Η
Κριτική του πεζού λόγου στο περιοδικό
ΤΟ
ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΝ ΜΑΣ
από
τον Χρήστο Λεβάντα
Στο
προηγούμενο σημείωμα, καταλογράφησα τις κριτικές για τον ποιητικό λόγο του
ποιητή Στέλιου Γεράνη στο παλαιό λογοτεχνικό περιοδικό ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΝ ΜΑΣ, που
μας φανερώνουν τα αναγνωστικά και άλλα πνευματικά ενδιαφέροντα που είχαν οι
πνευματικοί άνθρωποι του Πειραιά εκείνες τις δεκαετίες. Στο παρόν σημείωμα
αντιγράφω τις κριτικές για τον πεζό λόγο του δημοσιογράφου και πεζογράφου,
πολυγραφότατου Χρήστου Λεβάντα ο οποίος διατηρούσε την επιμέλεια της πειραϊκής
παράδοσης στο ως άνω περιοδικό.
Ο Χρήστος
Λεβάντας, υπήρξε μια σημαντική προσωπικότητα των πειραϊκών γραμμάτων, γνωστός
από πολύ νωρίς-από τις πρώτες δεκαετίες του προηγούμενου αιώνα-τόσο στο
πειραϊκό όσο και στο αθηναϊκό κοινό και ευρύτερα. Συναντάμε σκόρπια
δημοσιογραφικά κείμενά του, σχόλιά του, ποιήματα ή πεζά του σε διάφορες
ημερήσιες εφημερίδες της πόλης μας, των Αθηνών και σε περιοδικά άλλων πόλεων.
Είναι πάμπολλα τα κείμενά του-μικρά ή
μεγάλα, σχόλια ή μικρές παρεμβάσεις, διηγήματα ή ποιήματα κλπ., που είτε
με το όνομά του είτε με τα διάφορα ψευδώνυμα που κατά καιρούς χρησιμοποίησε
συναντάμε σε έντυπα της εποχής της συγγραφικής του δραστηριότητας. Αν δεν
λαθεύω, δεν υπάρχει συνολική καταγραφή των κειμένων και δημοσιευμάτων του πχ.
στην ημερήσια εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, ή στον πειραϊκό τοπικό τύπο. Στο Ιστορικό
Αρχείο της πόλης, νομίζω, υπάρχει μέρος του προσωπικού του αρχείου. Συνολική όμως
εργογραφία και βιβλιογραφία του-πέρα από τις επιμέρους αναφορές για το έργο του
που υπάρχουν στις ιστορίες της λογοτεχνίας, τα λογοτεχνικά λεξικά, τις
ανθολογίες ή τα αφιερώματα περιοδικών στην συγγραφική του παρουσία και τον ίδιο,
από όσο μπορώ να γνωρίζω δεν υπάρχει ακόμα. Στον παλαιό του προηγούμενου αιώνα
τοπικό πειραϊκό τύπο, ανιχνεύουμε κείμενά και άλλα δημοσιεύματά του,
υπογεγραμμένα από τον συγγραφέα, με κεφαλαιογράμματα αρχικά του ονόματός του ή
«ανώνυμα» και στην εφημερίδα «Τα Νέα» που υποψιαζόμαστε ότι είναι δικά του. Μη
συγκεντρωμένα του δημοσιεύματα δημοσιογραφικά κυρίως και μη, που αναμένουν τους
ερευνητές και τους σχολιαστές του έργου του.
Το ζήτημα της πειραϊκής αποδελτίωσης των διαφόρων
εντύπων και εφημερίδων είναι ένα διαχρονικό πρόβλημα στην ιστορία της πειραϊκής
παράδοσης. Δεν υπήρξε έγκυρη-στην εποχή τους-καταγραφή των στοιχείων,
αποδελτίωση των συγγραφικών πληροφοριών ώστε να διασωθούν και να έχουμε στις
μέρες μας μια μεγάλη βάση δεδομένων της πειραϊκής ιστορίας και παράδοσης.
Έχουμε μόνο τις επιμέρους βιβλιογραφικές πληροφορίες για λογοτέχνες του Πειραιά
και αυτές όχι άρτιες.
Προσπάθησα,
όταν σύνταξα την ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ το 2010, να συγκεντρώσω ένα υλικό που
ήταν διάσπαρτο όσο και πολύστικτο και βρίσκονταν εντός και εκτός της πόλης. Να
το δω από κοντά και να το καταλογραφήσω. Εν μέρει το κατόρθωσα εν μέρει όχι και
εκδόθηκε η πρώτη συγκεντρωτική Βιβλιογραφία του Πειραιά. Κατέγραψα ένα υλικό που
ήταν νομίζω αρκετά κατατοπιστικό και σε επιμέρους θεματικές ενότητες
ολοκληρωμένο, για τα μέχρι τότε χρονικά δεδομένα, μια και, δεν υπήρχε παρόμοια
προσπάθεια. Μέσα στις 63 σελίδες του-το βιβλίο εκδόθηκε από το τότε
βιβλιοπωλείο και εκδόσεις του Αντώνη Τσαμαντάκη στον Πειραιά και περιείχε
συγκεντρωμένο πλέον, το σκόρπιο και διάσπαρτο υλικό που εντόπισα στις έρευνές
μου. Το ίδιο είχα πράξει και όταν μερικά χρόνια πριν, το 2006, εκδόθηκε το
ΠΕΙΡΑΪΚΟ ΠΑΝΟΡΑΜΑ πάλι από τον Αντώνη Τσαμαντάκη στον Πειραιά. Έναν υπεύθυνο
και έντιμο επαγγελματία βιβλιοπώλη που, παρότι δεν κατάγονταν από την πόλη μας
την αγαπούσε και ήθελε πάντα να αφήσει τα ίχνη του σε αυτήν. Με την καταγραφή
αυτή των ονομάτων και των έργων συγγραφέων και καλλιτεχνών είχαμε πλέον μια
βάση δεδομένων της πόλης, σύγχρονη, τεκμηριωμένη, σαφή, που φώτιζε το ευρύτερο
συνολικό όραμα ανθρώπων που έζησαν, κατοίκησαν, μετοίκησαν στον Πειραιά,
έδρασαν, εργάστηκαν και την αγάπησαν με πάθος. Ο προσωπικός μου παλαιότερος
σχεδιασμός, ήταν να εκδοθεί ένα τρίτομο έργο που θα περιελάμβανε την λογοτεχνική
ιστορία της πόλης, την βιβλιογραφία της και ένα λεξικό πειραιωτών δημιουργών.
Φιλοδοξούσα έστω και καθυστερημένα, να πάψει ο Πειραιάς να είναι ο φτωχός
συγγενής της διάσημης Κεκροπίας. Το πρώτο λιμάνι να αποκτούσε την δική του
«Σχολή», πράγμα που δεν κατορθώθηκε μια και η αδιαφορία και πολλές φορές η
«έχθρα» των πειραιωτών, το σαμποτάρισμα μπορώ να το εκφράσω πλέον ανοιχτά από
μερίδα ατόμων του πνευματικού Πειραιά-φυσικά με τις σχετικές εξαιρέσεις
προσώπων-καθώς και τα οικονομικά αδιέξοδα και άλλα βιοποριστικά προβλήματά εμπόδισαν
την επίτευξη του αρχικού στόχου και σχεδιασμού. Σε αυτό συνέβαλε και η δημοτική
διαπαραταξιακή αδιαφορία των υπευθύνων δημοτικών αρχόντων εδώ και μια
τριακονταετία, μια και, διάφοροι καλοπροαίρετοι και καλοπροαίρετες και
καλοθελητάδες, με είχαν αποκλείσει από το μικρό αλλά ισχυρό σινάφι τους και
περίκλειστο των τειχών τους κύκλο. Η επιμονή μου όμως και το πείσμα μου, η
επιθυμία μου να διασώσω το υλικό παρά τους τοπικούς αποκλεισμούς, έδωσε στην
Πόλη μας τρία χρήσιμα βιβλία. Τα δύο προαναφερθέντα και το Λεύκωμα για τον
Πειραιά της εφημερίδας «Κοινωνική». Οι ομιλίες μου εντός της πόλης και οι
ραδιοφωνικές εκπομπές στο μικρό ανεξάρτητο Κανάλι 1 και τα διάφορα κείμενα που
δημοσίευσα στην πάντα φιλόξενη εφημερίδα σε μένα «Φωνή του Πειραιώς» του Παύλου
Πέτσα,-πολλά διέσωσα άλλα όχι-ολοκλήρωσαν το ατομικό μου συγγραφικό πέρασμα από
την πόλη, και εν μέρει συνεχίζεται, με την ιστοσελίδα αυτή. Έμεινε όμως
ανολοκλήρωτη η εργασία συγγραφής ενός λεξικού λογοτεχνών της πόλης μας, που
παλαιότερα είχα συγκεντρώσει τα απαραίτητα στοιχεία και το υλικό, τις
παλαιότερες και σύγχρονες πληροφορίες για τους συγγραφείς άντρες και γυναίκες
που διαδραμάτισαν μικρό ή μεγάλο ρόλο στην ιστορική διαδρομή του επινείου από
την ίδρυσή του μέχρι των ημερών μας. Η αδιαφορία όμως των μέχρι και σήμερα
υπευθύνων άφησε ανολοκλήρωτη την προσπάθεια. Είναι πλέον αργά, τουλάχιστον από
την δική μου πλευρά. Παρόλα αυτά θεωρώ, ότι εκείνο που λείπει από την πόλη
τελικά, είναι ένα Λεξικό Λογοτεχνών, ποιητών, πεζογράφων, δοκιμιογράφων του
Πειραιά. Οι επόμενοι και οι έχοντες τα παντός είδους «μέσα», γνωριμίες και
οικονομικά στηρίγματα ας προστρέξουν στην συγγραφή του. Γνωρίζω ακόμα ότι,
υπάρχουν πειραιώτες συγγραφείς-συλλέκτες που έχουν συγκεντρώσει έναν μεγαλύτερο
πληθυσμιακά αριθμό βιβλίων και πειραϊκών εκδόσεων από αυτόν που πριν από μια
σχεδόν τριακονταετία είχα δει, φωτοτυπήσει, συγκεντρώσει ο υποφαινόμενος, αλλά
δεν έχουν προβεί σε έκδοση του υλικού
αυτού. Αρκετοί Πειραιώτες και Αθηναίοι επίσης υπήρξαν συλλέκτες μόνο, και δεν
τους ενδιέφερε η έκδοση ή η καταγραφή του υλικού που είχαν συγκεντρώσει. Τα
χρόνια πέρασαν και έτσι σήμερα, μπορεί κανείς μέσω του διαδικτύου και των
διαφόρων ιστοσελίδων, όπως είναι πχ. αυτή του Δημήτρη Κρασονικολάκη, του
δημοσιογράφου Κουτουζή και άλλων, να βρει ο ενδιαφερόμενος και του ΕΚΕΒΙ, τις
γενικές πληροφορίες που χρειάζεται ο τουριστικός πάντα ελκυστικός Πειραιάς μας.
Αυτό φαίνεται είναι αρκετό. Τα άλλα αφορούν τα ενδιαφέροντα μιας άλλης εποχής.
Μέχρι σήμερα πάντως μια συγκεντρωτική εκδοτική εργογραφική και βιβλιογραφική
καταγραφή των πειραιωτών συγγραφέων δεν έχει πραγματοποιηθεί, για να μείνω στα
δικά μου ενδιαφέροντα.
Ξαναγυρίζοντας στο θέμα της βιβλιογραφικής αποδελτίωσης των κριτικών του
Χρήστου Λεβάντα στο ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΝ ΜΑΣ, αυτού του εξαιρετικού πειραιώτη πεζογράφου
και διηγηματογράφου, να σημειώσουμε όπως έχω πληροφορηθεί από πρόσωπα που τον
γνώρισαν από κοντά, ότι ούτε και Χρήστος Λεβάντας στην εποχή του θέλησε να
καταγράψει την δική του συγγραφική παρουσία. Όπως επίσης, έχω διαπιστώσει ο
ίδιος από έρευνά μου, ότι δεν
«κατόρθωσε» να μας δώσει μια ολοκληρωμένη και σχετικά πλήρη καταγραφή
των «Πειραιώτικων» των δημοσιευμάτων του ποιητή Νίκου Χαντζάρα, όταν κυκλοφόρησε
το βιβλίο του για τους πειραιώτες Νίκο Χαντζάρα και Δημοσθένη Βουτυρά. Βλέπε
«Δύο Μορφές», Πειραϊκά Χρονικά 1952. Η αντιπαραβολή με πολλά κείμενα του Νίκου
Χαντζάρα καθώς και άλλα δημοσιεύματά του που συνάντησα σε πειραϊκές εφημερίδες
της εποχής του μου φανέρωσαν τις χρονικές αβλεψίες, τις παραλήψεις αναφορών,
της μη καταγραφής κειμένων του ποιητή, του μπερδέματος πολλών στοιχείων,
υπάρχουν άλλες ημερομηνίες από τον ποιητή και άλλες από τον Λεβάντα και άλλα
τεχνικής φύσεως προβλήματα που αφορούν στην πληρέστερη και αρτιότερη έκδοση
μιας εργογραφίας και βιβλιογραφίας για τον Χαντζάρα. Ο Λεβάντας βρήκε το αρχείο
που ο ίδιος ποιητής διέσωσε και πάνω σε αυτό δούλεψε και εξέδωσε. Λάθη, που δεν
μειώνουν την αξία της εργασίας του στην εποχή της και ούτε την προσφορά του
Χρήστου Λεβάντα. Όταν μάλιστα το συζήτησα αυτό με συγγραφέα μεγάλης ηλικίας του
Πειραιά που έφυγε πρόσφατα-με μεγαλύτερη πειραϊκή χρονική εμπειρία από
εμένα-μου απάντησε και πολύ σωστά, «Μα ο άνθρωπος ήταν δημοσιογράφος στο
επάγγελμα και έτρεχε να βγάλει το ψωμί της οικογένειάς του». Σωστή επισήμανση,
για όλους αυτούς που εκ του ασφαλούς-είτε εργάζονται στον Δήμο, είτε είναι
δημόσιοι υπάλληλοι, είτε βρίσκουν χορηγούς άλλους δημόσιους υπεύθυνους, είτε
είναι συνταξιούχοι, σηκώνουν το ανάστημα και κατηγορούν τους άλλους που
παλεύουν νυχθημερόν για τον επιούσιο εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα. Και με
τις πενιχρές τους δυνάμεις διασώζουν οτιδήποτε μπορούν.
Αυτά στην μνήμη ενός συγγραφέα που αγαπήθηκε το έργο
του στην εποχή του, διαβάστηκαν τα μυθιστορήματά και τα διηγήματά του και θέλω
να ελπίζω ότι, εξακολουθεί να διαβάζεται από τους νεότερους και μοντέρνους
πειραιώτες.
Ο Χρήστος Λεβάντας άφησε τα ίχνη του στην πόλη μας
και όχι μόνο. Η θητεία του στον πεζό λόγο και φυσικά η αγάπη του, φαίνεται στις
κριτικές επισημάνσεις, σχόλια και κρίσεις, στις βιβλιοκριτικές που δημοσιεύει
στο λογοτεχνικό περιοδικό ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΝ ΜΑΣ. Τα βιβλία που εξετάζει είναι
περισσότερα από εκείνα του ποιητή Στέλιου Γεράνη, πράγμα που μας δείχνει ίσως
την μεγαλύτερη συγγραφική του ευχέρεια. Την προσωπική του δυνατότητα να
διερευνά θέματα του πεζού λόγου να τα εντοπίζει και να εκθέτει τις απόψεις του.
Να διαβάζει σε σύντομο σχετικά χρονικό διάστημα μυθιστορήματα και διηγήματα που
έστελναν στο περιοδικό. Αν και αν προσέξουμε τις νέες εκδόσεις που στέλνονταν
στην διεύθυνση του περιοδικού ήσαν περισσότερα. Η παράλληλη αυτή ενασχόλησή του,
μαζί με την αμιγώς μυθιστορηματική και διηγηματική του εργασία, τον βοηθά όπως
φαίνεται να καλλιεργήσει και το προσωπικό του ύφος γραφής. Να διευρύνει τους
συγγραφικούς και δημοσιογραφικούς ορίζοντές του. Ασφαλώς
αναγνωρίζουμε-αναμενόμενο άλλωστε-και τις σχετικές κριτικές «εκδουλεύσεις»,
αυτό όμως, δεν αναιρεί την ποιότητα των κριτικών του και των
βιβλιοπαρουσιάσεων, κριτικές τις αναφορές του σε βιβλία που εκδόθηκαν στην
εποχή του και στην ανάδειξη νέων συγγραφικών δυνάμεων και φωνών εντός και εκτός
της πόλης.
Ας δούμε
τις κριτικές του στο περιοδικό ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΝ ΜΑΣ και ας προσπαθήσουμε να ξαναγνωρίσουμε
τα πρόσωπα αυτά και τα έργα τους που δημιούργησαν την νεότερη πειραϊκή
πνευματική παράδοση και μας κληροδότησαν το έργο τους, σε όλους εμάς τους
νεότερους ασχολούμενους με τα πολιτιστικά κοινά. Οφείλουμε να τους θυμόμαστε
παρά τα όποια τους συγγραφικά ή μη λάθη, παρά τις ατομικές τους μεροληψίες,
παρά τις δικές τους στην εποχή τους αντιπάθειες. Σήμερα εν έτει 2018 της νέας
χιλιετίας, που βιολογικά έχει φύγει το μεγαλύτερο από το ανθρώπινο αυτό
δυναμικό, μπορούμε να δούμε από σχετική απόσταση την συνεισφορά τους, με
διαφορετική νοοτροπία, το τι συγγραφικά άφησαν πίσω τους, τις ατομικές τους
δεξιότητες, τους φραγμούς των ενδιαφερόντων τους, την ηγεμονική τους από
ορισμένους συμπεριφορά, και να αξιολογήσουμε την συμβολή τους καθαρότερα και με
μεγαλύτερα εχέγγυα εγκυρότητας.
Η μνήμη των προγενεστέρων πειραιωτών δημιουργών και
καλλιτεχνών πρέπει να είναι ζώσα και εναργή στις συνειδήσεις των σημερινών
συμπολιτών μας. Την διαχρονική Ιστορία της Πόλης, την συγγράφουμε όλοι μας,
επώνυμοι και ανώνυμοι, πνευματικοί άνθρωποι και πειραιώτες του μόχθου και της
βιοπάλης. Καλλιτέχνες και ερευνητές.
Όλοι βρισκόμαστε πάνω στην Κιβωτό που λέγεται Πειραιάς, που τα σεντούκια
του είναι γεμάτα πειραϊκά κειμήλια.
•
Τεύχος 1/7,1958
ΤΟ
ΠΕΙΡΑΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ
-Γ. ΒΟΥΛΟΔΗΜΟΥ: «Ταξίδι στ’ άστρα»- «Ανταρκτίδα»
(μυθιστορήματα)
-Γ. ΦΥΤΡΑ: «Γκρίζα Ανατολή» (μυθιστόρημα)
-ΚΩΣΤΟΥΛΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ: «Η χώρα με τους ήλιους»
Η
ΝΕΑ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ ΜΑΣ
-ΤΑΚΗ ΔΟΞΑ: «Ροδοσταμιά» (διηγήματα)
-ΘΕΜΟΥ ΚΟΡΝΑΡΟΥ: «Στάχτες και Φοίνικες»
(μυθιστόρημα)
-Γ. ΔΕΛΙΟΥ: «Οικογένεια» (μυθιστόρημα)
-ΕΦΗΣ ΠΑΝΣΕΛΗΝΟΥ: «Δρόμοι της Αθήνας»
•
Τεύχος 2/8,1958
-ΣΤΑΘΗ ΑΛΗΜΙΣΗ: «Καρτερώντας την Άνοιξη»
(μυθιστόρημα)
-ΓΙΩΡΓΟΣ Μ. ΠΟΛΙΤΑΡΧΗΣ: «Ιωάννης Κουκκουζέλης»
(αφήγημα)
-Ν. ΠΑΠΑΠΕΡΙΚΛΗΣ: «Η ζωή όπως κυλά» (χρονογραφήματα)
-ΚΩΣΤΑΣ ΚΟΤΖΙΑΣ: «Ο Καπνισμένος Ουρανός»
(μυθιστόρημα)
-ΖΗΣΗ ΣΚΑΡΟΥ: «Χαραυγή» (διηγήματα). «Ανοιχτοί
Ουρανοί» (μυθιστόρημα)
-ΣΤΑΘΗ ΠΡΩΤΑΙΟΥ: «Η δολοφονία της Γης»
- ΓΙΑΝΝΗ ΣΚΑΡΙΜΠΑ: «Περίπολος Ζ΄» (διήγημα)
•
Τεύχος 3/9,1958
-ΠΕΤΡΟΣ ΣΠΑΝΔΩΝΙΔΗΣ: «Μορφές Αγωνίας» (δοκίμια)
Θεσσαλονίκη (1958)
-ΦΟΙΒΟΥ ΑΝΑΤΟΛΕΑ: «Οι Ελληνικές Δημιουργίες και το
πνεύμα της εποχής μας», έκδοση «Φιλολογικής» Αθήνα (1958)
-ΦΩΤΟΥ ΓΙΟΦΥΛΛΗ: «Τα Ηπειρώτικα ήθη, έθιμα και
τραγούδια» (μελέτη) Αθήνα (1958)
•
Τεύχος 4/ 10,1958
-ΜΑΝΟΛΗΣ ΓΙΑΛΟΥΡΑΚΗΣ: «Πέτρες και Χώματα»
(ταξιδιωτικό)
-ΓΙΑΓΚΟΣ ΠΙΕΡΙΔΗΣ: «Ο προτελευταίος σταθμός»
(μυθιστόρημα)
-Κ. ΠΟΡΦΥΡΗΣ: «Διονύσιος Σολωμός» (μυθιστορηματική
βιογραφία)
-Κ. ΠΕΤΡΙΔΗΣ: «Βαθειές ρίζες» (διηγήματα)
-ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΝΑΠΛΙΩΤΗΣ: «Δύο ιστορικές εργασίες»
•
Τεύχος 5/11,1958
-ΝΑΠΟΛΕΩΝ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ: «Η Πανέμορφη πλαγγόνα στο
κουτί της» (διηγήματα)
-ΚΥΠΡΟΣ ΧΡΥΣΑΝΘΗΣ: «Μικρές Ζωές» (διηγήματα)
-Λ. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΑΚΟΥ: «Φωνές του Γιαπιού» (διηγήματα)
-ΛΟΛΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ: «Ταξιδεύοντας με το τραίνο της
άλλης χρονιάς» (νουβέλλα)
-ΒΑΓΓΕΛΗ ΓΡΑΤΣΕΑ: «Το σπίτι με τα στοιχειά»
(νουβέλλα)
•
Τεύχος 6/12,1958
-ΣΤΡΑΤΗΣ ΤΣΙΡΚΑΣ: «Ο Καβάφης και η εποχή του»
-ΣΤΡΑΤΗΣ ΔΟΥΚΑΣ: «Ιστορία ενός αιχμαλώτου»
• Τεύχη
7-8/1,2,1959
-ΤΗΛΕΜΑΧΟΣ ΑΛΑΒΕΡΑΣ: «Το Ρολόγι» (νουβέλλα)
-ΕΥΑ ΒΛΑΜΗ: «Τά όνειρα της Αγγέλικας» (μυθιστόρημα)
-ΚΩΣΤΑ ΒΑΡΝΑΛΗ: «Οι άνθρωποι» (πεζά κείμενα)
-ΔΙΔΩ ΣΩΤΗΡΙΟΥ: «Οι νεκροί περιμένουν» (μυθιστόρημα)
-ΝΤΙΝΟΣ ΤΑΞΙΑΡΧΗΣ: «Ο Κλέφτης και τ’ αστέρι»
(διηγήματα)
-ΜΑΡΙΑ ΔΑΒΑΡΟΥΚΑ: «Ο Γυρισμός» (διηγήματα)
-ΔΗΜΗΤΡΗ ΛΙΑΤΣΟΥ: «Κοντά στους ανθρώπους»
(διηγήματα)
•
Τεύχος 9/3,1959
- ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΒΟΥΤΥΡΑΣ: «Άπαντα» τόμος α΄
-ΠΕΤΡΟΣ ΧΑΡΗΣ: «Φώτα στο πέλαγος» (διηγήματα)
-ΜΕΛΗΣ ΝΙΚΟΛΑΙΔΗΣ: «Κυπριανός ο Μάγος» (αφήγημα)
-ΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΗΣ: «Της χήρας το παράθυρο» (διηγήματα)
-ΚΩΣΤΑΣ ΑΣΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΣ: «Διψασμένοι» (διηγήματα)
-ΣΠ. ΓΙΑΝΝΑΤΟΥ: «Ο καιρός της Προσδοκίας» (χρονικό)
-ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ ΓΡΗΓΟΡΗ: «Η Πολιτεία ξέσκεπη» (διηγήματα)
-ΝΑΝΑΣ ΒΟΥΛΟΔΗΜΟΥ: «Χαμένοι ναυαγοί» (παιδικό
μυθιστόρημα)
•
Διπλό τεύχος 10-11/4,5, 1959
-ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΣΠΑΤΑΛΑΣ: «Περιπέτειες της Ζωής»
(διηγήματα)
-ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΓΚΛΗΣ: «Τ’ αδέρφια μου οι άνθρωποι»
(μυθιστόρημα)
-ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΦΑΚΙΑΝΑΚΗΣ: «Το Καμίνι» (μυθιστόρημα)
-ΤΑΚΗΣ ΧΑΤΖΗΑΝΑΓΝΩΣΤΟΥ: «Φυγή» (διηγήματα)
-ΓΙΑΝΝΗ ΑΘ. ΜΑΡΡΕ: «Δοκιμασία» (διηγήματα)
-ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΙΑΤΟΠΟΥΛΟΣ: «Γνώριμοι Δρόμοι» (διηγήματα)
-ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΖΑΔΕΣ: «Κάτω εκεί στους Κορσεούς»
(νουβέλλα)
-ΚΩΣΤΑΣ ΜΑΡΙΝΗΣ: «Δωδεκαημερίτικα πανηγύρια»
(λαογραφικό)
-ΔΗΜΗΤΡΗΣ Γ. ΣΑΡΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ: «Ο Πύργος της Βαβέλ»
(πρώτη προσπάθεια)
-ΛΑΜΠΡΟΣ Κ. ΤΣΙΤΣΙΜΕΛΗΣ: «Τα σκάνδαλα του Ολύμπου»
(εκλαϊκευτικό αφήγημα)
-ΣΤΑΘΗΣ ΔΡΟΜΑΖΟΣ: «Οι δεσμοί του Νεοελληνικού Έθνους
με την αρχαία Ελλάδα και το Βυζάντιο (μελετήματα)
-ΜΠΑΜΠΗΣ ΚΛΑΡΑΣ: «Ενιαίος λογισμός» (μελέτη)
-ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΠΡΕΒΕΛΑΚΗΣ: «Καζαντζάκης» Ο ποιητής και το
ποίημα της Οδύσσειας (δοκίμιο)
•
Τεύχος 12/6,1959
-ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΚΑΡΙΜΠΑΣ: «Το Βατερλώ δυό Γελοίων»
(μυθιστόρημα)
-ΘΕΜΟΥ ΚΟΡΝΑΡΟΥ: «Η γη της Αντίστασης» (Κίνα)
Ταξειδιωτικές εντυπώσεις
-ΝΟΤΗ ΡΥΣΣΙΑΝΟΥ: «Ο άνθρωπος με το μικρό όνειρο»
(μυθιστόρημα), Μαυρίδης 1959
-ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΘ. ΔΑΣΚΑΛΑΚΗΣ: «Δύσκολοι Δρόμοι» (μυθιστόρημα),
έκδοση Π. Πατσιλινάκος 1959
-ΝΙΚΟΣ ΣΦΥΡΟΕΡΑΣ: «Ιστορίες του Νικολού»
(ηθογραφήματα)
-ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ: «Πρώτες φλόγες» (διηγήματα)
Ξάνθη, έκδοση περιοδικού «Σερραϊκά Γράμματα»
-ΑΝΤΡΕΑΣ ΚΑΡΑΝΤΩΝΗΣ: «Φυσιογνωμίες» (μελετήματα)
Δίφρος
Σημειώσεις:
Το πρώτο τεύχος ανοίγει τις σελίδες του με ένα
διήγημα του Δημοσθένη Βουτυρά «ΤΟ ΚΑΚΟΥΡΓΗΜΑ ΤΟΥ ΙΕΡΕΩΣ», ένα διήγημα που
πρωτοδημοσιεύτηκε στο 20 φύλλου του παλαιού περιοδικού «ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ΜΑΣ» της
15/12/1909 που εξέδιδε ο Γεράσιμος Βώκος. Είναι η πρώτη παρουσία του Δημοσθένη
Βουτυρά στα γράμματα.
Το ασπρόμαυρο σκίτσο του Βουτυρά που δημοσιεύεται
είναι του εικαστικού και ηθοποιού Μιχάλη Νικολινάκου.
Στην στήλη ΧΡΟΝΙΚΑ, δημοσιεύεται διαμαρτυρία για το
Κυπριακό ζήτημα.
Στο πρώτο τεύχος στην σελίδα 4 ο Λεβάντας υπογράφει
το διήγημα ΕΝΑ ΠΑΙΔΙ ΜΕΣΑ ΣΤΗ ΝΥΧΤΑ
Ο Γιάννης Γουδέλης δημοσιεύει ομιλία του που δόθηκε
στην Αίγινα για τον Νίκο Καζαντζάκη
Ο ποιητής Κώστας Θεοφάνους μεταφράζει από τα γαλλικά
το ποίημα του Victor
Hugo,
OCEANO
NOX.
Στις σελίδες της Πνευματικής και Καλλιτεχνικής Ζωής
πληροφορούμεθα για τον θάνατο του πειραιώτη ποιητή Νώντα Θεοφίλου.
Από το δεύτερο τεύχος δεν υπάρχει ο διαχωρισμός σε
πειραϊκά βιβλία και μη. Ο ΠΕΖΟΣ ΛΟΓΟΣ συμπεριλαμβάνει όλες τις εκδόσεις των
πεζών.
Βλέπουμε ότι ο Λεβάντας στην κριτική του ματιά
περιλαμβάνει και Χρονογραφήματα και ορισμένα Λαογραφικά. Συνήθως, δεν
αναγράφεται ο εκδοτικός οίκος και η χρονιά έκδοσης του βιβλίου, αυτό επαναλαμβάνεται
και στον γενικό κατάλογο που καταγράφονται τα βιβλία που στέλνονται στο
περιοδικό. Ορισμένες φορές, αναφέρεται ο εκδοτικός οίκος μέσα στο κείμενο ενώ
άλλες γράφεται ο τόπος καταγωγής του συγγραφέα.
--
Στο δεύτερο τεύχος μεταξύ άλλων ξεχωρίζει και η μελέτη
του Κώστα Φραγκισκάτου για το θεατρικό ρομάντζο του ισπανού ποιητή Federico Garcia Lorca, Η ΜΑΡΙΑΝΑ ΠΙΝΕΔΑ.
Στο ίδιος τεύχος δημοσιεύονται δύο ανέκδοτα γράμματα
του ποιητή και κριτικού Τέλλου Άγρα ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΩΡΕΑΣ ΚΑΙ ΤΟΝ ΧΑΝΤΖΑΡΑ. Δύο
άγνωστα γράμματα που στα κατοπινά χρόνια μεταφέρονται σαν κριτικές για τον
ποιητή Νίκο Χαντζάρα.
Ο αδερφός του Άρη Βελουχιώτη, ο Μπάμπης Κλάρας, που
ήταν υπεύθυνος της ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗΣ ΒΡΑΔΥΝΗΣ, ο Μπάμπης Κλάρας, δημοσιεύει το ποίημά
του ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ.
«Ω,
γλυκειά μου πατρίδα/ πώς μπορώ να το βλέπω/ στη φωτόλουστη γη σου ν’ απλώνει/
το σκοτάδι τα μαύρα φτερά σου…»
Ο πεζογράφος Γιάννης Φύτρας, δημοσιεύει το ΟΤΑΝ
ΧΙΟΝΙΖΕΙ ΣΤΗΝ ΤΡΟΥΜΠΑ και ο Παντελής Μυλωνογιάννης το ποίημα ΕΙΔΥΛΛΙΟ ΣΤΟ
ΒΟΜΑΡΔΙΣΜΕΝΟ ΠΕΙΡΑΙΑ.
Ο Γιάννης Καραμήτσος τα ΤΡΙΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ
Ο Λέων Κουκούλας τις «ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ» (Ανέκδοτο του
Χαλεπά-Ψυχάρης και Φιλήντας)
Ο κριτικός του ποιητικού λόγου Στέλιος Γεράνης την
μελέτη του ΛΑΜΠΡΟΣ ΠΟΡΦΥΡΑΣ (Η πνευματική έκφραση του ποιητή των «Σκιών»)
--
Στο τρίτο τεύχος διαβάζουμε την «διακήρυξη» του
περιοδικού «Για τη διαφύλαξη του Ελληνικού ήθους»
Ο γνωστός ποιητής Κώστας Βάρναλης, που στην αρχή της
διδασκαλικής του σταδιοδρομίας δίδαξε στην πόλη μας, (όπως και αργότερα η Σοφία
Μαυροειδή-Παπαδάκη) δημοσιεύει το ποίημα ΑΠ’ ΤΟ ΆΛΛΟΝ ΚΟΣΜΟ
«Δεκάξι
χρόνων κι άριστα! Ο καιρός μονάχα μέλλον,/ μέλλον μονάχα! Όλης της πλάσης η
ιστορία/αρχίζει τώρα κι από μένα!...»
Ο ποιητής και μεταφραστής Άρης Δικταίος γράφει το
κείμενο για τον άγγλο ποιητή Walter
de
la
Mare
ή
η Επιβίωση του Έντγκαρ Άλλαν Πόε.
Η πεζογράφος Τατιάνα Μιλλιέξ, το «ΑΔΙΕΞΟΔΟ»
«Κλείσανε
τις κουρτίνες του δωματίου για να μην μπαίνει διόλου φως, βγάλανε τα παπούτσια
για να μην κάνουν θόρυβο, η μιλιά τους πνιγόταν στα μαντήλια, όλη η γης
γυρνούσε γύρω από το κρεβάτι της».
Η πειραιώτισσα ποιήτρια και μεταφράστρια Όλγα Βότση
μεταφράζει το μικρό διήγημα ΤΟ ΨΩΜΙ του γερμανού ποιητή Βόλφρανγκ Μπόρχερτ.
Αναγνωρίζουμε και μια ξυλογραφία του Δημήτρη
Τηνιακού, «Λιμάνι της Άνδρου»
--
Στο τέταρτο τεύχος ξεχωρίζουν οι απαντήσεις που
έδωσε ο ποιητής Άγγελος Σικελιανός σε παλαιότερη συνάντησή του με τον ποιητή
Νικηφόρο Βρεττάκο σε ερωτήματα που του έθεσε. Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΛΑΟΣ ΚΑΙ Η ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ
ΤΟΥ ΗΓΕΣΙΑ. Το σκίτσο του ποιητή είναι του Μιχάλη Νικολινάκου
Ο ποιητής Στέλιος Γεράνης δημοσιεύει από ανέκδοτη
συλλογή του ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ, ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ, ΚΑΙ Ο ΒΥΘΟΣ.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει, αν και μάλλον αρνητικό για
τον ποιητή, το μελέτημα του θεσσαλονικιού ποιητή Γιώργου Δέλιου, ΚΩΣΤΑΣ
ΚΑΡΥΩΤΑΚΗΣ.
«Όμως
ο ίδιος πάντα μένω/Τα χρόνια που περάσανε μ’ αφήσαν/παράξενο παιδάκι,
γερασμένο.»
Ο ποιητής Στέργιος Σκιαδάς, δημοσιεύει το
μακροσκελές ποίημά του ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΙ. Το ποίημα είναι αφιερωμένο στον
ποιητή Αλέξανδρο Μπάρα.
Στις σελίδες της Πνευματικής και Καλλιτεχνικής Ζωής,
μαθαίνουμε για τον θάνατο του γιου του Κωστή Παλαμά του επίσης ποιητή Λέαντρου
Παλαμά 24 Αυγούστου
--
Το πέμπτο τεύχος αρχινά με κείμενο του δοκιμιογράφου
και ποιητή, του γεννημένου στον Πειραιά, Τίμου Μαλάνου, Ο ΚΑΒΑΦΗΣ ΚΑΙ Ο
ΒΑΡΝΑΛΗΣ. Ο Τίμος Μαλάνος στις «Αναμνήσεις του αναφέρει την πόλη γέννησής του.
Γνώρισε από κοντά τον Αλεξανδρινό ποιητή και δημοσίευσε βιβλία και μελέτες για
τον Κωνσταντίνο Π. Καβάφη. Όσο για τον ποιητή Δήμο Τανάλια, ψευδώνυμο του
κομμουνιστή ποιητή Κώστα Βάρναλη, είναι γνωστές οι θέσεις του για τον
Αλεξανδρινό. Το τρίτομο έργο του που εκδόθηκε από τις εκδόσεις Κέδρος μας
φανερώνει το εύρος των ενδιαφερόντων του καθώς και οι «Αναμνήσεις του» που
δημοσιεύτηκαν κατόπιν. Ο ποιητής, δοκιμιογράφος, μεταφραστής και εκδότης
περιοδικού Γιάννης Δάλλας έχει γράψει αξιοσημείωτες εισαγωγές σε αυτόνομες
εκδόσεις έργων του Βάρναλη. ΤΟ ΦΩΣ ΠΟΥ ΚΑΙΕΙ.
Η σατιριζόμενη από τον Κώστα Καρυωτάκη ποιήτρια και
πεζογράφος Κλεαρέτη Δίπλα Μαλάμου, δημοσιεύει το διήγημα ΤΑ ΔΙΧΤΥΑ ΤΑ ΒΑΡΕΙΑ. Η
μικρή ξυλογραφία του Δημήτρη Τηνιακού, «Ο «Γέρος» του Καβάφη» συμπληρώνει το
κενό της σελίδας του διηγήματος.
Ο Κύπρος Χρυσάνθης μεταφράζει το ποίημα του Χουάν
Ραμόν Χιμένεθ, ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ.
Ο Τάσος Ν. Πετρής μεταφράζει από τα γαλλικά το
ποίημα ΑΓΑΠΩ Τ’ ΑΠΕΡΑΝΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ της Maria Grazia Lenisa.
Ο ποιητής Γιώργος Κότσιρας-τα ποιήματα του
κυκλοφορούν από τις εκδόσεις, «Οι Εκδόσεις των Φίλων»- γράφει το κείμενο Η
ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΓΑΛΛΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ και μια πρόσφατη γαλλική ανθολογία. “Anthologie de la poesie nouvelle” par Jean Paris,
editions du Rocher, Monaco 1957. Και,
Μια σημείωση που μεταφέρει ο Γιώργος Κότσιρας, που
τιμά τους έλληνες ποιητές και την ελληνική ποίηση:
«Ο
Andre
Gide
είχε πει: «Αν θέλετε να γνωρίσετε τις δυνατότητες της ποιήσεως του παρόντος, διαβάστε λοιπόν τους νέους
έλληνες ποιητές. Δεν υπάρχει καμμιά σύγχρονη ποίηση που θα μπορούσε να
συγκριθεί με τη δική τους σε καθαρότητα και ένταση».
Διαβάζεται με προσοχή η μελέτη του Θανάση Σ. Σακκά,
ΟΙ ΠΕΡΣΕΣ ΤΟΥ ΑΙΣΧΥΛΟΥ
Ο ρώσος συγγραφέας Μπορίς Πάστερνακ, βραβεύεται με
το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Ποιος δεν θυμάται τον θρυλικό του «Δόκτωρ Ζιβάγκο» αλλά
και την ταινία με τον Ομάρ Σαρίφ.
Στην πνευματική και καλλιτεχνική ζωή πληροφορούμεθα
τον θάνατο του μεγάλου Νίκου Βέη. Μια εμβληματική φυσιογνωμία στον χώρο της
ελληνικής γραμματείας
Το περιοδικό αλλάζει διεύθυνση. Από την τότε Βασιλέως
Κωνσταντίνου 58, μεταφέρεται στην οδό Αλιπέδου 4.
--
Στο έκτο τεύχος ο Χρήστος Λεβάντας γράφει για το
γνωστό και αξιοσημείωτο μελέτημα του αλεξανδρινού δοκιμιογράφου, ποιητή και
πεζογράφου Στρατή Τσίρκα. Όλοι μας έχουμε διαβάσει τις «Ακυβέρνητες Πολιτείες»
του και τις μελέτες του για τον Κωνσταντίνο Καβάφη. Γράφει ο Λεβάντας:
«…Πρόκειται για ένα έργο, που πρέπει να θεωρείται
αληθινό απόχτημα της νεοελληνικής γραμματείας! Ο Τσίρκας έσκυψε με θαυμαστή
ευσυνειδησία και αυταπάρνηση πάνω στο θέμα του, μόχτησε σκληρά κι επίμονα, τρία ολόκληρα χρόνια, για να μας
δώσει ένα πλήθος από πολύτιμα στοιχεία και εύστοχες παρατηρήσεις, που
διαφωτίζουν το περιβάλλον που έζησε ο μεγάλος συντοπίτης του ποιητής, τις
συνθήκες των καιρών του και τις επιδράσεις τους, πάνω στο ποιητικό έργο του….».
Ορθές είναι και οι κρίσεις του στην εξέταση του
βιβλίου του Στρατή Δούκα, Ιστορία ενός αιχμαλώτου, που βρίσκονταν ήδη στην
τρίτη του έκδοση. Ένα συγκλονιστικό μυθιστόρημα που μας δίνει ανάγλυφα την
περιπέτεια της Μικρασιατικής Καταστροφής. Ένα έργο ισάξιο των έργων του Ηλία
Βενέζη και του Στράτη Μυριβήλη, του Φώτη Κόντογλου και της Διδώς Σωτηρίου και
άλλων. Η εθνική μας τραγωδία, του 1922, που έβαλε δραματικά τέλος στην Μεγάλη
Ιδέα των Ελλήνων, και ξερίζωσε από τις πατρογονικές τους εστίες πάνω από ένα
εκατομμύριο Μικρασιάτες έλληνες, στοίχησε πανάκριβα στην ιστορία του
ελληνισμού. Οι κυνηγημένοι και διωγμένοι πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν στην κυρίως
ελλάδα και τα νησιά. Αρκετές χιλιάδες εγκαταστάθηκαν και στην πόλη του Πειραιά
(υπάρχει σχετική μελέτη). Μικρασιάτες Έλληνες που κατοικούσαν από αιώνες στα
μέρη της Μικράς Ασίας. Πολλές τοποθεσίες που εγκαταστάθηκαν οι πρόσφυγες πήραν
το όνομα των πόλεων που είχαν όταν ζούσαν στην Μικρά Ασία. Ο πανάρχαιος αυτός
Ιωνικός πολιτισμός και ιστορία ακόμα θέλγει και μνημονεύεται. Με τον ερχομό του
Μικρασιατικού εξόριστου ελληνικού πληθυσμού, η χώρα μπολιάστηκε με έναν
πρωτόγνωρο πολιτισμό, επιχειρηματικών και εργασιακών δραστηριοτήτων.
Προκομμένοι Έλληνες, δουλευταράδες, πάμφτωχοι και περήφανοι, με το βάρος της
κληρονομιάς τους να το κουβαλούν μέσα στην καρδιά τους και τα εικονίσματα της
πίστης τους μέσα στο στέρνο τους σαν φυλακτό. Επιτυχημένοι σε όλους τους τομείς
στην Μικρά Ασία έλληνες, μετέφεραν την ευφυΐα τους και την δαιμόνια ενεργητικότητά
τους στην νέα τους πατρίδα. Αυτοί, που τους έλεγαν τουρκόσπορους οι εδώ
ελληναράδες. Οι Βενιζελογενείς και δημοκράτες με μνήμες ιστορικές και
πολιτισμού που τους ξεπερνούσαν, αλλά εμβαπτιζόντουσαν μέσα τους. Τα πάντα
σχεδόν άλλαξαν στην κοινωνική και πολιτιστικό όψη της Ελλάδας με τον ερχομό
τους. Το χάσιμο των αλησμόνητων αυτών πατρίδων, των τόπων της ελληνικής καρδιάς
μας, το εξιστόρησαν με μεγάλο πονεμένο πάθος, με χαρμολυπική διάθεση πάμπολλοι ποιητές
και πεζογράφοι, αλλά και ανώνυμοι έλληνες και ελληνίδες. Η Μικρασιατική
Καταστροφή σαν ιστορικό γεγονός, «ευτύχησε» σαν προ-τελευταία των ελλήνων
καταστροφή-η τελευταία είναι η εισβολή των τουρκικών στρατιωτικών δυνάμεων στην
Κύπρο το 1974 και η διχοτόμησή της-να εξιστορηθεί από συγγραφείς και
ιστορικούς, κινηματογραφιστές και ποιητές μάλλον περισσότερο από τις άλλες
ιστορικές περιπέτειες του προηγούμενου αιώνα. Γνωρίζουμε πλέον αντικειμενικά
και ξεκάθαρα ιστορικά, τόσα πολλά για εκείνα τα τραγικά για τον ελληνισμό
γεγονότα, ίσως περισσότερα και από την περίοδο της γερμανικής κατοχής. Μόνο το
Φανάρι έμεινε αιχμάλωτο. Η μεγάλη Εκκλησία εν Αιχμαλωσία που γράφει στα βιβλία
του ο άγγλος βυζαντινολόγος, ο σερ Στήβεν Ράνσιμαν. Μια κοιτίδα βυζαντινού
ελληνικού πολιτισμού που ακόμα αντέχει. Όσοι έχουν επισκεφτεί την Κωνσταντινούπολη,
θα έχουν διαπιστώσει πέρα από σωβινισμούς και άλλες λεκτικές ακρότητες, ότι οι
γείτονες όταν εκθέτουν τα πανάρχαια αυτά μνημεία κοιτίδες πολιτισμού, δεν λένε
ότι τα δημιούργησαν Έλληνες αλλά Βυζαντινοί ή οι συμπατριώτες τους. Και αυτό
δεν ενοχλεί κανέναν. Όταν όμως στην πατρίδα μας θελήσουμε να εκφράσουμε μια
άποψη για αυτά τα θέματα, θα μας αποκαλέσουν όπως μας αποκαλούν. Το σαράκι της
φυλής μας, να καρπωνόμαστε τα κλέη που δημιούργησαν οι παλαιοί πρόγονοί μας
αλλά να μην θέλουμε να τα υπερασπιστούμε. Εντός των τειχών ο έλλην αρνητής
πάντα.
Δημοσιεύεται επίσης, το κείμενο ΤΑ ΠΑΘΗ ΕΝΟΣ ΑΘΩΟΥ
του Στρατή Δούκα που αναφέρεται στο «μαρτύριο του Γιαννούλη Χαλεπά» αυτού του
σημαντικού Τήνιου μαρμαρογλύπτη. Του ποιητή του μαρμάρου.
Ο Νίκος Βελιώτης δημοσιεύει το διήγημα ΟΙ ΟΥΡΑΝΟΙ
ΑΓΑΛΛΟΝΤΑΙ
Ο Κώστας Φραγκισκάτος την μελέτη του ΑΣΙΑΤΕΣ
ΛΟΓΟΤΕΧΝΕΣ ΚΑΙ ΠΟΙΗΤΕΣ. Σε συνέχειες.
--
Το διπλό τεύχος 7-8/του 1959, ανοίγει με την
δημοσίευση στην πρώτη σελίδα του το ΕΝΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ Σ’ ΕΝΑ ΧΩΡΙΟ του ποιητή Κωστή
Παλαμά, με την ευκαιρία του έτους αφιερωμένο στον Μεσολογγίτη ποιητή του γένους
των ελλήνων.
Ο Στέλιος Γεράνης δημοσιεύει την μελέτη του ΚΩΣΤΗΣ
ΠΑΛΑΜΑΣ (Σημειώσεις στα περιθώρια της «Ποιητικής» του)
Η πεζογράφος Λιλίκα Νάκου, που σαν δημοσιογράφος
έγραψε τις αναμνήσεις της από τα Βούρλα, δημοσιεύει το ΜΑΤΙ ΤΟΥ ΘΕΟΥ
Ο Χρήστος Λεβάντας παρουσιάζει ΤΡΙΑ ΑΓΝΩΣΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ
του πρόωρα χαμένου ποιητή και μεταφραστή, μόλις 51 ετών στις 7/6/1953, Αντώνη
Δούμα.
Ωραίο είναι το ποίημα του Φώτου Γιοφύλλη, ΤΟ
ΨΥΧΟΜΑΧΗΜΑ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ
Ο Θανάσης Ζ. Σακκάς υπογράφει το μικρό δοκίμιο για
τον γερμανό συγγραφέα, ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΟΥ ΜΠΕΡΤΟΛΤ ΜΠΡΕΧΤ. Ο Ι. Α. Μαρτάλης και Ρένα
Ηρακλείδου μεταφράζουν ποιήματα του Μπρέχτ.
Η ποιήτρια και μεταφράστρια Όλγα Βότση δημοσιεύει
Τέσσερα γράμματα της Έμιλυ Ντίκινσον. Η εκπληκτική αυτή γυναικεία φωνή της αμερικάνικης ποίησης, η Emily Dickinson (1830-1886) έγινε
γνωστή μετά τον θάνατό της. Ήταν όπως σημειώνει η Όλγα Βότση «μια «έγκλειστη», μια μοναχική ύπαρξη. Μέσα
από την μοναξιά ετούτη έγραφε τα λιγόστιχα και βαθιά τραγούδια της, που μιλούν
για το Θεό και το θάνατο, για την αιωνιότητα και την φύση.»
Ο Τώνης Τσιρμπίνος δημοσιεύει το ποίημά του ΣΥΜΦΩΝΙΑ
ΣΕ ΝΤΟ ΕΛΑΣΣΟΝ
Ο πειραιώτης Γιάννης Φύτρας δημοσιεύει το διήγημα
ΣΤΟ ΜΙΚΡΟ ΜΑΣ ΠΑΡΚΟ.
Στην σελίδα 189 δημοσιεύεται μικρή σύνθεση του
εικαστικού Γιώργου Σικελιώτη
Η ποιήτρια Κική Δημουλά, δημοσιεύει το ποίημα ΥΛΙΚΑ
«Εκεί
που αρχίζει η οδός Καλλιδρομίου
-τον
δρόμο αυτόν περίτεχνα χειρίστηκε
αγαπημένος
ποιητής-
κατεδαφίζεται
παλιά οικία:
Με
τα ενδόμυχά της,
με
ότι η είσοδός της αποσιωπά,
με
τους βιασμούς ονείρων στα δωμάτια,
και
με τις καλές της προθέσεις..
«Τα
υλικά πωλούνται». Και κει,
ανάμεσα
λίθων, κεράμων κι ανθρωπίνων,
το
σώμα κάθεται νέας γυναίκας,
-εντοιχισμένο
στην πρόσοψη έζησε
και
στα διατρέξαντα-, σώμα
εκ
τερρακότας και απορίας μεγάλης,
που
περιτεύει πιά
και
δεν πωλείται…
Μένει
στην
άκρη του δρόμου
καταμεσής
του πρωϊνού
και
περιμένει
να
περάσει ο ποιητής
διά
τα περαιτέρω.
Ο ποιητής, δοκιμιογράφος και παλαιός καθηγητής
πανεπιστημίου Κώστας Στεργιόπουλος δημοσιεύει το ΜΙΑ ΓΑΛΛΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΚΑΒΑΦΗ
(Η μετάφραση του Γιώργου Παπουτσάκη)
Ο ποιητής Άρης Δικταίος, ο μεταφραστής και ανθολόγος,
υπογράφει την κριτική για την ανθολογία της Ισιδώρας Rosenthal- Καμαρινέα, “Neugriechische
Erzaler
eine
Anthologie”
Η πεζογράφος Έφη Πλιάτσικα-Πανσελήνου γράφει για την
ΛΟΓΟΤΕΧΝΊΑ στο 1958
Ο Μιχάλης Γεωργάς για το Θέατρο στο 1958
Πληροφορούμαστε επίσης, ότι ο ποιητής Πέτρος Γλέζος
στις 28 του Γενάρη σε συνεστίαση των Ροταριανών του Πειραιά στο εντευκτήριο του
ΝΑΣ, μίλησε για την Πειραϊκή πνευματική παράδοση και πειραιώτες συγγραφείς.
Η γυναίκα του Παναγή Λεκατσά η γαλαξιδιώτισσα
πεζογράφος Εύα Βλάμη έχει γεννηθεί στον Πειραιά. Εξαιρετικά τα βιβλία της.
Καταπληκτική γραφή, ευρηματική θεματολογία, καθαρό ύφος, γραφή με συμβολισμούς
και επεισόδια που παραπέμπουν στην αρχαία ελληνική μυθολογία. Την Θεά Δήμητρα…
--
Το εξώφυλλο του 9ου τεύχους κοσμεί
ξυλογραφία του χαράκτη ΤΑΣΣΟΥ, από την επανάσταση του 1821.
Ο συγγραφέας και μεταφραστής Βασίλης Ρώτας γράφει
για την ΑΦΑΙΡΕΜΕΝΗ ΤΕΧΝΗ
Ο ποιητής Γιώργος Μετσόλης δημοσιεύει τα ΝΕΑ ΠΟΙΗΑΤΑ
Ι.
Ο δημοσιογράφος Γιάννης Καραμήτσος υπογράφει ΤΡΙΑ
ΠΟΙΗΜΑΤΑ
Και πάλι η ποιήτρια και πεζογράφος Κλεαρέτη Δίπλα
Μαλάμου δημοσιεύει στο ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΝ ΜΑΣ το διήγημα Ο ΦΑΡΜΑΚΩΜΕΝΟΣ ΚΑΙΡΟΣ
Ο ιστορικός Γιάννης Κορδάτος δημοσιεύει την μικρή
πραγματεία του ΜΕΡΙΚΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΠΑΛΑΜΑ. Κείμενο που δεν συνάδει
με τις απόψεις του Ζαχαριάδη.
Μικρό κείμενο για τον Κωστή Παλαμά δημοσιεύει και ο
δικός μας Παύλος Νιρβάνας
Η πειραιώτισσα μυθιστοριογράφος Κωστούλα Μητροπούλου
δημοσιεύει το ΕΝΑΣ ΧΟΡΟΣ
Ο ποιητής Λεφτέρης Ραφτόπουλος δημοσιεύει το ποίημα
ΝΑΥΤΙΑ
Ο Σταύρος Καρακάσης την μελέτη για τον γάλλο ΖΕΡΜΑΙΝ
ΝΟΥΒΩ (ο μυστικιστής ζητιάνος ποιητής)
Ο Μ. Χοϊδάς-Σταυροδρομίτης, δημοσιεύει το ποίημα
ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ, «Ψάλλεις την Άμυνα της Πατρής,/Ελληνικής
όρμητας γέννα/και χριστιανός και ειδωλολάτρης/τελετουργήθηκε από σένα….»
Στα Σημειώματα, των τελευταίων σελίδων, μαθαίνουμε
για τον θάνατο του πρώην δημάρχου Πειραιά 27/2/1958 Τάκη Παναγιωτόπουλου. Επί
δημαρχίας και πρωτοβουλίας του ιδρύθηκε η Δημοτική Βιβλιοθήκη του Πειραιά, και
δόθηκε το Αριστείο της Πόλης σε αρκετούς Πειραιώτες λογοτέχνες.
--
Το διπλό τεύχος 10-11/1959, ανοίγει με την μελέτη
του Νίκου Κατηφόρη για τον Δημοσθένη Βουτυρά με τον τίτλο Ο ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΣ ΒΟΥΤΥΡΑΣ
Σε ένα μόνο διήγημά του ο Βουτυράς αναφέρεται στον Πειραιά, Το πεντάτομο έργο
του, που εκδόθηκε από τις παλαιές εκδόσεις «Δελφίνι» και αντικατέστησε το
παλαιό δίτομο, φανερώνει το ταλέντο της πένας του.
Η ποιήτρια Δώρα Μοάτσου Βάρναλη δημοσιεύει το
κείμενό της για τον ΜΑΝΩΛΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗ. Ένας φωτισμένος έλληνας δάσκαλος της
ελληνικής γλώσσας που την δική του γραμματική διδαχθήκαμε στα σχολεία και
διδάσκονται και σήμερα οι ελληνόπαιδες. Ο σημαντικότερος γλωσσικός
μεταρρυθμιστής των τελευταίων χρόνων. Φωτισμένα μυαλά όπως ήταν και ο Ιωάννης
Κακριδής, ο Εμμανουήλ Κριαράς.
Η ποιήτρια Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη, δημοσιεύει το
ποίημα ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ
Γλυκός
κελαηδισμός, η θύμησή σου,
ακάλεστη
ήρθε κι’ άλλαξε τη γη.
Κι’
απλώθηκε γαλήνη παραδείσου
στην
βουερή αυλή τη σχολική…
Ο ποιητής Γρηγόρης Θεοχάρης-πρώτος πρόεδρος του
φιλολογικού σωματείου της πόλης φιλολογική στέγη, δημοσιεύει κάτω από τον
γενικό τίτλο ΤΡΟΧΟΝΟΜΟΙ ποιήματά του
Ο Χρήστος Λεβάντας δημοσιεύει το διήγημά ΤΟ
ΧΑΖΟΠΟΥΛΙ
Ο ποιητής Μανώλης Αλεξίου που τον έχουμε συναντήσει
και σε άλλα τεύχη του περιοδικού, δημοσιεύει το ποίημά του Η ΜΗΤΕΡΑ ΜΟΥ ΣΕ
ΚΑΝΤΡΟ και ΤΟ ΓΑΡΥΦΑΛΛΟ.
Ο εκ Θεσσαλονίκης ποιητής Σαράντος Παυλέας,
δημοσιεύει το ποίημα ΣΤΙΧΟΜΥΘΙΑ ΜΕ ΤΟΝ ΑΔΕΡΦΟ ΜΟΥ
Ο Μιχαήλ Επιφάνης μεταφράζει ΔΥΟ ΠΟΙΗΜΑΤΑ του
Ερρίκου Χάϊνε.
Δημοσιεύεται το πεζό του ποιητή Νίκου Χαντζάρα, ΕΝΩ
ΤΥΛΙΓΕΤΑΙ Η ΨΥΧΗ ΣΤΗΝ ΑΣΗΜΕΝΙΑ ΠΑΧΝΗ.
Αναδημοσιεύεται από το παλαιό περιοδικό «Φύλλα» αρ.
4/Ιούνιος 1916 «Η ΠΟΙΗΤΙΚΗ» του Pierre
Louys.
Andre
Rodenbach,
και το ποίημά του ΤΟ ΑΡΩΜΑ ΤΟΥ
ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ μεταφράζει από τα γαλλικά ο Τάσσος Ν. Πετρής.
Ο Στάθης Πρωταίος δημοσιεύει το ποίημά του
ΠΕΙΡΑΙΩΤΙΚΑ ΣΚΙΤΣΑ
Το ποίημα ΑΘΑΝΑΣΙΑ υπογράφει η ποιήτρια Μάγια
Ρούσσου
Στην σελίδα 254 δημοσιεύεται (Γράμμα απ’ αφορμή το
κριτικό σημείωμα του Άρη Δικταίου) της πεζογράφου Κατίνας Παπάς ΓΙΑ ΤΗΝ
ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ της Ισιδώρας Ρόζενταλ-Καμαρινέα
Ο καθηγητής πανεπιστημίου και συγγραφέας Κάρολος
Μητσάκης, δημοσιεύει την μελέτη του Η ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΚΑΙ Ο
ΡΩΜΑΝΟΣ Ο ΜΕΛΩΔΟΣ. Ο παλαιός καθηγητής πανεπιστημίου και ποιητής Νικόλαος
Τωμαδάκης, έχει αναστηλώσει το έργο του εδώ και αρκετές δεκαετίες, πριν την νέα
τρίτομη επανέκδοσή του
Από τις σελίδες της πνευματικής και καλλιτεχνικής
ζωής μαθαίνουμε ότι στις 17 Απριλίου πέθανε στην Κάλυμνο ο γυμνασιάρχης και
ποιητής Γιάννης Κλ. Ζερβός
--
Ο Γεράσιμος Βώκος ανοίγει την αυλαία των σελίδων του
περιοδικού Νούμερο 12/1959 με ένα άρθρο του, με τίτλο ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ. Το
άρθρο αυτό είχε προδημοσιευτεί στην εφημερίδα «Πρόοδος» το Μάρτη του 1917 του
Θ. Συνοδινού
Ο Νίκος Βελιώτης δημοσιεύει το αντιπολεμικό ποίημα
ΠΟΥ ΠΑΜΕ; ΓΙΑΤΙ ΠΑΜΕ;
Ο Λέων Κουκούλας γράφει το Ο ΒΩΚΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΥΣΙΚΗ.
Μας μιλά για την άλλη αγάπη του Γεράσιμου Βώκου, εκτός της ζωγραφικής, την
μουσική.
Ο Νικηφόρος Βρεττάκος δημοσιεύει 7 ποιήματά του, τα:
ΚΟΥΒΕΝΤΑ ΜΕ ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ- Η ΣΙΩΠΗ- Η ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΧΙΟΝΙ-Η
ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ-ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ-Η ΦΑΡΜΑΚΩΜΕΝΗ ΜΕΡΑ-ΠΕΡΙΜΕΝΟΝΤΑΣ ΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ
Τη
μουσική περιμένω να πλύνω τα χέρια μου απ’ το
μελάνι
της μέρας. Να πλύνω αυτούς τους αόρατους
θρόμβους
του αίματος που έχω στο μέτωπο.
Το
στήθος μου πλήγιασε σ’ αυτό το τραπέζι,
ριζωμένο
σχεδόν μ’ αυτές τις γωνίες του
μπασμένες
στα κόκκαλα-πληρωμή της αγίας
δωρεάς
του ψωμιού, πληρωμή του νερού
πού
έχει στύψει το σύννεφο, πληρωμή του βουνού
και
του ήλιου που βλέπω.
Τη
μουσική περιμένω. Και τότε μου φαίνεται
πως
όλη τη μέρα που πέρασε, ήμουνα
σε
μιάν εκκλησιά και μοίραζα άνθη.
Από τα Φιλολογικά Απομνημονεύματα του Παύλου Νιρβάνα
αναδημοσιεύεται το ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΒΩΚΟΣ (Έπεσεν επί των επάλξεων)
Η Έλλη Παππά αδερφή της Διδώς Σωτηρίου και συζύγου
του εκτελεσθέντος Νίκου Μπελογιάννη που μας έχει δώσει εξαιρετικές μελέτες,
δημοσιεύει το ΣΟΝΕΤΤΟ και το ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΗΣ ΑΝΝΟΥΛΑΣ.
ΣΟΝΕΤΤΟ
Δεν
είμαι δουλευτής του στίχου τεχνίτης
Κι
ούτε μπορώ με λέξεις ώμορφες να κλείνω
όσα
η αγάπη στην Ελλάδα, στη ζωή της
απ’
τα μικρά μου χρόνια μ’ έμαθε να δίνω.
Καρδιάς
βαθειά θαμμένης, μεσ’ στη φυλακή της
σταλιά-σταλιά
το ίδιος της το αίμα πίνω.
Σαν
ήχο ενός βραχνού οργάνου την κραυγή της
μαζεύω
και ξανά, σταλιά-σταλιά τη χύνω.
Κι
αν τώρα πάει το χέρι να χαράξει στίχους
καθώς
βαρειές είναι δεμένο μ’ αλυσσίδες
και
για μελάνι μ’ αίματος πηχτές ρανίδες
είναι
γιατί η καρδιά, μεσ’ απ’ τους μαύρους τοίχους
ζητά,
και μεσ’ απ’ του θανάτου τις παγίδες
ζωές,
αγάπες ν’ αναστήσει και πατρίδες.
Ο πειραιώτης ποιητής και πεζογράφος Αλέξης Πάρνης
που κατοικούσε τότε στην Μόσχα, και παρουσιάστηκε στα γράμματα πρώτη φορά από
το τοπικό περιοδικό «Αργώ» στα 1943, δημοσιεύει ΠΕΝΤΕ ΠΟΙΗΜΑΤΑ. Ποιήματα από
την ανέκδοτη συλλογή του με τίτλο «ΠΕΙΡΑΙΩΤΙΚΑ». Ο τούρκος ποιητής Ναζίμ Χικμέτ, έχει προλογίσει την
ποιητική του συλλογή «Ελλάδα μου γλυκειά».
Ο πειραιώτης ποιητής Άγγελος Παρθένης (ψευδώνυμο)
γράφει το ποίημα PORTO
DI
LEONE.
Η πειραιώτισσα ποιήτρια και καθηγήτρια Μαρία Αδάμ
δημοσιεύει τα ποιήματα Η ΗΡΕΜΙΑ ΤΩΝ ΔΡΟΜΩΝ και ΜΕ τους ΕΡΩΔΙΟΥΣ
Την Ελένη Βοϊσκου την συναντάμε με το διήγημα
ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΠΙΑΝΟΥ
Ο Στέλιος Μπινιάρης δημοσιεύει το ποίημα ΠΕΙΡΑΙΑΣ
Ο Γ. Β. μεταφράζει το μικρό δοκίμιο του Βλαντιμίρ
Γιερμίλωφ, Ο ΤΣΕΧΩΦ ΚΑΙ ΤΟ ΤΑΛΕΝΤΟ
Ο Γιώργος Σαραντής μεταφράζει δύο ποιήματα του
γάλλου Πώλ Ελυάρ κάτω από τον γενικό τίτλο ΑΔΙΑΚΟΠΗ ΠΟΙΗΣΗ
Η Δώρα Μοάτσου Βάρναλη υπογράφει το κείμενο Ο
ΣΠΗΛΙΟΣ ΤΟΥ ΣΚΟΝΙΑΡΗ
Ο Ιωάννης Αλέξ. Μελετόπουλος, από τους πρώτους
ιστορικούς της πόλης, δημοσιεύει την μελέτη του ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΝ ΘΕΑΤΡΟΝ ΤΗΣ ΖΕΑΣ
Ο χαλκιδαίος Γιάννης Σκαρίμπας δημοσιεύει ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ
ΜΕ ΤΟ ΛΑΣΤΙΧΟ (Περί συνωμοσιών και…μοδός!)
Από τα Σημειώματα, μαθαίνουμε τις εκδηλώσεις τιμής
για την Αύρα Σπ. Θεοδωροπούλου, την σπουδαία αυτή μουσικολόγο και χειραφετημένη
γυναικεία φυσιογνωμία. Αδερφή της Μυρτιώτισσας.
Στο τεύχος υπάρχει Ευρετήριο των τευχών 1-12.
Με το
τεύχος αυτό, σταματώ το πρώτο μέρος της αποδελτίωσης των κριτικών κειμένων του
Χρήστου Λεβάντα, συμπληρωμένη με σχόλιά μου και αντιγραφές ορισμένων ποιημάτων.
Το θεματικό εύρος του περιοδικού όπως βλέπουμε είναι αρκετά μεγάλο, το ίδιο και
οι συνεργάτες του. Νέοι ποιητές και λογοτέχνες συνεργάζονται για πρώτη φορά
μαζί του ή παλαιότεροι, δίνουν συνεργασίες τους. Η ύλη του, δεν είναι μόνο
πειραιώτικη, αλλά απλώνει και σε άλλες εκτός Πειραιά μέρη. Σίγουρα, δεν έχουν
όλα τα θέματα-ιδιαίτερα τα ποιήματα-την ίδια θα γράφαμε «αξία», δεν προκαλούν
το ίδιο ενδιαφέρον του αναγνώστη, δεν παύουν όμως, να έχουν την σημασία τους
για την εποχή τους και την καταγραφή των τεκμηρίων τόσο της ελληνικής
λογοτεχνίας όσο και της πειραϊκής γραμματείας. Οι πειραιώτες δημιουργοί κρατούν
θα λέγαμε τα ηνία της ύλης όσον αφορά τις δημοσιεύσεις και είναι εύλογο μια και
πρόκειται για πειραιώτικο λογοτεχνικό περιοδικό.
Οι
κριτικές του Χρήστου Λεβάντα-μέχρι αυτό το τεύχος, είναι ενός επιπέδου που
υπερβαίνει τα πειραϊκά συγγραφικά όρια, το ίδιο και οι κριτικές και δοκίμια του
Στέλιου Γεράνη. Ο Λεβάντας καταξιωμένος διηγηματογράφος και μυθιστοριογράφος,
διαβάζει με προσοχή, ξεφυλλίζει με επίσης επιμέλεια τα βιβλία, τα σχολιάζει, τα
κρίνει, τα εντάσσει μέσα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο αναγνωστικών αναφορών.
Εκφράζει ας μου επιτραπεί η έκφραση, μια αναγνωστική θερμοκρασία ενός όχι απλού
αναγνώστη από τον πειραιά αλλά, ενός ειδικού σε θέματα πεζογραφίας. Με ύφος
καθημερινό, αυτό το καλής ποιότητας και λογοτεχνικού ύψους δημοσιογραφικό στιλ,
με λόγια απλά, χωρίς λέξεις που θα δυσκόλευαν τον αναγνώστη των βιβλιοκριτικών
του, με σχολιασμούς που άπτονται του χώρου της λογοτεχνίας, επικοινωνεί με όσο
γίνεται πιο ξεκάθαρο τρόπο με τον αναγνώστη του. Η γλώσσα του είναι βατή ακόμα
και στους πλέον αμύητους πειραιώτες. Στις κριτικές του, στεγάζει ότι «καλύτερο»
στο είδος του κυκλοφορούσε εκείνη την περίοδο και το έστελναν στο περιοδικό.
Νιώθει μια επαγγελματική υποχρέωση να αναδείξει αυτές τις φωνές της πεζογραφίας
και του διηγήματος. Αν και ορισμένες του κριτικές αφορούν και τον δοκιμιακό
λόγο ή λαογραφικά θέματα, ή ακόμα και μελετήματα όπως αυτό του θεατράνθρωπου
Στάθη Δρομάζου. Γνωρίζει πότε πρωτοπαρουσιάστηκε ο συγγραφέας, τι έχει
δημοσιεύσει και που, ακολουθεί τα χνάρια του με ευκολία. Το θερμό και όχι
παγερό ή αδιάφορο ύφος των κριτικών του προκαλεί το ενδιαφέρον του αναγνώστη να
αναζητήσει το βιβλίο και να το διαβάσει. Η δημοσιογραφική και φροντισμένη γλώσσα του γεννά την προτροπή
προς περαιτέρω διερεύνηση του εξεταζομένου βιβλίου και θέματος. Ο Χρήστος
Λεβάντας, αυτός ο άοκνος δημοσιογράφος και συγγραφέας προέρχεται από την παλαιά
σχολή δημοσιογραφίας που τα άτομα που την διακονούσαν γνώριζαν να γράφουν,
γνώριζαν να επικοινωνούν άμεσα με τους αναγνώστες τους. Ο κόσμος τους ήταν
παράλληλος με αυτών της ζωής των καθημερινών ατόμων που μοχθούσαν για τον
επιούσιο. Ήταν καθημερινοί μαχητές της δημοσιογραφικής πένας. Με τα κείμενά
τους, πλούτιζαν τον ελληνικό λόγο, διεύρυναν τα όρια των προβληματισμών των
αναγνωστών. Προέκτειναν κατά κάποιον τρόπο την σκέψη τους. Είχαν το ταλέντο και
το καλλιεργούσαν διαρκώς, δεν το άφηναν να ξεθυμάνει. Οι δημοσιογράφοι αυτοί
και συγγραφείς θεμελίωσαν μάλλον μέσα στην εξέλιξη της ελληνικής γραμματείας
μια δική τους γενική ιστορία της με τα κείμενά τους. Πέρα από κλειστά
σπουδαστήρια, καθηγητικές έδρες,
επιλεκτικούς διαχωρισμούς για ποιους οφείλουμε να διασώσουμε και ποιους
όχι. Πέρα ίσως και από πολιτικές και κομματικές σκοπιμότητες της εποχής. Θα
μπορούσαμε ίσως να γράψουμε ότι, οι κριτικές και τα σχόλια, οι παρατηρήσεις και
οι θέσεις στις οποίες προέβησαν τα άτομα αυτά, ή τουλάχιστον τα περισσότερα για
αρκετές δεκαετίες «αναδιαμόρφωσαν» την οπτική μας για την ελληνική γραμματεία
σε σχέση με τους καθιερωμένους ιστορικούς της, ή τουλάχιστον την συμπλήρωσαν
εποικοδομητικά.
Το ίδιο σε γενικές γραμμές θα μπορούσαμε να
υποστηρίξουμε και για τα εντός του πειραϊκού χώρου. Ο Πειραιάς, μια
εργατούπολη, με δημότες εγκατεστημένους στην πόλη από διάφορα μέρη της χώρας,
νησιώτες και στεριανούς, άνθρωποι του μεροκάματου και της βιοπάλης, είναι
φυσικό να μην διαθέτει μεγάλο πληθυσμιακά ανθρώπινο δυναμικό που να ασχολείται
με τα γράμματα. Και όμως, αν ξεφυλλίσουμε μόνο τα βιβλία που ο γράφων εξέδωσε
καθώς και τις μελέτες προγενέστερων, όπως ο Γιάννης Χατζημανωλάκης, θα
διαπιστώσουμε το μεγάλο πληθυσμιακά ανθρώπινο δυναμικό πνευματικών ανθρώπων,
διανοουμένων, καλλιτεχνών, επιστημόνων, ανθρώπων των γραμμάτων και της τέχνης,
της μουσικής και του θεάτρου, που μας εκπλήσσει. Στο πως κατόρθωσε μια αμιγώς
εργατούπολη να παράγει ένα τόσο μεγάλο και ακμαίο δυναμικό παρά τις δυσκολίες,
τις αντιξοότητες τα διάφορα προβλήματα που αντιμετώπισαν. Φυσικά, το πρόβλημα
είναι ότι οι δημοτικές και άλλες αρχές διαχρονικά δεν κατόρθωσαν ή δεν
ενδιαφέρθηκαν να γνωρίσουν ή να κρατήσουν τα παιδιά τους εντός των ορίων της
πόλης. Αυτά πέταξαν προς την Αθήνα και αλλού. Και είναι αποδεκτό αν
αναλογιστούμε σαν πρώτο λιμάνι της χώρας, δεν κατόρθωσε να κρατήσει εντός των
ορίων της πόλης πολλές ναυτιλιακές επιχειρήσεις και άλλες επιχειρηματικές
δραστηριότητες, που θα τόνωναν την τοπική κοινωνία και οικονομία. Θα έφερναν
προσόδους στην πόλη και έργα υποδομής για τους δημότες του.
Τα κείμενα τόσο του Στέλιου Γεράνη όσο και του
Χρήστου Λεβάντα στην εποχή τους, μπορούμε να υποστηρίξουμε, όχι σοβινιστικά
σκεπτόμενοι, ότι μπορούν να οικοδομήσουν, αν συναριθμηθούν με άλλα άλλων
πειραιωτών συγγραφέων αυτό που ονομάζουμε Πειραϊκή Σχολή και όχι φιλική παρέα ή
πειραϊκή συντροφιά. Ο Πειραιάς, ή τουλάχιστον ένα μέρος από το πνευματικό
δυναμικό του στέκεται ισάξια απέναντι σε αυτήν την κάπως βλαχομπαροκ (για να θυμηθούμε και τον Δημήτρη Μαρωνίτη) πρωτεύουσα
που ακκίζεται διαρκώς μέσα στην ιστορία της μπροστά στα αρχαία της κάλλη και
μνημεία.
Ο Πειραιάς, μπορεί να δημιουργήσει τις δικές του
προϋποθέσεις συλλογικής πνευματικής αναγνώρισης-δεν
μιλώ για μεμονωμένες περιπτώσεις δημιουργών, πχ. Νίκος Χαντζάρας, Λάμπρος
Πορφύρας, Αιμίλιος Βεάκης, Δημήτρης Ροντήρης, Δημήτρης Πικιώνης κλπ, αλλά σαν
γενικότερη συλλογική πνευματική συνείδηση και συνεισφορά στα γράμματα και τις
τέχνες, μέσα στην ιστορία της ελληνικής γραμματείας. Αυτό όμως, επαναλαμβάνω
για άλλη μία φορά και ας γίνομαι κουραστικός, χρειάζεται πολιτική εννοώ των
δημοτικών αρχών τόλμη και επιθυμία. Διάθεση να ενσκήψουν πάνω στο πρόβλημα και
να εξετάσουν γιατί τα περισσότερα πνευματικά παιδιά του Πειραιά εγκατέλειψαν
την πόλη. Και τι έκαναν είτε να τα φέρουν πίσω είτε να τα γνωρίσουν. Απολύτως
τίποτα διαχρονικά. Ας μην αναφέρω εκμυστηρεύσεις ατόμων που γνωρίζουν καλύτερα
από εμένα. Η ιστορία του Πειραιά, δεν είναι μόνο η ιστορία και η συνεισφορά των
διάφορων σωματείων του, αλλά και των υπολοίπων. Η παλαιά δικαιολογία ότι ο
τελευταίος ιστορικός του πειραιά εμπόδιζε να αναπτυχθούν άλλες πειραϊκές
δυνάμεις πλέον δεν υπάρχει. Και ούτε κατά την γνώμη μου είναι μόνο η έκδοση
ενός ακόμα λευκώματος με την ανάδειξη κάθε νέας δημοτικής αρχής για να αφήσει
το όνομά του ο εκάστοτε δήμαρχος ή
πολιτική ομάδα που τον υποστήριξε. Χρειάζεται επανασχεδιασμός των
οραματικών στόχων, και πρωτίστως, κάτι που φωνάζω εδώ και χρόνια γνωριμία των εναπομεινάντων ζωντανών
ακόμα, πειραιωτών δημιουργών. Όταν ακόμα και στις μέρες μας γίνονται
αποκλεισμοί τότε για ποιο νέον Πειραιά θα μιλάμε; Χρειάζεται βούληση και πείσμα εκ των άνω. Η αδιαφορία
τους έδιωξε και θα εξακολουθεί να διώχνει τα παιδιά του Πειραιά. Και θα μείνει «μόνο»
ο ύμνος-τραγούδι του μελωδού των ονείρων μας Μάνου Χατζιδάκι, που παρά την τεράστια
καλλιτεχνική και εμπορική του επιτυχία δεν το θεωρούσε και το καλύτερό του.
Μην μου πείτε ότι δεν αξίζει μια πειραϊκή λεωφόρος να
φέρει το όνομά του;
Γιώργος Χ. Μπαλούρδος
Δεύτερη γραφή σήμερα, 30 Σεπτεμβρίου 2018
Πειραιάς, 30/9/2018
ΥΓ. Διατήρησα την ορθογραφία των δημοσιευμένων κειμένων,
χωρίς παρεμβολές. Στο επόμενο το δεύτερο μέρος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου