Μεταφράσεις ποιημάτων του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα

Ελληνικές μεταφράσεις ποιημάτων του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα- (Federico Garcia Lorca)

«Η καλύτερη εκλογή ποιημάτων είναι εκείνη που διαλέγεις για τον εαυτό σου»

                             Πώλ Ελυάρ

     Συνεχίζοντας την κατάθεση των πληροφοριακών στοιχείων για τον ισπανό ποιητή και δραματουργό Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, μεταφέρω εδώ σε αυτό το σημείωμα, τις μεταφράσεις ποιημάτων του από εκδοθέντα βιβλία που γνωρίζω, δίνοντας βάση κυρίως, στις μεταφράσεις των μεταγενέστερων ελλήνων δημιουργών, σε σχέση παραδείγματος χάρη με τις μεταφράσεις των ποιημάτων του από τους ποιητές Νίκο Γκάτσο, Οδυσσέα Ελύτη, Νίκου Σημηριώτη και άλλων παλαιότερων και σύγχρονων που μετέφρασαν το έργο του. Δεν καταγράφω τις μεταφράσεις που γνωρίζω από τα λογοτεχνικά περιοδικά ή τις εφημερίδες, γιατί θα ξεστράτιζα πολύ από τον αρχικό στόχο που είναι η αποδελτίωση των ξένων ανθολογιών που τυγχάνει να γνωρίζω. Αυτή θέλω να πιστεύω ότι είναι μια μικρή βάση για όσους αγαπούν το έργο του ισπανού λυρικού ποιητή που μαζί με τις υπόλοιπες καταθέσεις προσθέτουν ένα μικρό λιθαράκι στην οργάνωση μιας συστηματικότερης και πιο πλήρους καταγραφής της πορείας του στον ελληνικό χώρο. Μεταφέρω τις διπλές των ποιημάτων μεταφράσεις, έτσι ώστε ο όποιος αναγνώστης να έχει την δυνατότητα να διαβάσει τις διαφορετικές γλωσσικές και υφολογικές εκδοχές του ιδίου έργου και να αποκομίσει τα προσωπικά του συμπεράσματα. Οι μεταφράσεις αυτές μαζί με τις άλλες των αυτοτελών έργων του που έχω καταθέσει σε προηγούμενα βιβλιογραφικά σημειώματα, δίνουν μια πλήρη εικόνα μάλλον, του έργου του Federico Garcia Lorca. Καταθέτω επίσης, και τις μεταφραστικές θέσεις των ίδιων των μεταφραστών όπου τις συναντώ, ώστε να γνωρίζουμε εν συντομία τις θέσεις τους για το δύσκολο έργο της μετάφρασης, που ευτυχώς, παρά τους ενδοιασμούς των ίδιων των μεταφραστών, συνεχίζουν την προσπάθεια.

     Το 1977-προσθετικά αναφέρω-ο τότε καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης και συγγραφέας Ξενοφών Α. Κοκόλης, εκδίδει σε ένα μικρό βιβλιαράκι από τις εκδόσεις «τραμ»-Θεσσαλονίκη την εργασία του, τις «ΤΡΕΙΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΓΙΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ» (Lorca, Apollinaire, Moreas), η εργασία αυτή είχε πρωτοδημοσιευτεί στις αρχές του 1970 στο λογοτεχνικό περιοδικό «ΔΙΑΓΩΝΙΟΣ» της τρίτης του περιόδου του ποιητή Ντίνου Χριστιανόπουλου, συγκεντρώνει όσον αφορά τον ισπανό ποιητή, επτά μεταφράσεις του Llanto por Ignacio Sanchez Mejias, 4. Alma ausente. Η πρώτη είναι του ποιητή Κλείτου Κύρου, με τίτλο «Μοιρολόι για τον Ιγνάτιο Σάνχεθ Μεχίας(Ψυχή φευγάτη)» που δημοσιεύτηκε στο λογοτεχνικό περιοδικό «Ξεκίνημα» το 1944. Η δεύτερη μετάφραση είναι της ποιήτριας Γιάννας Χριστοφή και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Νέοι Ρυθμοί» το 1949 με τίτλο «Μοιρολόι για τον Σάντσιεθ Μεχίας(Ψυχή απούσα). Η τρίτη είναι του ποιητή Νίκου Σημηριώτη από τα ισπανικά που εκδόθηκε από τις εκδόσεις Α. Καραβία το 1964 με τίτλο «Θρήνος για τον Ιγνάτιο Σάντσεθ Μεχίας(Ψυχή που λείπει)». Η τέταρτη μετάφραση είναι του μυθιστοριογράφου Κοσμά Πολίτη από τις ίδιες εκδόσεις 1964 με τίτλο «Νεκρώσιμη ωδή για τον Ιγνάτιο Σάντσεθ Μεχίας(Απουσία ψυχής)». Η πέμπτη γίνεται από τα ισπανικά από τον συγγραφέα Αργύρη Ευστρατιάδη το 1969 με τίτλο «Μοιρολόι για τον Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχίας(Απουσία ψυχής)». Η έκτη είναι σε ελληνική απόδοση του ποιητή και στιχουργού Νίκου Γκάτσου και είναι από τον γνωστό δίσκο του μουσικοσυνθέτη Σταύρου Ξαρχάκου 1970, με τίτλο «Θρήνος για τον Ιγνάτιο Σάντσιεθ Μεχίας(Ψυχή φευγάτη)». Τέλος η εβδόμη είναι του Μάριου Λαέρτη, «Εκλεκτά έργα»-Αθήνα 1971 με τίτλο «Θρήνος για τον Ιγνάθιο Σάντσιεθ Μεχίας(Ψυχή φευγάτη)». Όπως βλέπουμε, το συγκεκριμένο ποιητικό έργο του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, είναι από τα πιο αγαπημένα στους έλληνες ποιητές και δημιουργούς και κρατά τα πρωτεία στις μεταφραστικές προσπάθειες και δοκιμές. Όπως αντίστοιχα το θεατρικό του έργο «Ματωμένος Γάμος».

    Ο νομπελίστας ποιητής Οδυσσέας Ελύτης, στο βιβλίο με τις μεταφράσεις του «ΔΕΥΤΕΡΗ ΓΡΑΦΗ» εκδόσεις Ίκαρος 1976, μεταφράζει τα εξής ποιήματα: «ΤΟΥ ΑΝΕΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΑΙΝΕΜΕΝΗΣ», «Η ΚΑΛΟΓΡΙΑ Η ΤΣΙΓΓΑΝΑ», «ΜΑΥΡΟΣ ΚΑΗΜΟΣ», «ΧΑΜΟΣ ΑΠΟ ΑΓΑΠΗ», «ΤΟΥ ΠΙΚΡΑΜΕΝΟΥ», «ΤΟ ΠΩΣ ΕΠΙΑΣΑΝΕ ΤΟΝ ΑΝΤΟΝΙΟ ΕΛ ΚΑΜΠΟΡΙΟ ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ ΤΗΣ ΣΕΒΙΛΛΙΑΣ», «ΤΟ ΠΩΣ ΞΕΨΥΧΗΣΕ Ο ΑΝΤΟΝΙΟ ΕΛ ΚΑΜΠΟΡΙΟ».

    Η ποιήτρια Μαρία Λαϊνά, στην ογκώδη χρονολογική ανθολογία που εξέδωσε «ΞΕΝΗ ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ 20^ΟΥ ΑΙΩΝΑ-ΕΠΙΛΟΓΗ ΑΠΌ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ», εκδόσεις Λωτός 1989, παραθέτει τα εξής ποιήματα και θεατρικά αποσπάσματα: «ΜΙΚΡΟ ΒΙΕΝΝΕΖΙΚΟ ΒΑΛΣ» σε μετάφραση του ποιητή και μεταφραστή Μήτσου Παπανικολάου. Απόσπασμα από το «ΝΕΚΡΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΙΓΝΑΤΙΟ ΣΑΝΤΣΕΘ ΜΕΧΙΑΣ» σε μετάφραση του ποιητή και ζωγράφου Νίκου Εγγονόπουλου. Το «ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΟΥ ΚΑΒΑΛΑΡΗ» σε μετάφραση του Μόσχου Λαγκουβάρδου. Απόσπασμα από το θεατρικό «Ο ΜΑΤΩΜΕΝΟΣ ΓΑΜΟΣ» σε μετάφραση του ποιητή και στιχουργού Νίκου Γκάτσου.

     Ο ποιητής και μεταφραστής Νίκος Σπάνιας, στο βιβλίο που κυκλοφόρησε στην Νέα Υόρκη 1972, με τις μεταφράσεις του «ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ 1941-1971», μεταφράζει το ποιητικό απόσπασμα «ΑΥΓΗ». Ο Σπάνιας, μας έχει δώσει και μια ακόμα σημαντική εργασία του, που καταγράφει ποιήματα ξένων ποιητών για τον Λόρκα, την «ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΑΠΌ ΤΟΝ ΙΣΠΑΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ», εκδόσεις ΤΡΆΜ-Θεσσαλονίκη 1980.

    Ο Ρήγας Καππάτος στην δική του δίγλωσση ανθολογία «ΤΑ ΕΚΑΤΟ ΩΡΑΙΟΤΕΡΑ ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΙΣΠΑΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ», εκδόσεις Εκάτη 2000, μεταφράζει τα ποιήματα “BALADILLA DE LOS TRES RIOS”-«ΜΙΚΡΗ ΜΠΑΛΑΝΤΑ ΤΩΝ ΤΡΙΩΝ ΠΟΤΑΜΩΝ», και το “SONETO DE LA DULCE QUEJA”-«ΣΟΝΕΤΟ ΤΟΥ ΓΛΥΚΟΥ ΠΑΡΑΠΟΝΟΥ».       

• Ανδρέας Αγγελάκης,

ΜΙΚΡΟ ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΠΟΙΗΣΗΣ, Καστανιώτη 1971

-ΤΩΝ ΓΚΡΙΖΩΝ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΩΝ

Μεσ’ απ’ τα κλαριά της δάφνης

είδα δυό γκρίζα περιστέρια.

Τόνα ήταν ο ήλιος,

τ’ άλλο το φεγγάρι.

Γειτονάκια μου, τους είπα,

πούν’ ο τάφος μου;

Στην ουρά μου, είπε ο ήλιος.

Στο λαρύγγι μου, είπε το φεγγάρι.

Και γω, που περπατούσα

με τη γη στη ζώνη μου

είδα δυό μαρμάρινους αϊτούς

κ’ ένα γυμνό κορίτσι.

Τόνα ήτανε τάλλο

και κανένας το κορίτσι.

Αϊτόπουλα, τους είπα,

πούν’ ο τάφος μου;

Στην ουρά μου, είπε ο ήλιος,

στο λαρύγγι μου, είπε το φεγγάρι.

Μες απ’ τα κλαριά της δάφνης

δυό περιστέρια είδα γυμνά.

Τόνα ήτανε τάλλο

και τα δυό κανένα.       

-ΓΑΖΕΛΑ ΠΡΩΤΟΦΑΝΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ

Κανείς τους δεν κατάλαβε την ευωδιά

της σκοτεινής μανόλιας της κοιλιάς σου,

κανείς ότι βασάνιζες δεν ήξερε

ένα πουλάκι αγάπης μες τα δόντια σου.

Χίλια άλογα αποκοιμήθηκαν περσικά

στη φεγγαρόφωτη άπλα του μετώπου σου

ενώ τέσσερις αράδα νύχτες έσφιγγα

τη μέση σου, που εχθρεύεται το χιόνι.

Ανάμεσα από γιασεμιά και γύψο η ματιά σου

ήταν ένα χλωμό κλαδί από σπόρους.

Έψαξα στην καρδιά μου να σου δώσω

τα φιλντισένια γράμματα που λένε «πάντα»,

«πάντα», «πάντα»: κήπε της αγωνίας μου,

άπιαστο πάντα το κορμί σου,

το αίμα απ΄τις φλέβες σου στο στόμα μου,

άφεγγο για το θάνατό μου πιά το στόμα σου.    

-ΧΟΡΟΣ ΤΟΥ ΦΕΓΓΑΡΙΟΥ ΣΤΟ ΣΑΝΤΙΑΓΟ

Κοίτα εκείνο το άσπρο παληκάρι,

το λιωμένο σώμα του για δες!

Είναι το φεγγάρι που χορεύει

Στην Αυλή των πεθαμένων.

Το λιωμένο σώμα του για δες,

μαυρισμένο από σκιές και λύκους.

Μάνα, χορεύει το φεγγάρι

στην Αυλή των πεθαμένων.

Ποιος πληγώνει το μαρμάρινο πουλάρι

εκεί έξω στην αυλόπορτα του ύπνου;

Είναι το φεγγάρι! Είναι το φεγγάρι

στην Αυλή των πεθαμένων!

Ποιος κοιτά τα γκρίζα μου γυαλιά

με τα συννεφιασμένα μάτια του;

Είναι το φεγγάρι! Είναι το φεγγάρι

στην Αυλή των πεθαμένων!

Ας χαθώ λοιπόν στην κλίνη μου

με όνειρα χρυσαφένιων λουλουδιών.

Μάνα, χορεύει το φεγγάρι

στην Αυλή των πεθαμένων.

Άι, θυγατέρα, με τουρανού τον άνεμο

ασπρίζω ξάφνου!

Δεν είναι ο άνεμος, το λυπημένο είναι φεγγάρι

στην Αυλή των πεθαμένων.

Ποιος μουγκρίζει μ’ αυτό τον αναστεναγμό

μεγάλου μελαγχολικού βοδιού;

Μάνα: Το φεγγάρι, είναι το φεγγάρι

στην Αυλή των πεθαμένων.

Ναι, το φεγγάρι, το φεγγάρι

στεφανωμένο με πυράκανθα

που χορεύει, χορεύει, χορεύει

στην αυλή των πεθαμένων.

Σημείωση: Το μικρό αυτό βιβλιαράκι που περιέχει τις μεταφράσεις του Πειραιώτη ποιητή και μεταφραστή Ανδρέα Αγγελάκη που, στο εξώφυλλό του ο τίτλος του είναι «ΜΙΚΡΟ ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΠΑΚΟΣΜΙΑΣ ΠΟΙΗΣΗΣ». Αντιγράφω ένα μικρό κομμάτι από τον πρόλογο του Αγγελάκη:

«Το ότι η ποίηση είναι αμετάφραστη αποτελεί ένα επικίνδυνο δόγμα που μπορεί να αποβεί αρνητικά αποφασιστικό για την πνευματική μας ενημέρωση σε παγκόσμια κλίμακα. Ιδίως όταν έχει κανένας να αντιμετωπίσει τέτοιες εξωτικές γλώσσες όπως λόγου χάρη, η Ιαπωνική, ή δυσπρόσιτες και έξω από την κουλτούρα μας, όπως η Ουγγρική, αντιλαμβάνεται τον ισχυρισμό του αμετάφραστου σαν σοφιστικό εύρημα περισσότερο παρά σαν ουσιαστική πραγματικότητα.

    Κι αν χάσει ίσως το κείμενο τη ιδιαίτερη γοητεία του που στηρίζεται στο μαγικό συνδυασμό τω φθόγγων που στήριξε μέρος της πεμπτουσίας του ο ποιητής, υπάρχει, θεέ μου, και το νόημα που είναι κάτω απ’ τη φλούδα, και τα μηνύματα που υπάρχει ανάγκη ν’ ακουστούν και να μη τα θυσιάσουμε για χάρη μιας μαλλαρμεϊκής πρόληψης….». Η μικρή αυτή ανθολογία διαμερισματοποιείται ανά κράτος, η Ισπανία εκπροσωπείται από τον Federico Garcia Lorca.                  

•Άρης Αλεξάνδρου,

ΔΙΑΛΕΞΑ. Συγκέντρωση υλικού-Βιογραφικά σημειώματα-Σχόλια Καίτη Δρόσου, Τυπογραφείο Κείμενα 1984

-ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΟΥ ΚΑΒΑΛΑΡΗ

Μακρινή μου Κόρδοβα

μοναχική μου Κόρδοβα.

Άλογο μαύρο μεγάλο φεγγάρι

ελιές μες στο ταγάρι μου.

Ξέρω τους δρόμους σαν την παλάμη μου

κι όμως ποτέ δε θα φτάσω

στη μακρινή μου Κόρδοβα.

Μέσ’ απ’ τον κάμπο μεσ’ απ’ τον άνεμο

άλογο μαύρο κόκκινο φεγγάρι.

Είναι ο θάνατος εκεί και με παραμονεύει

ψηλά απ’ τους πύργους πάνω

της μακρινής μου Κόρδοβας.

Αχ, τι μακρύς που είναι ο δρόμος

αχ, το μαύρο το άξιο τα’ άλογό μου.

Αχ κι ο θάνατος εκεί να με προσμένει

ώσπου να φτάσω κάποτε

στη μακρινή μου Κόρδοβα.

Μακρινή μου Κόρδοβα

μοναχική μου Κόρδοβα.

Σημείωση: Στο μια εξήγηση, στην αρχή του βιβλίου η σύντροφος του Άρη Αλεξάνδρου Καίτη Δρόσου σημειώνει μεταξύ άλλων:

«Πότε άρχισαν να μεταφράζονται τα ποιήματα, με ποια κριτήρια έγινε η εκλογή τους, γιατί αυτή η αποσπασματικότητα, γιατί αυτή η έκδοση.

    Είναι υποθέτω ερωτήματα που θα γεννηθούν στον αναγνώστη.

    Οι πρώτες μεταφράσεις και οι απόπειρες μεταφράσεων έγιναν στα Γιούρα. Και λέω απόπειρες, γιατί εκεί ο Άρης, μόνος του, προσπαθεί να μάθει γερμανικά και ισπανικά…»

• Ηλίας Κυζηράκος,

ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΠΟΙΗΣΗ-ΑΠ’ ΟΛΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ, Αθήνα 1971, τυπογραφεία Ποταμίτη-Λαμπρινόπουλου, Σωκράτους 48 Αθήνα.

-ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ

Αν πεθάνω,

αφήστε το μπαλκόνι ανοιχτό.

Το παιδί τρώει πορτοκάλια.

(Απ’ το μπαλκόνι μου το βλέπω.)

Ο θεριστής θερίζει το στάρι.

(Απ’ το μπαλκόνι μου τον ακούω)

Αν πεθάνω,

Αφήστε το μπαλκόνι ανοιχτό.

Σημείωση: Το βιβλίο με τον τίτλο «ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΠΟΙΗΣΗ» το πέμπτο στην σειρά από τα βιβλία που εξέδωσε ο καθηγητής αγγλικών, μεταφραστής και ποιητής Πειραιώτης Ηλίας Κυζηράκος, αν δεν κάνω λάθος, δεν κυκλοφόρησε στο εμπόριο όταν εκδόθηκε, από ότι μου είχε πει ο ίδιος ο συγγραφέας, πράγμα που το καθιστά «πολύτιμο» για όσους ενδιαφέρονται για την ξένη ποίηση παρά, την παρέλευση τόσων ετών από την έκδοσή του. Ο Ηλίας  Κυζηράκος, ένα πολύ μορφωμένο και ενδιαφέρον άτομο, μας έχει δώσει και άλλες αξιόλογες μεταφραστικές του εργασίες από τις αρχές της δεκαετίες του 1960, όπως  είναι η αγγλίδα ποιήτρια Ήντιθ Σίτγουελ με το έργο της «Ο ίσκιος του Κάιν» ο αμερικανός ποιητής Έζρα Πάουντ με την μεγάλη επιλογή από τα «Ποιήματά» του και στις δύο εκδόσεις του, ένα μικρό χρήσιμο βιβλίο που περιλαμβάνει «Ποιήματα από την Παλατίνη Ανθολογία» κλπ. Οι μεταφραστικές προτάσεις του πειραιώτη μεταφραστή γίνονται από τα αγγλικά και τις γνωστές μας εκδόσεις Penguin Modern Poets, μια γλώσσα που υπηρέτησε με επαγγελματική αυταπάρνηση ο καθηγητής, πράγμα που μας δίνει την δυνατότητα να παραλληλίσουμε τις μεταφράσεις του με τις μεταφράσεις του άλλου πειραιώτη καθηγητή και ποιητή Ανδρέα Αγγελάκη, αν και από όσο γνωρίζω, ο Αγγελάκης γνώριζε και γαλλικά, όπως ήξερα από τις διάφορες συνομιλίες μας και με τους δύο. Το σίγουρο είναι, ότι εκτιμούσαν ο ένας τις μεταφραστικές εργασίες του άλλου, μια και θήτευαν στο ίδιο επαγγελματικό πεδίο.

     Το βιβλίο του Ηλία Κυζηράκου, μας δίνει την δυνατότητα να γνωρίσουμε έστω και με μία ποιητική τους μονάδα, ποιητές από όλο τον κόσμο όπως λέει και ο τίτλος του. Ποιητές, που ίσως, παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο ελληνικό κοινό. Αυτό όμως, χρειάζεται βαθειά και πολύχρονη έρευνα, αφού αποδελτιώσουμε τις προηγούμενες μεταφραστικές προσπάθειες του Άρη Δικταίου, του Κλέωνος Παράσχου, του Μήτσου Παπανικολάου, της Ρίτας Μπούμη Παπά, και μια σειρά άλλων παλαιότερων δημιουργών ποιητών του 19 και 20 αιώνα, που μας άφησαν τις μεταφραστικές τους καταθέσεις-κυρίως στον ευρωπαϊκό και αμερικάνικο χώρο- μεταφραστικές καταθέσεις που βρίσκονται σκόρπιες και διάσπαρτες στα εκατοντάδες λογοτεχνικά περιοδικά, τα φύλλα των εφημερίδων ή στα βιβλία που εξέδωσαν. Η καλή κατοχή της αγγλικής γλώσσας και το ποιητικό αισθητήριο του Κυζηράκου, λειτουργούν θετικά στην απόδοση των ποιημάτων που προέρχονται από διαφορετικές και ποικίλες ποιητικές και πολιτιστικές παραδόσεις. Οι επιλογή του corpus των ποιητών από τις διεθνείς και έγκυρες εκδόσεις penguin δίνουν στην κατάθεση την αναγκαία φερεγγυότητα, παρά το πλήθος και την διαφορετικότητα των γλωσσών για την εποχή που κυκλοφόρησε το βιβλίο. Είναι φυσικό τα μεταγενέστερα χρόνια, οι νεότεροι έλληνες δημιουργοί να μεταφέρουν στα ελληνικά ξένους ποιητές από την ιδιαίτερη πρωτότυπη γλώσσα του καθενός, τα έργα των ποιητών που αγάπησαν ή τους επηρέασαν, και όχι μόνο από την αγγλική, την γαλλική ή την γερμανική γλώσσα που οι περισσότεροι λόγο σπουδών γνώριζαν.

• Κλέωνος Β. Παράσχου: εκλογή και επιμέλεια,

ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΕΩΣ, εκδότης Σίμος Συμεωνίδης, Αθήνα 1962

-ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΟΥ ΚΑΒΑΛΛΑΡΗ

Κόρντοβα

μοναχική και μακρινή Κόρντοβα!

Μαύρη φοράδα, γεμάτο φεγγάρι

κ’ ελιάς μες στο δισάκι μου.

Αν και κατέχω το δρόμο

ποτέ δε θα φτάσω στην Κόρντοβα.

Μες στα χωράφια,  μέσα στον άνεμο,

μαύρη φοράδα, κόκκινο φεγγάρι.

Ο θάνατος μ’ αγναντεύει

από τους πύργους της Κόρντοβας.

Άϊ μακρύς ο δρόμος που ναι!

Άϊ, γενναία μου φοράδα!

Άι και με καρτερεί ο θάνατος

πριν να φτάσω στην Κόρντοβα!

Κόρντοβα,

Μοναχική και μακρινή Κόρντοβα!

 Μετάφραση από τον ποιητή και μεταφραστή Άρη Δικταίο, από την «Ανθολογία Παγκόσμιας Ποιήσεως».

-ΤΟ ΠΩΣ ΕΠΙΑΣΑΜΕ ΤΟΝ ΑΝΤΟΝΙΟ ΕΛ ΚΑΜΠΟΡΙΟ ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ ΤΗΣ ΣΕΒΙΛΛΙΑΣ, και,

-ΤΟ ΠΩΣ ΞΕΨΥΧΗΣΕ Ο ΑΝΤΟΝΙΟ ΕΛ ΚΑΜΠΟΡΙΟ, σε μετάφραση του ποιητή Οδυσσέα Ελύτη που είχε δημοσιευτεί στο περιοδικό «Νέα Εστία» του 1948. Και,

-το ΝΥΧΤΕΡΙΝΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ, σε μετάφραση του Νίκου Γκάτσου που είχε πρωτοδημοσιευτεί στο περιοδικό Φιλολογικά Χρονικά το 1944.           

 • Γιάννης Υφαντής,

Ο ΚΗΠΟΣ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ (4.500 χρόνια ξένης ποίησης), Πατάκη 2000

-ΤΟ ΒΟΥΒΟ ΠΑΙΔΙ

Γύρευε τη φωνή του το παιδί.

(Την είχε ο βασιλιάς των γρύλλων)

Σε μια νεροσταγόνα τρυφερή

γύρευε τη φωνή του το παιδί.

Μά διόλου δεν τη θέλω να μιλώ.

Τη θέλω μόνο να τη φκιάσω δαχτυλίδι

να το φορεί η σιωπή μου στο

μικρό της δάχτυλο.

Σε μια νεροσταγόνα τρυφερή

γύρευε τη φωνή του το παιδί.

(Απόμακρα πιασμένη η φωνή

τη φορεσιά του γρύλλου είχε ντυθεί.)

-Η ΛΟΛΑ

Κάτω απ’ τη νεραντζιά πλένει η Λόλα

ρούχα βαμβακερά.

Η Λόλα που ‘χει πράσινα τα μάτια

και τη φωνή της έχει βιολετιά.

Αχ αχ, αχ αχ, αχ αχ, αγάπη

κάτω απ’ την ανθισμένη νεραντζιά.

Γεμάτο ήλιο το νερό κυλά

κι ένα σπουργίτι τραγουδάει στην ελιά.

Αχ αχ, αχ αχ, αχ αχ, αγάπη

κάτω απ’ την ανθισμένη νεραντζιά.

Κ’ ύστερα σαν η Λόλα θα τελειώσει

όλο της το σαπούνι, θα της κάμουν

οι νεαροί οι ταυρομάχοι συντροφιά.

Αχ αχ, αχ αχ, αχ αχ, αγάπη

κάτω απ’ την ανθισμένη νεραντζιά.       

-ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΟΥ ΚΑΒΑΛΑΡΗ

Κόρδοβα μακρινή εσύ και μόνη.

Φοράδα μαύρη, ολόγιομο φεγγάρι

και μέσα στο δισάκι μου ελιές.

Παρ’ όλο που τους δρόμους τους γνωρίζω

στην Κόρδοβα δε φτάνω εγώ ποτές.

Φοράδα μαύρη, κόκκινο φεγγάρι.

Μεσ’ απ’ τον κάμπο, μεσ’ από το αγέρι.

Στης Κόρδοβας τους πύργους πώς να φτάσω;

Ο θάνατος μου έστησε καρτέρι.

Αχ τι μακρύς που είν’ αυτός ο δρόμος.

Κι αν είσ’ εσύ φοράδα μου γενναία

τίποτε και κανένας δε με σώνει.

Πριν απ’ την Κόρδοβα ο θάνατος με ζώνει.

Κόρδοβα μακρινή εσύ και μόνη.  

-ΨΥΧΗ ΠΟΥ ΛΕΙΠΕΙ

Δε σε γνωρίζει ο ταύρος κ’ η συκιά σου,

τ’ άλογα ή τα μυρμήγκια του σπιτιού σου.

Δε σε γνωρίζει η νύχτα ή το παιδί

αφού για πάντα πιά έχεις χαθεί.

Δε σε γνωρίζει η κάτω πρόσοψη της πέτρας

ούτε το μαύρο ατλάζι όπου λιώνεις.

Δε σε γνωρίζει η μνήμη σου η βουβή

αφού για πάντα πια έχεις χαθεί.

Θα φτάσει το φθινόπωρο με βούκινα

τσαμπιά ομίχλης και βουνά συγκεντρωμένα,

όμως τα μάτια σου κανείς δε θα τα ιδεί

αφού για πάντα πιά έχεις χαθεί.

Αφού για πάντα πιά έχεις χαθεί

σαν όλους τους νεκρούς πάνω στη Γη

σαν όλους τους νεκρούς τους ξεχασμένους

σ’ ένα σωρό από σκυλιά που ‘χουν σβηστεί.

Δε σε γνωρίζει πιά κανείς. Μα εγώ σε τραγουδάω.

Τη γενναιότη τραγουδώ, τη χάρη της θωριάς σου.

Και την ασύγκριτη ομορφιά του νου και της καρδιάς σου.

Που ‘παιζες με το θάνατο κ’ ήξερε τα φιλιά σου.

Τη θλίψη που ‘χαν μέσα τους το γέλιο κ’ η χαρά σου.

Αργά θα κάμει να φανεί, αν θα φανεί ποτέ του

Ανδαλουσιανός γνήσιος, ωσάν εσέ με τόση

δίψα για περιπέτεια. Υμνώ την ομορφιά σου

κι ο λόγος θρήνος γίνεται. Κ’ η θύμησή μου φέρει

ένα θλιμμένο ανάμεσα στα λιόδεντρα αγέρι.

Σημείωση: Ο ποιητής Γιάννης Υφαντής, μας έχει δώσει εξαιρετικές ποιητικές καταθέσεις και μεταφραστικές προτάσεις, κυρίως των μυστικών της ανατολής. Θεωρώ ενδιαφέρουσες τις σκέψεις του που αναγράφονται στην δισέλιδη εισαγωγή του, από τις οποίες αντιγράφω τα εξής:

«Η καλύτερη εισαγωγή σ’ ένα βιβλίο με ποιήματα είναι τα ίδια τα ποιήματα του βιβλίου αυτού. Γιατί  ένα βιβλίο με ποιήματα δεν είναι για να διαβαστεί μια φορά, ούτε και δύο, ούτε και τρείς, αλλά αμέτρητες φορές, επειδή πάντα έχει κανείς ανάγκη να συνομιλήσει με αληθινούς φίλους, πάντα έχει ανάγκη από τον χρησμό, από το ξόρκι, από τον λόγο όπλο, από τον λόγο δύναμη, από τον λόγο παρηγοριά, από τον λόγο βότανο, πάντα έχει ανάγκη να ξανακερδίσει το χαμένο εκείνο επίπεδο της αλληλουχίας, το χαμένο εκείνο επίπεδο της ιερής σχέσης μ’ όλα τα όντα….

     Στα έργα τους λοιπόν βρίσκονται οι μεγάλοι νεκροί, εκεί ζουν, εκεί κατοικούν. Αυτός είναι ο  δικός τους παράδεισος. Κ’ είναι τάχα τυχαίο που οι Πέρσες αποκαλούν τον Παράδεισο «Κατοικία του Τραγουδιού»; Όχι βέβαια…».

Ο Γιάννης Υφαντής, μας δίνει και δεύτερη απόδοση των στροφών του ποιήματος «Βουβό παιδί» που μεταφράζει. Από την Ισπανία, μεταφράζονται ο Άγιος Ιωάννης του Σταυρού και ο Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα.

•Ανδρέας Φουσκαρίνης,

ΆΝΘΗ ΤΗΣ ΕΣΠΕΡΙΑΣ, Α΄, Αχαϊκές Εκδόσεις 1994

-ΘΡΗΝΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΙΓΝΑΘΙΟ ΣΑΝΤΣΕΘ ΜΕΧΙΑΣ

   4. Ψυχή Απούσα

Δεν σε ξέρουν ο ταύρος και η σκιά

Τ’ άλογα και τα μερμήγκια του σπιτιού.

Δεν σε ξέρουν τα παιδιά και το δείλι

γιατί είσαι για πάντα νεκρός.

Δεν σε ξέρει κι η ράχη της πέτρας

Ή το μαύρο ατλάζι που μέσα τους λιώνεις.

Δε σε ξέρει η βουβή θύμησή σου

γιατί είσαι για πάντα νεκρός.

Θάρθει το φθινόπωρο πάλι με της κοχύλας το σφύριγμα

με σμάρι τα σύννεφα σειρές τα βουνά

μα κανείς δεν θα θέλει να δει τη ματιά σου

γιατί είσαι για πάντα νεκρός.

Γιατί είσαι για πάντα νεκρός,

σαν όλους της γης τους νεκρούς,

σαν όλους τους νεκρούς που ξεχνιούνται,

σαν σκύλοι που σβήσαν για πάντα.

Κανείς δεν σε ξέρει. Κανείς. Μα εγώ σε τραγουδώ.

Τραγουδώ για αυτούς που θα ‘ρθουν το προφίλ και τη χάρη σου.

Την ξακουσμένη του νου σου ωριμότητα.

Τον πόθο του θανάτου, τη γεύση του φιλιού του

και τη θλίψη της παλικαρίσιας χαράς σου.

Θα αργήσει πολύ να γεννηθεί, αν ποτέ γεννηθεί

ένας ανδαλουσιανός τόσο καθαρός με τόσες περιπέτειες.

Την αρχοντιά του τραγουδώ με λόγια πικραμένα

και θυμάμαι το ψυχρό αεράκι θλιμμένο στα λιόδεντρα.

Σημείωση: Όπως αναφέρεται στις σημειώσεις σελίδα 120, το απόσπασμα του Λόρκα, έγινε από Federico Garcia Lorca, Obras completas, Madrid 1969, p. 544-545. Αυτό σημαίνει ότι μεταφράστηκε απευθείας από τα ισπανικά. Η μικρή αυτή ανθολογία του Ανδρέα Φουσκαρίνη, περιέχει μεταφράσεις ποιημάτων κυρίως Αγγλόφωνων δημιουργών Tomas Stern Eliot, Ezra Pound, Sylvia Plath, αλλά και του γάλλου Guillaume Apollinaire, του αρχαίου Αρχίλοχου, του Αλκαίου, του Θέογνη, του Peter Levi και άλλων. Και από το μικρό προλογικό του σημείωμα, αναφέρω ενδεικτικά τα εξής:

    Η μετάφραση ενός ποιήματος είναι ένα αγώνισμα μάταιο, όπως μάταιη είναι άλλωστε και κάθε προσπάθεια στην ποίηση, αφού η τελειότητα που όλοι ποθούν, είναι ένα ιδανικό ανέφικτο. Το πολύ πολύ να την αγγίξει κάποιος, αλλά και πάλι αποσπασματικά. Οι Όμηροι δεν είναι φαινόμενο καθημερινό.

     Στη μετάφραση το πρόβλημα είναι ακόμα μεγαλύτερο. Η ποίηση που υπάρχει στη γλώσσα του πρωτοτύπου είναι των αδυνάτων αδύνατο να μεταφερθεί ακέραιη στη γλώσσα της μετάφρασης και αυτό είναι φυσικό αφού ποίηση και γλώσσα, κατά τη δική μου τουλάχιστον αντίληψη ταυτίζονται. Έτσι ο μεταφραστής ψήγματα ποίησης μονάχα μπορεί να μεταφέρει στη δική του γλώσσα κι αυτό βέβαια εξαρτάται…».

A LMA AUSENTE

No te conoce el toro ni la higuera.

Ni caballos ni hormigas de tu casa

No te conoce el niho ni la tarde

Porque te has muerto para siempre….

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πρώτη γραφή σήμερα Τετάρτη 6 Ιουλίου 2016                  

Πειραιάς 6 Ιουλίου 2016