ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Δ. ΜΑΣΤΡΟΔΗΜΗΤΡΗΣ

 

ΠΑΝΑΓΙΏΤΗΣ Δ. ΜΑΣΤΡΟΔΗΜΗΤΡΗΣ

Ο επιστήμονας, ο δάσκαλος, ο άνθρωπος, ο φίλος

     Ο Παναγιώτης Δ. Μαστροδημήτρης ανήκει στους επιφανείς φιλολόγους της γενιάς μας. Ήταν παιδί φανατικό για γράμματα γι’ αυτό και από το  Μαντούδη της Εύβοιας, όπου γεννήθηκε το 1934, ήρθε στην Αθήνα για να σπουδάσει Φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Ειρήσθω εν παρόδω, πως μόνο οι καλοί μαθητές σπούδαζαν εκείνον τον καιρό και μόνο οι πολύ καλοί πήγαιναν στη Φιλολογία. 

 Ήταν η εποχή που οι ανθρωπιστικές σπουδές είχαν μεγάλη πέραση, γοητεία και κύρος, το σχολείο ήταν σεβαστό και η ιδιότητα του μαθητή ήταν τιμή και προνόμιο. Ήταν τότε που πήγαινε στο σχολείο όποιος διακαώς το επιθυμούσε και έδινε εξετάσεις για να περάσει στη Σχολή της επιλογής του με κριτήριο το είδος των σπουδών και όχι όπου τύχει ή όπου επιβάλλουν οι περιστάσεις ή με κύριο κίνητρο τα οικονομικά οφέλη. Και εκείνος που σπούδαζε σεβόταν και τις σπουδές του και τους καθηγητές του και το σχολείο και το Πανεπιστήμιο. Αφοσιωνόταν στο ρόλο και στον στόχο του.

Ο Παναγιώτης Δ. Μαστροδημήτρης ανήκει σ’ αυτούς τους καλούς μαθητές, φοιτητές, καθηγητές, στους καλούς επιστήμονες, ανθρώπους και παιδαγωγούς, υπόδειγμα στον χώρο μας. Πήρε το πτυχίο του, υπηρέτησε για μία επταετία στη Μέση Εκπαίδευση (1961-1968) και στη συνέχεια,  Διδάκτωρ Φιλολογίας, πλέον, ανήλθε στην έδρα ως Καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (1972-1975) στην αρχή,  και επίσης Καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας, και Διευθυντής του Τομέα Νεοελληνικής Φιλολογίας και Πρόεδρος του Τμήματος Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (1975-2001).  Πήρε το «δαχτυλίδι», θα λέγαμε, από τον εμβληματικό δάσκαλό του Γεώργιο Ζώρα. 

      Η κοινωνική εξέλιξη και οικονομική ανάκαμψη της χώρας μας έδωσε ΕΥΤΥΧΩΣ το δικαίωμα σε όλα τα Ελληνόπουλα να πάνε στο σχολείο και να έχουν δωρεάν παιδεία, σχολεία, βιβλία, και στη συνέχεια να επιλέξουν Σχολή για το Πανεπιστήμιο. ΔΥΣΤΥΧΩΣ, όμως, συχνά, επειδή τα παιδιά δεν έχουν παρελθόν και μνήμη και είδηση για τους αγώνες  που έχουν γίνει για την παιδεία, δεν έχουν καταλάβει τι είναι το σχολείο και το Πανεπιστήμιο όπου επιλέγουν να φοιτήσουν χωρίς, μερικά,  να διαβάζουν παρά μόνο όσα μαθήματα τους χρειάζονται για την εισαγωγή τους στις ανώτατες σχολές, χωρίς  να προσέχουν τα άλλα τα οποία κυρίως είναι τα ανθρωπιστικά, χωρίς να εκτιμούν την πνευματική τους κληρονομιά, ΔΥΣΤΥΧΩΣ, αλλά όχι πάντα ΕΥΤΥΧΩΣ, χωρίς να σέβονται το σχολείο, το βιβλίο, τον διδάσκοντα, τον συμμαθητή, οπότε τα συναισθήματα διαμορφώνουν και τις ανάλογες συμπεριφορές. Το σχολείο έχασε πια την αίγλη του κι όμως είναι απολύτως απαραίτητο για να υπάρξει ο άνθρωπος μέσα στην κοινωνία σήμερα και να προοδεύσει.

Ο Παναγιώτης Δ. Μαστροδημήτρης αγωνίστηκε για όλα αυτά και για όλα αυτά δεν σταμάτησε και δεν κουράστηκε πότε να μιλά, δίνοντας έμφαση στις  ανθρωπιστικές σπουδές, γιατί αυτές δημιουργούν τον ΑΝΘΡΩΠΟ. Και είναι για όλα αυτά, για το σύνολο της προσφοράς του, που η Πανελλήνια Ένωση Φιλολόγων – η ΠΕΦ,  τον τίμησε με ειδική εκδήλωση, όπως κάνει και για κάθε επίλεκτο μέλος της.

Ο Παναγιώτης Δ. Μαστροδημήτρης ως πανεπιστημιακός δάσκαλος έγραψε πολλά συγγράμματα, στρέφοντας το επιστημονικό του ενδιαφέρον σε πολλά συναφή πεδία· στη μεθοδολογία των φιλολογικών σπουδών. Συγκεκριμένα, τον απασχόλησαν θεωρητικά ζητήματα, οι τεχνικές έρευνας, η βιβλιογραφία, η βιβλιολογία και η γραμματολογία, η οποία συνίσταται στην σύνθετη ιστορικοερμηνευτική προσέγγιση φαινομένων και έργων, προέβη σε συγκριτολογικές θεωρήσεις, ειδολογικές διακρίσεις κ.λπ. Ακόμα, ασχολήθηκε με τη φιλολογική κριτική (αποκατάσταση και εκδοτική των κειμένων, αποδελτιώσεις, ερμηνεία κ.λπ.) και λογοτεχνική κριτική (αισθητική ανάλυση και αξιολογία), όπως διεξοδικά εμφανίστηκε στην πρόσφατη ανακοίνωση της ΠΕΦ. Όπως είναι φυσικό, με τέτοια προσόντα και ενασχολήσεις, δεν θα μπορούσε να λείπει από επιστημονικά Συνέδρια, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.  Για όλη αυτή την πολυεπίπεδη παρουσία του και προσφορά του στα Γράμματα και στον Πολιτισμό τιμήθηκε  από την Ακαδημία Αθηνών με το βραβείο δοκιμίου του Ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη (1989).  Με το Κρατικό Λογοτεχνικό Βραβείο δοκιμίου-κριτικής (1992), για το βιβλίο του Πέντε δοκίμια για τη νεοελληνική πεζογραφία, και για το βιβλίο του Προοπτικές και Προσεγγίσεις.

Υπήρξε μέλος πολλών επιστημονικών Συλλόγων και Ενώσεων (Όμιλος Μελέτης του Ελληνικού Διαφωτισμού, Εταιρεία Βυζαντινών Σπουδών, Εταιρεία Ευβοϊκών Σπουδών, Εταιρεία Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Φ.Σ. «Παρνασσός», Εθνική Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών, μέλος και πρόεδρος της Δ.Ε. του «Ιδρύματος Κωστή Παλαμά», Εταιρεία Συγγραφέων, Istituto Siciliano di Studi Bizantini e Neoellenici «Bruno Lavagnini» στο Παλέρμο, Accademia del Mediterraneo στη Ρώμη, Société des Études Néo-helléniques στο Παρίσι κ.ά.).        

Στα Συνέδρια και στις επιστημονικές εκδηλώσεις της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων (ΠΕΦ) ήταν πάντα παρών με τις παρεμβάσεις του, την  στιβαρή επιστημονική του παρουσία, την καλοπροαίρετη πάντα  αποδοχή των νεότερων συναδέλφων και την πατρική οικειότητα. Στα βιβλία του συγκαταλέγονται τα: Εισαγωγή στη Νέα Ελληνική Φιλολογία, Σολωμικά, Η Ποίηση και η Ποιητική  του Κωστή Παλαμά, το Γλωσσικό Ζήτημα, από τη Λογοτεχνία στη Φιλολογία. Ακόμα έγραψε κείμενα στην εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ στη στήλη Τέχνες και Γράμματα, για τον Κωστή Παλαμά, τον Νικηφόρο Βρεττάκο, το διήγημα στις ξένες λογοτεχνίες, τον Πέτρο Χάρη και άλλα.

Κλείνοντας αυτό το σύντομο κείμενο για τον μεγάλο δάσκαλο,  θα ήθελα να προσθέσω ότι η παρουσία του ήταν πάντα ευγενική και σε όλα τα Συνέδρια άφησε μια αύρα αγάπης και επιστημονικού ήθους στη φιλολογική μας κοινότητα, όπως συνέβη στον Μόλυβο της Λέσβου στο μεγάλο Συνέδριο για τον Αργύρη Εφταλιώτη και στο Γύθειο  για τον Νικηφόρο Βρεττάκο και τον Γιάννη Ρίτσο –όπου είχα την τιμή να παρευρίσκομαι κι εγώ- και αλλού.  Καθόταν πάντα απέναντι από τον ομιλητή, σε θέση τέτοια που να ακούει καλά και να βλέπει καλά, αλλά και για να παίρνει τον λόγο με σωστές, συνετές και χρήσιμες παρεμβάσεις. Για την όλη προσφορά του στα Γράμματα ο φιλολογικός κόσμος θα τον τιμά πάντα και  θα τον θυμάται πάντα.

Αύριο, 11 Σεπτεμβρίου, ανοίγουν οι πόρτες των σχολείων. Είναι μια μέρα χαράς. Τα παιδιά επιστρέφουν στα θρανία, στα βιβλία και στα μαθήματά  τους. Η σχολική αυλή θα γεμίσει χαρούμενες φωνές. Ας ευχηθούμε Καλή Χρονιά στα παιδιά και στους διδάσκοντες και ας αξιοποιήσουμε το παράδειγμα ζωής και ήθους του μεγάλου εκλιπόντος Παναγιώτη Δ. Μαστροδημήτρη για το καλό των παιδιών μας και της κοινωνίας μας. 

Σημείωση. Οφείλω πολλές ευχαριστίες στον Γιώργο Χ. Μπαλούρδο, «παιδί φανατικό για γράμματα», όπως τον αποκαλούσε και ο εκλιπών, για τις πληροφορίες που μου έδωσε και για τη φιλοξενία του κειμένου μου στο περιοδικό του.

                 Ανθούλα Δανιήλ

 Τετάρτη 11 Σεπτεμβρίου 2024