Η ποιήτρια Θεώνη Δρακοπούλου

ΜΥΡΤΙΩΤΙΣΣΑ

30/1/1881-5/8/1968

ΕΡΓΑ ΤΗΣ

-ΜΥΡΤΙΩΤΙΣΣΑ, ΑΠΑΝΤΑ,

πρόλογος: Τάσου Αθανασιάδη,

εισαγωγή: Αντρέα Καραντώνη,

εκδ. Alvin Redman Hellas, Αθήνα 1965, σ. 352, δρχ. 300

Περιέχει:

ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

ΚΙΤΡΙΝΕΣ ΦΛΟΓΕΣ

ΤΑ ΔΩΡΑ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ

ΚΡΑΥΓΕΣ

ΣΚΟΡΠΙΟΙ ΣΤΙΧΟΙ

ΤΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ

ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ

ΣΤΟΝ ΑΚΡΙΒΟ ΜΟΥ ΓΙΟ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΜΑΤΑ- ΕΚΛΟΓΗ ΑΠΟ ΤΟ ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ COMTESSE DE NOAILLES

ΑΛΛΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΜΑΤΑ

ΠΕΖΑ

Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΠΑΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΚΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΙΑ

-ΜΥΡΤΙΩΤΙΣΣΑ. ΜΙΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΓΙΩΡΓΟ ΜΠΑΛΟΥΡΔΟ, εκδόσεις Γαβριηλίδης στην σειρά «εκ νέου»-Αθήνα 2002, σ. 92.

(Διευθυντής και επιμελητής σειράς Κώστας Βούλγαρης. Επιμέλεια κειμένων Βάσω Κυριαζάκου, αρ.14) 

-ΤΑ ΔΩΡΑ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ, Αθήνα 1932, σ. 80, δρχ. 5000.

-ΚΡΑΥΓΕΣ, Αθήνα 1939, σ. 55.

-ΠΑΙΔΙΚΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ, ΜΕ ΠΡΟΛΟΓΟ ΚΩΣΤΗ ΠΑΛΑΜΑ. ΤΟΜΟΣ Α΄ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΥΘΟΙ, Αθήνα 1930, σ. 159

Περιέχει ποιήματα των: Α. Ραγκαβή, Γ. Βιζυηνό, Αρ. Βαλαωρίτη, Κ. Κρυστάλλη, Α. Λασκαράτος, Γ. Καλοσγούρος, Γ. Μαρκοράς, Α. Μαβίλης, Σ. Μαρτζώκης, Γ.Μαρτινέλης, Ι. Ιωννίδης, Γ. Σουρής, Α. Πάλλης, Κ. Παλαμάς, Ι. Πολέμης, Αρ. Κουρτίδης, Γ, Δροσίνης, Ζ. Παπαντωνίου, Α. Φωτιάδης, Αν. Τυπάλδος, Αγγ. Σημηριώτης, Γ. Στρατήγης, Κ. Πασσαγιάννης, Γ. Περγιαλίτης, Στ. Σπεράντζας, Μυρτιώτισσα, Σ. Σκίπης, Π. Ταγκόπουλος, Ι. Χέλμης, Αθ. Ταρσούλης, Γ. Αθάνας, Τέλλος Άγρας, Κ. Γιαλούρης, Μιχαήλ Στασινόπουλος, Ι. Κουγιούλης, Π. Σεφερλής, Α. Μωραϊτης. Τ. Παπαχρονοπούλου. ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΜΥΘΟΙ: Ι. Βηλαράς, Α. Ραγκαβής, Α. Λασκαράτος, Γ. Περγιαλίτης, Ι. Χέλμης, Τ. Παπαχρονοπούλου, Γ. Καρυστινάκης. ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΑΙ ΛΑΪΚΑ.

-ΠΑΙΔΙΚΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ, ΜΕ ΠΡΟΛΟΓΟ ΚΩΣΤΗ ΠΑΛΑΜΑ. ΤΟΜΟΣ Β΄ ΞΕΝΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΥΘΟΙ, Αθήνα 1930, σ. 159

Περιέχει ποιήματα ποιητών από τις εξής χώρες: ΓΑΛΛΙΚΑ, ΑΓΓΛΙΚΑ, ΓΕΡΜΑΝΙΚΑ, ΙΤΑΛΙΚΑ, ΣΟΥΗΔΙΚΑ, ΝΟΡΒΗΓΙΚΑ, ΔΑΝΙΚΑ, ΙΣΠΑΝΙΚΑ, ΕΛΒΕΤΙΚΑ, ΟΛΛΑΝΔΙΚΑ, ΡΩΣΣΙΚΑ, ΙΑΠΩΝΙΚΑ, ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΑ, ΤΣΟΧΟΣΛΑΒΑΚΙΚΑ, ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΑ, ΣΕΡΒΙΚΑ, ΡΟΥΜΑΝΙΚΑ, ΤΟΥΡΚΙΚΑ, ΑΡΑΒΙΚΑ, ΑΡΜΕΝΙΚΑ, ΕΒΡΑΪΚΑ,  

-ΕΥΡΙΠΙΔΟΥ ΜΗΔΕΙΑ, ΜΕΤΑΦΡΑΣΙΣ ΜΥΡΤΙΩΤΙΣΣΑΣ, ΤΑ «ΜΟΥΣΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ» ΑΘΗΝΑ 1933, σ. 65.

Περιέχει: φωτογραφία της ΒΙΚΤΩΡΙΑ ΦΙΛΑΔΕΛΦΕΩΣ

Αλέξανδρος Φιλαδελφεύς, Κείμενο αφιέρωση στην «Εις σε, λατρευτή Βικτωρία, αφιερώ την παρούσα έκδοσιν της «Μηδείας»,…» Ιούλιος 1933.

Ποίημα ΣΤΗΝ ΙΕΡΗ ΣΚΙΑ ΤΗΣ! (Αφιερωμένο στον Αλεξ. Φιλαδελφέα) του ΠΑΥΛΟΥ ΕΛΣΝΕΡ, Κοπεγχάγη 1932, Μετάφρασις Μυρτιώτισσας.

 Ο Ευριπίδης

Ο ΔΡΑΜΑΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ «ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ»

Α. Φ., Η ΜΗΔΕΙΑ (Ανάλυσις του δράματος)

ΚΕΙΜΕΝΟ

(στην φωτοτυπία που έχω του βιβλίου-της τραγωδίας, η ποιήτρια Μυρτιώτισσα, το αφιερώνει στον πεζογράφο «Στον Κύριο Στέλιο Ξεφλούδα με μεγάλη εκτίμηση και τιμή». 1/5/1934.).

Οι Ποιητικές Συλλογές της ποιήτριας Θεώνης Δρακοπούλου, υπάρχουν στην Βιβλιοθήκη της Βουλής, από όπου μου τις φωτοτύπησαν εδώ και χρόνια. Στις φωτοτυπίες που έχω, δεν έχουν φωτοτυπηθεί οι τελευταίες σελίδες ώστε να γνωρίζω τα στοιχεία των Τυπογραφείων.

-Κοντέσσας ντε Νοάιγ, ΠΟΙΗΜΑΤΑ, μετάφραση: ΜΥΡΤΙΩΤΙΣΣΑΣ, Αθήνα 1928. ΕΚΛΟΓΗ ΑΠΟ ΤΟ ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΚΟΝΤΕΣΣΑΣ ΝΤΕ ΝΟΑΪΓ, σελίδες 95, δραχμές 1000.

Περιέχει: επιστολή της Contesse de Noailles

 Στην Contesse de Noailles, τετράστιχο του Κώστα Γ. Κατσίμπαλη

Σκίτσο της ποιήτριας από Μ. Τ.

Αντί προλόγου: Επιστολή του Ε. Αθανασιάδη

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΜΕΤΡΗΤΗ ΚΑΡΔΙΑ

ΑΠΟ ΤΗ «ΣΚΙΑ ΤΩΝ ΗΜΕΡΩΝ»

ΑΠΟ ΤΑ «ΘΑΜΠΗ»

ΑΠΟ ΤΟΥΣ «ΖΩΝΤΑΝΟΥΣ ΚΑΙ ΠΕΘΑΜΕΝΟΥΣ»

ΑΠΟ ΤΗΣ «ΑΙΩΝΙΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ»

ΑΠΟ ΤΑ «ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ»

ΑΠΟ ΤΗ «ΔΟΞΑ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ»

Βλέπε και βιβλιοκριτική «Η ποίηση της Κοντέσας ντε Νοάιγ και η μετάφρασή της» του ποιητή Ρήγα Γκόλφη, περιοδικό Ο Νουμάς τχ. 788/12,1929, σ. 38-39.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

-Γλαύκος Αλιθέρσης, Ιστορία της Νέας Ελληνικής Λογοτεχνίας, Αλεξάνδρεια 1938, σ. 224

-Αλέξανδρος Αργυρίου, Ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας και η πρόσληψή της στα χρόνια του Μεσοπολέμου (1918-1940), τόμος Β΄, Καστανιώτη 2001, σ. 109, 323, 333, 355, 464, 1043, 1072.

-Μάρκος Αυγέρης, Εισαγωγή στην Ελληνική Ποίηση και Πεζογραφία, Θεμέλιο 1966, σ. 165

(Προικισμένοι ποιητές ήταν και μερικοί που παρουσιάστηκαν λίγο αργότερα, όπως ο ειδυλλιακός Χαντζάρας, ο Σπήλιος Πασαγιάννης. Στην ίδια σειρά παρουσιάζονται κι ο Πετιμεζάς, κι ο Κυριαζής κι η Μυρτιώτισσα, από τις μεγαλύτερες Ελληνίδες ποιήτριες…)

-Mario Vitti, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Οδυσσέας 1978, σ. 427

-Ηλίας Βουτιερίδης, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Γ΄ έκδοση, Παπαδήμας 1976, σ. 331, 382.

(Στον κύκλο των νουμαδιστών μπορούμε να λογαριάσουμε…)

-Θ. Ι. Γαλάνης, Γραμματολογία, Κνωσός χ.χ., σ. 278

-Αναστάσιος Αθ. Γούναρης, Ελληνική Γραμματεία, Μακεδονικές Εκδόσεις 2000, σ. 142

(την εντάσσει στους «ελάσσονες εργάτες του στίχου», μαζί με την Αιμιλία Δάφνη, τον Γ. Καμπύση, τον Ρ. Γκόλφη κ. ά.)

-Κωνσταντίνος Θ. Δημαράς, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Ίκαρος 1975, σ. 430, 432

-Κώστας Θρακιώτης, Σύντομη Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Δίφρος 1965, σ. 166

(Μυρτιώτισσα (1883). Έδωσε στίχους αβρούς ύμνησε την ομορφιά και τον έρωτα, μ’ ένα στήθος που ξεχείλιζε από αισθησιακό πάθος και δύναμη. Τα τελευταία της ποιήματα μαζί με την άρτια τεχνική τους έχουν ανθρώπινο αίσθημα και βάθος.)

-Γιώργος Ν. Καλαματιανός, Σύντομη Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Στ΄έκδοση, εστία χ.χ., σ. 95

(στο Ο Κωστής Παλαμάς και οι σύγχρονοί του)

-Άριστος Καμπάνης, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Ε΄ έκδοση, Καραβίας 1971, σ.  282

(στο 15^ο κεφάλαιο, Η ποίησι ύστερ’ απ’ το θάνατο του Βαλαωρίτη)

-Γιάννης Κορδάτος, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, πρόλογος Κώστας Βάρναλης,  Βιβλιοεκδοτική 1962, σ. 626-627

(στο κεφάλαιο Οι Ελληνίδες στην Λογοτεχνία. Η Μυρτιώτισσα σα χειραφετημένη γυναίκα που είναι δεν κρύβει τα βίτσια της, που είναι και βίτσια κάθε γυναίκας. Όμως αν και έχει ταλέντο και λυρική φλέβα, δεν οραματίστηκε ένα καλύτερο μέλλον και για το φύλο της και για την κοινωνία. Έμεινε κλεισμένη στον εαυτό της)

-Αλέκος Κουτσούκαλης, Ιστορία της Ελληνικής Λογοτεχνίας, τόμος 3^ος, Ιωλκός χ.χ. σ. 149-152

(την πιο σωστή και αντικειμενική αξιολόγηση του ποιητικού έργου της Μυρτιώτισσας και της ίδιας της ιδιοσυγκρασίας την κάνει ο Γιάννης Χατζίνης. «Ο πικρός αισθηματικός τόνος που αναδίνουν τα ποιήματα της Μυρτιώτισσας και που διατρέχει μια κλίμακα χρωματική, από το μελαγχολικό ρεμβασμό και την πονεμένη ονειροπόληση ως την απόγνωση και την εγκατάλειψη στις ιδιοτροπίες μιας αδυσώπητης μοίρας, είναι ένας τόνος πολύ γνώριμος, όσο και βαθιά κατανοημένος και ψυχολογικά ερμηνευμένος,- προπάντων μέσα στη γυναικεία ποίηση….)

-Δημήτρης Π. Κωστελένος: Σύνταξη-επιμέλεια ύλης, ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΕΛΛΗΝΩΝ ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ, τόμος 3^ος, Παγουλάτου χ.χ. σ. 119-125

-Παναγιώτης Δ. Μαστροδημήτρης, Εισαγωγή στην Νεοελληνική Φιλολογία, Δόμος 1983, σ. 151, 335

-Μαρία Μιρασγέζη, Νεοελληνική Λογοτεχνία, τόμος 2^ος, Αθήνα 1982, σ. Α΄. 314, Β.΄ 237, 252, 375, 390, 377- 378.

(Ευαίσθητη λυρική φαντασία, η Μ. μας μεταφέρει στην ποίησή της τους ερωτικούς κραδασμούς της…. Κι ύστερα η ποιήτρια της σταυρωμένης αγάπης, όπως την ονόμασε ο Νίκος Καζαντζάκης, μετά τον θάνατο του Μαβίλη, τραγικά απογοητευμένη ξαναγράφει ποιήματα, που ενώ γράφονται μέσα σε παραδοσιακά πλαίσια έχουν μεγάλη αντοχή. Ποιήματα υψηλής θερμοκρασίας, θα συγκινούν πάντα.).

-Μιχάλης Νικολιδάκης, Νεοελληνικά, Παπαγεωργίου-Ηράκλειο 1989, σ. 259

-Πάνος Ν. Παναγιωτούνης, Επίτομη Ιστορία της Ελληνικής Λογοτεχνίας, Γκούζου 1996, σ. 115

-Αδαμάντιος Δ. Παπαδήμας, Νέα Ελληνική Γραμματεία, Αθήνα 1948, σ. 24, 272,273,274

-Δημήτριος Γρ. Τσάκωνας, Λογοτεχνία και Κοινωνία στον Μεσοπόλεμο. Ιστορία της Νεότερης Ελληνικής Λογοτεχνίας και Πολιτικής Κοινωνίας. Το κρίσιμο Είκοσι με Τριάντα, Κάκτος 1987, σ. 367-368

-Δημήτριος Γρ. Τσάκωνας, ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ και ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ, δεύτερη έκδοση επηυξημένη Κριτική τοποθέτηση ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΥ. Τόμος 4^ος. Από την Επανάσταση του Γουδί (1909) μέχρι τον Κωνσταντίνο Καβάφη, Σώφρων 1992, σ. 214-217 (Μυρτιώτισσα 1883-1968)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΛΕΞΙΚΑ

-Γιώργος Βαλέτας, Νεοελληνικό Λεξικό, Βιογραφίες Ποιητών και Συγγραφέων, Παρνασσός χ.χ., σ. 123

-Γιώργος Σ. Γιαννάς, Βιογραφίες Ποιητών, Πεζογράφων, Επιστημόνων, εκδ. Κ. Στρουμπούκης 1979, σ. 35.

-Γιώργος Μυρτάλης, ΒΙΟΓΡΑΦΙΕΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ από την αρχαιότητα ως σήμερα, επιμέλεια εκδόσεως: Διον. Ι. Τσουράκη, εκδ. Αφοί Ντουντούμη χ.χ., σ. 296

-Γιώργος Σακκάς, Βιογραφίες Ελλήνων Συγγραφέων, Μαίρη Πούντζα 1976, σ. 67-68.  (Μυρτιώτισσα 1883-1968)

-Δημήτρης Κιτριώτης- Γιάννης Μυλωνάς, Βιογραφίες Εργογραφίες Ελλήνων Συγγραφέων, Πατάκη 1983, σ. 242

ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΑΝΘΟΛΟΓΙΕΣ

-Γιάννης Βαρβέρης- Κώστας Γ. Παπαγεωργίου, Ελληνική Ποιητική Ανθολογία Θανάτου του Εικοστού αιώνα, Καστανιώτη 1995, σ. 159-160, «ΟΡΑΜΑ»

-Θανάσης Α. Καστανιώτης- Θανάσης Θ. Νιάρχος, Τα ωραιότερα ποιήματα για τη Μάνα, Καστανιώτη 1997, σ. 51-52, 233, «Μανούλα»

-Μάρκος Αυγέρης- Θρασύβουλος Σταύρος- Βασίλης Ρώτας- Μ. Μ. Παπαϊωάννου, Η Ελληνική Ποίηση Ανθολογημένη, τόμος 4^ος, Νέοι Χρόνοι, Παρθενών 1977, σ. 309-314.

(Μυρτιώτισσα (1883-), «Σ’ Αγαπώ», «Ω Δέντρα», «Στην Εξοχή», «Κλαίει η Βροχή», «Θα ξεχάσω ποτέ», «Άνοιξη», «Εψές τ’ Αναθυμήθηκα»)

-Κώστας Γ. Παπαγεωργίου- Βαγγέλης Χατζηβασιλείου: Ανθολόγηση-Επιμέλεια, ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ (20^Ος αιώνας), Τόμος Α΄ (1900-1920), Κότινος 2007, σ. 225-229, 267.

(«ΑΝΟΙΞΙΑΤΙΚΟ», «Σ’ ΑΓΑΠΩ», «ΣΤΗΝ ΕΞΟΧΗ», «ΓΛΥΚΙΑ ΕΡΑΝΩ..»)

-Ευγένιος Αρανίτσης: Επιλογή Κειμένων, Η ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΡΩΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ. Τα Ομορφότερα Κείμενα, Χ.Κ. Τεγόπουλος- Ελευθεροτυπία χ.χ. τόμος Β΄, σ.222-223. («Σ’ αγαπώ»)

-Νικήτας Κομνηνός: Επιμέλεια-Πρόλογος, Σχεδιασμός Έκδοσης. Ισαβέλλα-Κροντηρά: Επιμέλεια Βιογραφικών-Επιλογές Ποιημάτων, ΕΛΛΗΝΩΝ ΠΟΙΗΜΑΤΑ. Η ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΟ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΤΙΚΟΤΕΡΟ ΔΕΙΓΜΑ ΓΡΑΦΗΣ ΤΩΝ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΠΟΙΗΤΩΝ, έκδοση Δημοκρατικός Τύπος- Εφημερίδα Δημοκρατία, Σεπτέμβριος 2014, σ. 81 («Σ’ αγαπώ»)

-Ευριπίδης Γαραντούδης: Εισαγωγικά Σημειώματα, Δώρα Μεντή: Ανθολόγηση-Πρόλογος, Και με τον ήχον των για μια στιγμή επιστρέφουν… Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΝ ΕΙΚΟΣΤΟ ΑΙΩΝΑ. ΕΠΙΤΟΜΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ. Εκδ. Gutenberg 2016, σ. 86-87, («Έρωτας τάχα…», «Μυτιλήνη»)

-Έλλη Αλεξίου: επιμέλεια, Ανθολογία της Αντιστασιακής Λογοτεχνίας. Τόμος ΙΙ, Ποίηση, Ηριδανός χ.χ. σ. 199- 202. Υπάρχει λανθασμένη χρονολογία θανάτου της ποιήτριας. 5 Σεπτεμβρίου 1968. Και χρονολογία γέννησης 1883.

(«Θα ξεχάσω ποτέ;», «Η σκλαβιά της θύμησης», «Απολύτρωση»)

-Αλκ. Αργυρόπουλος, Νεοελληνική Μούσα, Αθήνα 1928, σ. 279, «Στο χωριό»

-Βασίλης Βασιλικός, Λύρα Ελληνική. Η Ελληνική Ποίηση Ανθολογημένη από το Ρήγα έως σήμερα, Πλειάς 1993, σ. 610-611. (Σ’ Αγαπώ)

-(Κώστας Γραμματόπουλος), Σ’ Αγαπώ. Τα ωραιότερα Νεοελληνικά Ερωτικά ποιήματα, Χιωτέλλης 1988, σ. 9, 88, 216,

(«Σ’ Αγαπώ», «Στ’ Ακρογιάλι», «Στη μοναξιά μου» Ι,ΙΙ,ΙΙΙ.)

-Δημήτρης Δασκαλόπουλος, επιλογή, παρουσίαση, σχόλια, Ελληνικά Καβαφογενή Ποιήματα, (1909-2001)-Ανθολογία, Πανεπιστήμιο Πατρών 2003, σ. 92-93, 265. Το ποίημα «ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΒΑΦΗΣ»

-Άρης Δικταίος, Τα Εγκώμια της Μητέρας. Ανθολογία και μελέτη, Βασιλόπουλος 1968, σ, 471, 154, «Μανούλα»

-Μήτσος Κατσίνης, Μεγάλη Ανθολογία Σχολικών Ποιημάτων, Κεντρική Πώληση Σ. Κοντός-Δ. Φυλαχτός Αθήνα 1972, σ. 44,348,441,450,644.

(«Χριστέ μου», «Μπουμπουλίνα», «Μανούλα», «Παιδί μου», «Οι πειρασμοί»)

-Σπύρος Κοκκίνης, Ανθολογία Νεοελληνικής Ποίησης, Εστία 1995, σ. 423,424,425

(«Σ’ αγαπώ», «Δε βάσταξες αγάπη μου», «Ολέθριο ταξίδι», «Έρωτας τάχα», «τα βήματά σου»)

-Βασιλική Κυριοπούλου, Βοηθήματα για Σχολικές γιορτές, Ντουντούμη χ.χ., σ. 101,230. 261.

(«Θα ξεχάσω ποτέ», «Μανούλα», «πειρασμοί»)

-Κώστας Λουκάκης, Νεοελληνική Θρησκευτική Ποιητική Ανθολογία, Το Ελληνικό Βιβλίο 1930, σ. 181 (Χριστούγεννα)

-Δημήτρης Λαμπίκης, Ελληνίδες Ποιήτριες, Αθήνα 1936, σ. 19-22

(Δε βάσταξες αγάπη μου…/ Τα Δώρα της αγάπης σου/ Ώ! Ναι! Το ξαίρω…)

-Απόστολος Μαγγανάρης, Ανθολογία Μαγγανάρη, Θρήνοι και Παινέματα για τις Χαμένες Πατρίδες, Λιβάνη 1988,  σ. 311-314.

(το ποίημα «Πόλη» είναι μετάφραση της «Πόλης» της ποιήτριας Κοντέσσας ντε Νοάϊγ)

-Κάρολος Ε. Μωραϊτης, Μεγάλη Ανθολογία Ελληνικού Σονέτου, Αθήνα 1987, σ. 451, 49

(Αλφειός) « Έγραψε ένα μόνο σονέττο με τίτλο «Αλφειός» σε άρτιο ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο στίχο, στον οποίο εναλλάσσονται οι οξύτονες με παροξύτονες καταληκτικές συλλαβές.»).

-Ρίτα Μπούμη-Παππά, Νέα Παγκόσμια Ποιητική Ανθολογία, τόμος Β΄, ΕΛΛΑΔΑ, επιμέλεια έκδοσης: Διονύσης Ι. Τσουράκης, σ. 624-628, Διόσκουροι χ.χ.

(«Δε βάσταξες, αγάπη μου», «Τα βήματά σου», «στο γιό μου», «Σ’ αγαπώ», «Βάλε να πιω», «Καμπάνα», «Ό,τι για μένα έχει απομείνει», «Στο δάσος», “Voluptas”)

-Ευάγγελου Η. Πεντέα, Μεγάλη Σχολική Ανθολογία, Καγιάφα χ.χ., σ. 191 «Μανούλα»

-Μιχάλης Περάνθης: πρόλογος, Το βιβλίο της Αγάπης-Ερωτική Ανθολογία, Γιοβάνης 1960, σ. 22, 65, 67, 71, 147, 177, 192.

(«Έρωτας τάχα», «Σ’ αγαπώ», «πάθος», «Δε βάσταξες αγάπη μου», “Voluptas”, «Μηδ’ ο πόνος μου», «Τι  άλλο, καλέ μου»)

-Μιχάλης Περάνθης, Μεγάλη Ανθολογία της Ελληνικής Ποιήσεως, τόμος Β΄, Εκδόσεις Έργων Περάνθη- Αθήνα σ. 579-588

(«Τι άλλο, καλέ μου», «Μηδ’ ο πόνος μου», «Στο Γιό μου», «Σ΄ αγαπώ», «Νεκρέ ερωτά μου», “Voluptas” , «Μυριέλλα-Μοιρίτα», «Χωρισμός», «Πάθος», «Οφηλία»)

-Ευάγγελος Ρόζος: Επιμέλεια-Ανθολόγηση, Σύγχρονη Ανθολογία Γυναικείας Ποίησης 1900-1980, Δρυμός 1980, σ. 312,313,314.

(Σ’ αγαπώ/ Έρωτας τάχα;…/ Βαδίζω Αργά…/ Στο Δάσος)

-Ελένη Σοφρά, Η Ελληνική Ποίηση Από την Αρχαιότητα ως Σήμερα, Ιωλκός 1984, σ. 155-156, 157.

(… Η Μυρτιώτισσα τραγούδησε τα δάση και τη βροχή, τη φύση και την αποδημία, τα χάδια και τα όνειρα ΄ όσα στάλαζαν την πίκρα της μοναξιάς κι όσα φέρνουν το άλγος της μνήμης ΄ παιδιάστικα περιστατικά που πληγώνουν την ψυχή και τις αισθήσεις χαμένων πραγμάτων που δυναστεύουν την μόνωση…)

-ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΠΑΠΥΡΟΥ, Βίπερ 1971, σ. 295,296,

(«Στο γιό μου», «Σ΄αγαπώ»)

-Ανθολογία Ποιημάτων. Τα Εκατό καλύτερα Ελληνικά ποιήματα, Γλάρος χ.χ., 106-107, 208.

(«Ώ, ναι, το ξέρω»)

-ΕΡΩΤΙΚΑ-ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ, Μορφές χ.χ. σ. 11,42,79,124. Προλογίζει η Μποντουά Σέλλα.

(«Σ’ αγαπώ», «Στη μοναξιά μου», «Στ’ ακρογιάλι», «Έρωτας τάχα»)

ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΠΟΙΗΜΑΤΩΝ ΤΗΣ

-Τάκης Καλογερόπουλος, Το Λεξικό της Ελληνικής Μουσικής, Γιαλλέλης 1998, τόμος 3^ος, σ. 354

(Κώστας Κυδωνιάτης, (Τρίπολη 1908-Αθήνα 1996), μελοποίησε 6 ποιήματα της Μυρτιώτισσας)

-Δημήτρης Λαζογιώργος, ΕΛΛΔΙΣΚΟ 1973, σ. (317), 242, 353,365.

(τραγούδι απαγγελία (1.3.) συνθέτης Βασίλης Παπανίκας και συνθέτης Σπύρος Παπαγεωργίου.)

-Γιάννης Πετρίδης- Κώστας Ζουγρής, Τα Τραγούδια των Ελλήνων, Ανατολικός 2004, σ. 313,

(Μυρτιώτισσα: Σ’ αγαπώ. Μουσική Μάνος Χατζιδάκις, τραγούδι Φλέρυ Νταντωνάκη (1972))

-Φοίβος Ανωγειανάκης, περ. «ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ» τχ. 15-16/ 31-8-1944, σ. 166.

(Μανώλης Καλομοίρης: «Ο Πρωτομάστορας» Μουσική τραγωδία σε δύο… μέρη κι’ ένα ιντερμέτζο… Σαν λιμπρέτο χρησίμεψε η ομώνυμη τραγωδία του Νίκου Καζαντζάκη, διασκευασμένη από την ΜΥΡΤΙΩΤΙΣΣΑ και τους Νίκο Ποριώτη και Γ. Στεφόπουλο.)

ΗΘΟΠΟΙΟΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΡΙΑ

-Μήτσος Λυγίζος, Το Νεοελληνικό Πλάι στο Παγκόσμιο Θέατρο, τόμος Β΄, Δωδώνη 1980, σ. 423

-Νικηφόρος Παπανδρέου, Ο Ίψεν στην Ελλάδα, Κέδρος 1983, σ. 149

(…Ας σημειωθεί επίσης ότι η Μυρτιώτισσα πήρε μέρος στην πρώτη δημόσια εμφάνιση της Νέας Σκηνής (5 Σεπτεμβρίου 1901), σε μια σκηνή από το «Όνειρον εαρινής νυκτός του Ντανούντσιο (Η Τρελλή). Καθώς και στο κύκνειο άσμα του θιάσου (του Χρηστομάνου) (30 Οκτωβρίου 1905) στην παράσταση του Χάμλετ («Οφηλία: Θεώνη Παππά ευγενώς προσφερομένη»)).

-Βάλτερ Πούχνερ, Ο Παλαμάς και το Θέατρο, Καστανιώτη 1995, σ. 93-94, 468, 487, 585, 587, 769.

(Το 1913 βλέπει παράσταση της «Νεαρής Πολιτείας» του Δ’ Annunzio από το θίασο της Κυβέλης και στο εκτενές… Η αποκάλυψη της παράστασης όμως είναι μια νεαρή κοπέλα, που υποδύεται την τυφλή γυναίκα, η Θεώνη Δρακοπούλου, η γνωστή αργότερα Μυρτιώτισσα, της οποίας ο Παλαμάς έχει σχολιάσει αναλυτικά ποιητικές συλλογές της (τομ. 14 σ.σ. 458-462, 497-502, 521-523) και pass βλ. τομ. 17 σ.σ. 13). Τη γνωρίζει ήδη από απαγγελίες στο Ωδείο και από δημοσιεύματά της στο Νουμά και στα Παναθήναια.

«Ανεπιφύλακτα μπορεί να πούμε πως κράτησε στα χέρια της, μόνη, πως έσωσε το έργο, που μας έδειξεν όλη τη σημασία της τέχνης του, η Άννα η τυφλή, μια Κασσάνδρα, όμως γλυκειά, όμως απαλή, μαρτυρική, χριστιανική, που βλέπει με τα μάτια της ψυχής «ανοιχτά πάντα και άγρυπνα».

Η Θεώνη Δρακοπούλου. Καλά καλά, δεν θυμάμαι να την είδα πρωτήτερ’ απάνου στη σκηνή που λιγοστές φορές, νομίζω, είναι χρόνια τώρα, ερασιτεχνικά την ανέβηκε. Μόνο τη θυμάμαι και την κράτησα στο θαυμασμό μου, τεχνίτρα της απαγγελίας…

Η Τέχνη της Θεώνης Δρακοπούλου, τη βραδιά της «Νεκρής Πολιτείας», θαυματούργησε, λόγος και μιμητική, από την πρώτη λέξη ίσα με τα λόγια τα στερνά… Ευσυνείδητα μελετημένη, ερωτευμένη με το μέρος της, μας έκαμ’ αισθητά, με τρόπο κλασικό, τη μελέτη και τον έρωτά της…)

-Βάλτερ Πούχνερ, Η Πρόσληψη της Γαλλικής Δραματουργίας στο Νεοελληνικό Θέατρο, Ελληνικά Γράμματα 1999, σ. 133,134, 150)

-Βάλτερ Πούχνερ, Καταπακτή και Υποβολείο, Ergo 2002, σ. 249-250

-Γιάννης Σιδέρης, Το Αρχαίο Θέατρο στη Νέα Ελληνική Σκηνή 1817-1972 (Α΄ 1817-1932), Ίκαρος 1976, σ. 217, 317.

(Για την «ΑΝΤΙΓΟΝΗ» της Εταιρείας υπέρ της διδασκαλίας αρχαίων ελληνικών δραμάτων. Η μετάφραση είναι του Κ. Μάνου, τυπώνεται στο «Νουμά». Από τους εκτελεστές-ερασιτέχνες ένα πρόσωπο είναι γνωστό, η Θεώνη Δρακοπούλου- Παππά, η Μυρτιώτισσα, που έπαιξε τον κύριο ρόλο. («Εστία», 5 Δεκεμβρίου 1904).)

-Γιάννης Σιδέρης, Ιστορία του Νέου Ελληνικού Θεάτρου 1794-1944. Τόμος πρώτος (1794-1908), Καστανιώτη 1990, σ. 52, 56, 57, 214, 218, 229,230, 244, 247,254.

(Από το Νέον Άστυ 12/3/1905 και Εμπρός 30/3/1905. Η πρώτη δόθηκε στις 28 Μαρτίου-10 Απριλίου, 2 μ.μ. 12.000 θεατές. «Αντιγόνη» η Θεώνη Δρακοπούλου. Κρέων ο Ν. Κυπαρίσσης. Εξάγγελος ο Αρ. Ζήνων. Κορυφαίος ο Ι. Σακελλαρίδης. Από Νέον Άστυ 23-24/4/1905, Βρίσκει ορθά τα όσα έγραψε ο Dicker, εκτός από το δυσμενή υπαινιγμό για την υπόκριση της Θεώνης Παππά. Την υμνεί θερμά, ευγενικά, όμως χωρίς να παραλείψει να υπογραμμίσει ότι πρόκειται για προσωπική γνώμη. Ερμηνεύει την «Οφηλία» και τη «Δισδαιμόνα». Το τρυφερό πρόσωπο της Δισδαιμόνας έχει εμπνεύσει και τρία ελληνικά ποιήματα, του Αλέξανδρου Πάλλη (Νουμάς 1911, σ. 342), της Θεώνης Δρακοπούλου (Παναθήναια ΚΖ΄ σ. 207) και του Μ. Τσιριμώκου (Νέα Εστία 1931, 15 Μαϊου). Την διδασκαλία της απαγγελίας τόσο της Θεώνης Δρακοπούλου όσο και της ηθοποιού Κυβέλης Αδριανού είχε ο Μ. Σιγάλας. Και οι δύο βραβεύτηκαν σε ένα διαγωνισμό απαγγελίας (Αίθουσα «Παρνασσού» 12 και 19 Μαρτίου 1901). Ερμηνεύει την (Τρελλή) στο έργο του Νταννούντσιου, «Όνειρο εαρινής πρωϊας». Την «Μάρθα» (;) στον Φάουστ. )

-περιοδικό «Παναθήναια» έτος Α΄ τόμος Α΄ Οκτώβριος 1900-Μάρτιος 1901, σελ. 76. Υπάρχει σχόλιο της Μυρτιώτισσας ως ηθοποιού.

-Γιάγκος Ανδρεάδης, Στα ίχνη του Διονύσου. Παραστάσεις Αρχαίας Τραγωδίας στην Ελλάδα 1867-2000, Ι. Σιδέρης 2005, σ. 240.

(Αντιγόνη, Σοφοκλή (στο πρωτότυπο) 28/3/1905. Θίασος: Εταιρεία Υπέρ της Διδασκαλίας Αρχαίων Δραμάτων. Θέατρο: Παναθηναϊκό Στάδιο (Καλλιμάρμαρο). Σκηνοθεσία: Γεώργιος Μιστριώτης. Μουσική: Ιωάννης Σακελλαρίδης. Κρεών: Νικόλαος Κυπαρίσσης. Ισμήνη: Αντιγόνη Μαυρομιχάλη. Φύλαξ: Ν. Τερζάκης. Αίμων: Γ. Κύβελος. Τειρεσίας: Ν. Μαυρομιχάλης. Εξάγγελος: Αριστείδης Ζήνων. Κορυφαίος: Ιωάννης Σακελλαρίδης. Αντιγόνη: Θεώνη Δρακοπούλου-Παππά (Μυρτιώτισσα). Σελίδα 240.).

-Για το ίδιο έργο βλέπε ακόμα: «ΑΝΤΙΓΟΝΗ», εκδόσεις «Επικαιρότητα» τόμος 10^ος/ 1992, σ. 163-164. (πρώτη παράσταση 28/3-10/4/1905. Η Παράσταση δόθηκε προς τιμήν του πρώτου αρχαιολογικού συνεδρίου στην Αθήνα 25-31/3/1905. Η Αντιγόνη υπήρξε η πρώτη παράσταση τραγωδίας που δόθηκε στο Στάδιο. Από την Εταιρεία Υπέρ της Διδασκαλίας Αρχαίων Ελληνικών Δραμάτων (Μιστριώτη). «Μια «Αντιγόνη» τυλιγμένη στα παρθενικά πέπλα της αντάξια του ρόλου και του θρύλου της» όπως σημειώνει η πεζογράφος και φίλη της Τατιάνα Σταύρου.

Και ακόμα, για την μετάφραση της τραγωδίας «ΜΗΔΕΙΑΣ» του Ευριπίδη από την ποιήτρια Μυρτιώτισσα, και την  παράστασή της στο Ηρώδειο (24/4/1932) από το Δραματικό Σύλλογο Ευριπίδης, βλέπε «Μήδεια» εκδόσεις «Επικαιρότητα» τόμος 16/1993, σ. 163-164.).

-Για τις άλλες της συμμετοχές ως ηθοποιού, βλέπε:

α) περ. Θέατρο, χρόνος Β΄, τχ. 7/1,2,1963, σ. 32. (στο ΔΗΜΟΤΙΚΟΝ ΘΕΑΤΡΟΝ/ Θίασος ΚΥΒΕΛΗΣ, Τρίτη 3/10/1917 ώρα 9 μ.μ. Η Τιμητική της Κυρίας ΚΥΒΕΛΗΣ. Νέον Έργον πρώτην φοράν. Henry Battaille, «Η ΑΜΑΖΩΝ». Δράμα εις πράξεις 3. Την παράστασιν θα τιμήση η ΑΕ ο πρόεδρος της Κυβερνήσεως Ελευθέριος Βενιζέλος. Θα λάβει μέρος και η κ. Θεώνη Δρακοπούλου).

β) Από το βιβλίο της Αρετής Βασιλείου, «Εκσυγχρονισμός ή Παράδοση; Το Θέατρο της πρόζας στην Αθήνα του Μεσοπολέμου, εκδόσεις Μεταίχμιο 2004, σ. 328, 161, αντιγράφουμε: («Για πρώτη φορά παρουσιάζεται στη νεοελληνική σκηνή το Έγκλημα και Τιμωρία του Ντοστογιέφσκη. (1934) Κοτοπούλη, στη διασκευή του Gaston Baty και σε ελληνική μετάφραση της Μυρτιώτισσας (Θεώνης Δρακοπούλου). Επίσης στην σελ.167 στην σημείωση αναφέρεται και άλλη μία μετάφραση της Μυρτιώτισσας. Γκαντιγιού «Μάγια», μεταφράζει η Μυρτιώτισσα. Και «Το 1929 η Ελεύθερη Σκηνή, παριστάνει τι «θέαμα» με πρόλογο, επίλογο κι εννέα ταμπλώ» Μάγια-το πρώτο και μοναδικό του έργο που γνώρισε παγκόσμια επιτυχία-που διαπραγματεύεται το ρόλο του ατομικού υποσυνείδητου κινήτρου, κάτω από την επίδραση του φροϋδισμού»).

γ) Για την μετάφραση από την Μυρτιώτισσα και την παράσταση του έργου (19/4/1934) του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, «Έγκλημα και Τιμωρία» βλέπε και: Αντώνης Γλυτζουρής, «Η Σκηνοθετική Τέχνη στην Ελλάδα», εκδ. Ελληνικά Γράμματα 2001, σ. 618. Βλέπε επίσης, περιοδικό «Μανδραγόρας» τχ. 20-21, σελ. 65, Θίασος Μαρίκας Κοτοπούλη- Θέατρο Κοτοπούλη, με την συμμετοχή του Σπύρου Μουσούρη, Δημήτρη Μυράτ, Γιώργου Παππά, Μαρίκας Κοτοπούλη.

δ) στον αφιερωματικό τόμο, «60 χρόνια Εθνικό Θέατρο 1932-1992», Κέδρος 1992, σ. 210, διαβάζουμε ότι το έργο «Ευαγγελισμός» του Πωλ Κλωντέλ, που ανέβηκε στο Εθνικό Θέατρο την περίοδο 1951-1952, έκανε η Μυρτιώτισσα. Η σκηνοθεσία ήταν του Αλέξη Σολομού, τα σκηνικά του Κλεόβουλου Κλώνη και τα κοστούμια ο Αντώνης Φωκάς. Η Τατιάνα Σταύρου αναφέρει ότι το έργο δεν ανέβηκε.

ε) στη Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια  περιοδικό τχ. 127/22-4-1928, σ. 3, 128/29-4-1928, αναφέρεται ότι την μετάφραση του κειμένου «Το Μετάλλειο τ’ ασημιού» της Σέλμας Λάγγερλεφ, έγινε από την Μυρτιώτισσα. Στο τεύχος 136/ 24-6-1928, σ. 5-6, η Μυρτιώτισσα μεταφράζει το «Παληάτσοι» του Γκαμπριέλ Ντ. Αννούντσιο. Στο βιβλίο της Τατιάνας Σταύρου, σ. 107, αναφέρει ότι η Μυρτιώτισσα μετάφρασε από τα γαλλικά 43 Τούρκους ποιητές. Εκτός από τα ποιήματα της Contesse de Noailles, μετέφρασε Francis Zammes, Paul Gasner, Elisabeth Bagriana, Dora Gabe και άλλους.

ε) Για την μετάφραση της ποίησης της Κοντέσας ντε Νοάγιε, βλέπε και Ρήγας Γκόλφης, περιοδικό «Ο Νουμάς» τχ. 788/ 12, 1929, σ. 38-39.

ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΕΣ

-ΠΑΠΥΡΟΣ- ΛΑΡΟΥΣ-ΜΠΡΙΤΑΝΝΙΚΑ, τόμος 44^ος, σ. 242, Αθήνα 1994, 242. Λήμμα από Γλυκερία Πρωτόπαπα- Μπουμπουλίδου,

-ΜΕΓΑΛΗ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ, τόμος 23, Αθήνα 1981, σ. 506

-ΝΕΩΤΕΡΟΝ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΙΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟ, τόμος Στ΄, Αθήνα, σ. 205

-ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ, τόμος 10^ος, Αθήνα 1964, σ. 361

-ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΓΙΟΒΑΝΗ, τόμος 15^ος, Αθήνα 1981, σ. 174-175, (με ποιήματά της)

-ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΔΡΑΝΔΑΚΗ, τόμος 9^ος, Φοίνιξ 1922, Β. σ. 535

-Χαράλαμπος Μηχιώτης, ΘΗΣΑΥΡΟΣ ΤΩΝ ΓΝΩΣΕΩΝ, Κασταλία 1973, τόμος 6^ος, σ. 271-272

-ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΔΟΜΗ. (δεν την αναφέρει)      

ΑΡΘΡΑ

-Ανωνύμως, εφ. ΤΑ ΝΕΑ 17/9/1968, Οι μυστικές αγάπες της Μυρτιώτισσας.

(γράφεται για την Διαθήκη της Μυρτιώτισσας και τι αφήνει σε πρόσωπα της λογοτεχνίας)

-Βασίλης Αναγνωστόπουλος- Αντώνης Δελώνης, Παιδική λογοτεχνία και Σχολείο, Πατάκη 1984, σ. 152

-Γεωργίου Ν. Οικονόμου- Γεωργίου Κ. Αγγελιναρά, ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ των Έμμετρων Νεοελληνικών Μεταφράσεων της Αρχαίας Ελληνικής Ποιήσεως, Αθήνα-Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών 1979, λήμμα 588, σ. 326.

(Μυρτιώτισσα, Ευριπίδου ΜΗΔΕΙΑ, μεταφράσις-[εκδόσεις] «Τα Μουσικά Χρονικά», Αθήνα 1933, (σχ. 8^ον σ. 63) )

Ελευθερία Καμπέρη-Ελένη Καστάνη, Επιθεώρηση Παιδικής Λογοτεχνίας, τόμος 8^ος, Βιβλιογονιά 1993, σ. 15

-Θανάσης Γιαχάλας- Τόνια Καφετζάκη, ΑΘΗΝΑ. Ιχνηλατώντας την Πόλη με οδηγό την ιστορία και τη λογοτεχνία. Β΄ έκδοση, Εστία 2013, σ. 61,104,221,225, 370, 544, 546.

-Γιάννης Πετριτάκης- Φρόσω Χατζίνη, Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΙΝΗΣ ΚΑΙ ΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ (Συμβολή στη μελέτη της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας), Αθήνα 1984, σ.118-119.

(Στον τόμο αυτό περιέχεται η βιβλιοκριτική του κριτικού Γιάννη Χατζίνη στην ποιητική συλλογή της Μυρτιώτισσας, «Κραυγές». Και υπάρχει και μια μικρή αβλεψία, στα περιεχόμενα αντί του ονόματος Μυρτιώτισσα αναγράφεται η λέξη ΜΥΡΤΙΔΙΩΤΙΣΣΑ. Προφανώς από την ομώνυμη εκκλησία στο Φάληρο!)

-Μαρία Αθανασοπούλου, περ. Κονδυλοφόρος τχ. 1/2002, σ. 91-118, «Ισότητα στη Διαφορά»: Γυναικεία ποίηση στις αρχές του 20^ου αιώνα. (Ελένη Λάμαρη-Μαρία Πολυδούρη-Μυρτιώτισσα-Μελισσάνθη). Το IV Τα σονέτα της Θεώνης Δρακοπούλου, σ. 111-,

(Σκοπός του κειμένου που ακολουθεί είναι να διερευνήσει τη γυναικεία ποίηση των αρχών του 20^ου αιώνα ως πρωτο- φεμινιστική απόπειρα. Για τον σκοπό αυτό θα επικεντρωθώ σε τέσσερις ποιήτριες του Μεσοπολέμου (Λάμαρη, Πολυδούρη, Μυρτιώτισσα, Μελισσάνθη) και θα υποστηρίξω ότι καθεμιάς το έργο αντιστοιχεί σε τέσσερις φάσεις ωρίμανσης του ελληνικού γυναικείου λόγου-από μια γραφή που εσωτερικεύει και αντανακλά τους ανδρικούς τρόπους γραφής και θέασης των γυναικών προς μια ευσυνείδητη, ενδεχομένως ανατρεπτική, πρώιμα φεμινιστική ποιητική…)

-Τέλλος Άγρας, περιοδικό Νέα Εστία τχ. 350/1-8-1941, σ. 631-632. Στο «Το δεκαπενθήμερο».

(Αν η Ποίησις «είναι το καταφύγιο που ποθούμε», καθώς έγραψε ο Καρυωτάκης, η Αμαλία Στεφάνου-Δάφνη βρίσκεται από προχθές ολοκληρωτικά μέσα σ’ αυτό…. Η Μυρτιώτισσα, έξαφνα, ανήκει στον πρώτο. Τα περισσότερα ποιήματά της είναι η δραματική προσωπική της ιστορία….)

-Αλέξανδρος Ν. Ακριτόπουλος, Η ποίηση για τα παιδιά και Νέους, Ηρόδοτος 1993, σ. 125

-Έλλη Αλεξίου, Έλληνες Λογοτέχνες. Δοκίμια Ι, Καστανιώτη 1982, σ. 142

(Πρέπει ιδιαίτερα να τονίσουμε τη θερμή συμπαράσταση της Μυρτιώτισσας όλο τον τελευταίο καιρό στην πονεμένη Μαρία (Πολυδούρη). Τις εκμυστηρεύσεις της και την παράδοση των χειρογράφων της, των τελευταίων, στην Μυρτιώτισσα. Η Μυρτιώτισσα με την σειρά της, εδώρησε σε μένα τρία χειρόγραφα της Πολυδούρη από τα χαρισμένα της στην Μυρτιώτισσα…)

-Αμαρυλλίδα, (Ελένη Κοντράρου), ΓΙΑ ΜΙΑ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΜΕΤΡΗΣΗ, Κυρίες ποιήτριες  ΜΥΡΤΙΩΤΙΣΣΑ, ΑΘΗΝΑ ΤΑΡΣΟΥΛΗ, ΜΕΛΙΣΣΑΝΘΗ, ΜΑΡΙΑ ΑΡΚΑΔΙΟΥ, Μέτρον 1999, σ. 23-67.

(Στα πρώτα σκιρτήματα του ποιητικού κινήτρου της, η Μυρτιώτισσα διατυπώνει μέσα σε φόρμα 15σύλλαβου, τους στίχους της, που φαίνεται πως την κουβαλάει από τη γέννησή της…)

-Βασίλης Αναγνωστόπουλος, Θέματα Παιδικής Λογοτεχνίας, Καστανιώτη 1987, σ. 116

-Βασίλης Αναγνωστόπουλος, Η Ελληνική Παιδική Λογοτεχνία κατά τη μεταπολεμική περίοδο (1945-1958), Καστανιώτη 1991, σ.  53, 163

(Στη Νέα Διάπλαση των Παίδων συνεργάστηκαν: Ι. Αγγέλου, Κ. Ασημακόπουλος, Μυρτιώτισσα…)

-Γιώργος Βαλέτας, Της Ρωμιοσύνης. Δοκίμια, Πηγή 1976, σ. 183

-Βάσος Βαρίκας, Συγγραφείς και Κείμενα Β΄ (1966-1968), Ερμής 1980, σ. 51-55

-Βάσος Βαρίκας, Συγγραφείς και Κείμενα 1945-1956, 1960, Ερμής 2004, σ. 344-345, (βιβλιοκριτική για τα Ποιήματα)

-Διαλεχτή Ζευγώλη-Γλέζου, περ. Νέα Εστία τχ. 990/1-10-1968, σ. 1288-1290, Η ΜΥΡΤΙΩΤΙΣΣΑ ΟΠΩΣ ΤΗΝ ΓΝΩΡΙΣΑ

-Πέτρος Γλέζος, περ. Νέα Εστία τχ. 990/1-10-1968, σ. 1307-1308, ΤΟ ΠΕΥΚΟ ΤΗΣ ΜΥΡΤΙΩΤΙΣΣΑΣ

-Μαργαρίτα Δαλμάτη, περ. Νέα εστία τχ. 990/1-10-1968, σ. 1295-1306, Η ΜΥΡΤΙΩΤΙΣΣΑ ΚΑΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ «ΠΑΛΙΟΥ ΚΑΛΟΥ ΚΑΙΡΟΥ»

-Λουκάς Δαράκης, ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΤΗ ΖΩΗ. Απαντούν 34 προσωπικότητες. Πρόλογος του Νικηφόρου Βρεττάκου, Φιλιππότη 1987, σ. 111-113

-Μηνάς Δημάκης, περ. Νέα εστία τχ. 990/1-10-1968, σ. 1266-1271, Η ΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΜΥΡΤΙΩΤΙΣΣΑΣ

(Η Μυρτιώτισσα υπήρξε η σημαντικότερη γυναικεία προσωπικότητα στα νεοελληνικά γράμματα…)

-Αντώνης Δελώνης, Εισαγωγή στη Μεταπολεμική Ελληνική Παιδική Λογοτεχνία, Κέδρος 1982, σ. 66

-Γεώργιος Δημάκος, Οι Εξέχοντες Έλληνες. (Απ’ την καλήν και την ανάποδη), Εβδομαδιαία παγκόσμιος Φιλολογική Εγκυκλοπαίδεια. Κυριακή 1/6/1934, σ. 53-56

(Μελαγχολική Η μελαγχολία της όμως δεν ενοχλεί κανένα. Ελαφρειά σαν πούπουλο, παρ΄όλη τη σωματική της διάπλασι…)

-Δημήτρης Λαζογιώργος Ελληνικός, Εθνική Βιβλιοθήκη Ν. Φ. 519/RK/-a (Υπάρχει καρτελάκι αλλά δεν υπήρχε το βιβλίο)

Δημήτρης Λαζογιώργος Ελληνικός, ΜΥΡΤΙΩΤΙΣΣΑ. Η πονεμένη ποιήτρια της αγάπης. Γενική Επιμέλεια: Τασία Χαλλά. Σχέδια: Γιώργου (Πανουτσοπούλου). Τεχνική Επιμέλεια: Άρης Καμπάς. (Λεύκωμα βιβλίο και Δίσκος μακράς διαρκείας), Αθήνα, εκδόσεις Αναστασία Χαλλά και Σία 1973.

-Λιλή Ζωγράφου, περ. Επίκαιρα, Παρασκευή τχ. 1/9-8-1968, σ. 40,4,42., «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΟΛΟΣ ΕΙΜΑΙ ΕΓΩ»

(Την Δευτέρα 5 Αυγούστου, πέθανε η ΜΥΡΤΙΩΤΙΣΣΑ, μια από τις τελευταίες ποιήτριες της παραδοσιακής ποίησης. Η συνεργάτις μας κ. Λιλή Ζωγράφου ξαναζωντανεύει με συγκίνηση τα σημαντικώτερα περιστατικά της πολυτάραχης ζωής της ωραίας γυναίκας και της τραγικής μάνας που υπήρξε η Μυρτιώτισσα)

-Μαίρη Κοτσώνη- Μαίρη Α. Βάσου, Δύο Επιστολές από την Κυψέλη, περ. Επίκαιρα Παρασκευή, αρ. φ. 2/16- 8-1968, σ. 4,5. Για το άρθρο της Ζωγράφου.

-Άλκης Θρύλος, περ. Φιλολογική Πρωτοχρονιά τόμος 11^ος/ 1954, σ. 312. Το Λογοτεχνικό 1953

(Τα Ποιήματα της Μυρτιώτισσας όπου η ποιήτρια συγκέντρωσε όλη την παραγωγή της, μας μεταδίδουν και πάλι, όπως άλλοτε, που τα είχαμε διαβάσει, πρώτα ένα φλογερό πάθος και αργότερα μια εγκαρτέρηση, που όσο κι’ αν έγινε παραδεχτή, δεν είναι ήπια. Οι θερμές ιδιοσυγκρασίες δεν παύουν ποτέ να είναι τέτοιες. Η Μυρτιώτισσα και στις δύο φάσεις της καίεται. Μας διοχετεύει αυτήν την ενδόμυχη φλόγα της χωρίς να έχει ανάγκη να καταφύγει σε καμιά εκζήτηση ΄ μόνο φροντίζοντας οι εκφραστικοί της τρόποι να έχουν πάντα ποιότητα. Τα Ποιήματα της Μυρτιώτισσας φανερώνουν τη μεγάλη αξία και σημασία της απλότητας. Πολλοί νέοι θα είχαν πολλά να διδαχθούν από αυτά.)

-Βίκυ Καλαντζοπούλου, ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ- ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ, τόμος 7^ος, Εκδοτική Αθηνών-ΤΑ ΝΕΑ 1999, σ. 133-134.

(Κυρίαρχα θέματα στο ποιητικό έργο της Μυρτιώτισσας είναι η φύση, ο θάνατος και ο έρωτας, που τον τραγούδησε με πάθος σε όλες του τις παραλλαγές, έτσι όπως και η ίδια τον βίωσε. Αποτέλεσμα του αυθόρμητου, εξομολογητικού της ύφους, όπως επισήμανε η κριτική, υπήρξε ο συχνά αφρόντιστος στίχος της)

-Αντρέας Καραντώνης, ΑΠΟ ΤΟ ΣΟΛΩΜΟ ΩΣ ΤΟΝ ΜΥΡΙΒΗΛΗ, (Λογοτεχνικά μελετήματα), Εστία χ.χ., σ. 310-334.

-Αντρέας Καραντώνης, περ. Νέα Εστία τχ. 990/1-10-1968, σ. 1254-1265, Η ΜΥΡΤΙΩΤΙΣΣΑ ΚΑΙ Ο ΠΑΛΑΜΑΣ

-Χ. Λ. Καράογλου: εποπτεία. Ερευνητική Ομάδα. Περιοδικά λόγου και Τέχνης, Αθηναϊκά περιοδικά (1901-1925), τόμος Α΄, University Studio Press 1996, σ. 195,258,339, 345, 376.

(Η Μυρτιώτισσα δείχνεται συνεργάτης στα εξής περιοδικά: Χαραυγή 1910.4. Πυρσός 1917.8, Νέα Γράμματα 1924.3 Νέα τέχνη 1924. 4. Η Εικονογραφημένη της Ελλάδος 1925. 2)

-Σπύρος Κατσίμης, εφ. Ελεύθερος Κόσμος αρ. φ. 632, Κυριακή 11/8/1968, σ. 8, Μυρτιώτισσα. Η ποιήτρια που τραγούδησε τον έρωτα.

-Μπάμπης Δ. Κλάρας, ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΠΑΛΑΙΩΝ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΠΟΙΗΤΩΝ, Ι. Σιδέρης 1980, σ. 408-411

(Το έργο της Μυρτιώτισσας ανήκει στην παραδοσιακή ποίηση. Κατά την ουσία και την στιχουργική του. Η τεχνική του ακολουθεί τους παραδοσιακούς κανόνες, μέτρο, ρυθμό, ομοιοκαταληξία, δουλεμένο στίχο….)

-Αγαπητέ Κοτζιούλα, Η Αλληλογραφία του Ποιητή Γιώργου Κοτζιούλα (1927-1955). Πρόλογος: Γιάννης Παπακώστας, Επιμέλεια: Νάση Μπαλτά, Οδυσσέας 1994, σ. 53-54, 63-64,161

-Εμμανουήλ Κριαράς, Θητεία στη Γλώσσα, Γκοβόστη 1998, σ. 62

-Δημήτρης Λιάτσος, Οι Ελληνίδες στα γράμματά μας, Αθήνα 1966, σ. 23-24, 8, 26, 31…

-Ξ. Λευκοπαρίδης: Επιμέλεια, Αλληλογραφία της Πηνελόπης Σ. Δέλτα 1906-1940, Β΄ έκδοση, Εστία 1997, σ. 180,  341. («Μυριέλλα» υπογραφόταν ψευδώνυμα η τότε δεσποινίδα Χαρίκλεια Σωτηροπούλου από την Πάτρα. (πληροφορία από Ρήγα Γκόλφη).)

-Τίμος Μαλάνος, Αναμνήσεις ενός Αλεξανδρινού, Μπουκουμάνη 1971, σ. 256-257

-Μαρία Μαντούβαλου, Κείμενα και Μελέτες Μεσαιωνικής και Νεοελληνικής Γραμματείας, Αφοί Τολίδη 1990, σ. 321, 325, 333, 384, 385.

(αναφέρεται στον ποιητή Λορέντζο Μαβίλη και στην Μυρτιώτισσα)

-Μαρία Μαντούβαλου, Συνέκδημος Φιλολογικός, Αφοί Τολίδη 1990,  σ. 234, 235.

(αναφέρεται στην μετάφραση της Μυρτιώτισσας του ποιήματος «Προσφορά στον Πάνα» από τη συλλογή της Κοντέσας ντε Νοάιγ, (Contesse de Noaille) «Αναμέτρητη καρδιά»).

-Στάθης Μάρας, Η Γυναίκα, Ελληνίδες ποιήτριες, τόμοι 2, Καστανιώτη 1990, σ. 93-127.

(Δ΄, Η Θεώνη Δρακοπούλου ή Μυρτιώτισσα (1885-1969) με τα ποιήματά της συντρίβει δύο πελώρια φράγματα, τα οποία ταλαιπώρησαν τη γυναικεία νεοελληνική ποίηση ως τις μέρες μας: το ένα, που κάτω από γενικώτερα ποιοτικά κριτήρια ξεχωρίζει τη γυναικεία από την αντρική ποίηση, και το άλλο του υποκειμενισμού, που κρατώντας την Ελληνίδα ποιήτρια δέσμια των προσωπικών της παθών, την εμποδίζει να βαδίσει προς τη μετουσίωση…)

-Δώρα Μεντή, Μεταπολεμική Πολιτική Ποίηση. Ιδεολογία και Πολιτική, Κέδρος 1995,  σ. 151

(Η ποίηση της Αντίστασης, Ποιήματα που γράφτηκαν ή αναφέρονται στις συνθήκες της κατοχικής Αντίστασης δημοσιεύτηκαν κυρίως μετά την απελευθέρωση, στα περιοδικά της εποχής, Φιλολογικά Χρονικά, Γράμματα. (Τάκης Σινόπουλος, Νίκος Παππάς, Λ, Πατρικίου- Ιακωβίδη, Μυρτιώτισσα, Όμηρος Μπεκές, Ρήγας Γκόλφης, Κ. Καρθαίος, Κωστής Παλαμάς)).

-Δώρα Μεντή: εισαγωγή-ανθολόγηση κειμένων. Η Αθήνα από τον 19^ο στον 21^ο αιώνα. ΜΙΑΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ ΠΕΡΙΔΙΑΒΑΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΛΙΑ Ως ΤΗΝ ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ. Μια θεματική Ανθολογία, Πατάκη 2009, σ. 147, («Το κυπαρίσσι της Πλάκας» (1939)»)

-Μιχάλης Γ. Μερακλής, Σύγχρονη Ελληνική Λογοτεχνία 1945-1980, Πατάκη 1986, σ. 23

(Οι τελευταίοι της παράδοσης

Μπορούμε να διακρίνουμε στο κύκλο αυτό των ποιητών την επιβίωση ενός Παλαμικού πνεύματος, σε διάφορες αποχρώσεις ή παραλλαγές.

Άλλοτε κυριαρχεί το ζωοποιό τοπίο της ελληνικής φύσης, άλλοτε το τοπίο αυτό πλαισιώνει ενδοστροφικότερες διαθέσεις ή αντίθετα εξωστρεφείς κοινωνικούς και εθνικούς προβληματισμούς ή οραματισμούς που συχνά μετατίθενται κιόλας από το χωριό στην πόλη. Κι ακόμα ανακαλύπτουμε πιο ιδιόρρυθμες πτυχές της ποίησης της Παλαμικής εποχής…. Μυρτιώτισσα («Κίτρινες φλόγες», 1925, πέθανε το 1968)

-Μιχάλης Γ. Μερακλής, επιμέλεια: Η Ελληνική Ποίηση, Ανθολογία-Γραμματολογία τόμος Β΄, Σοκόλη 1989, 2. ΟΙ ΕΠΙΓΟΝΟΙ σ.490-497. Και στην Εισαγωγή, σ. 39…

(Αισθηματικός και ρομαντικός συγχρόνως άνθρωπος, η Μυρτιώτισσα βρήκε διέξοδο με ειλικρίνεια και πάθος στην ποίησή της, όπου εμφανίζεται απελπισμένη, κυρίως ερωτικά-είχε στη ζωή της ιδιωτικές ατυχίες-αλλά και πάντα γεμάτη τρυφερότητα, στοργή και αγάπη για τη φύση. Κάποτε όμως υπάρχουν και κάποια αισθησιακά ξεσπάσματα, πού δεν ξαφνιάζουν μόνο για την τόλμη τους, αλλά και για την αισθητική μετουσίωσή τους. Αλλά με τον καιρό, χωρίς να προδίνη τίποτα από την ύπαρξή της, πορεύτηκε από τα έξω προς τα μέσα….» Δημοσιεύονται τα ποιήματα: Στο χωριό/ Αδερφοσύνη/ Σ’ αγαπώ/ Γλυκιά Ερανώ/ ‘Ω, ναι, το ξέρω/ Στη γυναίκα./ Απολύτρωση.)

-Μαρία Δ. Μιρασγέζη, Ποίηση και Διδασκαλία, Αθήνα 1978, σ. 120,121, 122, 123, 124, 137, 145.

(αναφέρεται στην «Παιδική Ανθολογία» της ποιήτριας και το ποίημα «Δεντράκι»)

-Ευάγγελος Ν. Μόσχος, Μύρο και Δάκρυ. Δοκίμια και Μελετήματα, Ίκαρος 1988, σ. 265-286, 267

(στο μελέτημα αυτό του πειραιώτη δοκιμιογράφου Ευάγγελου Ν. Μόσχου, δημοσιεύεται το κείμενο «η Πνευματική και Κοινωνική προσφορά της Αύρας Σ. Θεοδωροπούλου. Η γεννημένη στην Αδριανούπολη το 1880, είναι το γένος Α. Δρακόπουλου, Αύρα Σ. Θεοδωροπούλου, είναι αδερφή της ποιήτριας Μυρτιώτισσας)

(Για την αδερφή της ποιήτριας Αύρα Θεοδωροπούλου (1880-1963) βλέπε και: Ντίνα Τακάρη, Η Γυναίκα από την Αρχαιότητα ως την Τεχνολογική Επανάσταση. Και τον 4^ο τόμο του Παγκόσμιου Βιογραφικού Λεξικού, σ. 41 της Εκδοτικής Αθηνών. Και Λογοτεχνία των Ελλήνων του Χάρη Πάτση τόμος 7^ος, σ. 105.)

-Γιάννης Κ. Μπαστιάς, Κωστής Μπαστιάς. Δημοσιογραφία-Θέατρο-Λογοτεχνία, Καστανιώτη 2005, σ. 294, 331.

-Φαίδων και Γλυκερία Μπουμπουλίδου, Από την Εποχή του Κωστή Παλαμά ως τον Μεσοπόλεμο, τόμος 2^ος, Αθήνα 1991, σ. 102.

(Η Μυρτιώτισσα (Θεώνη Δρακοπούλου) κατέχει ξεχωριστή θέση ανάμεσα στις ποιήτριες της γενιάς της με το έργο της, που παρουσιάσθηκε ολόκληρο σε προχωρημένη ηλικία, ώστε να φαίνεται ότι συμπορεύεται μ’ εκείνο άλλων νεώτερων της χρονολογικώς. Κύρια θέματα της ποιήσεώς της, η λατρεία της φύσεως, που εκφράζεται με ποικίλους τρόπους ρομαντικής υφής, ιδιαίτερα το ερωτικό στοιχείο, που διατυπώνεται με περιπάθεια κι εξομολογητικούς τόνους δυνατής εντάσεως, κι ο σπαραγμός του θανάτου, που προκαλεί την ψυχική συντριβή, μετουσιώνεται σε θρηνητικό μοιρολόγι και καταλήγει στην λυτρωτική εγκαρτέρηση. Η Μυρτιώτισσα, όπως άλλωστε παρατηρήθηκε, δεν επιμένει, ιδίως κατά τις πρώτες συλλογές της, στην επεξεργασία των στίχων και παρουσιάζει χαλαρότητα στο ύφος, μειονέκτημα, που ωστόσο καλύπτονται συχνά από τον θερμό λυρισμό της.)

-Ελευθερία Ντάνου, περ. Ιστορία τχ. 227/1987, σ. 91-93

-Κυριάκος Ντελόπουλος, Νεοελληνικά Φιλολογικά Ψευδώνυμα 1800-1981, Β΄ έκδοση, Ελληνικό Λογοτεχνικό Ιστορικό Αρχείο 1983, σ. 153

-Γρηγόριος Ξενόπουλος, Άπαντα, τόμος 11^ος  Μπίρης 1972, σ. 332

(…Αλλά και η ποιήτρια Μυρτιώτισσα, όταν καταπιάστηκε να γράψη εν’ Αναγνωστικό, εξελίχθηκε σε πρώτης γραμμής παιδική πεζογράφισσα, κατέσπειρε μάλιστα το βιβλίο της και με πολλά αξιόλογα παιδικά ποιήματα.)

-Γιάννης Παπακώστας, Φιλολογικά σαλόνια και καφενεία της Αθήνας (1880-1930), Εστία 1988, σ. 78,80, 83, 234, 255.

(στην 234 μας πληροφορεί για το «Μανιφέστο Διαμαρτυρίας» Αθήνα 25/2/1919, υπογράφουν 50 καλλιτέχνες θαμώνων του «Μαύρου Γάτου» και μελών της «Καλλιτεχνικής Συντροφιάς»)

-Κωστής Παλαμάς,  περ. Νέα Εστία τχ. 990/1-10-1968, σ. 1272-1273, Λησμονημένες σελίδες. ΜΙΑ ΠΟΙΗΤΡΙΑ, (εφημερίδα «Εμπρός» 24 Φεβρουαρίου 1920)

(…. Η Μυρτιώτισσα είναι ελεγειακή. Υπό την σκιάν των κυπαρίσσων ψάλλει, τας σπονδάς της χύνει προς τους απόντας ανεπιστρεπτεί. Κάποιου νεκρού η κόνις ανθοβολεί ποτιζομένη από τα διακριτικώτατα σταλάζοντα δάκρυά της, μία νεκρά επί της ξένης γης, χάρμα των Αθηνών, της υπαγορεύει άσμα από τα ωραιότερα που ηκούσθησαν εις θρήνον της εβεσμένης εξορίστου Ατθίδος και εις ύμνον του αττικού ηλίου, και το ‘Στο φίλο που μας έφυγε’, πρώτον της από ετών δημοσιευμένον εις τα ‘Παναθήναια’ τραγούδι της, και με όλην του την ατημελησίαν, συχνά πυκνά το επαναφέρω εις τα χείλη μου, ως παλαιόν μελωδικόν σκοπόν διά να με προστατεύση με την απαλήν πνοήν του από πεζών φροντίδων επιθέσεις:…)

-Κωστής Παλαμάς, Άπαντα, εκδ. Μπίρης χ.χ. τόμος 14^ος, σ. 458-462 (Ελληνικά ποιήματα κατάλληλα γι’ απαγγελία), σ. 497-502 (Κίτρινες φλόγες), σ. 521-523 (Παιδική Ανθολογία)

-Κωστής Παλαμάς, Αλληλογραφία, τόμος Α΄, 1875-1915, Αθήνα 1975, γράμματα 149,150,151,152, σ. (226-235), σημ. 328-330.

-Κωστής Παλαμάς, Αλληλογραφία, τόμος Γ΄, 1929-1941, Αθήνα 1981, σ. 242-243.γράμμα 550

-Σοφία Μαυροειδή Παπαδάκη, περ. Νέα Εστία τχ. 990/1-10-1968, σ. 1291-1294, ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΜΙΑΣ ΖΩΗΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ

-Σοφία Μαυροειδή Παπαδάκη, περ. Γυναίκα τχ. 487/11 έως 24/9/1968, σ. 36,37,38, ΜΥΡΤΙΩΤΙΣΣΑ. ΠΟΙΗΤΡΙΑ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ

-Σοφία Μαυροειδή Παπαδάκη, Λογοτεχνία των Ελλήνων, Χάρη Πάτση τόμος 10ος, Αθήνα χ.χ. σ. 432-439,

-Αδαμάντιος Παπαδήμας, Λογοτεχνία και Ζωή, Δημακαράκος 1976, σ. 10

-Ευδοκία Παραδείση, ΛΕΞΙΚΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΟΤΕΧΝΙΑΣ, Πατάκη 2007, σ. 1523

-Κλέων Β. Παράσχος, Έλληνες Λυρικοί. Από τον Σολωμό έως σήμερα και τρία δοκίμια (Τι είναι η Ποίηση/ Ησίοδος/ Σαπφώ),  Σπυρόπουλος-Αθήνα 1953, σ. 208-210, ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΜΥΡΤΙΩΤΙΣΣΑΣ. «ΚΡΑΥΓΕΣ»

(Απ’ το ίδιο πονεμένο, βαθιά τραυματισμένο βάθος που βγήκε η περασμένη συλλογή της Μυρτιώτισσας, («Δώρα Αγάπης». Κρίση μου για το βιβλίο εκείνο δημοσιεύτηκε στη «Ν. Εστία» του 1932), βγαίνει και η σημερινή της. Το κενό που νιώθει ολοένα να γίνεται γύρω της, οι άνθρωποι που φεύγουν και που παίρνουν μαζί τους κομμάτια από τη σάρκα μας και μαυρίζουν για πάντα της ψυχής μας, η φύση που απάνω στο γελαστό της πρόσωπό της ρίχνουμε εμείς τη δική μας βαρυθυμιά, ο κατήφορος, όλο και πιο γλυστερός, και όπου τίποτε πιά δε βρίσκουμε για να κρατηθούμε, στυφή γέψη, κάτι σα στάχτη ανάμεσα στα δόντια μας, αυτές είναι οι συχνότερες ψυχικές καταστάσεις πού κεντούν τον ποιητικό οίστρο της Μυρτιώτισσας…)

-Κλέων Β. Παράσχος, Εισαγωγή στη Σύγχρονη Ελληνική Ποίηση, Γκοβόστη χ.χ., σ, 23-24.

(Η ηδονιστική τάση, που φανερώθηκε τόσο χαρακτηριστικά σε όλους σχεδόν τους ποιητές της γενιάς του 1900, σε κανένα, μετά τον Βάρναλη, δεν παρουσίασε τόση οξύτητα και ένταση, όσες παρουσίασε στην ποίηση της Μυρτιώτισσας. Αισθηματική στην αρχή, μ’ έναν αισθηματισμό που θύμιζε αρκετά Πορφύρα και Χατζόπουλο, που είχε όμως, συχνότατα και έναν προσωπικό τόνο, γυναικείο, συγκρατημένο, σα μυστικό κάπως και δειλό, η Μυρτιώτισσα, δεν άργησε να εξελιχθεί σε μιάν έξαλλη υμνήτρια το έρωτα, του αποκλειστικά σαρκικού και αισθησιακού…)

-Λεωνίδας Παυλίδης, Κριτικά Κείμενα. Πρόλογος: Κρήνη Παυλίδου. Επιμέλεια: Λευτέρης Παπαλεοντίου, εκδ. Γαβριηλίδης 2006, σ. 420,421,471

-Θεοδόσης Πυλαρινός, Το λεύκωμα της Ειρήνης Α. Δεντρινού, Ειρμός 1989, σ. 43

(αναφέρεται στις φιλικές σχέσεις με την Μ.)

-Ρήγας Γκόλφης, περ. Ο Νουμάς τχ. 647/31-8-1919, σ. 579-580, (βιβλιοκριτική «Τραγούδια» Αθήνα 1919)

-Γιώργος Π. Σαββίδης, περ. Νέα Εστία τχ. 1331/ Χριστούγεννα 1982, σ. 111-116. ΓΥΡΩ ΣΤΗΝ ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΠΟΛΥΔΟΥΡΗΣ. (Αποκατάσταση έξι γνωστών επιστολών της προς την Μυρτιώτισσα και τον Καρυωτάκη, και παρουσίαση δύο ανέκδοτων κειμένων). Το κείμενο «αφιερώνεται στην Κυρία ΖΩΗ ΚΑΡΕΛΛΗ που «άνδρωσε» τη νεότερη γυναικεία ποίησή μας.

(Το 1976, στην Νέα Εστία (100, 1180 και 1811, σ.σ.1117-1124 και 1197-1203), η Τατιάνα Σταύρου μας έδωσε ένα εύγλωττο χρονικό για «τα χαρτιά της Μυρτιώτισσας», που περιήλθαν στην κατοχή της μετά τον θάνατο της Θεώνης Δρακοπούλου και που σήμερα έχουν κατά το πλείστον κατατεθεί στο Μουσείο Μπενάκη και στο Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο…. Δέκα χρόνια πριν από το χρονικό της κ. Σταύρου, το 1966, πάλι στη Νέα Εστία (80,937, σ.σ. 996-999), η ίδια η Μυρτιώτισσα είχε παρουσιάσει πέντε σημαντικά γράμματα που τους είχε στείλει η Πολυδούρη, προλογίζοντάς τα με μια «Σκιαγραφία της Πολυδούρη»…)     

-Χάρης Σακελλαρίου, Ιστορία της Παιδικής Λογοτεχνίας, Γ΄ έκδοση, Φιλιππότης 1985, σ. 110-111, 522-523.

(Δεν πρέπει, επίσης να περάσει απαρατήρητη η παρουσία της Ειρήνης Δενδρινού (1879-1974) και της Μυρτιώτισσας (1883-1968) που στα 1930 τύπωσε μια δίτομη ‘Παιδική Ανθολογία’ με πρόλογο του Κωστή Παλαμά. Λεπταίσθητη ψυχή η Μυρτιώτισσα, μπορούσε να «πιάνει» τους πιο λεπτούς αναπαλμούς της παιδικής ψυχής…)

-Άγγελος Σικελιανός, Γράμματα τόμοι (Α+Β), Ίκαρος 2000. Φιλολογική Επιμέλεια: Κώστας Μπουρναζάκης., Α, σ. 541, Β, 241, 270.

(Επιστολικό δελτάριο που εικονίζει ανάγλυφο αγγείο του 15^ου μ. Χ. αιώνα από το Βρετανικό Μουσείο- Αρχείο Άγγελου Σικελιανού. Μουσείο Μπενάκη (Φ. 296/035).)

-Χρήστος Σωκρ. Σολομωνίδης, Ο Έρωτας στην Ελληνική Ποίηση, Αθήνα 1967, σ. 160-162

(…. Τόνοι τρυφεροί από τα ποιήματα της Μυρτιώτισσας για την Αγάπη ξεχύνονται…)

-Ρουμπίνη Σούλη, Κυριακάτικος Ριζοσπάστης 13/6/2004, σ. , Στον αστερισμό του αστείρευτου «μάγου». 10 χρόνια συμπληρώνονται από το θάνατο του Μάνου Χατζιδάκι. Και, Ο «Μεγάλος Ερωτικός» και η Μυρτιώτισσα.

(Ο «Μεγάλος Ερωτικός» έγινε από ένα αίσθημα ενοχής κι όχι από ερωτικούς λόγους» έγραφε ο Μάνος Χατζιδάκις. «Μόνον οι ανόητοι φαντάζονται ότι όταν είσαι ερωτευμένος γράφεις ένα έργο σαν τον «Μεγάλο Ερωτικό» Τον «Μεγάλο Ερωτικό» τον γράφεις όταν έχεις ξεκαθαρίσει τα θέματα και είσαι ελεύθερος να σκέπτεσαι. Είχα ένα αίσθημα ενοχής απέναντι σε μια θαυμάσια γυναίκα, τη Μυρτιώτισσα, μητέρα του Γιώργου Παππά, του μεγάλου ηθοποιού, ο οποίος ήταν και πολύ στενός μου φίλος. Πήγαινα συχνά στο σπίτι τους και μου έψηνε καφέ και με ρωτούσε για μένα και την αγαπούσα. Όταν πέθανε ο Γιώργος, έχασα τα ίχνη της, δεν είχα επαφή. Μια δεδομένη στιγμή, άρρωστη στο νοσοκομείο, μου στέλνει το «Σ’ αγαπώ», το περίφημο ποίημά της για να κάνω μουσική, μαζί με ένα πολύ συγκινητικό γράμμα. Τότε, είπα, θα πάω αμέσως να τη δω, αλλά δεν πήγα, και με την επιπολαιότητα που χαρακτηρίζει τους νέους, το ξέχασα. Βρέθηκα στην Αμερική, όπου διαβάζοντας ότι πέθανε η Μυρτιώτισσα, μου ήρθε στο νου η παράλειψή μου, βρήκα το γράμμα της και το ποίημα και αισθάνθηκα όλες τις τύψεις ενός ανθρώπου που σαν νέος, κάνει τέτοιου είδους αστοχίες και επιπολαιότητες. Θέλησα να γράψω μουσική εκ των υστέρων γι’ αυτό το ποίημα της Μυρτιώτισσας το τόσο γνωστό στις παλαιότερες γενιές. Για να το συμπεριλάβω όμως κάπου έπρεπε να κάνω έναν ολόκληρο Ερωτικό. Κι έτσι αποφάσισα να επιλέξω ποιήματα απ’ τη Σαπφώ μέχρι τις μέρες μας, για να συμπεριληφθεί και το «Σ’ αγαπώ» της Μυρτιώτισσας…».)

-Τατιάνα Σταύρου, περ. Νέα Εστία τχ. 990/1-10-1968, σ. 1283-1287, Η ΜΥΡΤΙΩΤΙΣΣΑ

(Τη συνηθίσαμε να τη βλέπουμε σεβάσμια, αρχοντική με τ’ άσπρα της μαλλιά και τα μεγάλα της μάτια και τώρα δυσκολευόμαστε να το πιστέψουμε πως δεν βρίσκεται πιά ανάμεσά μας. Μεγαλόπρεπη, στητή, στόλιζε τον τόπο, λάμπρυνε τις συντροφιές, έδινε έναν αέρα ευγενείας και καλοσύνης στις φιλολογικές συγκεντρώσεις, στα τραπέζια τα γιορταστικά, με την παρουσία της. Τη συντρόφευε σα φωτοστέφανος η φήμη της παλιάς της ομορφιάς, ο θρύλος των ερώτων, που τόσο συγκινούν όταν είναι μπλεγμένοι μάλιστα γύρω από πρόσωπα γνωστά και δοξασμένα. Έτσι όλα ετούτα, ενωμένα με την ποίηση και με την ανάμνηση του καλλιτέχνη γιού της, που τόσο νωρίς τον έχασε, της δίνανε εκείνη την αίγλη που λίγες γυναίκες γνώρισαν στον τόπο μας …».

-Τατιάνα Σταύρου, Τετράδια Μνήμης: Μυριβήλης, Βενέζης, Καστανάκης, Μυρτιώτισσα, Ελληνικό Λογοτεχνικό Ιστορικό Αρχείο 1982, σ. 83-110

-Έρη Σταυροπούλου, «Η παρουσία των γυναικών συγγραφέων στις ιστορίες της νεοελληνικής λογοτεχνίας» για την Μυρτιώτισσα, στις σελίδες 485,486, 488, 494, στον τόμο: ΓΙΑ ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΤΟΥ ΕΙΚΟΣΤΟΥ ΑΙΩΝΑ. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗΣ ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΙ ΡΕΥΜΑΤΑ. Επιμέλεια: Αγγέλα Καστρινάκη, Αλέξης Πολίτης, Δημήτρης Τζιόβας. Τμήμα Φιλολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης-Μουσείο Μπενάκη, έκδοση Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης/ Μουσείο Μπενάκη, Ηράκλειο 2012.

(Επιπλέον, ένα παράπλευρο ερώτημα είναι το ακόλουθο: μόνο άνδρες δημιουργοί Έλληνες και ξένοι υπήρξαν τα πρότυπα όσον γυναικών αναφέρονται; Ο ρόλος της Δέλτα στην προώθηση του ιστορικού μυθιστορήματος έχει μελετηθεί; Αντίστοιχα η συμβολή της Μυρτιώτισσας ή της Πολυδούρη στην εξέλιξη της ερωτικής ποίησης της γραμμένης από γυναίκες δεν θα έπρεπε επίσης να επισημανθεί;….)

-Κώστας Στεργιόπουλος, Περιδιαβάζοντας, τόμος Δ΄, Κέδρος 1996, σ. 66

(….Ο Ρήγας Γκόλφης ανήκει, τυπικά κι από μιάν άποψη, στη δεύτερη μεταπολεμική γενιά, στην ομάδα δηλαδή εκείνη των ποιητών που έκαναν την εμφάνισή τους ανάμεσα στα 1900 και στα 1920 και συνέχιζαν πιο κουρασμένα-ως τελευταίο, άλλωστε εκπρόσωποι-την παλαιά παράδοση, όπως είχε διαμορφωθεί από το Παλαμά και τη γενιά του ’80 κι από τους ακμαίους πρώτους μεταπαλαμικούς..

… γα να περιοριστούμε σε μερικούς της πρώτης δεκαετίας, και με όσους μεταπαλαμικούς εμφανίστηκαν στη δεκαετία 1910-1920: Κ. Καρθαίος, Μυρτιώτισσα, Όμηρος Μπεκές, Πάνος Ταγκόπουλος, Αθανάσιος Κυριαζής, Γεώργιος Αθάνας, Νίκος Πετιμεζάς- Λαύρας και άλλοι…)

-Αθηνά Ταρσούλη, Ελληνίδες Ποιήτριες, Αθήνα 1951, σ.91-107. ΘΕΩΝΗ ΔΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ- ΜΥΡΤΙΩΤΙΣΣΑ (1885-),

(…Προικισμένη με πηγαία δραματική πνοή, η Μυρτιώτισσα διακρίθηκε στην αρχή της ζωής της ως καλλιτέχνισσα της σκηνής. Έπαιξε το 1904 στην «Αντιγόνη» του Σοφοκλή στο Στάδιο, αργότερα επί Χρηστομάνου τη «Δεισδαιμόνα» και την «Οφηλία» του Σαίξπηρ στο Δημοτικό Θέατρο, τη «Νεκρή Πολιτεία» του Ντ’ Ανούντσιο στο Βασιλικό με την Κυβέλη, «Το Καρναβάλι των παιδιών» του Ντε Μπουλιέ, κ. ά. Όταν αργότερα αποσύρθηκε από το θέατρο, διορίστηκε επί έξη χρόνια καθηγήτρια της απαγγελίας στο Ελληνικό Ωδείο. Αλλά πάνω απ’ όλα, η Μυρτιώτισσα ήταν γεννημένη ποιήτρια. Η καθάρια λυρική της φλέβα πρωτοφανερώθηκε με αξιοπρόσεχτα ποιήματα που δημοσιεύτηκαν στο «Νουμά», κ’ έπειτα με τη συλλογή της «Τραγούδια» που τυπώθηκαν το 1919 σαν εμπνευσμένα προανακρούσματα της μελλοντικής της εξέλιξης. Το 1925 βλέπουν το φως οι «Κίτρινες Φλόγες». Τα σοβαρότερα περιοδικά «Νέα Εστία», «Αλεξανδρινή Τέχνη», «Εθνικός Κήρυξ Νέας Υόρκης» κ. ά. δημοσιεύουν στην πιο τιμητική θέση τα ποιήματα της Μυρτιώτισσας και η πιο αυστηρή κριτική της αφιερώνει άρθρα εγκωμιαστικά….)    

-Κ. Τριανταφύλλου, Το Αρχείο των Οικογενειών Δρακοπούλου και Καλαμογδάρτη, Δρακοπούλου Οικογένεια, Αθήνα 1969. (PF/-a Εθνική Βιβλιοθήκη. Υπάρχει Καρτελάκι χωρίς το βιβλίο)

(Η εργασία είναι ανάτυπο από το περιοδικό «Πελοποννησιακά».)

-Κωνσταντίνος Τρυπάνης, Ελληνική Ποίηση, Εστία 1988, σ. 383, 392,393,397.

(Η Δεύτερη γενιά μετά τον Παλαμά. (Η Γενιά του 1905) : Το έτος 1905 μπορεί να θεωρηθεί σταθμός στην ιστορία της νεοελληνικής ποίησης, γιατί τότε παρουσιάστηκε μια νέα ομάδα από πολύ προικισμένους ποιητές. Οι τρείς σπουδαιότεροι απ’ αυτούς ήσαν ο Άγγελος Σικελιανός, ο Νίκος Καζαντζάκης και ο Κώστας Βάρναλης, αλλά και άλλοι πρέπει να μνημονευθούν, όπως ο Σωτήρης Σκίπης, ο Μάρκος Αυγέρης, ο Ρώμος Φιλύρας και ο Ναπολέων Λαπαθιώτης, καθώς και δύο αξιόλογες ποιήτριες. Η Μυρτιώτισσα και η Αιμιλία Στεφάνου- Δάφνη….)

-Δημήτριος Γρ. Τσάκωνας, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, τόμος Γ΄ Λαδιάς 1981, σ. 955-957

(Κάτω από την σκιά του Παλαμά. Μυρτιώτισσα 1883-1968.)

-Δημήτρης Γρ. Τσάκωνας, Λογοτεχνία και Κοινωνία στον Μεσοπόλεμο, Κάκτος 1987, σ. 367-368.

(Κεφάλαιο: Οι Παραδοσιακοί: Στο πνεύμα της Δεύτερης Αθηναϊκής Σχολής. Η Μυρτιώτισσα δεν μπόρεσε ν’ αντιμετωπίσει το πρόβλημα και το αίτημα του στίχου με την ευθύνη, την ανάταση και αποδοτικότητα της Λιλής Ιακωβίδου…). Το Κείμενο είναι το ίδιο και στην ΙΝΛ. Του συγγραφέα. 

-Κώστας Γ. Τσικνάκης, Ελληνικός Νεανικός Τύπος 1915-1936 Καταγραφή, Ι.Α.Ε.Ν. Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, Αθήνα αρ.5/1986, σ. 88,146,244.

(περιοδικά: «ΤΟ ΞΕΚΙΝΗΜΑ» Αθήνα 1933-1934. Μυρτιώτισσα σ. 578./ «ΠΑΙΔΙΚΗ ΖΩΗ» Αθήνα 1927-1932, Μυρτιώτισσα σ. 374./ «ΝΕΑ ΤΕΧΝΗ» Αθήνα 1924,  Μυρτιώτισσα σ. 233.)

-Ηλία Τσιτσέλη, Κεφαλληνιακά Σύμμικτα, τόμος Α΄, Αθήνα 1904, σ. 135-136

-Άγγελος Φουριώτης, Πνευματική Πορεία 1900-1950, Μαυρίδης 1951, σ. 11

-Άννα Φραγκουδάκη, Τα Αναγνωστικά βιβλία του Δημοτικού Σχολείου, Θεμέλιο 1978, σ. 231.

(Αναγνωστικά που εγκρίθηκαν το 1934, της Β΄ τάξης του Δημοτικού. Θεώνη Δρακοπούλου, ΚΡΙΝΟΛΟΥΛΟΥΔΑ, Αναγνωστικό Β΄,  Εικονογράφηση Α. Βιώττη.   Και από την σελίδα 141: Από το 1932 ως το κίνημα του 1935, περνούν από το Υπουργείο Παιδείας εννέα υπουργοί (εκτός από δύο προσωρινούς). Το 1933 ο Θ. Τουρκοβασίλης υπουργός Παιδείας στην κυβέρνηση Παναγή Τσαλδάρη ψηφίσει νέο νόμο περί σχολικών βιβλίων (περιορίζοντας τη δημοτική στα τέσσερα πρώτα χρόνια) και εγκρίνεται με βάση το νόμο αυτό νέα σειρά αναγνωστικών.)

-Δημήτρης Φωτιάδης, Ενθυμήματα, τόμος 2^ος , Κέδρος 1983, σ. 308

(περιοδικό «Ελεύθερα Γράμματα Σάββατο8/5/1945(;)…. Με τίτλο «Η έρευνά μας- Η πνευματική Ελλάδα εμπρός στο δράμα της Κατοχής βγήκε το «Πνευματικό Εμβατήριο» του Άγγελου Σικελιανού…, μερικές περικοπές από απαντήσεις στην έρευνά μας: α) Μάρκος Αυγέρης, Θέμος Κορνάρος, Γιάννης Ρίτσος, Βασίλης Ρώτας, Ηλίας Βενέζης, Μέλπω Αξιώτη, Νικηφόρος Βρεττάκος, Ρίτα Μπούμη-Παππά, Μυρτιώτισσα. Τίτλος «Θα ξεχάσω ποτέ;…»)

-Δημήτρης Φωτιάδης, Ενθυμήματα, τόμος 3^ος, Κέδρος 1985, 283.

(….Η Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών είναι πιο παλιά-ιδρύθηκε το 1934 και η πιο πλούσια σε δράση. Μια συντροφιά λογοτεχνών, με πρωτοβουλία του Απόστολου Μελαχρινού…. Το πρώτο διοικητικό συμβούλιο καταρτίστηκε από τους Πρόεδρο: Γρηγόριο Ξενόπουλο. Αντιπρόεδρο: Μιχαήλ Αργυρόπουλο. Γραμματέα: Στράτη Μυριβήλη. Ταμία: Μυρτιώτισσα. Σύμβουλοι: Ιωάννης Γρυπάρης, Αντώνης Τραυλαντώνης, Απόστολος Μελαχρινός, Βάσος Δασκαλάκης, Άγγελος Τερζάκης)

-Πέτρος Χάρης, περ. Νέα Εστία τόμος 84, τχ. 990/1-10-1968, ΕΝΑ ΕΡΓΟ ΚΑΙ ΜΙΑ ΕΠΟΧΗ (ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗ ΜΥΡΤΙΩΤΙΣΣΑ)

(….Η Μυρτιώτισσα έχασε τα λιγότερα, κ’ έγινε πάλι ό,τι γίνεται με κάθε τι το προσωπικό και το αληθινό: γνησιότητα, που υπάρχει στους στίχους της Μυρτιώτισσας, αντιμετώπισε το χρόνο. Και με τη γνησιότητα αυτή έγραψε τραγούδια της καρδιάς, έγραψε ερωτικά τραγούδια, που είναι ένας σταθμός στην ελληνική ποίηση.)  

-Γερμανού Γ. Χρύση, Η Βραδυνή, αρ. 5830, Δευτέρα 19/8/1968, σ.6, Μυρτιώτισσα. Η ποιήτρια της Αγάπης

(Έπεφτε δυνατό λιοπύρι εκείνο το μεσημέρι στην Αθήνα. Ήταν 5 Αυγούστου. Ο ήλιος ζέσταινε τις καρδιές και μέσα σ’ αυτόν έφευγε μια ψυχή. Η σεβαστή δέσποινα που έσβηνε ήρεμα στο Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο Αθηνώ. Ήταν η Μυρτιώτισσα, η μεγάλη αυτή ποιήτρια που έψαλε την ηδονή και τον έρωτα στη δύσκολη εποχή του μεσοπολέμου…. Το 1953 βγάζει τα Ποιήματα. Εκλογή από το έργο της που βραβεύεται δύο χρόνια αργότερα από την Ακαδημία Αθηνών. Την ξαναβρίσκουμε λίγα χρόνια αργότερα στην Κρήτη. Γερασμένη και εγκαταλελειμμένη έχει αρχίσει να γνωρίζει τη φτώχεια. Αγαθή γριούλα που διατηρεί ωστόσο τις πνευματικές της αναλαμπές. Στην τελευταία ελπίδα φρόντισε το Κράτος γι’ αυτήν. Άρρωστη από καιρό περνούσε τις μέρες της σε Νοσοκομείο. Ώσπου η πνευματική της λάμψη έσβησε για πάντα, εκείνο το Αυγουστιάτικο μεσημέρι, στις 4 η ώρα. Η τελευταία της εμφάνιση συγκένρωσε πολύ κόσμο στο Α΄ Νεκροταφείο, όπου θάφτηκε με δαπάνη της Σχολής Καλών Τεχνών και Γραμμάτων του Υπουργείου Παιδείας. Και χώθηκε με γαλήνια μορφή κάτω από το Αττικό χώμα, όπως και η ίδια ήθελε….)

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ ΤΗΣ (Ποιήματα, Πεζά, Γράμματα)

-Γιώργος Α. Γληνός, «Ωρες Σκηνής», βιβλίο 2^ο, Αθήνα 1961, σ. 163

(Γνώμη της Μυρτιώτισσας για την ηθοποιό Ελένη Παπαδάκη: «Αυτό που χαρακτηρίζει την τέχνη της Ελένης Παπαδάκη είναι η ευγένεια. Τα μέσα που μεταχειρίζεται για να μας συγκινήσει είναι ευγενικά. Ποτέ δεν αποτείνονται…)

-Ανθούλα Βαφοπούλου- Σταθοπούλου, «ΕΡΓΑ», Θεσσαλονίκη 1935, σ. 238.

(Η ποιήτρια Ανθούλα Βαφοπούλου-Σταθοπούλου, είναι η πρώτη σύζυγος του ποιητή Γιώργου Βαφόπουλου. Πέθανε νέα. Τα έργα της υπάρχουν στην Βιβλιοθήκη της Θεσσαλονίκης, από όπου είχε την ευγενική καλοσύνη και έκανε τον κόπο, η ποιήτρια Μαρία Κέντρου Αγαθοπούλου, να πάει και να μου φωτοτυπήσει τα ποιήματά της. Για άλλη μια φορά την ευχαριστώ από αυτήν την ιστοσελίδα. Στην σελίδα 238 των «ΕΡΓΩΝ» της θεσσαλονικιάς ποιήτριας, αναδημοσιεύεται, μικρό κείμενο της Μυρτιώτισσας από το περιοδικό «Νεοελληνικά Γράμματα» του 1935, όταν πληροφορήθηκε τον ξαφνικό θάνατο της Ανθούλας. «Ένα γλυκύτατο πλάσμα έσβυσε αυτές τις μέρες, μια τρυφερότατη ποιήτρια. Η Ανθούλα Βαφοπούλου. Την είχα γνωρίση απ’ το βιβλίο της «Νύχτες Αγρύπνιας», και σαν ήρθε απ’ τη Θεσσαλονίκη, που ζούσε για λίγες μέρες εδώ, τη γνώρισα κι’ από κοντά, Την αγάπησα…). Η Μυρτιώτισσα της έχει αφιερώσει και ένα της ποίημα, το «ΣΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΗΣ ΑΝΘΟΥΛΑΣ». «Μου χτύπησες τη θύρα κάποιο δείλι/ κ’ είπα πώς σ’ είχε η Άνοιξη σταλμένη…)

-Λάμπρος Πορφύρας, ΆΠΑΝΤΑ’ Βασιλείου 1982, σ. 7 (ποίημα της Μ. 16/10/1964)

-Αγαπητέ Κοτζιούλα. Η Αλληλογραφία του ποιητή Γιώργου Κοτζιούλα, Οδυσσέας 1994, σ. 161

(σχόλια για τον γιό της ηθοποιό Γιώργο Παππά (1903-1958))

-περιοδικό «Ο ΝΟΥΜΑΣ»

τχ. 526/18-5-1914, σ. 129, π. «Ανοιξιάτικο» (Χαρισμένο στην Κυβέλη)

τχ. 611/22-12-1918, σ. 19, π. «Στο γιό μου»

 τχ. 624/25-3-1919, σ. 217, (οι διαλέξεις της).

τχ. 626/6-4-1919, σ. 249, (Διάλεξή της για τον Κωστή Παλαμά (29/3/1919).

τχ. 621/2-3-1919, σ. 175. (Στο Μανιφέστο Διαμαρτυρίας που δημοσιεύεται στο περιοδικό από λογοτέχνες όπως η Ιουλία Περσάκη, η ποιήτρια Μυριέλλα, η Άλκη Θρύλος, η Αύρα Θέρου, αναγνωρίζουμε και το όνομα της Μυρτιώτισσας.

τχ. 624/25-3-1919,σ. 213, π. «Νεκρές»

τχ. 627/13-4-1919, σ. 255, π. «Στη Μάννα του Καλομοίρη»

τχ. 632/15-5-1919, σ. 336, π. «Χριστέ μου» (στη Μυριέλλα μου)

τχ. 646/24-8-1919, σ. 559, π. «Στο Βουνό»

τχ. 666/11-1-1920, σ. 29, ειδήσεις

τχ. 690/27-6-1920, σ. 412, (ποιήματα)

τχ. 717/ 2-1-1921, σ. 6, π. «Αδερφοσύνη»

τχ. 720/23-1-1921, σ. 54, π. «Στο Σκοτάδι»

τχ. 738/ 5-6-1921, σ. 350 (βιβλιοκριτική)

τχ. 789/1, 1930, σ. 60, π. «Στο Δάσος»

-περιοδικό ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ

τχ. 44/1-12-1949, σ. 960, Ποίημα αφιερωμένο στον ποιητή Γεώργιο Δροσίνη

τχ. 71/15-1-1951, σ. 121, π. «ΣΕ ΣΕΝΑ» (στον Δροσίνη)

τχ. 85/15-8-1951, σ. 275 π. «Ζάκυνθος»

τχ. 103/ 15-5-1952, σ. 580, π. «Γεράσιμος Μαρκοράς»

τχ. 136/ 1-10-1953, σ. 388, π. «Στο φίλο μας που έφυγε» (Περικλής Γιαννόπουλος)

-περιοδικό ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ

τχ. 4/5-5-1935, σ. 5, «Ανθούλα Βαφοπούλου»

τχ. 11/13-2-1937, σ. 5, «Φτάνει ένα δέντρο»

-περιοδικό ΕΛΕΥΘΕΡΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ

τχ. 5/9-6-1945, σ. 9, «Θα ξεχάσω ποτέ»

-περιοδικό ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ

τχ. 1/5, 1959, σ. 11-Α, «Δόξα Σοι» (στον Κώστα Βάρναλη)

-περιοδικό ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ

τόμος 6/1949, σ. 8, π. «Έστησ’ απόψε…»

τόμος 8/1951, σ. 26, π. «Στην Εξοχή»

τόμος 9/1952, σ. 80,  π. «Απόψε…»

τόμος 15/1958, σ. 13, π. «Μαρία Πολυδούρη»

τόμος 7/1950, σ. 75-79, κείμενο «ΓΥΡΩ ΑΠ’ ΤΟΝ ΜΩΡΕΑΣ. Και το ποίημα της Νοάιγ, «Της Ιωνίας το πέλαγος κ’ η θάλασσα της Κρήτης./»

τόμος 10/1953, σ. 79-82, κείμενο «ΤΕΡΨΕΙΣ ΣΤΗ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ»

-περιοδικό ΓΡΑΜΜΑΤΑ

τχ. 3/3, 1944, σ. 116, «ΤΟΥ Ν. ΛΑΠΑΘΙΩΤΗ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ»

τχ. 5/5, 1945, σ. 129, «ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΗ»

τχ. 11-12/11,12, 1944, σ. 128, «Η ΣΚΛΑΒΙΑ ΤΗΣ ΘΥΜΗΣΗΣ»

Περιοδικό ΠΕΙΡΑΪΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ

-τχ. 5/5,1943, σ. 221, «ΕΝΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΦΤΑΝΕΙ»

τχ. 5/11, 1942, σ. 209, «ΑΠ’ ΤΟ ΠΑΡΑΘΥΡΟ ΜΟΥ…»

εφημερίδα Η ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΑΥΓΗ, Ανθολόγος του Νοέμβρη Μαρία Στασινοπούλου, το ποίημα «Έρωτας τάχα…»

  -περ. Νέα Εστία τχ. 564/1-1-1951, ΜΑΒΙΛΗΣ (ΑΝΕΚΔΟΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ)

(Δημοσιεύονται μετά το κείμενο «Ο Μαβίλης είναι ένας απ’ τους βαθύτερους και σύγχρονα απ’ τους πιο τρυφερούς νεοέλληνας ποιητάς…., 4 εν τάχει (λίγων γραμμών) γράμματα του ήρωα ποιητή Λορέντζου Μαβίλη που τις έστειλε από Βόλο 27. Χ. Σάββατον 1912. Τύρναβον 30. Χ. 1912. Γρεβενά 11 Κυριακή. Σιάτιστα 6 Νοεμβρ. 1912.  Ο ποιητής την αποκαλεί: Κυρία!, Αγαπητή Κυρία! Κυρία, και Φίλη κυρία. Και υπογράφει ως Ο ειλικρινής φίλος σας, Ο φίλος, Ο φίλος Σας.)

-Άπαντα των Νεοελλήνων Κλασσικών. Λορέντζος Μαβίλης, επιμέλεια: Μαρία Μαντούβαλου, εκδ. Εταιρεία Ελληνικών Εκδόσεων χ.χ. σ. 381-382. (Δημοσιεύονται τα γράμματα του Λ. Μαβίλη)

-Κ. Σ. Κώνστας, περιοδικό Νέα Εστία τχ. 991/15-10-1968, τόμος 84, σ. 1385. Ένα γράμμα της Μυρτιώτισσας.

(Αθήνα 29 Δεκεμβρίου (1932) Φίλε κ. Ζώτε, Χθές μόλις έμαθα με άπειρη θλίψη απ’ την κυρία Μαλακάση τον θάνατο του αγαπητού μας αδελφούσας….)

-περ. Νέα Εστία τχ. 990/1-10-1968, σ. 1290, Πιστοποιητικό γέννησης και βαπτίσεως της ποιήτριας.

(Δυστυχώς, οι περισσότεροι μελετητές και βιογράφοι των Ελλήνων Λογοτεχνών, δεν προσέχουν την ακριβή ημερομηνία που δημοσιεύεται στο τεύχος αυτό της Νέας Εστίας, όσον αφορά την ποιήτρια Μυρτιώτισσα. Έτσι συναντάμε διάφορες χρονολογίες γεννήσεώς της και θανάτου της. Το 1881 είναι η πραγματική της γεννήσεώς της ημερομηνία, ενώ του θανάτου της το 1968. Η παράθεση των δημοσιογραφικών πληροφοριών της εποχής, και η αναστύλωσή μου, στο γνωστό βιβλίο της σειράς «εκ νέου» του εκδοτικού οίκου Γαβριηλίδης, και η τωρινή καταγραφή ξεδιαλύνουν τα χρονολογικά σύννεφα).

Στο ίδιο τεύχος «ΑΦΙΕΡΩΜΑ» στην ποιήτρια, σ. 1309-1310, δημοσιεύονται Ανέκδοτα Ποιήματά της και Πεζά. «ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟΙ ΚΑΗΜΟΙ», «ΨΥΧΗ ΜΟΥ..», «ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΔΕΣ ΠΟΙΗΤΡΙΕΣ»: «Είμαι συγκινημένη γι’ αυτή την ωραία εκδήλωση αγάπης που μου δείχνετε. Η καρδιά μου η πονεμένη, η κουρασμένη, η πολυβασανισμένη μου καρδιά βρίσκεται απόψε πολύ κοντά στις δικές σας τρυφερές καρδιές. Η πνευματική μας συγγένεια την κάνει να τις νιώθει όλες αδελφικά δεμένες μαζί της. Καμιά από σας δεν μου είναι ξένη. Σε πόσες από σας που με τριγυρίζετε με τόση στοργή, δεν έχε φωλιάσει κιόλας η ωραία Ποίηση!...»

Στο ίδιο τεύχος αφιέρωμα του περιοδικού, τχ. 990/1-10-1968, ο ποιητής Μηνάς Δημάκης, παρουσιάζει μια Ανθολόγηση ποιημάτων της ποιήτριας: την ανθολογεί με 14 ποιήματα: Στη Μοναξιά μου/Σ’ Αγαπώ/ Τα Βήματά σου/ Πάθος/ Coluptas/ Δε βάσταξες, αγάπη μου/Στο Δάσος/ Μανούλα/ Κάθε Μυριστικό, κάθε Βοτάνι/ Κωμικοτραγική συνέχεια/ Ειμ’ ένα φύλλο ωχρό/ Δόξα σοι/ Από το φως που πλήθυνε/ Κι όμως κι εσένα.

-περ. Νέα Εστία τχ. 991/15-10-1968, σ. 1282, «Φως Μυστικό» (ποίημα)

τχ. 946/1-12-1966, Νέα ποιήματα

τχ. 108/15-6-1931, σ. 619-620, «Κανένα Φως»

τχ. 113/1-9-1931, σ. 899, «Τα δώρα της αγάπης σου…»

τχ. 200/ 15-4-1935, σ. 401, «Στον Αλέξανδρο Πάλλη» (ανέκδοτο του 1929)

τχ. 202/15-5-1936, σ. 486, «Στο θάνατο της Ανθούλας»

τχ. 215/1-12-1935, σ. 183, Τετράστιχα

τχ. 216/Χριστούγεννα 1935, σ. 17, «Το σπιτάκι μου»

τχ. 289/1-1-1939, σ. 1, «Κουβέντες»

τχ. 1331/Χριστούγεννα 1982, σ. 18-19, «Πόθος»

-περ. Νέα Εστία τχ. 937/ 15-7-1966, ΜΙΑ ΣΚΙΑΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΥΔΟΥΡΗ, (ΚΑΙ ΠΕΝΤΕ ΑΝΕΚΔΟΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ της Μαρίας Πολυδούρη. Αγαπητή μου Κυρία, Σωτηρία 9 Αυγούστου, 30 Ιουλίου,

ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΕΖΑ ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΑ ΣΤΗΝ ΜΥΡΤΙΩΤΙΣΣΑ

-Ρίτα Μπούμη-Παππά, Άπαντα, τόμος Α΄, σ. 97, Καρανάση 1982, (Στην Μυρτιώτισσα, ποίημα του 1932)

-Νίκος Πετιμεζάς Λαύρας, περ. Ο Νουμάς τχ. 781/3,4, 1924, σ. 86, (το ποίημα «Το Φονικό»)

-Έλλη Β. Παπαχρυσάνθου, Άπαντα, Αθήνα 1983, σ. 93, (ποίημα αφιερωμένο στην ποιήτρια)

-Ειρήνη η Αθηναία, περ. Τα Νέα Γράμματα τχ. 6-7/6,7, 1937, σ. 428-429, το πεζό, «Ο Τελευταίος μιας γενιάς»

ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΩΛΕΙΑ ΤΗΣ

Αναζητώντας στοιχεία και πληροφορίες για τον θάνατο της ποιήτριας Μυρτιώτισσας, έπεσα πάνω σε ένα κοινωνικό γεγονός που μονοπώλησε το δημοσιογραφικό ενδιαφέρον. Ήταν ο γάμος της ηθοποιού Τζένης Καρέζης με τον ηθοποιό Κώστα Καζάκο. Ο γάμος των δύο εκλεκτών ηθοποιών συνέπεσε με τον θάνατο και την κηδεία της ποιήτριας, με αποτέλεσμα να κερδίσει το δημοσιογραφικό ενδιαφέρον της εποχής. Άλλες ειδήσεις είναι η παράσταση «ΟΙ ΠΕΡΣΕΣ» του Καρόλου Κουν στο ¨ΟΡΒΟ’, παίζεται ο «Βρεταννικός» του Ρακίνα, ο «Σκαπίνος» του Μολιέρου.

Β. Μ., Ακρόπολις, αρ. 12568, Τρίτη 6/8/1968, σ. 4.

(Απέθανε χθες η Μυρτιώτισσα.

Σε ηλικία 83 ετών απέθανε χθες η μητέρα του αξέχαστου ηθοποιού Γιώργου Παππά, η ποιήτρια Θεώνη Δρακοπούλου, γνωστή ως Μυρτιώτισσα. Γεννήθηκε το 1885 στην Κωνσταντινούπολη… Η Μυρτιώτισσα απέθανε χθες το απόγευμα στις 4 στο Κρατικό Νοσοκομείο Αθηνών και κηδεύεται σήμερον στις 6 μ.μ. δημοσία δαπάνη στο Α΄ Νεκροταφείο.)

-Ανωνύμως, Ελεύθερος Κόσμος αρ. 627, Τρίτη 6/8/1968, σελ. 1 και 9. «Απέθανεν η Μυρτιώτισσα»

-Ανωνύμως, Η Βραδυνή αρ. 5820 (15925), Τρίτη 6/8/1968, σ. 2.

(Απέθανε χθες η ποιήτρια Μυρτιώτισσα

Μια μεγάλη Ελληνίδα ποιήτρια η Θεώνη Δρακοπούλου, που με το ψευδώνυμο «Μυρτιώτισσα» έψαλε την εποχή του Μεσοπολέμου δεν υπάρχει πια. Πέθανε χθες στις 4 το απόγευμα στο Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο όπου είχε μεταφερθεί την Κυριακή το πρωί, ύστερα από καρδιακή κάμψι. …. Η κηδεία της σεμνής ποιήτριας των «Δώρων της Αγάπης» θα γίνει σήμερα στις 6 μ.μ. στο Α΄ Νεκροταφείο.)

-Ανωνύμως, Εστία αρ. φ. 26350, Τρίτη 6 Αυγούστου 1968, σ. 6. «Απεβίωσεν Η Ποιήτρια Μυρτιώτισσα.

-Ανωνύμως, Εστία αρ, φ. 26351, Τετάρτη 7 Αυγούστου 1968, σ. 5. «Εκηδεύθη χθες η ποιήτρια Μυρτιώτισσα»

-Μαν. Μαθιουδάκης, Η Βραδυνή αρ. 5821(15926), Τετάρτη 7/8/1968, σ. 2.

(Στον θάνατο του ποιητή χτυπά πιο γρήγορα η καρδιά του κόσμου… Η Μυρτιώτισσα (Θ. Δρακοπούλου) αναπαύεται τώρα ειρηνικά στην Αττική γη. Χθές το απόγευμα έγινε η κηδεία της-δημοσία δαπάνη-κι αυτή ήταν η τελευταία εμφάνιση της τρυφερής ποιήτριας. Όλα τέλειωσαν εκεί στο Α΄ Νεκροταφείο-μια ζωή ανήσυχη, μια ψυχή ευαίσθητη, κάποιες πίκρες των τελευταίων ετών. Φίλοι Αθηναίοι όσοι αγάπησαν την Μυρτιώτισσα-και ήταν πολλοί-έσπευσαν στο τελευταίο τους ραντεβού μαζί της. Σκεπάστηκε ο τάφος της με λουλούδια και το άρωμά τους έγινε ένα με την συγκίνηση που μελαγχολούσε την ατμόσφαιρα. Ένα τελευταίο καλοκαίρι για τη Μυρτιώτισσα απέθεσαν στον τάφο της, δάφνινο η εθνική κυβέρνησι. Και με λουλούδια η Εθνική Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών, το υπουργείο Παιδείας, η Στέγη Καλών Τεχνών και Γραμμάτων, η Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών και πολλοί φίλοι. Παρέστησαν εξ άλλου στην κηδεία ο δήμαρχος Αθηναίων κ. Δ. Ρίτσος, ο κ. Κουρνούτος του Υπουργείου Παιδείας. Η Λιλή Νάκου, η Διαλεκτή Ζευγώλη, ο Ηλίας Σιμόπουλος, ο Γεράσιμος Γρηγόρης, ο Στ. Μαράντος, ο Γιώργος Σαραντής, ο Χρήστος Λεβάντας, η Θάλεια Καλλιγιάννη, ο Γιώργος Τσουκαλάς κ. άλ. Μετά την νεκρώσιμη ακολουθία ο υφυπουργός προεδρίας κ. Βοβολίνης κατέθεσεν εκ μέρους του προέδρου της εθνικής κυβερνήσεως κ. Γ. Παπαδοπούλου επί της σορού στέφανον, εξ απολλωνίας δάφνης φέροντα τα εθνικά χρώματα και αποχαιρέτησε την μεγάλη ποιήτριαν η οποία εκκίνησε εκ Κωνσταντινουπόλεως. Είχεν εκφράσει την επιθυμίαν όταν ήλθεν εκ την πρωτεύουσαν του Ελληνισμού, τας Αθήνας, να ταφή κάτω από τα κυπαρίσσια της Αττικής γης.).

-Γεράσιμος Μαρκαντωνάτος, Ελεύθερος Κόσμος αρ. 628, Τετάρτη 7/8/1968, σ. 2.

(Προχθές είχε αποχαιρετήσει τη ζωή, ολομόναχη, χωρίς ούτε ένα συγγενή στο πλάι της. Από τους δύο στενώτερους συγγενείς της-έναν ανεψιό και μια ανεψιά, ο μεν πρώτος δεν είχε ακόμα πληροφορηθή το θάνατό της η δε δεύτερη κατέφθασε μόλις χθες τη νύχτα. Ολίγες στιγμές μόνον προ του θανάτου της την αντελήφθη η κυρία Αθηνά Ταρσούλη τυχαία ευρισκομένη στο Νοσοκομείο. Αλλά το μόνο που πρόλαβε ήταν ένα χαμόγελο και μια τελευταία αναλαμπή του βλέμματός της….. Επικηδείους εξεφώνησαν οι κκ. Πέτρος Χάρης εκ μέρους ΕΕ Λογοτεχνών, Πέτρος Γλέζος εκ μέρους Εθνικής Ε. Λογοτεχνών, Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη…. )

-Ανωνύμως, ΤΟ ΒΗΜΑ αρ. 7.117 Τρίτη 6/8/1968, σ. 2. «Απεβίωσε η Μυρτιώτισσα»

-Ανωνύμως, ΤΟ ΒΗΜΑ Τετάρτη 7/8/1968, σ. 2. «Ετάφη χθες η Μυρτιώτισσα»

(Στον συγκινητικό αποχαιρετισμό της η Αθηνά Ταρσούλη έγραφε: «… Χιλιάδες ευαίσθητες ψυχές όμοιες με το βάλσαμο του στίχου σου και με την ευγένεια της πνοής σου αμέτρητους ανθρώπινους πόνους, αναφτέρωσες υψηλά ιδανικά με τη δύναμη της πίστης στην αιώνια Ελλάδα, ενώ ταυτόχρονα εστάθηκες η τολμηρή οδηγήτρα, και πρωτοπόρος που άνοιξες το δρόμο στη γυναικεία ποίηση του αιώνα μας, μακρυά από λογιωτατισμούς, ψευτορομαντισμούς και σεμνοτυφίες….»)
-Ιστορικό Λεύκωμα 1968. Εφημερίδα Η Καθημερινή, Αθήνα 1998, σ. 149. «πεθαίνουν Μυρτιώτισσα και Στάινμπεκ»

-Παύλος Παλαιολόγος, Το Βήμα αρ. 7118, Τετάρτη 7/8/1968, σ. 1, Τελευταίοι της γενιάς

(Μικρό διάλειμμα στα επαρχιακά. Έχουμε κι άλλες υποχρεώσεις: Να κηδεύουμε από καμιά φορά και τους νεκρούς μας. Φεύγουν οι τελευταίοι της γενιάς. Ο Γιάννης Αργυρόπουλος τις προάλλες, η Μυρτιώτισσα χτες. Οι κριτικοί και τα λογοτεχνικά σωματεία απονέμουν κι οφειλόμενες τιμές στην ποιήτρια που με τη θυελλώδη ζωή, της καλλονής και το ερωτικό τραγούδι της γεμίζει μια εποχή ΄ την εποχή όπου δεν μπορούσε να νοηθή ποίηση χωρίς ωδή ερωτική. Τον Αργυρόπουλο όμως ποιος θα τον νεκρολογήση; …)

-Παύλος Παλαιολόγος, Το Βήμα αρ. 7119, Πέμπτη 8/8/1968, σ. 1, Η ποιήτρια που έφυγε.

(Η Αθήνα αποχαιρέτησε το δειλινό της Τρίτης την ποιήτριά της. Μεγάλη για την Ελλάδα η Μυρτιώτισσα. Αν η Ακαδημία δεν κρατούσε κλειστή στις γυναίκες τις πύλες, από καιρό θα είχε τη θέση της σ’ αυτήν η Θεώνη Δρακοπούλου. Πολλές και καλές οι ποιήτριές μας. Είναι δε αξιοθαύμαστες οι παλαιότερες που καλλιέργησαν το στίχο, σε εποχή, που στη χώρα μας ήταν ακόμα διάχυτη η ατμόσφαιρα γυναικωνίτη. Με πρόγκα υποδεχόταν οι φοιτητές τη Στεφανόπολι και την Παναγιωτάτου, τις δύο πρώτες συναδέλφους των που είχαν το θάρρος να εγγραφούν στο Πανεπιστήμιο….)

      Προσπάθησα να δώσω μια γενική εικόνα της ποιήτριας Θεώνης Δρακοπούλου, της γνωστής μας Μυρτιώτισσας, ως ποιήτριας, ως ηθοποιού, ως μεταφράστριας. Της χειραφετημένης κοινωνικά και ερωτικά ελληνίδας που αψήφησε τους ηθικούς κανόνες της ανδροκρατούμενης εποχής της, τον συντηρητισμό του κοινωνικού και οικογενειακού της περίγυρου, και σαν νέα ελληνίδα γυναίκα έκανε την επανάστασή της, στην προσωπική της ζωή αλλά, και στο ποιητικό της έργο. Στο άνοιγμα της ερωτικής θεματολογίας του μέχρι τότε γυναικείου ποιητικού λόγου. Ακόμα και η παλαιότερη γυναικεία ποιητική φωνή, αυτή της Μαρίκας Πίπιζα, που είναι ίσως η πρώτη ελληνίδα ποιήτρια στην οποία αναγνωρίζουμε μια πλούσια διάθεση ερωτικής αυτοδιάθεσης, έναν ερωτικό λόγο με μεγάλη θερμότητα, δεν ανοίχτηκε πέρα από τα επιτρεπτά όρια των γυναικείων συνόρων που επέβαλε η εποχή της, στην θεματολογία της. Αντίθετα η Μυρτιώτισσα αν και μας μιλά κυρίως, για τις προσωπικές της καταστάσεις και αισθήματα, η ερωτική θεματολογία της ποιητικής της έχει πυρήνες και εικόνες σαφών Σαπφικών προβολών. Είναι η πρώτη ελληνίδα ποιήτρια η οποία διαπραγματεύτηκε μέσα στο ποιητικό της έργο την γυναικεία αγάπη-μάλλον και την ερωτική-προς το ίδιο της το φύλο. Παράλληλα με αυτήν προς το άλλο. Η ερωτική της ματιά εστιάζεται τόσο στην αντρική όσο και στην γυναικεία εικόνα και ερωτική ατμόσφαιρα. Σίγουρα η Μυρτιώτισσα, απέχει όχι μόνο χρονικά, αλλά και ποιοτικά, υφολογικά, από την αρχαία ελληνίδα ποιήτρια Σαπφώ, της οποίας τα σωζόμενα ποιητικά σπαράγματα μας δηλώνουν-όσο μπορεί να μας φανερώσει ένα σπαραγματικό έργο που χάνεται πίσω στους αιώνες- καθαρά τις προτιμήσεις της, και αυτές του στενού της γυναικείου κύκλου. Και μάλιστα σε μια εποχή που η θέση της γυναίκας ήταν κάτω από την αυστηρή κοινωνική και πολιτική εποπτεία των αντρών-πολεμιστών. Και ακόμα, η Σαπφώ, δεν έζησε σε ένα μεγάλο ανοιχτό κέντρο της αρχαίας εποχής όπως υπήρξε η κλασική Αθήνα, αλλά σε νησί του Αιγαίου πελάγους που οι συνθήκες ήσαν διαφορετικές. Παρόλα αυτά όμως η ποιήτρια Σαπφώ, αυτό το μαυροτσούκαλο σύμφωνα με τον προσδιορισμό του νομπελίστα ποιητή Οδυσσέα Ελύτη, τόλμησε, και στην ζωή της και στο έργο της. Τα ποιητικά της ίχνη έγιναν σημείο αναφοράς για τους μεταγενέστερους και μεταγενέστερες. Χωρίς ευτυχώς η αξία του ποιητικού της λόγου να εγκλωβιστεί μέσα στα στενά και περιορισμένα όρια των ατομικών της επιλογών. Στην Μυρτιώτισσα ανιχνεύουμε μια τεχνική χαλάρωση σε αρκετές ποιητικές της μονάδες, μια στιχουργική ανακολουθία όσον αφορά τους τότε κανόνες της παραδοσιακής λυρικής ποίησης, αυτή της όμως η χαλαρότητα δεν αναιρεί τον λυρισμό και την ένταση την ερωτική του αισθήματός της. Η  Θεώνη Δρακοπούλου απλώνεται και θεματικά, αυτό το αναγνωρίζουμε όχι μόνο από τις αφιερώσεις της σε ποιητές και φιλικά της πρόσωπα αλλά και σε ελληνικές τοποθεσίες. Η ένταξή της στο δημοτικιστικό γλωσσικό κίνημα η άρτια γνώση της γαλλικής γλώσσας, και η δημοσίευση ποιημάτων της στα πιο αναγνωρίσιμα λογοτεχνικά περιοδικά της εποχής της, την βοηθούν στο να στεριώσει την φήμη της συνεπικουρούμενη με την θεατρική της καλλιέργεια και συμμετοχή της ως ηθοποιού σε παραστάσεις δίπλα σε μεγάλα ονόματα της εποχής. Κυβέλη, Σικελιανός κ. ά.  Η Μυρτιώτισσα αναπλήρωσε θα διακινδυνεύαμε να γράψουμε, τις ατομικές της αποτυχίες, της προσωπικής της ζωής αδιέξοδα, (διάλυση του πρώτου της γάμου, σκοτώνεται στον πόλεμο ο ποιητής Λορέντζος Μαβίλης, πεθαίνει το μοναχοπαίδι στα μετέπειτα χρόνια κλπ.) με την καλλιτεχνική της εικόνα. Μάλλον στα χρόνια πριν το βιολογικό της τέλος, πρέπει να συνειδητοποίησε ότι είχε ξεπεραστεί πλέον από τους καινούργιους καιρούς. Οι εποχές είχαν αλλάξει, και ίσως, ο Μάνος Χατζιδάκις της πρόσφερε με πολύ αγάπη και σεβασμό την τελευταία πνοή της μέσα στην αιωνιότητα, μέσω της μελοποίησης του ποιήματος της «Σ’ αγαπώ» και την αισθαντική φωνή της Φλέρυς Νταντωνάκη. Ο κύκλος για την ποιήτρια έκλεινε επάξια και επαινετικά μέσα στις νέες μουσικές συνειδήσεις και της ψυχής ευαισθησίες των ανθρώπων των νέων καιρών. Ο «Μεγάλος Ερωτικός» στάθηκε το όχημα που την μετέφερε έως εμάς με αγάπη, λυρισμό και νοσταλγία.

     Η διαχρονική αυτή περιδιάβαση της πορείας και του έργου της μέσα από πρωτογενείς και δευτερογενείς πηγές, θεωρώ ότι μας δίνει μια επαρκή βάση δεδομένων για την Ποιήτρια αυτή που μεσουράνησε για πολλές δεκαετίες στο ποιητικό στερέωμα τον προηγούμενο αιώνα. Επέλεξα να αντιγράψω στοιχεία που συμπληρώνουν το παζλ της εικόνας της. Η φωνή της αγαπήθηκε στον καιρό της και διαβάστηκε. Έγινε δεκτή από διαφορετικές γενιές αντρών και γυναικών. Ποιητές όπως ο Λορέντζος Μαβίλης, ο Κωστής Παλαμάς, πεζογράφοι όπως ο Κωνσταντίνος Χρηστομάνος, ο Γρηγόριος Ξενόπουλος, γυναίκες ηθοποιοί όπως η Κυβέλη, η μεγάλη Μαρίκα Κοτοπούλη συνεργάστηκαν μαζί της, ο Άγγελος Σικελιανός, συμπρωταγωνίστησαν δίπλα της. Η ποιήτρια Αθηνά Ταρσούλη, η ποιήτρια Σοφία Μαυροειδή Παπαδάκη, η πεζογράφος Λιλή Ζωγράφου έγραψαν για αυτήν και την συμπεριέλαβαν στις ανθολογίες και τις μελέτες τους. Ποιητές όπως ο Ρήγας Γκόλφης, δοκιμιογράφοι όπως ο Γιάννης Χατζίνης, κριτικοί όπως ο Βάσος Βαρίκας και ο Αντρέας Καραντώνης, ποιητές-στιχουργοί όπως ο Νίκος Γκάτσος έγραψαν για αυτήν. Έσκυψαν με αγάπη πάνω στο έργο της, το εξέτασαν, μίλησαν για αυτό. Έλληνες μουσικοσυνθέτες όπως ο μελωδός των ονείρων μας Μάνος Χατζιδάκις την μελοποίησαν. Νεότεροι δημιουργοί, άντρες και γυναίκες, αγάπησαν το έργο της, το διέσωσαν και το διέδωσαν μέσα στον χρόνο, το γνώρισαν στις επόμενες γενιές. Σιγοψιθύρισαν τα τραγούδια της, συν-βημάτισαν με τα ποιητικά της όνειρα, λυπήθηκαν με την θλίψη της. Η ποιήτρια Μυρτιώτισσα, είναι η πλέον γνωστή γυναικεία ποιητική φωνή ακόμα και στις μέρες μας. Δεν θα την θυμούνται ασφαλώς, γιατί πρότεινε στον Κωστή Παλαμά, να πάνε στην Ακρόπολη και να αυτοκτονήσουν μαζί, δηλώνοντας την αγάπη τους, και ενώ ο ποιητής Κωστής Παλαμάς πήγε στο προκαθορισμένο ραντεβού τους, η ποιήτρια δεν πήγε. Θα την μνημονεύουν σαν μία από τις παλαιές φωνές της ποιητικής μας παράδοσης που μπορούν και γονιμοποιούν ακόμα και σήμερα τον ποιητικό λόγο. Πολύ λίγο ρόλο παίζει αν ανήκει στους ελάσσονες ή στους μείζονες έλληνες δημιουργούς. Ούτως ή άλλως, οι μεταγενέστεροι κριτικοί και αναγνώστες είναι αυτοί που ορίζουν τον ποιητικό Κανόνα. Και ίσως τον επιβάλλουν. Οι μελλοντικοί αναγνώστες του ποιητικού λόγου θα την θυμούνται σαν μια ποιητική και ερωτική ατμόσφαιρα που μπορεί ακόμα να μας συγκινήσει και να μας κάνει να στραφούμε με νοσταλγία προς το ποιητικό παρελθόν που δέσποζε δημιουργικά και εποικοδομητικά η μεγάλη προστατευτική σκιά του Κωστή Παλαμά, και βρήκε ποιητική συμπαράσταση ο λόγος της Μυρτιώτισσας.

(Τα περισσότερα επαναλαμβανόμενα λάθη που γίνονται είναι η χρονολογία γεννήσεώς της, του θανάτου της, και ορισμένες πληροφορίες που αφορούν την σχέση της με άλλους ομοτέχνους της. Επίσης, απορία προκαλεί η έλλειψη μνείας ή αναφοράς της ποιήτριας στην αδερφή της μουσικό Αύρα Θεοδωροπούλου και το αντίθετο.)

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς 4 Φεβρουαρίου 2020

ΥΓ. Δεν έχει υστερόγραφο, γιατί δεν έχει αποφασιστεί από πιά πλευρά του θαλάσσιου φράχτη θα μας τοποθετήσει ο θεός Ποσειδώνας. Μεγάλη η χάρη σου Άη Νικόλα, βρες μας θέση με θέα στον κιούρτο της ζωής που μας ετοιμάζουν. Οι διασωθέντες από τον Μινώταυρο σύγχρονοι έλληνες πολιτικοί.