηρία…..

 Το βασικό είναι να κοιτάζουμε πάντα μπροστά, να μένουμε σίγουροι ότι δεν έχασε κανένας τον διακαή πόθο για ομορφιά, αλήθεια και δικαιοσύνη, κοπιαστικά να προχωράμε προς την ανακάλυψη, μίας προς μία, παρθένων εκτάσεων και να συνεχίζουμε με σταθερότητα και χωρίς καταναγκασμό μέχρι το τέλος, ώστε άλλοι να μπορούν να ακολουθήσουν αργότερα τον ίδιο πνευματικό  δρόμο, ανεμπόδιστα και με κάθε ασφάλεια. Η εισχώρηση, για να πούμε την αλήθεια, δεν υπήρξε τόσο βαθιά όσο θα ευχόταν κανείς……

Αντρέ Μπρετόν, Τι είναι υπερεαλισμός, παραλληλόγραμμες εκδόσεις Άνοιξη 1980, σ.σ. 9, 10,11,12,13…

ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ για την ΙΣΤΟΡΙΑ του ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΜΟΥ

-Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου,

… δεν άνθησαν ματαίως ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΥ, εκδ. Νεφέλη 1980, σ.419, δρχ.236.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Πρόλογος, 7-

Εισαγωγή, 39-

Μέλπω Αξιώτη, 45-,/-Μαντώ Αραβαντινού, 50-/-Νάνος Βαλαωρίτης, 54-/ -Νίκος Γκάτσος, 65-/ -Ε. Χ. Γονατάς, 71-/- -  Αναστάσιος Δρίβας, 78-/-Νίκος Εγγονόπουλος, 87-/-Οδυσσέας Ελύτης, 116-/-Ανδρέας Εμπειρίκος, 129-/- Έκτωρ Κακναβάτος, 166-/ -Γιώργος Λίκος, 177-/ -Γιάννης Μπεράτης, 182-/ -Θεόδωρος Ντόρρος, 191-/ -Δημήτρης Παπαδίτσας, 201-/ -Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης, 212-/ -Νικήτας Ράντος, 218-/ -Μίλτος Σαχτούρης, 234-/ -Γιάννης Σκαρίμπας, 250-/ -Μάτση Χατζηλαζάρου, 254-

-Υβάν Γκόλλ, 261-/ -Πωλ Ελυάρ, 264-/ -Τζόυς Μανσούρ, 269-/-Αντρέ Μπρετόν, 273-/ -Ρομπέρ Ντεσνός, 281-/ -Οκτάβιο Πάζ, 284-/ -Μπενζαμέν Περέ, 290-/ -Πιέρ Ρεβερντύ, 294-/ -Ρενέ Σαρ, 298-/ -Τριστάν Τσαρά, 301-

Οι υπερρεαλιστές για τον υπερρεαλισμό, 309-

Ντοκουμέντα, 343-

Βιογραφικά σημειώματα, 361-

Χρονο-βιβλιογραφία, 396-

Βιβλιογραφικός πίνακας περιεχομένων, 405-

ΑΝΤΡΕ ΜΠΡΕΤΟΝ

-Επαγρύπνηση, μετάφραση Ανδρέας Εμπειρίκος

-Φασματικές στάσεις, μετάφραση Ανδρέας Εμπειρίκος

-Τα γραπτά φεύγουν, μετάφραση Ανδρέας Εμπειρίκος

-Ελεύθερη ένωση, μετάφραση Νάνος Βαλαωρίτης  

ΜΠΡΕΤΟΝ ΑΝΤΡΕ (1896-1966)

«Είναι ο ιδρυτής κι εμψυχωτής του υπερρεαλιστικού κινήματος, και συνάμα ο θεωρητικός του. Έγραψε ποιήματα από μικρός, σε παραδοσιακή μορφή. Το 1915 επιστρατεύτηκε κι αναγκάστηκε να διακόψει τις σπουδές ιατρικής που είχε αρχίσει στο Παρίσι. Όμως την ίδια εποχή άρχισε να μελετά τη θεωρία της ψυχανάλυσης του Φρόϋντ. Σημαντικό ρόλο  στην κατοπινή του εξέλιξη έπαιξε η γνωριμία του με τον Γκιγιώμ Απολλιναίρ, με τον οποίο έκανε συντροφιά από το 1917 και 1918, πρίν ο Απολλιναίρ πεθάνει. Την πρώτη ποιητική του συλλογή, Mont de Piete, τη δημοσίευσε το 1919, και την ίδια χρονιά ίδρυσε με τον Φιλίπ Σουπώ και τον Λουϊ Αραγκόν το περιοδικό Litterature. Στο περιοδικό αυτό θα δημοσιέψει το πρώτο του υπερρεαλιστικό κείμενο. Τα μαγνητικά πεδία. (Les Champs magnetiques), γραμμένο σε συνεργασία με τον Σουπώ.

     Σταθμός στην ζωή του κινήματος είναι το 1924 όταν ο Μπρετόν δημοσίεψε το Μανιφέστο του Υπερρεαλισμού (Manifeste du Surrealisme), όπου για πρώτη φορά θέτει τις θεωρητικές βάσεις του υπερρεαλισμού και δίνει τις γνωστές οδηγίες για την αυτόματη γραφή, που τόσο συζητήθηκε κι αμφισβητήθηκε, αλλά που κι ο ίδιος αργότερα θα αναθεωρήσει. Το 1925 ιδρύει το πρώτο περιοδικό της ομάδας. Η Υπερρεαλιστική Επανάσταση, (La Revolution Surrealiste), με διευθυντές τον Μπενζαμέν Περέ και τον Πιέρ Ναβίλ, πού θα εκδίδεται από το 1924 ως το 1929. Στο τελευταίο τεύχος του περιοδικού, αρ. 12, ο Μπρετόν δημοσιεύει το Δεύτερο Μανιφέστο του Υπερρεαλισμού. Σ’ αυτήν τη φάση του κινήματος συνεργάτες του περιοδικού και μέλη της ομάδας είναι ο Πώλ Ελυάρ, ο Λουϊ Αραγκόν, ο Μπενζαμίν Περέ, ο Σαλβατόρ Νταλί, ο Ρενέ Κρεβέλ, ο Αντονέν Αρτώ, ο Ζακ Πρεβέρ κ. ά. Πολλά από τα μέλη μπήκαν και στο Κ.Κ.Γ. Η είσοδός τους δεν έγινε πάντα χωρίς δυσκολίες: εξονυχιστικές ήσαν οι έρευνες από την πλευρά του Κόμματος για τις ακριβείς προθέσεις του υπερρεαλιστικού κινήματος, που είχε ταχθεί ωστόσο ανεπιφύλακτα στο πλευρό της Γ΄ Διεθνούς. Το 1930 ο Μπρετόν ιδρύει το δεύτερο περιοδικό της ομάδας. Ο Υπερρεαλισμός στην Υπηρεσία της Επανάστασης, (Le Surrealisme au Service de la Revolution), που θα κυκλοφορήσει μέχρι το Μάιο του 1933. Οι σχέσεις του Μπρετόν και της ομάδας με το Κ.Κ.Γ. θα διακοπούν οριστικά το 1935. Τους λόγους της ρήξης θα εξηγήσει ο Μπρετόν στο εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο του Πολιτική θέση του Υπερρεαλισμού, (Position Politique du Surrealisme), Sagittaire, 1935.

Το 1938 ο Μπρετόν επισκέπτεται τον Τρότσκι στο Μεξικό. Φιλοξενείται στο σπίτι του ζωγράφου Ντιέγκο Ριβέρα, όπου φιλοξενούνταν και ο Τρότσκι. Καρπός της γνωριμίας τους θα είναι η ίδρυση της Διεθνούς Ενώσεως για μιά Ανεξάρτητη Επαναστατική Τέχνη. Με την έναρξη του πολέμου ο Μπρετόν επιστρατεύεται. Μετά την προδοτική ανακωχή της κυβέρνησης του Βισύ, καταφεύγει στη Μασσαλία και καταφέρνει να φύγει για τις Η.Π.Α., όπου θα καταφύγουν και άλλα μέλη της ομάδας (ο Μαρσέλ Ντυσάν, ο Μάξ Έρνστ, ο ΄Υβ Ταγκύ κ. ά.) Εκεί ιδρύει το περιοδικό VVV.

     Το 1946 επιστρέφει στη Γαλλία και την επόμενη χρονιά οργανώνει τη μεγάλη διεθνή έκθεση Υπερρεαλισμού στο Παρίσι. Μέχρι το θάνατό του ιδρύει μια νέα σειρά από περιοδικά: Neon, Medium, Le Surrealisme meme, La Breche, και πάντα θα είναι η ηγετική μορφή της ομάδας των υπερρεαλιστών, πού τα μέλη της συνεχώς θ’ ανανεώνονται. Τα χρόνια αυτά διευθύνει την γκαλλερί  “A  l’ Etoile Scellee”, όντας ο ίδιος κάτοχος μιάς σπουδαίας συλλογής έργων σύγχρονης αλλά και πρωτόγονης τέχνης. Με το θάνατό του η δράση της ομάδας ατόνησε, αλλά η θεωρία του δεν έπαψε να δίνει καρπούς. Σελίδες 388-389, στο μελέτημα-ανθολογία, της Φραγκίσκης Αμπατζοπούλου, Νεφέλη 1980.     

-Yves DUPLESSIS,

LE SURREALISME, -Ο ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ,

Μετάφραση: Γεωργίου Ζωγραφάκη, εκδ. Ιωάννης Ν. Ζαχαρόπουλος- Αθήνα 1964, σ. 112, δρχ. 50. Στην σειρά “Que sais je”, νούμερο 49.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ- Σουρρεαλιστικές τεχνικές

Ι-Το χιούμορ. ΙΙ- Το θαυμαστό. ΙΙΙ-Το όνειρο. ΙV-Η τρέλλα. V- Τα σουρρεαλιστικά αντικείμενα. VI- Το θεσπέσιο πτώμα. VII- Η αυτόματη γραφή.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ- Τέχνη και Υπερπραγματικότης

Ι-Ποίηση. ΙΙ- Ζωγραφική, συγκόλληση και κινηματογράφος. ΙΙΙ- Αρχιτεκτονική.  ΙΙΙΙ- Θέατρο.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ- Η σουρρεαλιστική συνθήκη

Ι- Η μετά –ηθική άποψη. ΙΙ- Η ψυχαναλυτική άποψη. ΙΙΙ- Η κοινωνική άποψη.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

-Maurice Nadeau,

Histoire du Surrealisme,- Μωρίς Ναντώ, ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΜΟΥ,

μετάφραση: Αλεξάνδρα Παπαθανασοπούλου, εκδ. Πλέθρον 1978, σ. 260, δρχ. 450.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Πρόλογος

          Ι Η ΕΠΩΑΣΗ

1.Ο πόλεμος 2.Οι ποιητές στον πόλεμο 3.Νταντά 4.Οι «υποκινητές» του σουρρεαλισμού

          ΙΙ Η ΗΡΩΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΟΥ ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΜΟΥ (1923-1925)

1.Η εποχή της ύπνωσης 2.Η ίδρυση του κινήματος 3.Τα πρώτα όπλα   4.Ο πόλεμος του Μαρόκου

          ΙΙΙ. Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΣΥΝΕΝΕΣΗΣ (1925-1930)

1.Η κρίση Ναβίλ 2. «Μ’ ανοιχτά Χαρτιά»  3.Η χρονιά των έργων  4.Η κρίση του 1929

5. «Στην υπηρεσία της επανάστασης»

          IV. ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ ΤΟΥ ΣΟΥΡΕΑΛΙΣΜΟΥ (1930-1939)

1.Η υπόθεση Αραγκόν 2.Ο Νταλί και η παρανοϊκο- κριτική 3.Η σουρρεαλιστική πολιτική

4.Πρός μιά «σουρρεαλιστική τέχνη»  5.Και πάλι πόλεμος.

Ο Μπρετόν στις ΗΠΑ

Συμπεράσματα

Πολύ αργότερα…

Ευρετήριο ονομάτων και έργων.

-ΟΙ ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΤΕΣ ΣΥΖΗΤΟΥΝ

Λ. Αραγκόν, Α. Μπρετόν, Μ. Περέ, Ζ. Πρεβέρ κλπ.

      ΓΙΑ ΤΟ ΣΕΞ.

Ομοφυλοφιλία, αυνανισμός, ομαδικός έρωτας κλπ.

μετάφραση Ισμήνη ΚΑΝΣΗ, εκδ. παραλληλόγραμμες εκδόσεις-Θανάσης Δημακαράκος, Αθήνα 1981, σ. 78, δρχ. 100

(Στη συζήτηση που έγινε σε δύο βραδιές, 27 και 31 Ιανουαρίου του 1928 πήραν μέρος οι σουρρεαλιστές: Λουϊ Αραγκόν, Ζ. Μπαρόν, Ζ. Α. Μπουαφάρ, Α. Μπρετόν, Μ. Ντυαμέλ, Μ. Μορίζ, Ρ. Ναβίλ, Μ. Νόλ, Μ. Περέ, Ζ. Πρεβέρ, Π. Κενώ, Μάν Ραίη, Ζ. Σαντούλ, Υ. Τανγκύ και Π. Ουνίκ).

-Βάλτερ Μπένγιαμιν,

Α) ΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ. Β) Ο ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ. Γ) ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΠΡΟΥΣΤ,

μετάφραση: Μηνάς Παράσχης, εκδ. Ουτοπία 1983, σ. 102, δρχ. 300.

Θέσεις για τη Φιλοσοφία της Ιστορίας

Συμπλήρωμα

Ο σουρρεαλισμός. Το τελευταίο στιγμιότυπο της ευρωπαϊκής διανόησης

Σχόλιο

Για την εικόνα του Proust

Σχόλιο

     Τα πνευματικά ρεύματα είναι σε θέση να δημιουργήσουν μια κλίση, αρκετά ικανοποιητική, για να εγκαταστήσει εκεί ο κριτικός τον υδροηλεκτρικό σταθμό του. Μια τέτοια κλίση παρέχει στο σουρρεαλισμό η διαφορά του επιπέδου διανόησης μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας. Αυτό που ανέβλυσε το 1919 στη Γαλλία από τον κύκλο μερικών λογοτεχνών Andre Breton, Louis Aragon, Phillippe Soupault, Robert Desnos, Paul Eluard-, μπορεί ενδεχόμενα να ήταν ένα αδύνατο ρυάκι, εξασθενημένο από τη νοτισμένη ανία της μεταπολεμικής Ευρώπης και τα τελευταία αυλάκια της Γαλλικής παρακμής. Οι παντογνώστες, πού δεν έχουν προχωρήσει και σήμερα ακόμα πέρα από τις «αυθεντικές πηγές» της κίνησης, και που δεν ξέρουν και σήμερα ακόμα να λένε τίποτε άλλο, παρά το ότι μια κλίκα λογοτεχνών εξαπατά πάλι τη σεβαστή κοινή γνώμη, μοιάζουν λίγο με μια συγκέντρωση ειδημόνων, πού συσκεπτόμενοι πάνω από μια πηγή εκφράζουν την πεποίθηση ότι αυτό το μικρό ρυάκι δεν θα κινήσει ποτέ τουρμπίνες. Σ. 57.

-Ζυλ- Φρανσουά Ντυμπουί (Ραούλ Βάνεγκεμ),

Η ΑΝΤΙ-ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΜΟΥ,

μετάφραση: Νίκος Κούρκουλος, εκδ. Ελεύθερος Τύπος 1985, σ.116, δρχ. 300.

Πρόλογος του μεταφραστή

ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ

1.Η κρίση της κουλτούρας  2.Η ρήξη με το Νταντά  3.Η σουρρεαλιστική ιδιαιτερότητα

4.Στη σκιά του Κομμουνιστικού Κόμματος

ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΑΛΛΑΓΗ ΖΩΗΣ

1.Άρνηση της επιβίωσης  2.Αποσπάσματα ενός σχεδίου χειραφέτησης του ανθρώπου

3.Γνώση και πειραματισμός του ανθρώπινου

ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

1.Η επαναστατική ιδεολογία  2.Μιά άτυπη οργάνωση

ΤΕΤΑΡΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Η ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ- ΕΙΚΟΝΑ

1.Η γλώσσα και η ανατροπή της  2.Άγριο μάτι και εκπολιτισμός της εικόνας

ΠΕΜΠΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Η ΜΥΣΤΙΚΙΣΤΙΚΗ ΜΕΤΑΣΤΡΟΦΗ

1.Η επανιεροποίηση  2.Ένας αντι-χριστιανικός οικουμενισμός

ΕΚΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΤΩΡΑ

Σημείωση του μεταφραστή

-ΥΠΕΡΕΑΛΙΣΜΟΣ, Α΄,

εκδ. Γκοβόστη –Αθήνα (1989), σ. 68

Υπερρεαλισμός, συλλογή ποιημάτων πρωτοπόρων του κινήματος που έχουν αποδώσει στη γλώσσα μας Έλληνες σύντροφοί τους.

ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ.

(Αντρέ Μπρετόν: Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΥ

ANDRE BRETON,-απόδοση Ανδρέας Εμπειρίκος

ΦΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΣΤΑΣΕΙΣ- ΤΑ ΓΡΑΠΤΑ ΦΕΥΓΟΥΝ- ΕΓΩ ΕΙΜΑΙ ΑΝΟΙΞΤΕ- ΕΠΑΓΡΥΠΝΗΣΗ

(από το «Ρεβόλβερο με τ’ άσπρα μαλλιά»)

RENE GREVEL,-απόδοση Ορέστης Κανέλλης

SALVADOR DALI,-απόδοση Δημήτρης Καραπάνος

PAUL ELUARD,-απόδοση Οδυσσέας Ελύτης

GEORGE HUGNET,-απόδοση Θαλής Ρητορίδης

BENJAMIN PERET,-απόδοση Νίκος Καλαμάρης

GISELE PRASSINOS,-απόδοση Νίκος Καλαμάρης

GUI ROSEY,-απόδοση Θαλής Ρητορίδης

TRISTAN TZARA,-απόδοση Νίκος Εγγονόπουλος)

Σημείωση: Το βιβλίο είναι επανέκδοση που εξέδωσε ο Κώστας Γκοβόστης την δεκαετία του 1930.

    «Η ΠΟΙΗΣΗ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΤΑΙ ΑΠΟ ΟΛΟΥΣ, ΟΧΙ ΑΠΟ ΕΝΑ»

 -ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ Ι,

εκδ. παραλληλόγραμμες εκδόσεις, Άνοιξη 1980, κεντρική διάθεση: Θ. Δημακαράκος, τιμή 180 δραχμές. (χωρίς αριθμό σελίδων), σ. 88.

Andre BRETON, Τι είναι ο Υπερεαλισμός; (μτφ. Α. Τσάκας)

Tristan TZARA, Δοκίμιο για την ποίηση. (μτφ. Κ. Παπαϊακώβου)

L. MADGE, Οι απόψεις του Breton για την γλώσσα. Σημειώσεις στο Πρώτο Μανιφέστο του Υπερρεαλισμού. (μτφ. Παναγής Βασιλείου).

Σ.τ.Μ.: Το παραπάνω όπως και όλα τα αποσπάσματα των Μανιφέστων από την έκδοση Μανιφέστα του Σουρρεαλισμού, εισαγωγή-μετάφραση-σχόλια: Ελ. Μοσχονά, ΔΩΔΩΝΗ, Αθήνα 1972.

-ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ ΙΙ,

εκδ. παραλληλόγραμμες εκδόσεις, Χειμώνας 1981, κεντρική διάθεση Θ. Δημακαράκος, τιμή 180 δραχμές. (χωρίς αριθμό σελίδων), σ. 88

Andre BRETON-Paul ELUARD, Σημειώσεις για την ποίηση. (μτφ. Σοφία Παπαχρήστου)

Andre BRETON, Η βάρκα του έρωτα συντρίμμια στο ρεύμα της ζωής. (Η αυτοκτονία του Μαγιακόφσκυ). (μτφ. Κ. Παπαϊακώβου).

Antonin ARTAUD, Η Υγροποίηση του όπιου. (μτφ. Σοφία Παπαχρήστου)

Rene MAGRITTE, Οι λέξεις και οι εικόνες. (μτφ. Ι. Π. Πέτσας).

Salvador DALI, Πραγματικότητα και υπερπραγματικότητα. Ηθική θέση του Υπερρεαλισμού. (μτφ. Εύη Παπαδοπούλου)

Robert DESNOS, Ο Θάνατος. Το δρύινο τείχος. (μτφ. Σοφία Παπαχρήστου).

*Ο τόμος συνοδεύεται από ασπρόμαυρους πίνακες του: Max Ernst: Un semaine de bonte (Collage). και A. Breton: Σχέδιο για ένα Ποίημα- Αντικείμενο.

Και ένθετες φωτογραφίες: a) S. Dali, b) A. Breton and P. Eluard (1931).-Αποτύπωμα του χεριού A. Breton. c) Ο Μαγιακόφσκυ στο Celui qui n’ est pus ne pour l’ argent («Είναι αυτός πού δε γεννήθηκε για το χρήμα»),  d) P. Eluard: Οι Μαρτινέζοι κατέβηκαν από το βάθρο τους (Collage 1933), e) A. Bretton: Το αυγό της εκκλησίας (Collage 1933), f) R. Magritte: Η χρησιμότης της κουβέντας (1928), g) A. Bretton: Αυτοπορτρέτο: L’ estiture automatique, (Φωτομοντάζ 1938), h) S. Dali, i) Gala Dali στο Port Lligat.    

-Φιλίπ Οντουάν,

ΟΙ ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΤΕΣ.

μετάφραση: Δημήτρης Δημούλης-Βασιλική Παπαοικονόμου. επιμέλεια: Μπάμπης Γεωργαντίδης, εκδ. Θεμέλιο 1990, σ. 222, δρχ. 1144.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΟΙ ΑΠΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΜΟΥ.

Από το Συμβολισμό στο Νταντά

ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΤΕ ΤΑ ΠΑΝΤΑ

Ο ρευστός και εύφλεκτος σουρρεαλισμός

FELLOW  TRAVELLERS

Η ανέφικτη στράτευση

ΠΑΡΑΜΟΝΕΣ ΠΟΛΕΜΟΥ

Απολογισμοί και εξορκισμοί των οιωνών

ΑΜΕΡΙΚΑ

Ο σουρρεαλισμός σε αγρανάπαυση

ΠΟΛΙΤΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

Να μην είσαι τίποτε να Είσαι τα πάντα να είσαι δεκτικΟς Ν

ΕΡΜΗΤΙΚΟ ΑΣΤΡΟ

Ταξίδεψε στα έγκατα της γης και θα ανακαλύψεις τη μυστική λίθο

Η ΑΠΟΛΥΤΗ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗ

Συντήξεις, αναλαμπές, διάχυση

ΦΤΙΑΓΜΕΝΗ ΑΠ’ ΟΛΟΥΣ

Φιλοδοξίες, ψευδαισθήσεις και δυναμική μιάς περιορισμένης ομάδας

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ

              «Ως σταθερές αξίες θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε μερικές βασικές αντιλήψεις που διατρέχουν και συνιστούν ολόκληρη την σουρρεαλιστική θέαση του κόσμου. Αυτές οι βασικές αρχές είναι το χιούμορ, το θαυμάσιο και το τυχαίο».

-Ελένη Απ. Στεργιοπούλου,

ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ.

ΜΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ,

εκδ. Ινστιτούτο του Βιβλίου- Α. Καρδαμίτσα, Αθήνα 2005, σ. 275, 23 ευρώ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

ΟΙ ΠΡΟΓΟΝΟΙ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

ΤΟ ΠΥΡΟΤΕΧΝΗΜΑ DADA

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ

DADA ΚΑΙ ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ

ΠΟΙΗΣΗ, ΕΡΩΤΑΣ, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ

ΤΑ ΟΠΛΑ ΤΟΥ ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΜΟΥ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ

ΟΙ ΣΤΑΘΕΡΕΣ ΑΞΙΕΣ ΤΟΥ ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΜΟΥ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ

Ο ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓΔΟΟ

ΕΝΑ ΚΥΜΑ ΟΝΕΙΡΩΝ

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΟΝΟΜΑΤΩΝ

-ΤΑ ΣΟΥΡΕΑΛΙΣΤΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ

ΑΡΧΕΙΑ ΓΑΛΛΩΝ ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΤΩΝ

Μάρτιος 1921-Σεπτέμβριος 1962.

Les jeux surrealists, mars 1921- septembre 1962, by Gallimard, Paris 1995.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ-ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ: Εμμανουέλ Γκαρίγκ. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: Δημήτρης Χορόσκελης. ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ- ΘΕΩΡΗΣΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ: Γιώργος Ξενάριος, εκδόσεις Καστανιώτη 1996, σ. 364, δρχ. 4160.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εισαγωγή: Το παιγνιώδες αύριο

Εκκαθάριση

Μερικές προτιμήσεις των

Ο διάλογος του 1928

Ο διάλογος του 1929

Το υπέροχο πτώμα

Πειραματικές έρευνες

Ο διάλογος του 1934

Το παιχνίδι των αναλογιών

Ο διάλογος του 1952-1954

Το παιχνίδι των συλλογισμών

Ανοίγετε;

Ποιος είναι μέντιουμ;

Τα σουρρεαλιστικά ζώα

Η ανορθολογική γνώση του μετρό

Ποια είναι τα τρία;

Το ένα μέσα στο άλλο

Οι κάρτες αναλογίας

Τίνος είναι;

Πλουτίστε το λεξιλόγιό σας.

    «Πολυδιάστατος, εφευρετικός, χαρισματικός, «μαγνητικός» ακούραστος, ο Μπρετόν παρακινεί, κινητοποιεί, παραμένοντας στα 70 του χρόνια εκείνος που ζει τη «συνεχή επανάσταση». Είναι ν’ αναρωτιέται κανείς αν έχουμε ακόμα «γόνιμα μάτια» σύμφωνα με την έκφραση του Ελυάρ, αν σήμερα μπορούμε ακόμη να νιώσουμε εκείνο το δυνατό σκίρτημα μπροστά στην ομορφιά του κόσμου. Δεν θα ‘μασταν τότε αυτό το αξιολύπητο, τυφλό, υλιστικό κι άψυχο κοπάδι.» Ιωάννα Κωνσταντίνου-Χάντζου, «Αντρέ Μπρετόν: Ποίηση και Ζωγραφική», περιοδικό Διαβάζω τχ. 207/11-1-1989, σ.34.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς, 10 Μαϊου 2020