Μνήμη
Παναγιώτη Δ. Μαστροδημήτρη
(Μαντούδι Ευβοίας 1934- Παρασκευή 23/8/2024)
Αναζητώντας
πληροφορίες και στοιχεία για τον κρητικό συγγραφέα Νίκο Καζαντζάκη, ανέτρεξα
στην παλαιά προδικτατορική εφημερίδα «Ελευθερία». Στην κυκλοφορία του φύλλου της Κυριακής 25
Απριλίου 1965, στην σελίδα 6 και 12 διάβασα το ενδιαφέρον άρθρο του
πανεπιστημιακού καθηγητή Παναγιώτη Δ. Μαστροδημήτρη για τον εθνάρχη Ελευθέριο
Βενιζέλο, «Η Παιδεία του Ελευθέριου Βενιζέλου» με την ευκαιρία της Εκατονταετηρίδος.
Τα Νεανικά και Εφηβικά του χρόνια. Ο ρόλος του πατέρα του. Από την Κρήτη στην
Ερμούπολη. Με την ευκαιρία της κυκλοφορία μίας νέας μονογραφίας του έλληνα
πολιτικού από τον καθηγητή Νικόλαο Τωμαδάκη, ο φιλόλογος και καθηγητής στο
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, από την πόλη της Χαλκίδας, ο Π. Δ.
Μαστροδημήτρης γράφει το αξιοσημείωτο άρθρο του. Την παρουσία του καθηγητή Π.
Δ. Μαστροδημήτρη την είχα συναντήσει ξανά-όχι αρκετές φορές- στην εφημερίδα
όταν αποδελτίωνα τις επιφυλλίδες του μικρασιάτη πεζογράφου και αγιογράφου Φώτη
Κόντογλου. Η ανάγνωση του κειμένου με οδήγησε στο διαδίκτυο, να κοιτάξω στο
όνομα του φιλόλογου- πανεπιστημιακού. Έτσι, εχθές, 6 Σεπτεμβρίου, πληροφορήθηκα
την σε προχωρημένη ηλικία απώλειά του. Φυσικά, κάθε ανθρώπινη απώλεια πλήττει
πρωτίστως και κυρίως την οικογένεια και το άμεσο συγγενικό και φιλικό
περιβάλλον του τεθνεώτος και δευτερευόντως ενδέχεται να λυπεί τους φοιτητές και
μαθητές των διδασκαλικών του ενασχολήσεων.
Η
συγγραφική ερευνητική και φιλολογική παρουσία του Παναγιώτη Δ. Μαστροδημήτρη,
οι κατά καιρούς σταθερές επιμέλειες και αναστυλώσεις του παλαιότερων έργων του
περασμένου αιώνα της ελληνικής πεζογραφίας, σημαντικών ελλήνων πεζογράφων και
ποιητών, η εξακολουθητική του αρθρογραφία και κειμενογραφία σε διάφορα
περιοδικά και σύμμεικτους-αφιερωματικούς τόμους, η πληθώρα των βιβλιοκρισιών
του και άλλων επιστημονικών του δημοσιευμάτων, οι ομιλίες του, ήταν πράγματα γνωστά στην
δική μας γενιά των φιλότεχνων αναγνωστών και βιβλιόφιλων από τους πρώτους
χρόνους της μεταπολίτευσης του 1974 και συνεχίστηκε και για τα επόμενα 50
χρόνια. Τα περισσότερα από τα εκατοντάδες διάσπαρτα δημοσιεύματά του ο
καθηγητής με μεγάλη επιμέλεια και καταγραφική ευσυνειδησία τα είχε συγκεντρώσει
στα βιβλία του που εξέδωσε από διάφορους εκδοτικούς οίκους, πολλά από αυτά, επανεπεξεργάζοντάς τα, συμπληρώνοντάς με νέα στοιχεία. Είχα την τύχη να
γνωρίσω από κοντά τον κυρό καθηγητή μέσω ενός παλαιού εφηβικού φίλου που υπήρξε
φοιτητής του, του κριτικού και πανεπιστημιακού κ. Βρασίδα Καραλή. Μου είχε
ζητήσει και τον είχα επισκεφτεί στην οικία του στην Πεύκη και είχα γράψει δύο
κριτικές για βιβλία του, ζητώντας μου, όπως και έκανα με μεγάλη χαρά να του
αποστείλω στην Χαλκίδα βιβλιοκριτικές που είχα ξετρυπώσει για βιβλίο του. Η
Εργογραφία αλλά και η Βιβλιογραφία του, για τον Παναγιώτη Δ. Μαστροδημήτρη
είναι αρκετά μεγάλη και πλούσια, προερχόμενη από διάφορα έντυπα και περιοχές
της χώρας και του εξωτερικού. Η συμβολή του σε τομείς και πρόσωπα της ελληνικής
λογοτεχνίας είναι ευρεία, βλέπε πχ. το έργο του ποιητή Νικηφόρου Βρεττάκου,
του Γεράσιμου Μαρκορά, του Ανδρέα Καρκαβίτσα, του Κωστή Παλαμά και αρκετών
άλλων. Κατατοπιστικό είναι το λήμμα του θεατρολόγου Βάλτερ Πούχνερ στο Λεξικό
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας των εκδόσεων Πατάκη 2007.
Στην
μνήμη του, ας σημειώσουμε λίγα λόγια για το τι οφείλουν οι ερευνητές συγγραφείς
και βιβλιογράφοι- εργογράφοι, τουλάχιστον της γενιάς μου, αυτοί που είτε
ερασιτεχνικά ή επαγγελματικά αποδελτιώνουν τα των ελλήνων και ελληνίδων
λογοτεχνών, οι «τυφλοπόντικες» των σκονισμένων και «μουχλιασμένων»,
παραπεταμένων αρχείων. Βασιζόμενος στην Έκτη Έκδοση που είχα αγοράσει του
αξεπέραστου μελετήματός του «ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑ», εκδόσεις
Δόμος, Αθήνα 1996, σελ. 662. Η πρώτη έκδοση του έργου πραγματοποιήθηκε στην
Θεσσαλονίκη το 1974, ενώ η δεύτερη δύο χρόνια αργότερα 1976 στην Αθήνα. Το έργο
έτυχε της προσοχής και του ενδιαφέροντος του αναγνωστικού κοινού και της
πανεπιστημιακής και φιλολογικής κοινότητας και επανεκδόθηκε έκτοτε αρκετές
φορές, και μετά την Έκτη έκδοση που έχω στην διάθεσή μου, χρησιμοποιώ και
μνημονεύω. Στις σελίδες 638 έως 661 έχουμε όπως συνήθιζε ο φιλόλογος συγγραφέας να παρουσιάζει την
«Αναγραφή των Δημοσιευμάτων του», στην συγκεκριμένη έκδοση, περίοδος
(1960-1996) ενώ συμπλήρωνε την χρονολογική Εργογραφία των εκδόσεών του και των
άρθρων του, με βιβλιοκριτικές που έχουν δημοσιευτεί στον έντυπο τύπο για τις
εργασίες και δημοσιεύματά του. Πολύτιμη βοήθεια για όσους και όσες
ενδιαφερόμενους. Μοντέλο βιβλιογραφικής εργασίας με επιστημονική μέθοδο, αναφορές και ορθών υποδείξεων αποδελτίωσης.
Ο γράφων
αυτό το σύντομο σημείωμα εις Μνήμη του, καθώς πληροφορήθηκα τον θάνατό του, δεν
έχει στην διάθεσή του το σύνολο των εκδοθέντων βιβλίων του, ούτε τον
αφιερωματικό τόμο που κυκλοφόρησε προς τιμή του από τον καθηγητή Γιώργο
Ανδρειωμένο. Όσα βιβλία του όμως έχει διαβάσει, φιλολογικές του παρουσιάσεις, ερευνητικά
του δημοσιεύματα, τα βρήκε καλογραμμένα, προσεχτικά τυπωμένα, χρήσιμα σε όσους ενδιαφέρονται, ερευνητές ασχολούμενους με την ιστορία και την διαδρομή, την πορεία της νεοελληνικής γραμματείας. Ιδιαίτερα να σταθούμε στην
εξαιρετική Ανθολογία του «Η ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ», εισαγωγή-υπομνήματα-
γλωσσάριο, έκδοση του Ιδρύματος Γουλανδρή-Χορν, 2007. Στις μελέτες του για την
ποιητική σύνθεση, το Νέο Ερωτόκριτο του Παντελή Πρεβελάκη, για τον ποιητή Γιάννη
Ρίτσο, τον πολιτικό και συγγραφέα Παναγιώτη Κανελλόπουλο και την λογοτεχνική
πλευρά του έργου του, τον Διονύσιο Σολωμό, τον Γεράσιμο Μαρκορά, τον Ανδρέα Κάλβο, τον
πεζογράφο Ανδρέα Καρκαβίτσα, τον εθνικό μας ποιητή Κωστή Παλαμά και πολλών
άλλων. Εκείνο που μας δίδαξε ο Παναγιώτης Δ. Μαστροδημήτρης, του το οφείλουμε,
είναι η σχολαστική του ψηλάφηση των αρχειακών και βιβλιογραφικών πηγών. Κάθε
πληροφορία που μας παραθέτει, κάθε νέο ή συμπληρωματικό στοιχείο που
συμπληρώνει είναι επιστημονικά και φιλολογικά ελεγμένο, θα γράφαμε «καρατσεκαρισμένο»,
τεκμηριωμένο από διάφορες πλευρές. Ο Παναγιώτης Δ. Μαστροδημήτρης φτάνει τις
παρεχόμενες σε εμάς-το αναγνωστικό κοινό- πληροφορίες του μέχρι τα όρια του
κορεσμού, κλείνει μέχρι την χρονική στιγμή των δημοσιεύσεών του το κεφάλαιο και
το εργογραφικό ζήτημα που ερευνά και εξετάζει. Πέρα από τις όποιες κρίσεις του,
οι βιβλιογραφικές και εργογραφικές επιπρόσθετες εργασίες του και οι παρεχόμενες
πληροφορίες του, τα στοιχεία είναι ερευνητικά μνημεία ορθής, σωστής
τεκμηρίωσης. Μπορεί ελεύθερα, αβίαστα, και θα προσθέταμε «τυφλά» ο σύγχρονος
ερευνητής και μελετητής της νεοελληνικής γραμματείας και λογοτεχνίας να
στηριχθεί στα στοιχεία που μας παράσχουν οι εργασίες και τα δημοσιεύματα του
Παναγιώτη Δ. Μαστροδημήτρη. Προσεγμένη είναι και η γλώσσα του, «ψειρίζει» ας
μου επιτραπεί η λέξη την ορθογραφία, την στρώνει δίχως να αποφεύγει να
χρησιμοποιεί εκφράσεις από τα διάφορα χρονικά και της παράδοσης στρώματά της.
Με ασφάλεια
θα σημειώναμε, ότι το πολύπλευρο και πολύστικτο έργο του κυρού καθηγητή Παναγιώτη
Δ. Μαστροδημήτρη, του καταγόμενου από τα μέρη του σατιρολόγου ποιητή Γιάννη Σκαρίμπα
και του φιλόλογου Παπαδιαμαντολόγου Νίκου Δ. Τριανταφυλλόπουλου, έχει επάξια
βρει την πρέπουσα θέση που του αξίζει ανάμεσα στους άλλους έλληνες γραμματολόγους,
ιστορικούς της ελληνικής λογοτεχνίας και πανεπιστημιακούς κύκλους, και ο ίδιος,
θα μπορεί πλέον να συνομιλεί δίχως χρονικούς περιορισμούς με τον δάσκαλό του Γεώργιο
Θ. Ζώρα (1908-1982). Για τις νεότερες γενιές των ερευνητών και των ασχολούμενων
με τις αποδελτιώσεις έργων της ελληνικής λογοτεχνίας, σύγχρονους βιβλιογράφους,
θα άξιζε θεωρώ να επανακυκλοφορήσουν τα βιβλία του σε μία πιο προσιτή τιμή, και
ίσως, από έναν εκδοτικό οίκο, όπως και ο αφιερωματικός τόμος που κυκλοφόρησε Εις
Μνήμη του, που είναι και αυτός όπως τα περισσότερα βιβλία του εξαντλημένα, ώστε
να έχουν την δυνατότητα οι σύγχρονοι φιλότεχνοι αναγνώστες να ερευνήσουν και
γνωρίσουν, προσεγγίσουν το έργο του εκ νέου, ανετότερα. Συλλογικές και σφαιρικές
εργασίες σαν και αυτές του Παναγιώτη Δ. Μαστροδημήτρη όπως και άλλων καθηγητών
και φιλολόγων, πχ. Μιχάλη Μερακλή, Νάσου Βαγενά, Γιώργου Ανδρειωμένου, Θεοδόση Πυλαρινού…
αξίζει να μην μένουν «κλεισμένες» μέσα στα πανεπιστημιακά εργαστήρια και αίθουσες
επαγγελματικής διδασκαλίας, στα απροσπέλαστα ράφια των δημόσιων βιβλιοθηκών,
αλλά να είναι προσβάσημα στο ευρύ κοινό, να μπορούν να γίνονται αναγνωστικό και
παραπεμπτικό «κτήμα» για κάθε ενδιαφερόμενο.
Γιώργος Χ. Μπαλούρδος
Πειραιάς,
Σάββατο 7 Σεπτεμβρίου 2024
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου