ΟΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΣΤΗ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ

ΟΙ  ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ  ΣΤΗ  ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ

Του ΚΩΣΤΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ

Περιοδικό ΤΟ ΤΕΤΑΡΤΟ τεύχος 15/ Ιούλιος 1986, σελ.95. (ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΤΕΤΑΡΤΟ)

      Με αφορμή τη συζήτηση «Οι συγγραφείς στη δικτατορία» (τεύχος 12) και θέλοντας να συμπληρώσω και να δώσω στοιχεία για την έρευνα αυτής της περιόδου σας γράφω αυτό το σημείωμα. Είναι η πρώτη φορά που δημόσια ασχολούμαι με την περίοδο εκείνη κι αυτό γιατί νομίζω πως η αντιστασιομανία και η θεσιθηρία κάπως, κάπου πιά καταλάγιασε- μας μείνανε βέβαια τα πανηγύρια.

1^ον. Χρήσιμο είναι να δούμε αυτό που την περίοδο εκείνη ήταν ο παράνομος τύπος, που κυκλοφορούσε στην Ελλάδα, τυπωμένος εδώ ή στο εξωτερικό. Επειδή η συζήτηση περιστράφηκε γύρω από τη λογοτεχνία ιδιαίτερα, αλλά κι επειδή ο κατάλογος των εντύπων αυτών που είχαν κύριο βάρος την πολιτική νομίζω  πώς είναι σχετικά γνωστός, θ’ αναφερθώ μόνον στην έκδοση της πρώτης αντιστασιακής ανθολογίας. Θα ‘θελα να θυμίσω επίσης πώς κυκλοφορούσαν πολυγραφημένα ή φωτοτυπημένα κείμενα ή ποιήματα από χέρι σε χέρι. Η ανθολογία αυτή είχε τα εξής στοιχεία: «Κραυγές»- σελίδες από την αδούλωτη ελληνική λογοτεχνία, 1967-1971. Εκδόσεις «Έξοδος» 1971, στο Παρίσι. Σελίδες 44. Σ’ αυτήν συμμετέχουν πολλοί με ψευδώνυμο πού δεν γνωρίζω το όνομά τους’ εμένα, ο Άρης Φακίνος, που ήταν ο υπεύθυνος της έκδοσης και της συλλογής του υλικού, μου έβαλε το ψευδώνυμο Κ. Φωτεινός (σελ. 38-42). Έτσι αναφέρω μόνο αυτούς που γνωρίζω: Τατιάνα Γκρίτση-Μιλλιέξ, Κωστής Παπακόγκας, Παντελής Τρωγάδης, Άρης Φακίνος. Θεωρώ σκόπιμο ο κατάλογος αυτός να συμπληρωθεί κάποτε με όλα τα ονόματα.

2^ον. Από τον Μάϊο του 1968 ξεκινάει την έκδοσή του το περιοδικό «Λωτός». Η λογοκρισία ήταν φοβερή. Εμένα μου ασκήσανε πιέσεις πολιτικές, μου ζητήσανε να συνεργαστούν, μου διαλύαν κείμενα κ.λπ., έτσι κατορθώσαμε να βρούμε μιά πρόσοψη ακαταλαβίστικη στα δύο πρώτα τεύχη για να μπορέσουμε να στηρίξουμε την έκδοση, να μη φανερώσω τα πολιτικά κίνητρα κ.λπ. Πέρα από τις παντοειδείς πιέσεις το περιοδικό συνεχίζεται, κυκλοφορεί και αφίσες, τις οποίες τοιχοκολλούμε- μας πιάνουν για ρύπανση. Από το 3^ο τεύχος περνάμε σε μιά άλλη ταχτική και στο τεύχος 4-5 τυπώνουμε τέσσερεις σελίδες, που στην πρώτη από αυτές έγραφε «Τετρασέλιδο αφιέρωμα», στις επόμενες τρείς χτυπάμε τους αριθμούς των σελίδων, μόνο που είναι κατάλευκες. Ήταν το αφιέρωμα μας σ’ αυτούς που δεν τους επέτρεπαν να δημοσιεύσουν. Και αυτές οι λευκές σελίδες συνεχιζόντουσαν με ποιήματα 28 νέων ποιητών ειδικά διαλεγμένα, έτσι που να φανερώνεται η στάση μας κι η  αντίθεσή μας. Το τεύχος αυτό (Μάϊος 1969, τεύχος 4-5) άνοιγε ο Ν. Εγγονόπουλος με το ποίημά του «Ού δύναταί τις δυσί κυρίοις δουλεύειν».

3^ον. Τον Ιούνιο του 1972 κυκλοφορεί το περιοδικό «Πράξις». Πράξη Πρώτη: διευθύνεται  από επιτροπή. Μας κυνήγησαν από το Τσιγκογραφείο του Σπύρου Σαραφιάν έως το Τυπογραφείο του Λουκά Γιοβάνη. Έτσι, μέρη μόνο του περιοδικού βγήκαν τυπωμένα: εξώφυλλο κι ένθετες μόνο φωτογραφίες. Τα κείμενα βγήκαν πολυγραφημένα και δέθηκαν σ’ έναν τόμο πού αποτέλεσε την Πράξη Πρώτη. Ήταν περίεργο το τετράχρωμο εξώφυλλο του με το πολυγραφημένο εσωτερικό. Θέλω να θυμίσω πώς ο τίτλος Πράξις είχε άμεση σχέση με την ομάδα «Πράξη», που είχε σαν γραφεία της εκδοτικής της δραστηριότητας- που δεν ήταν και η μόνη-στην οδό Σόλωνος, ένα παλιό σπίτι. Σ’ αυτή την ομάδα μεταξύ άλλων συμμετείχαν κι ο Σ. Βασιλειάδης, που ήταν ο πρωτεργάτης της πρώτης φοιτητικής αναταραχής μέσα στη χούντα, αυτή των Υπομηχανικών, που προηγήθηκε από τη Νομική. Να θυμίσω πως ο Σ. Βασιλειάδης είναι κι ο πρώτος μεταπολιτευτικός πρόεδρος των Υπομηχανικών. Η ομάδα αυτή εξέδωσε βιβλία των Λεφόρ και Καστοριάδη που υπέγραφε με το ψευδώνυμο Cardan. Στο περιοδικό συνεργάστηκαν η Κατερίνα Παπαϊακώβου, η Ιουλία Ραλλίδη και άλλοι πολλοί, που βοήθησαν μ’ όποιο τρόπο μπορούσαν καλύτερα αυτή την έκδοση. Στόχος του περιοδικού ήταν να εμφανιστεί η σύγχρονη προβληματική στην Ελλάδα με μεταφράσεις. Αυτή η αρχή είχε γίνει πρωταρχικά αισθητή στο «Λωτό». Το πρώτο και μοναδικό τεύχος του περιοδικού ήταν αντιπροσωπευτικό μέν της πορείας που θέλαμε ν’ ακολουθήσουμε, αλλά μόνο στο μέτρο πώς προσπαθούσαμε να δούμε αν θα χτυπηθούμε μ’ αυτά τα κείμενα για να πάμε παρακάτω. Στοιχεία: διευθύνεται από επιτροπή. Υπεύθυνος: Κ. Τριανταφύλλου. 1.100 αντίτυπα. Ιούνιος 1972. Σελίδες 128. Μέγεθος 21.5Χ28,5 εκ.

4^ον. Στην Αθήνα το περιοδικό «Αντί» του Χ. Παπουτσάκη διώκεται, στη Θεσσαλονίκη το περιοδικό «Τράμ» δικάζεται κι οδηγούνται στη φυλακή ο Δ. Καλοκύρης και η Μ. Καρδάκου. Κλείνουνε και τα δυό. Από τις εκδόσεις «Κούρος» του Λ. Χρηστάκη δικάζεται η Κ. Παπαϊακώβου για το ποιητικό της βιβλίο Ήλιος Ανθήλιος, .

Πολιτικά και καλλιτεχνικά περιοδικά δημιούργησαν προς το τέλος της χούντας, παράλληλα  με την τεράστια εκδοτική δραστηριότητα που αναπτύχθηκε, ένα κλίμα έντονου προβληματισμού και αμφισβήτησης. Θυμίζω τις περιοδικές εκδόσεις «Χριστιανική», «Πολιτικά Θέματα», «Ηριδανός», «Προσανατολισμοί», «Ένα δύο», «Τώρα», «Κούρος», «Πάντερμα», «Πολιτική Επιθεώρηση», «Πεζοδρόμιο».

Τέλος, θέλω ν’ αναφερθώ στην αμέριστη συμπαράσταση που έδωσαν Γάλλοι διανοούμενοι στις ομάδες που δρούσαν εδώ, πολιτικές, καλλιτεχνικές ή εκδοτικές, όπως ο Κ. Καστοριάδης ο J. F. Lyotard ο C. Ryjik, ο Lepidis και τόσοι άλλοι. Και βέβαια να προσθέσω πώς οι άνθρωποι των γραμμάτων δεν περιορίστηκαν μόνο σε συγγραφικές πράξεις αλλά δράσαν και σαν αγωνιστές απλοί στις γνωστές συνθήκες.

       ΚΩΣΤΗΣ  ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ

        ΤΟ  ΣΠΑΣΙΜΟ ΤΗΣ ΣΙΩΠΗΣ

Στο τεύχος του Απριλίου, σε μια δημοσίευση με τον τίτλο «Οι συγγραφείς στη δικτατορία» αναφέρεται σε κάποιο σημείο ότι «η κριτική απέξω» άρχισε το 1972 και ότι επέκρινα τότε από την Ντόιτσε Βέλε, όπως και ο Κώστας Νικολάου, «το σπάσιμο της σιωπής». Προς το παρόν, θα ήθελα μόνο να υπενθυμίσω πώς δεν επρόκειτο για μιά γενική και αδιαφοροποίητη επίκριση. Και οι σχετικές εκπομπές μου άλλωστε άρχισαν, με έναυσμα την έκδοση των Δεκαοχτώ Κειμένων, το 1970.

        Ευχαριστώ για τη φιλοξενία

            ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ  ΣΧΙΝΑΣ

Περιοδικό ΤΟ ΤΕΤΑΡΤΟ τεύχος 15/ Ιούλιος 1986, σελίδα 95.

ΥΓ Το δίλημμα είναι μεγάλο. Να συμμετάσχεις στην απογευματινή δεξίωση εκδήλωση στο προεδρικό μέγαρο για τα 48 χρόνια αποκατάστασης της δημοκρατίας ακούγοντας το τραγούδι «τάκα, τάκα, τάκα, τα, καρδιά μου πως χτυπάς…» ή να παραβρεθείς στο Μυκονιάτικο μουσικό ξεσάλωμα. Οι δημοσιογράφοι μας πληροφόρησαν  γεμάτοι απορία, την εβδομάδα που μας πέρασε, ότι για δύο βραδιές στην Μύκονο, αμείφτηκε ο ξένος προσκληθείς D. J.  με 250.000 ευρώ. Vivre Greece Republic.  Και μία αφελή ερώτηση. Γιατί η κυρία πρόεδρος της δημοκρατίας ή οι πολιτικοί όλων των πολιτικών αποχρώσεων όταν παρευρίσκονται στις εκδηλώσεις μνήμης ενάντια στην χούντα τιμούν με την παρουσία τους, τους Αντιστασιακούς; Και όχι οι εναπομείναντες Αντιστασιακοί και  Αγωνιστές δεν τιμούν με την παρουσία τους, τους έλληνες πολιτικούς, όλων των κοινοβουλευτικών κομμάτων, και την ή τον έλληνα πρόεδρο της δημοκρατίας; Ποιοι έδωσαν τον αντιδικτατορικό αγώνα, οι εξόριστοι, οι φυλακισμένοι και οι βασανισμένοι, ή οι «άκαπνοι» και ανταλλάξαντες με κυβερνητικούς θώκους….; Έτσι σαν ερώτηση 48 χρόνια μετά. Για την καλή γειτονία μεταξύ του κράτους των Αθηνών και του βασιλείου της Μυκόνου.