Το Θέατρο Σκιών και ο Μέγας Αλέξανδρος

ΕΞΕΛΘΕ, ΚΑΤΗΡΑΜΕΝΕ ΟΦΙ, ΝΑ ΜΗ ΣΕ ΕΞΕΛΘΩ ΕΓΩ!

Επιμέλεια: Αντ. Κυριαζάνος

Φωτογραφίες: Ανδρόνικος Χατζηκωστής

ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΜΙΑΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ

    Μετά τα ημερολόγια δημιουργίας θεατρικών παραστάσεων, κινηματογραφικών και μουσικών έργων που παρουσιάσαμε απ’ αυτές τις σελίδες, σκεφτήκαμε «διαβάσαμε» ένα ημερολόγιο δημιουργίας μιάς παράστασης του Θεάτρου Σκιών. Ζητήσαμε λοιπόν από τον Ευγένιο Σπαθάρη να μας παρουσιάσει το άγραφο ημερολόγιο μιας δημοφιλούς παράστασης που όλοι είχαμε δει. Ο Μεγαλέξανδρος και ο κατηραμένος όφις, έργον ηρωικό, που ξεπέρασε και τον μπερντέ για να γίνει χορευτική παράσταση από το Ελληνικό Χορόδραμα της Ραλούς Μάνου με μουσική Μάνου Χατζιδάκι και σκηνικά-κουστούμια Χατζηκυριάκου-Γκίκα.

      Είναι ο ίδιος ο Ευγένιος Σπαθάρης που μας αφηγείται το ημερολόγιο της παράστασης ζωντανεύοντας παράλληλα και μιάν ολόκληρη εποχή.

     Ο Μεγαλέξανδρος και το καταραμένο φίδι είναι το κλασικότερο έργο του Θεάτρου Σκιών, βγαλμένο από τον δάσκαλο του Καραγκιόζη, τον Μίμαρο, τον μαθητή του Μπράκαλη που ήρθε από την Τουρκία και δημιούργησε το ελληνικό Θέατρο Σκιών. Ο Μεγαλέξανδρος είναι ένα έργο ηρωικό, θρησκευτικό και κωμικό. Ο Μίμαρος ήταν ψάλτης στη Μητρόπολη Πατρών. Ήταν εγγράμματος, είχε γνώσεις, αυτός έβγαλε και τον σιόρ Διονύσιο για να σατιρίσει τη φραγκοκρατία των Επτανήσων. Έβγαλε και άλλα ηρωικά έργα που αγαπήθηκαν γιατί ταυτόχρονα δίδασκαν και μάθαιναν στον κόσμο την ιστορία μας. Ένα απ’ αυτά λοιπόν ήταν λοιπόν και ο Μεγαλέξανδρος που αγαπήθηκε πολύ και από τους καραγκιοζοπαίχτες και από τον κόσμο.

………..

Τον Μεγαλέξανδρο και το καταραμένο φίδι τον πρωτοείδα τριών χρονώ από τον πατέρα μου, γεννήθηκα βλέπεις, μέσα στο Θέατρο Σκιών, το θυμάμαι το έργο, με φιγούρες από χαρτόνια τότε. Θυμάμαι, είχε σημασία τότε το πώς θα παρουσιάσεις τον Μεγαλέξανδρο, τι φυσιογνωμία θα του δώσεις. Τον έκαναν μεγάλη φιγούρα για να επιβάλλεται, όπως έκαναν και τους καπετάνιους.

     Μετά βοήθαγα τον πατέρα μου στις διάφορες παραστάσεις του. Η πρώτη μου παράσταση μ’ αυτό το έργο έγινε το 1942 που πρωτοβγήκα στο επάγγελμα, ήταν από τα πρώτα μου έργα που έδωσα στην Κηφισιά και στο Μαρούσι. Η παράσταση δόθηκε σ’ έναν ωραίο χώρο, ένα μεγάλο καφενείο- εστιατόριο, ήταν χειμώνας θυμάμαι. Ήταν μια μεγάλη παράγκα με τα βαρέλια στο βάθος, εκεί έστησα και τη σκηνή μου. Η παράσταση είχε μεγάλη επιτυχία…. Μετά από τότε το παίζω συνέχεια το έργο, κι εδώ και στο εξωτερικό, που αρέσει πολύ γιατί έχει το ιστορικό στοιχείο.

…………..

     Η φιγούρα του Μεγαλέξανδρου πρέπει να είναι μεγάλη. Όλοι οι καραγκιοζοπαίχτες φροντίζουν να τον κάνουν ωραίο. Και σαν άντρα και σαν προσωπικότητα, αφού ήταν αυτοκράτορας. Μόνο στο άλογο δεν τον ανέβασαν ποτέ. Αυτό είναι μια λεπτομέρεια..

    Η πρώτη μου φιγούρα του Μεγαλέξανδρου ήταν από χαρτόνι. Μετά βέβαια έκανα πολλές φιγούρες από δέρμα. Ο ήρωας παρουσιάζεται με βυζαντινή φορεσιά. Με θώρακα, χωρίς μπέρτα-γιατί μπέρτα είναι για τα σαλόνια, για τα παλάτια. Έξω από αυτά είναι πολεμιστής. Μόνο ο Ερωτόκριτος παρουσιάζεται με θώρακα και μπέρτα μαζί. Ο Μεγαλέξανδρος έχει θώρακα, ασπίδα, περικνημίδες, κοντάρι. Η διακόσμηση του Μεγαλέξανδρου σε δέρμα πρέπει να είναι απλή γιατί η φιγούρα στο μπερντέ «φλουτάρει» και χάνονται τα χρώματα.

          Στο έργο αυτό εκτός από τις τυπικές φιγούρες του θεάτρου σκιών, τα κύρια πρόσωπα είναι ο Μεγαλέξανδρος και το φίδι… Η μεγάλη τέχνη στο έργο αυτό είναι η κίνηση στο φίδι. Στην κίνηση αυτή είμαι άφταστος, το έχω μελετήσει πολύ…

     Φίδι υπάρχει και στον Περσέα και Ανδρομέδα-το έργο κι αυτό του πατέρα μου-όμως δεν είναι το ίδιο. Αυτό ζεί στο νερό.

      Πρωταγωνιστής όμως είναι ο Καραγκιόζης. Γιατί εκεί που το έργο είναι ηρωικό, σοβαρό, δεν κουνιέται κανείς, βγαίνει ξαφνικά ο Καραγκιόζης και αρχίζει το γέλιο. Παίζει ρόλο πότε θα μπάσεις τον Καραγκιόζη στον μπερντέ, για να μη χαλάσεις το έργο.

      Άς πούμε, ο Μεγαλέξανδρος λέει στον Καραγκιόζη: «Φύγε τώρα γιατί θα κάνω μάχη». Και βλέπεις τον ήρωα να μένει μόνος στο πανί. Σκέφτεσαι πώς θα αντιμετωπίσει το φίδι που δεν το ξέρει, ακουστά το έχει μόνο. Παίρνει τη στάση την ηρωική κι αρχίζει η μάχη.

     Εκεί όμως βλέπουμε ήρωα και πάλι τον Καραγκιόζη. Γιατί στη μάχη-θεριό είναι αυτό-αρπάζει τον ήρωα στο στόμα του. Και τότε φωνάζει ένα ωραίο ο Αλέξανδρος: «Βοήθα Χριστέ και Παναγιά κι εσύ Αγία Ειρήνη, να σκοτώσω το τέρας, να πάρω τη Σελήνη» (Σελήνη είναι η κόρη του Πασά).

      Εδώ βέβαια γίνεται ο συνδυασμός ιστορίας και θρησκείας-γιατί τί δουλειά έχει ο Μεγαλέξανδρος με τον Χριστό και την Παναγία. Όμως και στο κοντάρι του εκεί πού τελειώνει έχει το σταυρό.

      Κι όταν ο Αλέξανδρος ζητά από τον Καραγκιόζη να τον βοηθήσει, εκείνος του λέει: «Τί λές, βρέ! Νά αφήσει εσένα και να κυνηγάει εμένα…». Έτσι λοιπόν, ενώ έχουμε μια δραματική σκηνή, με την παρουσία του Καραγκιόζη σπάει το άγχος του κόσμου για το τί θα γίνει.

……….

     Όχι, τα «λόγια» του Μεγαλέξανδρου δεν τα βρήκε πουθενά γραμμένα. Έμαθα το έργο από τον πατέρα μου-όπως και πολλά άλλα. Από τότε που το έγραψε ο Μίμαρος έχει φυσικά από στόμα σε στόμα αλλάξει, αλλά ο βασικός καμβάς παραμένει ο ίδιος. Και κάθε καραγκιοζοπαίχτης το σκηνοθετεί ανάλογα με το φυσικό του.

      Το έργο αυτό είναι από τα πιο δύσκολα. Κανονικά για να παιχτεί χρειάζεται να έχεις τρείς βοηθούς, είναι αδύνατο να βγάλεις Μεγαλέξανδρο χωρίς βοηθούς. Εγώ το παίζω μόνος μου. Είναι δύσκολο γιατί έχει πολλά ξύλα (οι λαβές που κινούν τις φιγούρες). Ο Μεγαλέξανδρος έχει δύο ξύλα, ένα το σώμα κι ένα το χέρι με κοντάρι. Δύο κι ο Καραγκιόζης, τρία ξύλα το φίδι, ένα ποτιστήρι, κι ακόμη έχει την καραμούζα-η φωνή του φιδιού-υπάρχει κι ο ντενεκές σου για τον θόρυβο και το μαγνητόφωνο.

………..

       Το 1950 η Ραλλού Μάνου που μόλις είχε γυρίσει από την Αμερική με κάλεσε και μου είπε πώς θέλει να ανεβάσει τον Μεγαλέξανδρο και το καταραμένο φίδι στο μπαλέτο της. Της λέω: «Με τον Καραγκιόζη;». Μου απαντάει: «Ναι». Και μετά με ρωτά: «Τι είναι αυτό το Θέατρο Σκιών;». Της λέω: «Πώς δεν το ξέρετε; Και θέλετε να ανεβάσετε ζωντανό τον Καραγκιόζη, σε μπαλέτο;». Μου απαντάει: «Ναί, και γιατί;». (είχε και εγωισμό…) «εγώ θα το ανεβάσω». Της λέω πάλι: «Αν δεν το δείτε στον μπερντέ, δεν θα καταλάβετε τίποτα». Και δίνω μια παράσταση στο σπίτι της, το είδαν και οι κοπέλες της, ήτανε κι ο Χατζηκυριάκος-Γκίκας και ο Χατζιδάκις…. Και ανεβάσαμε έτσι τον Μεγαλέξανδρο…

    Εγώ δούλεψα έτσι τρείς μήνες με τα μπαλέτα. Μπορεί βέβαια να μην ήξερα χορό, έδειξα όμως την κίνηση του Καραγκιόζη. Ο Χατζηκυριάκος έκανε τα σκηνικά’ «από κοντά μου δε θα φύγεις μέχρι να τα κάνω», μου είχε πει. Πράγματι, δουλέψαμε με αγάπη και κάναμε το σκηνικό. Το σεράι, την καλύβα, το φίδι που βγήκε από τα ίδια μου τα χέρια.

       Αυτό το φίδι με παίδεψε. Ένα φίδι, θυμάμαι, από εδώ μέχρι εκεί κάτω. Άντε να το σούρνεις αυτό το πράγμα. Καταλαβαίνεις τί έπρεπε να σκεφτώ για να του δώσω κίνηση. Τελικά έγινε. Καλά το κεφάλι από τενεκέδες με μάτια, δόντια και κέρατα (αυτά τα είχα κάνει από παλιούς σωλήνες που βάζαμε στα ηλεκτρικά). Το σώμα όμως; Τελικά το έκανα κομμάτια κομμάτια σχεδιάζοντας πρώτα τον σκελετό τους, ενώνοντας τα σημεία με αλυσίδες. Όμως ποιος θα έμπαινε μέσα να το κινεί; Στο φινάλε μπήκα εγώ κι έκανα το φίδι.

      Η πρεμέρια δόθηκε το ’50 περίπου στο Ρέξ. Στην πρεμέρια, θυμάμαι, στο τέλος, όταν βγήκαν όλοι στην σκηνή για το χειροκρότημα, ο κόσμος φώναζε: «Ο Σπαθάρης, που είναι ο Σπαθάρης;». Ανοίγω λοιπόν το κεφάλι του φιδιού και παρουσιάζομαι. Το τι έγινε από κάτω δεν περιγράφεται… Στην παράσταση εκείνη, θυμάμαι, τον Μεγαλέξανδρο τον έκανε ο Μέτσης.

……….

    Από τότε ο Καραγκιόζης πήρε τα πάνω του. Βοήθησαν τότε πολλοί-ο Τσαρούχης, ο Γκίκας, ο Χατζιδάκις…. Πάντως η μόδα του, αν θές να ξέρεις, ήρθε απέξω πάλι…

……..

   Ο Μεγαλέξανδρος και το καταραμένο φίδι με ενέπνευσε και ζωγράφισα πολλούς πίνακες. Το έργο αυτό έγινε και δίσκος, το παρουσίασα και σε σκίτσα στη Μεσημβρινή όταν πρωτοεκδόθηκε.

ΕΥΓΕΝΙΟΣ ΣΠΑΘΑΡΗΣ, περιοδικό Το Τέταρτο τεύχος 10 Φεβρουάριος 1986, σελίδες 71-73, δραχμές 200.

Σημειώσεις:

    Αινιγματικό το της πρωθυπουργικής Μητσοτακικού υιού θητείας μυστήριο. Τι θα συμβεί στο υπόλοιπο της τετραετίας; Δίσεκτο γαρ το κυβερνητικό έτος ημών αναφωνούν αλαλάζοντες οι κυβερνητικοί ακροατές του Σκάι και των Παραπολιτικών. Οι γκαγκά αποφασίζοντες την μη διοργάνωση των καρναβαλικών εκδηλώσεων. Απαγόρευση διελεύσεως του Κορωνοιού από το ελληνικό έδαφος, το υπέδαφος και τον αέρα. Το συρματόπλεγμα στο Αιγαίο θα μας προφυλάξει από τις καβουρομάνες και τους κοκοβιούς, τους σπάρους και τους γόνους των χταποδιών, που ενδεχομένως, θα μεταφέρουν τον ιό στο ελληνικό παραδοσιακό χλαπάκιασμα της Αποκριάς. Οι ταραμοσαλάτες εξαιρούνται. 
Απαγορεύτηκε το πασίγνωστο άσμα του Βασίλη Τσιτσάνη, «Στου γιαλού τα βοτσαλάκια κάθονται δυό καβουράκια…». Φημολογείται ότι η Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου ξανά έγραψε τους στίχους κάνοντας μνεία του ιού, διαδίδουν τα κυβερνητικά χείλη κρατώντας σφεντόνες και διώχνοντας τα περιστέρια που ενδεχομένως, με τις κουτσουλιές τους, θα μεταφέρουν τον ιό. (μη βάζεις φιτιλιές, μη λες ονόματα ακούγεται να λέει ο Ζήκος). Οι αστυνομικές δυνάμεις της χώρας λιάζονται στα νησιά μη απεκδυόμενοι τις στολές και τα κράνη τους φοβούμενοι τον «Στον Υιόν, στον Υιόν» κατά την προσφώνηση του Βασίλη Λογοθετίδη. 
Δεν θα γίνουμε Καρναβαλιστές εφέτος Θεέ μου,  μπεκροκανάτα παίδαρέ μου, ερωτικέ μου Διόνυσε. Λαχταριστή ερωτική «μπουκίτσα μου» που λέει και ο Ρήγας στο «Σχολείο ντελικάτων εραστών». Δεν θα πετάξουμε τους χαρταετούς της εθνικής μας υπερηφάνειας, φωνάζοντας Ωσαννά τιμημένη λεβεντογέννα Κρήτη που βγάζεις τέτοιους υιούς-ιούς. Μας το απαγόρευσαν οι φωστήρες και τα δεξιά μυαλά που παρέμειναν στην χώρα και δεν μετανάστευσαν. Τα φωτίσματα της εξουσίας. Με τον πίνακα του Γιάννη Γαϊτη (;). Ο αρχιεπίσκοπος ζήτησε να κάνουμε ολονυκτία μήπως και μέσα στην παραζάλη της πρωθυπουργικής δόξας και του πανύψηλου υπουργού υγείας-που φωτογραφίζεται σε λαιφ στάιλ έντυπα, ζητήσουν από το χριστεπώνυμο πλήρωμα να μην εκκλησιάζεται τις Κυριακές. 
Διόνυσέ μου Διόνυσέ μου, γιατί μας εγκατέλειψες; 
Ο πετίτ Αλέξης λέγεται, ότι έβαλε κάτω από την αριστερή του μασχάλη τον κόκκινο πίνακα που είχε κρεμάσει πίσω του όταν ήταν πινόκιος πρωθυπουργός, και έβγαλε εισιτήριο για τα νησιά Φίτζι. Πήγε να στοχαστεί μόνος του, να διαβάσει το βιβλίο του Φαμπιάν Περιέ, του γάλλου δημοσιογράφου και ανταποκριτή: Αλέξης Τσίπρας και οι μεταμορφώσεις της πολιτικής. Εκδόσεις «ΤΟΠΟΣ» Νοέμβρης 2019, τιμή 13 ευρώ. Μετάφραση Γιάννης Ανδρουλιδάκης και πρόλογο του δημοσιογράφου Τάσου Παππά της "εφημερίδας των.." ασυντάκτων. Δεν ήθελε κανέναν δίπλα του από τους 53. Ήθελε να το μεταφράσει στα αγγλικά, που τα παίζει στα δάχτυλα καλύτερα από τον πλανητάρχη, μπας και πάρει το μεταφραστικό Νόμπελ. 
Η δε κυρία Φώφη μας, αναζητείται από το πολιτικό τμήμα του ελληνικού πράσινου σταυρού. 
Ο κύριος Δημήτρης μας, πενθεί λόγο απώλειας του Κώστα Βουτσά. 
Ο κύριος Γιάνης , «μια ωραία πεταλούδα, μια ωραία πεταλούδα…». Τζά! 
Ο εκ θεσσαλονίκης τελευταίος κομματικός εκπρόσωπος ήρθε σε διαφωνία με τις φαρμακευτικές και του  τέλειωσαν τα αποθέματα των αλοιφών και του κολλαγόνου. 
Διόνυσε, Διόνυσε καμάρι μου και αίμα μου, που ταξιδεύεις άραγε;

Επιτρέπονται οι λαγάνες; Ή μήπως ο ιός καιροφυλαχτεί μέσα στους σπόρους των σουσαμιών όπως λένε τα δελτία ειδήσεων;

   Και εφόσον δεν έχει δημόσια συμμετοχή σε καρναβάλι με μάσκες και καρναβαλικές πολύχρωμες περιπτύξεις ξεφυλλίζω ένα τεύχος του περιοδικού «Το Τέταρτο» τεύχος 10, Φεβρουάριος 1986, τιμή 200 δραχμές. Το περιοδικό που διευθυντής και εκδότης ήταν ο Μάνος Χατζιδάκις. Ιδιοκτησίας ΓΡΑΜΜΗ ΑΕ. Ενώ καλλιτεχνικός διευθυντής ήταν ο εκδότης και ποιητής Δημήτρης Καλοκύρης. Στο τεύχος αυτό συνεργάζονται: 
Α. Ρίζου “Voici le temps des Assassins” A. Rimbaud, Les Illuminations. σ. 2, δημοσιεύονται 8 σκίτσα προσώπων πολιτικών και στρατιωτικών δικτατόρων της εποχής. «Καντάφι, Εβρέν, Πινοσέτ, Χομεϊνί, Γιαρουζέλσκι, Ντε Κλαίρ… 
Στην σελίδα 3 ο Μάνος Χατζιδάκις γράφει:

 «Αντί για σχόλιο δικό μου βρίσκω κατάλληλο αυτό που μου έστειλε ο φίλος μου από τη Θεσσαλονίκη και διαπρεπής νομικός Μιχάλης Παναγιωτόπουλος. Το άρθρο αναφέρεται σ’ ένα μεγάλο πρόβλημα γενικότερα, αλλά με αναφορά σε μιάν ειδική περίπτωση! Φοβούμαι ότι το πρόβλημα είναι μεγάλο και σχεδόν άλυτο. Αλλά «πιο πολύ με φοβίζει το γεγονός ότι ψηφίζονται νόμοι μεγαλόστομοι και μεγαλόστοχοι, που χωρίς καμίαν ανησυχία παραβιάζονται μ’ έναν τρόπο χονδρά κι εντελώς άκομψο. Φεύ! Ο συγγραφέας δημοσιεύει το άρθρο αυτό σαν σχόλιο δικό μου και, αν όχι τίποτ’ άλλο, μπορεί να αποτελέσει αφετηρία για μια μονιμότερη επεξεργασία»

Ο Μελωδός των Ονείρων μας αναφέρεται στο άρθρο του Μιχάλη Ε. Παναγιωτόπουλου, ΒΑΣΑΝΙΣΤΗΡΙΑ, σ.3.

Ακολουθούν οι σελίδες «Εν Αθήναις, Ιανουάριος. Των τεχνών. 
Σελίδα 5.ο (Βαγγέλης) Χ.(ατζηβασιλείου) γράφει το Στρατής Τσίρκας (1911-1980). Αναφέρεται στην έκθεση που διοργανώθηκε για τον αιγυπτιώτη συγγραφέα στην αίθουσα του κτηρίου Εταιρείας Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας (ιδρυτής Σχολή Μωραϊτη) με τίτλο Στρατής Τσίρκας 1911-1980. Έξι χρόνια μετά το θάνατο του διακεκριμένου πεζογράφου. Με οργανωτές τους Παύλο Ζάννα, Χρύσα Προκοπάκη και Κωστή Σκαλιώρα. Ενώ ανωνύμως δημοσιεύεται το «Εκατό χρόνια «Εστίας»». Αναφέρεται στο γνωστό και ιστορικό βιβλιοπωλείο και τις εκδόσεις. 
Ακολουθούν οι σελίδες «ΒΙΒΛΙΟ/ ΜΟΥΣΙΚΗ/ ΘΕΑΤΡΟ/ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ/ ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ/ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ/ ΚΟΜΙΚΣ/ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ».

Η Ειρήνη Λεβίδη γράφει για το βιβλίο της Μαργαρίτας Γιουρσενάρ, «ΤΟ ΣΤΕΦΑΝΙ ΚΑΙ Η ΛΥΡΑ», εκδ. Χατζηνικολή. Οι γνωστές και αγαπημένες μεταφράσεις των αρχαίων ποιητών από την γαλλίδα ακαδημαϊκό.

Ο Τ.Σ.Τ., γράφει για το δεύτερο τόμο του έργου «ΜΟΜΠΥ ΝΤΙΚ ή Η ΦΑΛΑΙΝΑ», εκδ. Ζώδιο. Παράλληλα, δημοσιεύεται επιστολή του Χόθορν για το έργο. Το μυθιστόρημα κυκλοφορεί και σε άλλη μετάφραση από τις εκδόσεις Κάκτος.

Ο Αντώνης Κυριαζάνος, γράφει για το μελέτημα του Βάσια Τσοκόπουλου, «ΠΕΙΡΑΙΑΣ, 1835-1870. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΜΑΝΤΣΕΣΤΕΡ», εκδ. Καστανιώτη. Το βιβλίο είναι η διδακτορική διατριβή του πειραιώτη ιστορικού και επιμελητή των εκδόσεων των έργων του Δημοσθένη Βουτυρά.

Ο ποιητής Γιώργος Κοροπούλης, γράφει για τα «ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΟΥ ΤΟΜΑΣ ΜΑΝ» σε μετάφραση της ποιήτριας Νανάς Ησαϊα, εκδ. Νεφέλη. Πολύ καλή δουλειά και έκδοση, του γερμανού συγγραφέα του «Μαγικού Βουνού», του «Θάνατος στη Βενετία», του «ο Μάριος και ο Μάγος» και πολλών άλλων. Ο ποιητής και μεταφραστής Άρης Δικταίος μας τον γνώρισε πρώτος (;) στην ελλάδα.

Ο Κ. Σ., παρουσιάζει τον τόμο «ΣΚΗΝΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ». Δ. Τσούχλου-Α. Μπαχαριάν, εκδ. Άποψη. Ο Ασαντούρ Μπαχαριάν υπήρξε ο ιδρυτής του πολιτιστικού κέντρου "ΩΡΑ"

Ο Τ.Σ.Τ. στο ΞΕΝΟ ΒΙΒΛΙΟ, γράφει για την μελέτη του άγγλου ιστορικού ARNOLD TOYNBEE, THE GREEKS AND THEIR HERITAGES. Το κεντρικό ερώτημα που θέτει στην εργασία αυτή ο Τόινμπι είναι: «Γιατί οι Έλληνες αντέδρασαν με τόσο διαφορετικό τρόπο στις παραδόσεις τους στα διάφορα διαστήματα της ιστορίας τους;». Στα ελληνικά κυκλοφορούν από όσο γνωρίζω δύο τόμοι με έργα του Άρνολντ Τόινμπι.

Στην σελίδα 11-, η Σωτηρία Ματζίρη, μας παρουσιάζει μια συνέντευξη του θεατρικού συγγραφέα, του πασίγνωστου «Ο Θάνατος του εμποράκου» του αμερικανού Άρθουρ Μίλερ, που έδωσε στα 1983 στο θεατρικό περιοδικό Theater Heute. Την μετάφραση έκανε η Σωτηρία Ματζίρη. Ο Μίλερ είναι αρκετά γνωστός στην χώρα μας από ανεβάσματα έργων του. Παλαιότερα από τις εκδόσεις Καστανιώτη αν θυμάμαι καλά, κυκλοφόρησε η «Αυτοβιογραφία» του. Που μιλά μεταξύ άλλων και για τον γάμο του με την Μέριλυν Μονρόε. Η εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ σε μια μικρή σειρά  cd παλαιότερα, είχε προσφέρει στους αναγνώστες της το θεατρικό έργο με την ερμηνεία του καταπληκτικού ηθοποιού Ντάστιν Χόφμαν. Ο διεθνούς φήμης αυτός μεγάλος ηθοποιός είχε ερμηνεύσει και τον Καίσαρα Βοργία στο ομώνυμο σήριαλ που είδαμε πριν κάνα χρόνο στην τηλεόραση.

Ο πειραιώτης τεχνοκριτικός και καθηγητής κύριος Μάνος Σ. Στεφανίδης, γράφει για την τελευταία έκθεση του Κώστα Τσόκλη, στην γκαλερί Ζουμπουλάκη. Προσοχή, μην περνάτε πολύ κοντά από τον γνωστό πίνακά του, υπάρχει κίνδυνος να πέσουν οι πέτρες! Και να χτυπήσετε. Και τώρα με τον ιό της γρίπης, άντε να βρεις ασβέστη να ασβεστώσεις τις πέτρες.

Η Κλημεντία Βουνα (ε)λάκη, γράφει «Ο ΚΕΝΤΑΥΡΟΣ ΤΟΥ ΣΕΖΑΡ ΚΑΙ Ο ΠΙΚΑΣΟ», με αφορμή τη συζήτηση στο Γαλλικό Ινστιτούτο της Αθήνας με την παρουσία του ίδιου του καλλιτέχνη. Βάζω σε παρένθεση το (ε) γιατί το επίθετο γράφεται και με α και με ε. Μάλλον ο δαίμων του τυπογραφείου και όχι του ματαιωμένου Καρναβαλιού. Τυχαίο, δεν νομίζω.

Στις σελίδες 16-, η Κέλλυ Σπήρμαν, γράφει το «ΕΝΑΣ ΖΩΓΡΑΦΟΣ ΜΕΣ’ ΑΠΟ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ», Νίκος Χουλιαράς: Ο ζωγράφος του φόβου που μας κατοικεί.. Καλός ζωγράφος και καλός συγγραφέας. Τον συνάντησα μία και μοναδική φορά σε αθηναϊκό τυπογραφείο,-μου χάρισε ένα του βιβλίο- το πρόσωπό του ήταν μορφή «αγίου», γαλήνιο, ήρεμο, χαμογελαστό, ειρηνικό. Τραγούδησε στην μικρή παρέα και ένα δημοτικό τραγούδι. Εκπληκτική φωνή.

Ο Αλέξης Χρυσοστάλης γράφει στις μουσικές σελίδες, «ΜΠΡΑΜΣ ΚΑΙ ΓΑΛΛΙΚΗ ΟΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΗΝ Ε.Μ.Ι.

Ο Αντώνης Κυριαζάνος, γράφει για τον αμερικανό σκιτσογράφο «ΜΕ ΤΗΝ ΚΛΑΣΙΚΗ ΓΡΑΜΜΗ ΤΟΥ ΡΕΪΜΟΝΤ»

Η Ε. Λ. μας μιλά για την ταινία του Γούντι Άλεν, «ΤΟ ΠΟΡΦΥΡΟ ΡΟΔΟ ΤΟΥ ΚΑΪΡΟΥ». 
Θα είμαι κακός αν γράψω ότι αυτές οι ταινίες του σαξοφωνίστα και με τα παπούτσια του τένις αγαπητού μας Γούντι Άλεν είναι τις περισσότερες φορές νευρασθενικές; Οι ηρωίδες και ήρωές του πάσχουν από χιλιάδες οικογενειακές και προσωπικές τους ανασφάλειες, βγάζεις σπυράκια από τις εσωτερικές τους ψυχαναλύσεις. Κανένας ισορροπημένος βρε παιδιά! Τι διάολο, ο Βίλχεμ Ράιχ σε κινηματογραφική έκδοση. Άντε και στα δικά μας, τα τηλεοπτικά «Άκρα». Αυτό το ελληνικό της δημοσιογραφίας φιγουρίνι όλο ψυχαναλυτές φέρνει τα τελευταία χρόνια στις εκπομπές της. Γιαυτό φαίνεται ψηφίζουμε όπως ψηφίζουμε.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι σελίδες «ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΟ ΚΑΦΕΝΕΙΟ», 26-30, με θέμα ΠΕΡΙ ΜΗΧΑΝΟΒΙΩΝ. 
Στην συζήτηση συμμετείχαν ο Δημήτρης Παπανδρέου, για πολλά χρόνια πρωταθλητής Ελλάδας στη μοτοσυκλέτα και με συμμετοχές σε διεθνείς αγώνες, εκδότης του περιοδικού Μότορ Σπόρτ, ο Διονύσης Χοϊδάς, δημοσιογράφος, ειδικός σε θέματα μοτοσικλέτας, η Μάγδα Τορναζάκη, ο τεχνικός ηλεκτρολόγος μηχανικός και ο Αχιλλέας Φακατσέλης, δημοσιογράφος. Από Το Τέταρτο συμμετείχαν ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Γιώργος Κοροπούλης και ο Γιώργος Μπράμος.. 
Ωραίοι οι μηχανόβιοι και γλυκούληδες και ερωτικοί αλλά σε ιδιωτικό χώρο τις σούζες, τετ α τετ, όχι δημόσια επί της ασφάλτου. Άλλο ο ίλιγγος των κορμιών και άλλο της ταχύτητας. Σειβ Σεξ. Καλύτερα να παρακολουθείς εκ του ασφαλούς το βαρέλι του «θανάτου». Το θυμάστε, που κάποιος μηχανόβιος γυρνούσε κυκλικά και σπειροειδώς από την βάση του βαρελιού μέχρι την κορφή και μετά πάλι κατέβαινε με φόρα;

Ο Πολυδεύκης Παπαδόπουλος, με αφορμή την συμμετοχή του σε ένα κινηματογραφικό φεστιβάλ στην Μπολόνια δημοσιεύει μια συζήτησή του με τον GIANNI TOTI. «ΙΤΑΛΙΑ: ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ, ΑΡΙΣΤΕΡΑ». Άλλες εποχές αγαπητοί μου παρά λίγο έλληνες Καρναβαλιστές. Εποχές Ανδρέα και Γιώργου Κωσκοτά. Τώρα, στους απέναντι, «ούνα ράτσα ούνα φάτσα» ιοί γρίπης εκ Κίνας.Το πνεύμα του Μαοϊσμού πλανάται πάνω από την Λέγκα του Βορρά, ή του Νότου; Ένα μίνι ταξιδάκι θα μας το διευκρινίσει. Ο Μάρκο Πόλο ζει, αυτός μας οδηγεί.

Ο Γιώργος Μπράμος στην σελίδα 45 γράφει το άρθρο «ΤΟ ΠΑ.ΣΟ.Κ. ΥΠΟΧΡΕΩΝΕΙ ΤΗΝ ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΣΕ ΑΝΑΝΕΩΣΗ».

Ενώ στις μέρες μας, πως το εξέφρασε ο κύριος συνταγματολόγος που θέσπισε μόνο για μία χρονιά τον ΕΝΦΙΑ;. και ακόμα, απάλλαξε από τις ευθύνες τους υπαλλήλους εκείνους των τραπεζών που έδιναν αφειδώς  δάνεια στους καταναλωτές χωρίς εισοδηματικά και άλλα κριτήρια, και σήμερα τους παίρνουν το σπίτι με τους πλειστηριασμούς; «Όλες οι πολιτικές δυνάμεις με τον έναν ή άλλον τρόπο έχουν Πασοκοποιηθεί». Τύφλα νάχει ο Γιαρουζέλσκι. Προτιμώ σαν φορολογούμενος και όχι μόνο τον Πολωνό υδραυλικό.

Ο Μανώλης Μ. Αναγνωστάκης, γράφει για group 4 securitas. Ενώ σε Υ.Γ. ο Μάνος Χατζιδάκις γράφει:

«Βρίσκω την παρουσία του Group 4 άκρως εξευγενισμένη και αρνούμαι να προχωρήσω σε προβλέψεις δυσοίωνες. Ας χαρούμε τον παρόντα χρόνο. Μια μοναδική ευτυχής αντιπαράθεση στη χρόνια ανεπάρκεια του κρατικού.

Δημοσιεύεται το άρθρο, αλλά και επιτρέπω  στον εαυτό μου να μην συμφωνεί απόλυτα με τις απαισιόδοξες προοπτικές του!»

Ο Πολυδεύκης Παπαδόπουλος και ο Γιώργος Μπράμος, στις σελίδες 49-, κάνουν ένα ωραίο και υπεύθυνο σύντομο οδοιπορικό στο «ΚΥΠΡΟΣ: ΤΟ ΚΑΚΟ ΕΙΝΑΙ ΠΩΣ Ο,ΤΙ ΚΙ ΑΝ ΕΙΝΑΙ ΠΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΛΑΘΟΣ». Και διερωτώνται «Τι σημαίνει σήμερα η Κύπρος για τον ελληνικό χώρο; Και πόσο γνωστό είναι το κυπριακό πρόβλημα, πέρα βεβαίως από την ειδησεογραφική του προσέγγιση και τις ελλαδικές διαβεβαιώσεις προς τους «αδελφούς Κυπρίους»;

Το ερώτημα που έθεσαν οι δύο συνεργάτες του Τέταρτου, παραμένει ακόμα και σήμερα ανοιχτό και επίκαιρο για τον Κυπριακό Ελληνισμό. Η Κύπρος είναι ακόμα διχοτομημένη. Καλά τα ανθρώπινα δικαιώματα υπέρ τρίτων αλλά μην ξεχνάμε και τους Κυπρίους αδερφούς μας. Γιατί όπως πάει το πράγμα στην διεθνή σκακιέρα της πολιτικής και της οικονομίας, προβλέπω σε λίγα χρόνια να μιλάμε για τους σκλαβωμένους Ελλαδίτες αδερφούς μας.

Στον γνωστό δημοσιογράφο Στάθη Τσαγκαρουσιάνο, φωτό Τάσος Παυλίδης, η παλαιά πολιτικός Βιργινία Τσουδερού που συνεργάστηκε με τις Νέες Πολιτικές Δυνάμεις, την ΕΔΗΚ και το ΚΟΔΗΣΟ, δίνει μια συνέντευξη και μιλά για όλα. ΒΙΡΓΙΝΙΑ ΤΣΟΥΔΕΡΟΥ: «ΦΙΛΟΔΟΞΩ ΝΑ ΓΕΡΑΣΩ ΔΙΧΩΣ ΤΥΨΕΙΣ».

Εμείς να δεις στις μέρες μας, που γερνάμε με Κούλη και Αλέξη τι αυτομαστιγώματα κάνουμε.

Στο περιοδικό «ΤΟ ΤΕΤΑΡΤΟ» ο κυρός Μένης Κουμανταρέας, δημοσιεύει σε συνέχειες το μυθιστόρημά του «Η ΦΑΝΕΛΑ ΜΕ ΤΟ ΕΝΝΙΑ». Δέκατη συνέχεια.

Ακολουθεί το «ΕΞΕΛΘΕ ΚΑΤΗΡΑΜΕΝΕ ΟΦΙ, ΝΑ ΜΗ ΣΕ ΕΞΕΛΘΩ ΕΓΩ!». Το Ημερολογιακό κείμενο του Ευγένιου Σπαθάρη που αναδημοσιεύω στην ιστοσελίδα μου. Επισκεφτείτε το Μουσείο του στο Μαρούσι. Μεγάλη μου τιμή που τον γνώρισα σε επίσκεψή μου παλαιότερα, και συζήτησα μαζί του οφ δη ρέκορντ για πολλά, μα πάρα πολλά. Το Θέατρο Σκιών μεγάλωσε εκατοντάδες γενιές ελληνόπουλων. Οι ελληνικές γενιές οφείλουν πολλά σε αυτούς τους λαϊκούς έλληνες ήρωες, τους αγράμματους καραγκιοζοπαίχτες του Θεάτρου Σκιών. Αποτελούν κεντρικό κομμάτι της ιστορίας του πολιτισμού της χώρας μας και της λαϊκής μας παράδοσης. Το Θέατρο Σκιών είτε προήλθε από την Ινδονησία, είτε από την Περσία είτε από την Τουρκία, απόκτησε ελληνικό χρώμα στα ελληνικά χώματα, ταυτότητα και ιστορική συνείδηση που μεταλαμπάδευσε στα ελληνόπουλα για πολλές γενιές. Από την μαγευτική του σκηνή, δεν θα μπορούσε να λείψει ο μεγάλος στρατηλάτης ο Μέγας Αλέξανδρος.

Ο Αλέξανδρος Χριστοφέλλης γράφει για «ΤΟ ΜΙΚΡΟΑΣΤΙΚΟ ΕΠΟΣ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ»  
Βλέποντας ο νεοέλληνας τσιφτετελάς τις σύγχρονες πολυκατοικίες διαπιστώνει σε τι σύγχρονες ελληνικές «φαβέλες» ζεί. Μην λησμονήσετε να ρυθμίσετε τα τετραγωνικά σας. Και μετά μετράτε την πίεση σας.

Ακολουθούν οι σελίδες του περιοδικού αφιερωμένες στο «ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ ‘ 86». «ΒΕΝΕΤΙΑ, ΠΟΡΤΑ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ», του Παύλου Νεράντζη. Φωτογραφίες: Ανδρόνικου Χατζηκωστή.

Στις επόμενες σελίδες δημοσιεύεται απόσπασμα της γνωστής μελέτης του Γιάννη Κιουρτσάκη, κεφάλαιο τρίτο, «ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ ΚΑΙ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ», με μικρό προλογικό σημείωμα της Ειρήνης Λεβίδη. Η μελέτη εκδόθηκε αυτόνομα και σε βιβλίο.

Ο πάντα αγαπητός μας Γιώργος Βέλτσος, (τον είδαμε πρόσφατα στην τηλεόραση της Βουλής να μιλά για την ποιητική του διαδρομή και όχι μόνο), γράφει για την γνωστή ταινία του Νίκου Κούνδουρου, “BORDELLO” ΕΝΑ ΠΡΟΣΧΗΜΑ, σ. 87-88.

Στις σελίδες «ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΤΕΤΑΡΤΟ» ο Χρήστος Βέλτας, αλληλογραφεί για τον Νίκο Καχτίτση. Μεταξύ άλλων επιστολών αναγνωρίζουμε και εκείνη του συγγραφέα Γιάννη Παλαμιώτη.

Τις σελίδες «Ο ΤΕΤΑΡΤΟΣ ΚΟΣΜΟΣ» τις επιμελείται η Κατερίνα Σχινά.

Σύνολο σελίδων 96.

     Και μόνο ένα τεύχος του περιοδικού «ΤΟ ΤΕΤΑΡΤΟ» να ξεφυλλίσει κανείς, αναγνωρίζει το εύρος της θεματολογίας και των συνεργατών του Μάνου Χατζιδάκι. Ένας έλληνας με ανοιχτό μυαλό και ελεύθερο φρόνημα. Πάντα στην πρώτη γραμμή της σοβαρής και προοδευτικής δημοσιογραφίας και κριτικής επικαιρότητας. Οι Έλληνες μουσικοσυνθέτες ήταν πάντα μπροστάρηδες στους πολιτικούς και κοινωνικούς αγώνες του λαού μας. Διέθεταν ήθος, σοβαρότητα, παιδεία, αγάπη για την πατρίδα τους και την παράδοσή της.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς 29 Φεβρουαρίου 2020

ΥΓ. Κυκλοφόρησε πριν λίγες μέρες το νέο βιβλίο του ομότιμου καθηγητή και ποιητή Νάσου Βαγενά, «Η ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΣΤΟ ΤΕΤΡΑΓΩΝΟ» Σημειώσεις για τη γραφή του ΧΟΡΧΕ ΛΟΥΙΣ ΜΠΟΡΧΕΣ εκδόσεις «ΠΟΛΙΣ», Ιανουάριος 2020,  σελίδες 158. Το σπονδυλωτό βιβλίο αποτελείται από δημοσιευμένα κατά καιρούς κείμενα του Νάσου Βαγενά για τον Χόρχε Λουϊς Μπόρχες και δύο ακόμα αδημοσίευτα του όπως σημειώνει στον Πρόλογό του ο συγγραφέας. Οι τρείς ενότητες του βιβλίου είναι:

-Πρόλογος

Α

-Ο Χόρχε Λουϊς Μπόρχες και ο λαβύρινθος της ειρωνείας.

-Η λογοτεχνία στο τετράγωνο. Σημειώσεις για τη γραφή του Μπόρχες

-Η γενεαλογία του Πιερ Μενάρ.

Β

-Ο Μπόρχες στην οδό Πανεπιστημίου

-Ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες στην οδό Πανεπιστημίου

-Μπόρχες

Γ

-Μπόρχες: Πέντε ποιήματα

-Χόρχε Λουίς Μπόρχες-Αντιφώνηση

Πρώτες δημοσιεύσεις