Ο ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΕΙΔΕ

                         Σολωμικά

     Συμπληρώνονται φέτος, 160 χρόνια από την κοίμηση του γενάρχη της ελληνικής ποίησης Διονυσίου Σολωμού. Ζάκυνθος 8/4/1798-Κέρκυρα 9/2/1857. Ξαναδιαβάζοντας την ποίησή του.

                    Ο ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΕΙΔΕ

     Ο Προφήτης είδε. Ποιος ήταν; Δεν έχει σημασία, αλλά είδε. Η ψυχή άγγισε την ψυχή και ανάμεσά τους δεν παρεμβαλλόταν κανένα θαύμα της γης ή του ουρανού. Η δύναμη της όρασης της μιας ψυχής αγκάλιασε την άλλη, πού ήταν βαθειά ουσία παρθενική, όπως το φώς του ήλιου αγκαλιάζει το ρόδο. Απέναντι σ’ έναν Παράδεισο μ’ όλους τους θησαυρούς του, πώς θα μπορέσω να τους εκφράσω και να τους υμνήσω; Ίσως θα ήταν καλύτερα να σωπάσω και να κοιτάζω.

     Άχ, αν σε σένα, κρίνο της Ιεριχούς, άχ, αν σε σένα, κρίνο της Εδέμ, στρεφόταν όλη η δημιουργία μεθώντας από χαρά, τρέμοντας από έρωτα, και αν από το μικρότερο μέρος της όπως η πέτρα ως το μεγαλύτερο όπως ο ήλιος, πρόσφερε στολίδια και στέμματα για τη θεία μορφή σου’ αν ένα ένα τα άστρα έπαιρναν φωνή και σε καλούσαν με το όνομά σου και σε χαιρετούσαν «βασίλισσα της χάρης και της ομορφιάς», όλα αυτά δεν θα ήταν αντάξια όσων εγώ είδα με τα μάτια της ψυχής: Κόσμος πού έκλεινε κόσμους και θαύματα, και που με υποχρεώνει να πιστέψω σε κάτι που υπάρχει έξω από μάς, και με λυτρώνει από την άβυσσο της ύλης’ δεν θα με κρατεί πιά αυτή στο παντοδύναμο σφίξιμό της. Η χάρη έπεσε από το στήθος του μεγάλου Δημιουργού στο δικό σου, και από το δικό σου στο δικό μου’ μπήκε εκεί σαν απρόσμενος ξένος και το έκαμε θεϊκό. Ίσως αυτό θα μου δώσει το κλειδί για όλα τα μυστήρια κι εγώ θα τα αποκαλύψω στην έκπληκτη γη.

     Ώ παρθένα των παρθένων, αν αυτός ο υπέρτατος ουρανός αναρίθμητων θαυμάτων πλασμένων αγγελικά, έστελνε έξω τη μουσική του, κι ένα μέρος της μπορούσε να εισδύσει στην κατάρα των κάτεργων του Άδη, θα τα διέλυε και οι απελπισμένοι θα περνούσαν σε μιάν άλλη αιωνιότητα. Αιωνιότητα; Μ’ αυτή τη λέξη, ποιος δυσοίωνος στοχασμός έρχεται να με ταράξει; Αν ένας τέτοιος θησαυρός χανόταν (και μια σκέψη όχι αγνή θα αρκούσε για να τον κάμει να χαθεί), τι θα έκανε ο Προφήτης που είδε; Θα έκλαιε όσες μέρες θα του έμεναν ακόμη λησμονώντας τα πάντα και τον εαυτό του’ και έπειτα από το θάνατο, αν του προσφέρονταν οι πηγές της ζωής, θα τους έστρεφε τα νώτα για να κλάψει ακόμη ένα μέρος της αιωνιότητας.

                       IL PROFETA A VEDUTO

(Σχεδίασμα)

     Il Profeta ha veduto. Ma chi fu egli? Questo e indifferente; ma il Ptofeta ha veduto. Anima venne a contatto con anima, e fra esse due non si frappose nessuna maraviglia della terra o del cielo. La veggente forza dell’ una abbraccio l’ altra che era che profonda essenza verginale, come la luce del sole abbraccia la rosa. In veduta di Paradiso pieno de’ suoi propri tesori, come faro ad esprimerli e celebrarli? Forse sarebbe meglio tacere e guardare.

     Ah, se a te, giglio di Gerico, ah, se a te, giglio dell’ Eden, si volgesse il creato tutto baccante di gioia, tutto tremante d’ amore, e dalla parte minima de esso come la pietra, fino alla massima come il sole, ornamenti e corone tributasse alla tua figura divina; se ad una ad una la stelle formassero voce e ti chiamassero a nome, e ti salutassero “Regina della belta e della grazia”, non per questo pareggerebbero quant’ io vidi cogli occhi dell’ anima: mondo gravid di mondi e di portent, che mi costringe a credere a cosa che e fuori de noi, e mi libera dall’ abisso della materia, il quale non mi terra piu fra le sue strette onnipossenti. La Grazia cadde dal seno del Grande Artefice nel tuo, e dal tuo nel mio, ove s’ introdusse ospite non atteso, e lo divinizzo. Forse questo mi dara la chiave di tutti I misteri, ed io li svelero, tutti quanti all’ attonita terra.

     O vergine delle vergini, se questo tuo empireo di maraviglie innumerevoli, angelicamente formate, mandasse fuori la sua melodia, e se una parte di essa potesse penetrare nella viva maledizione degli ergastoli infernali, questi verrebbero sull’ istante distrutti, e I desolati cangerebbero eternita. Eternita? A questa parola qual funesto pensiero viene a turbarmi? Se tanto bene venisse a perire (e un solo pensiero impuro basterebbe a farlo perire) che  farebbe il Profeta che vide? Piangerebbe tutto il restante dei giorni suoi, obbliando tutto e se stesso; e se dopo morte gli fossero offerte le fonti della vita, volgerebbe ad esse le spalle per piangere ancora una parte d’ Eternita.

Διονύσιος Σολωμός, ΛΥΡΙΚΑ ΤΗΣ ΩΡΙΜΟΤΗΤΑΣ, σ. 315-318.

                ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΑ

                 Η ΕΛΛΑΔΑ

Η Ευρώπη την κοιτάει πώς θέ να πράξει’

της Ευρώπης κοιτάει κατά τα μέρη

χωρίς όψη το πρόσωπο ν’ αλλάξει.

Απάνου εις τη ρομφαία βάνει το χέρι

βασιλικά, και με πολέμιαν τάξη

έκαμε νεύμα, οπού έλεγε: «Ακαρτέρει».

Και κατά την Ασία φριχτογυρίζει.

το δάχτυλο κινάει και φοβερίζει. σ. 343

            ΤΟ ΚΟΙΜΗΤΗΡΙ

-Μάνα μου, σκιάζομαι πολύ

μην πεθαμένοι βγούνε.

-Σώπα, παιδάκι μου’ οι νεκροί

την πλάκα τους βαστούνε. σ. 345.

                  ΓΑΛΗΝΗ

Δεν ακούεται ουτ’ ένα κύμα

εις την έρμη ακρογιαλιά’

λές κι η θάλασσα κοιμάται

μές στής γής την αγκαλιά. σ. 347

               ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΕΠΤΑΝΗΣΙΟΥΣ

Δυστυχισμένε μου λαέ, καλέ κι αγαπημένε,

πάντοτ’ ευκολοπίστευτε και πάντα προδομένε. σ. 352

Γράμμα στον Δημήτριο Σολωμό

                           (Κέρκυρα, 25 Μαρτίου 1848)

...Σε παρακαλώ όσο μπορώ να μήν εξαρτάς τήν υγεία και τήν καλή διάθεσή σου από τήν έκβαση τών υποθέσεων, αλλά να κρατείς σταθερή και δική σου τήν εσωτερική σου δύναμη, ανεξάρτητα απ' αυτές. Αυτό κυρίως χρειάζεται σήμερα που σχεδόν το κάθε τι μοιάζει σάν παραμύθι. Η διαφθορά είναι τόσο γενική, και έχει τόσο βαθειές ρίζες, ώστε προκαλεί κατάπληξη. Με τήν ίδια βεβαιότητα πιστεύω δυνατή κάποια ηθική αναγέννηση, υπό τόν όρο όμως ότι οι παράγοντες (τής διαφθοράς) θά αποδυναμωθούν εντελώς.

     Δέν λέω περισσότερα και μένω. σ. 608   

Από το βιβλίο Διονυσίου Σολωμού, 

ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΕΖΑ, ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ-ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ Στυλιανός Αλεξίου, εκδόσεις στιγμή 1994.

 Πειραιάς 29/10/2017