Τρία βιβλία για τον ιταλό σκηνοθέτη και ποιητή Πιέρ Πάολο Παζολίνι

 

ΠΙΕΡ ΠΑΟΛΟ ΠΑΖΟΛΙΝΙ Χ 3

     Φανατικός κινηματογραφόφιλος (θα τολμούσα να έγραφα από τα γεννοφάσκια της όλοι της δικής μου γενιάς) ο ιταλός ποιητής, πεζογράφος και σκηνοθέτης Πιέρ Πάολο Παζολίνι μπήκε στην ζωή μου σχεδόν αμέσως μετά την μεταπολίτευση του 1974 στην Ελλάδα. Η τότε ελληνική ασπρόμαυρη τηλεόραση με τα δύο κανάλια της, μας εισήγαγε από νωρίς στην τέχνη της έβδομης τέχνης με τις ξένες ταινίες που πρόβαλλε, και ας μην καταλαβαίναμε και πολλά. Απολαμβάναμε τις ταινίες δίχως να αναρωτιόμαστε ποιος ο σκηνοθέτης, σε ποιο κινηματογραφικό ρεύμα ανήκει κλπ. Περισσότερο αναγνωρίζαμε τους αμερικανούς αστέρες του Χόλιγουντ. Το καθεστώς της επταετίας φρόντιζε για την διαπαιδαγώγησή μας και οι υπεύθυνοι των δύο τότε κρατικών καναλιών, μας μυούσαν στα καλλιτεχνικά επιτεύγματα της αμερικάνικης έβδομης τέχνης, της μεγάλης υπερδύναμης του δυτικού καπιταλιστικού κόσμου μας. Ήταν η κεντρική ψυχαγωγία μας την περίοδο της επτάχρονης δικτατορίας. Αν εξαιρέσουμε φυσικά τις διάφορες παραστάσεις του Θεάτρου Σκιών που παρακολουθούσαμε στους διάφορους καλοκαιρινούς και χειμωνιάτικους κινηματογράφους και μάντρες, όπως αυτή της περιοχής Δηλαβέρη, που συνήθως, κάθε Σάββατο και Κυριακή είχαμε προβολές με ταινίες του Χοντρού και του Λιγνού, του Σαρλώ, του Μπάστερ Κήτον, ενώ βλέπαμε και ιταλικές ταινίες με το κωμικό δίδυμο του Τσίτσο και του Φράγκο. «Τσίτσο, το λιμάνι φεύγει!». Έφηβος ακόμα, πριν κλείσω τα 20, όταν άρχισα να ανοίγω τα φτερά των πολιτιστικών μου ενδιαφερόντων είχα παρακολουθήσει δύο ταινίες του Πιέρ Πάολο Παζολίνι σε κινηματογραφική αίθουσα της Αθήνας. Μετά από τόσες δεκαετίες (η μνήμη γαρ εξασθενεί) δεν θυμάμαι αν είδα πρώτη την ταινία του «Θεώρημα» ή «Το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο», όπως και νάχει, η συγκίνηση και η έκπληξη ήταν μεγάλη και πρωτόγνωρη. Μια ευχάριστη ανατριχίλα πλημμύρισε τις αισθήσεις μου, βαθειά εντύπωση χαράχτηκε στην συνείδησή μου παρακολουθώντας τα πρώτα αυτά Παζολινικά κινηματογραφικά αριστουργήματα. Η φαντασία ενός νέου «κουλτουριάρη», (τρομάρα του), με τις ιδιαίτερες σωματικές και πνευματικές ευαισθησίες και καλλιτεχνικά γούστα που άρχιζε να γνωρίζει δειλά-δειλά την πολιτιστική πιάτσα της εποχής του, σημαδεύτηκε καίρια από την μαγεία του φακού της κινηματογραφικής τέχνης, ιδιαίτερα τις ποιοτικές ταινίες στις οποίες ανήκουν κατά κοινή αποδοχή, οι ταινίες του Πιέρ Πάολο Παζολίνι, ανεξάρτητα από το βαθμό αποδοχής τους από τους κινηματογραφικούς κριτικούς και διανοούμενους της εποχής. Εκείνη πάνω κάτω την περίοδο τα σημαντικά κινηματογραφικά άρθρα και παρουσιάσεις των νέων ταινιών στην εφημερίδα «Το Βήμα» από τον Βασίλη Ραφαηλίδη,-όπως και ορισμένων άλλων κριτικών- οργάνωσαν την κινηματογραφική αρματωσιά μας. Μας δίδαξαν δηλαδή τα μυστικά και την σταδιακή κατανόηση και απόλαυση της τέχνης του Σινεμά. Ήταν το «πρώτο σκαλί» στην εκβλάστηση των κινηματογραφικών ανθέων. Το πρώτο αυτό βάπτισμα στην κινηματογραφική κολυμπήθρα υπήρξαν οι κλασικές πλέον ταινίες των παιδικών και εφηβικών μας χρόνων. Ασπρόμαυρες και βουβές, σινεμασκόπ και περιπετειώδεις, ξεκαρδιστικές και αθώες. Τα πρώτα είδωλα της ζωής μας και ίσως και συμπεριφορών μας. Τσάρλι Τσάπλιν, Χοντρός-Λιγνός, Μπάστερ Κήτον, Τσίτσο και Φράγκο, Μαίρη Πόπινς, οι ιταλικές ταινίες γουέστερν οι λεγόμενες «σπαγγέτι». Τα πολύωρα σινεμασκόπ επικά έργα με θέματα από την ελληνική και ρωμαϊκή μυθολογία και ιστορία, (ο Μασίστας, η Οδύσσεια, η Ιλιάδα, οι Τελευταίες Ημέρες της Πομπηίας, ο Σπάρτακος, ο Καλιγούλας, Αντώνιος και Κλεοπάτρα κ.ά.). Οι θρησκευτικές υπερπαραγωγές της Βίβλου, οι Δέκα Εντολές, ο Χιτών. Τα γαλλικά κλασικά ιστορικά αριστουργήματα Η Γέφυρα των Στεναγμών, οι Τρείς Σωματοφύλακες, οι Άθλιοι, Η Παναγία των Παρισίων, Ο Αρχισιδηρουργός, Το σιδηρούν προσωπείο…. Τα αμερικάνικα γουέστερν Ο Καλός ο Κακός και ο Άσχημος, Μονομαχία στο Ελ Πάσο, Για ένα Τρύπιο Δολάριο, οι καουμπόικες ταινίες με τους ινδιάνους. Οι ταινίες του Δράκουλα με τον Κρίστοφερ Λη, τέλος. η απαγορευμένη τον τελευταίο χρόνο της δικτατορίας ταινία Σούπερ Σταρ Υπέρλαμπρο Άστρο (την έχω δει πάνω από 30 φορές), η «Οδύσσεια του Διαστήματος» για να μνημονεύσω μερικές ταινίες του παγκόσμιου σινεμά, προετοίμαζαν σταδιακά την αγάπη μας για τον κινηματογράφο. Επηρέασαν και τροφοδότησαν την αισθητική ματιά μας, ζύμωσαν τις καλλιτεχνική μας αναζητήσεις, μας παρότρυναν να ψάξουμε να βρούμε τα μυθιστορήματα, να τα διαβάσουμε. Οι παλαιές λαϊκές εκδόσεις «Δαρεμά» (δερματόδετες με κουβερτούρα εκδόσεις) είχαν κυκλοφορήσει πολλά από τα τότε μυθιστορηματικά αριστουργήματα τα οποία είχαν μεταφερθεί στην μεγάλη οθόνη. Ο ελληνικός και παγκόσμιος κινηματογράφος καλλιέργησε τους δρόμους ευαισθησία μας, διέπλασε την αισθητική μας, διαμόρφωσε το βλέμμα μας, προσανατόλισε τα ενδιαφέροντά μας. Μας δίδαξε αν μπορώ να πω, τους συμβολισμούς και τα σύμβολα με τα οποία πρωτο- ταυτιζόμασταν οι τότε νέοι και νέες. Εναύσματα ανίχνευσης των νέων τοπίων που ανοίγονταν μπροστά μας. Ο κινηματογραφικό φακός μας έμαθε με έναν απλό και άμεσο τρόπο, κοινωνική κριτική, πολιτική στάση, μας έφερε κοντύτερα σε σημαντικούς σύγχρονους προβληματισμούς και ζητήματα. Μας έδειξε την άμεση σχέση της Τέχνης με την Πολιτική πριν ακόμα αρχίζουμε να διαβάζουμε πολιτικά και επαναστατικά βιβλία. (αυτά, έγιναν της μοδός αμέσως μετά την μεταπολίτευση του 1974). Οι ταινίες του ρώσου σκηνοθέτη Σεργκέι Αϊζενστάιν, (τις παρακολουθήσαμε στην αίθουσα «Αλκυονίδα» και «Ίλιον» με τα «επιμορφωτικά» προγράμματά τους γραμμένα από τον Βασίλη Ραφαηλίδη κ.ά.). Οι ταινίες του δικού μας Κώστα Γαβρά, του Θόδωρου Αγγελόπουλου, του Αλέξη Δαμιανού τι άλλο απεικονίζουν παρά το πολιτικό σύστημα και την βία του. Την οικονομική με την πολιτική διαπλοκή και διαφθορά. Την ελληνική κοινωνική «νέκυια» της ελληνικής επαρχίας την περίοδο μετά τον ελληνικό εμφύλιο, των πέτρινων δεκαετιών. Τους ιστορικούς τριγμούς της αστικής δημοκρατίας, ή από την άλλη πλευρά της ιστορίας, των κλειστών μαρξιστικών κοινωνιών της τότε περιόδου. Ταινίες καταγγελίες της αστικής δημοκρατίας των θεσμών της δικαιοσύνης, της μεγαλοαστικής τάξης, του καπιταλιστικού, νεοκαπιταλιστικού ή του κομμουνιστικού συστήματος της μεταπολεμικής περιόδου, του ψυχρού πολέμου. Η μικροιστορία συμπλέκονταν μέσα στην κινηματογραφική «φαντασία» μας με την μακροιστορία της χώρας μας, της ευρώπης, του κόσμου. Τραυματικές και μετατραυματικές εμπειρίες και μνήμες των ανθρώπων αναδύονταν στην επιφάνεια μέσω της παιδαγωγίας και ψυχαγωγίας της μεγάλης και μικρής οθόνης. Δεκαετίες του 1950 και 1960 που έχουν αρχίσει να ανθίζουν οι καταναλωτικές και υπερκαταναλωτικές συνήθειες και συμπεριφορές των ανθρώπων, ατομικές και οικογενειακές, στις δυτικές κοινωνίες ανεξάρτητα από τον ιδεολογικό τους μανδύα διακυβέρνησης με τον οποίο μέσα στην σύγχρονη Ιστορία παρουσιάζονται. και ερμηνεύονται. Κοινωνίες οι οποίες αγωνίζονται να λησμονήσουν τα πολεμικά τραύματα, τις μετατραυματικές εμπειρίες, να επουλώσουν ατομικές και συλλογικές πληγές που άφησαν πίσω τους οι καταρρεύσεις των οικογενειακών Αυτοκρατοριών, η εμφάνιση των εθνικών κρατών, ο εθνικισμός, η αιματοβαμμένη περίοδος του Μεγάλου Πολέμου με τις πολιτικές και στρατιωτικές εκβλαστήσεις του της σκοτεινής και μαύρης περιόδου του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου, την λαίλαπα της ναζιστικής θηριωδίας και καταστροφής. Ένα ευρωπαϊκό άγος που στοίχισε σε νεκρούς και άδικα χυμένο ανθρώπινο ευρωπαϊκό αίμα και στοίχειωσε τις μνήμες των κατοίκων- πολιτών της κουρασμένης, γηραιάς, σκοτεινής ηπείρου, της Ευρώπης.

     Οι ταινίες του Ιταλού Λουκίνο Βισκόντι με τα αιθέρια μαγευτικά πλάνα, τα ονειρικά εσωτερικά και εξωτερικά σκηνικά τους, τον διάκοσμό τους, μπορεί να σε αφήσουν αδιάφορο αν έχεις παρακολουθήσει έστω και μία ταινία του Ιταλού ταλαντούχου σκηνοθέτη; Οι οντολογικές και φιλοσοφικές ταινίες του θεολόγου Σουηδού σκηνοθέτη Ίνγκμαρ Μπέργκμαν τι άλλο είναι παρά μία αδυσώπητη κριτική στην προτεσταντική ηθική, τον εφαρμοσμένο κοινωνικά χριστιανισμό και χριστιανική διαπαιδαγώγηση των παιδικών και οικογενειακών του χρόνων. Οι ταινίες του Μπέργκμαν όπως και του Δανού Καρλ Ντράγιερ δεν είναι η σύγχρονη σπουδή πάνω στην χριστιανική θρησκεία και παράδοση στον αιώνα που πέρασε; Η σύγχρονη ματιά στην χριστιανική μεταφυσική; ("Ο Λόγος"). Οι ταινίες του ποιητή ορθόδοξου Αντρέι Ταρκόφσκι δεν μας μιλούν για έναν «επίγειο παράδεισο»; Οι εκπληκτικές ταινίες του παραμυθά σκηνοθέτη Σεργκέι Παρατζάνωφ τι άλλο είναι από αφηγηματικές κινηματογραφικές πολύχρωμες παραμυθίες;  Λαϊκά ερωτικά και κοινωνικά παραμύθια με τους θρύλους τους και την μαγική τους ατμόσφαιρα.Οι ταινίες του γερμανού σκηνοθέτη Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ δεν αποτελούν την μοντέρνα κινηματογραφική κριτική απέναντι στον νέο φασισμό της εποχής μας; Την ανάδειξη των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν οι ξένοι εργάτες μετανάστες που αναζήτησαν εργασία στην χώρα του;  Τις δυσκολίες ένταξής τους στην Γερμανική κοινωνία; Δεν φωτίζει ο αδικοχαμένος σκηνοθέτης με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο το φαινόμενο του ρατσισμού που υφίστανται οι διάφορες ερωτικές μειονότητες; Οι μη αποδεκτές από το κοινωνικό σύνολο, οι έχοντες ερωτικό σεξουαλικό προσανατολισμό διαφορετικό; Οι ταινίες του Ιταλού σκηνοθέτη και ποιητή Πιέρ Πάολο Παζολίνι ανήκουν σε αυτές τις κατηγορίες της έβδομης τέχνης. Τον κινηματογράφο καταγγελίας. Το ίδιο θα υποστηρίζαμε και για τα κεντρικότερα από τα πεζογραφήματά του, τα δημοσιογραφικά του κείμενα, την σταθερή αρθρογραφία του, μονάδες της ποιητικής του δημιουργίας. Μια διαλεκτική σχέση μεταξύ Τέχνης και Πολιτικής. Ταινίες καταγγελίας και κριτικής του πολιτικού και αστικού συστήματος, της ιταλικής κοινωνίας, της σύγχρονης ιταλικής νεολαίας με τα αμερικάνικα πρότυπα ζωής και όνειρα διασκέδασης. Εντάσσονται στις κινηματογραφικές εκείνες παραγωγές που το αυτοβιογραφικό στοιχείο και η προσωπική περιπέτεια και αναζήτηση συμπλέκεται με το κοινωνικά συλλογικό, το οικουμενικό. Της στηλίτευσης των μηχανισμών εκπαίδευσης του ιταλικού κράτους, τους μηχανισμούς μεταφυσικής και κοινωνικής καταπίεσης, της άμεσης ή έμμεσης βίας των κυβερνητικών ή ανώτατων στελεχών της εξουσίας, των σχέσεών τους με ισχυρούς οικονομικούς παράγοντες της εποχής εκείνης. Της ανατροπής των δημοκρατικών θεσμών δικαίου, την χρήση ένοπλης βίας, τον οικονομικό εκμαυλισμό των κρατικών υπηρεσιών. Ένας ζόφος πολυπλόκαμης κοινωνικής, πολιτικής, δικαστικής και οικονομικής ανομίας, που καυτηρίασε και μας μίλησε μέσα στα έργα του, τα γραπτά του, την αρθρογραφία του, η οποία είχε σαν αποτέλεσμα την δολοφονία του, ο Ιταλός σκηνοθέτης και ποιητής Πιέρ Πάολο Παζολίνι. Μία ζωή και μία τέχνη γεμάτη ένταση, ρίσκο, επικίνδυνες ενέργειες, ριψοκίνδυνες επιλογές, καταγγελίας των πάντων, αλλόκοτο επαναστατικό πείσμα, ατομικό οίστρο αναρχισμού και αντισυμβατικότητας. Μια προσωπικότητα της εποχής μας-του προηγούμενου αιώνα-συνεχώς σε εξέγερση. Σε διάσταση με το κοινωνικό περιβάλλον. Υπάρχει μία αλληλένδετη σχέση μεταξύ του Ιταλού σκηνοθέτη και πολλών από τους ήρωές του. Μια κοινή διάσταση στάσεων και θεωρήσεων ζωής ανάμεσα στον καλλιτέχνη (συγγραφέα- σκηνοθέτη- ποιητή) και των ηρώων του, των συμπεριφορών ζωής τους και σχέσεών τους, των αντιδράσεών τους απέναντι στο κοινωνικό περιβάλλον και κατεστημένο των μεταπολεμικών ιταλικών χρόνων. Ο Κινηματογράφος σαν η τελευταία από τις πλέον λαϊκές τέχνες, η πλέον "ποπουλαρίστικη" όπως διαπιστώνουμε, περισσότερο από την τέχνη του μυθιστορήματος, της μυθοπλασίας, ή του ποιητικού γεγονότος, έδρασε και διέπλασε καταλυτικά ανθρώπινες συνειδήσεις, συμπεριφορές και αντιδράσεις, στάσεις ζωής και σχέσεων. Διαμόρφωσε τον χαρακτήρα του ανθρώπου του 20ου αιώνα και μεταγενέστερα. Αυτό το κατανόησε ο ποιητής και συγγραφέας Πιέρ Πάολο, η σκηνοθετική του ενασχόληση συμπλήρωσε τις πεζογραφικές του κοινωνικές κριτικές και θέσεις. Η μυθιστορηματική του γραφή υπήρξε το υπέδαφος της κινηματογραφικής του δημιουργίας. Η σύνδεση του λόγου με την εικόνα σε ένα κοινό πεδίο αφήγησης και εξιστόρησης της ατομικής και συλλογικής ιστορίας. Η «αιρετικότητα» της γραφής του συναντά εκείνη του κινηματογραφικού του φακού. Ο κινηματογραφικός ήρωας αποτυπώνεται ευκολότερα στο μυαλό του θεατή επηρεάζει την σκέψη του περισσότερο από τον μυθιστορηματικό ήρωα, εντυπώνεται  στην συνείδησή του, τουλάχιστον στον 20^ο αιώνα μετά την εφεύρεση του κινηματογράφου. Οι μυθιστορηματικοί ήρωες του Βίκτωρος Ουγκώ αγαπήθηκαν περισσότερο όταν μεταφέρθηκαν στην μεγάλη οθόνη. Ο Ζαν Γκαμπέν είναι ο Γιάννης Αγιάννης των Αθλίων, ο Τσάρλ Λώτον ο κωδωνοκρούστης της Παναγίας των Παρισίων. Η θεϊκή Γκρέτα Γκάρμπο είναι η Σουηδή Βασίλισσα Χριστίνα. Η αμερικανίδα ηθοποιός Κάθριν Χέμπορν η θρυλική Μαρία Στιούαρτ, η ανεπανάληπτη Κακογιαννική Εκάβη, η τραγική Βασίλισσα των Τρώων. Η Ρόμι Σνάιντερ είναι η Βασίλισσα Σίσυ. Ο Ρον Στάιγκερ ο Μεγάλος Ναπολέοντας στο Βατερλό. Ο Μάρλον Μπράντο ο ανεπανάληπτος Νονός, ο στρατιώτης σφαγέας που διαβάζει Τόμας Στέρν Έλιοτ στην «Αποκάλυψη Τώρα». Η Γκλέντα Τζάκσον η Βασίλισσα Ελισάβετ. Ο δικός μας Παντελής Ζερβός ο έλληνας νησιώτης παππάς. Ο γλυκύτατος Αρτέμης Μάτσας ο σπιούνος προδότης. Το Αλικάκι η αιώνια αδιάβαστη μαθήτρια, που, μόνο την λέξη «Ναυσικά» έμαθε να αναγνωρίζει από τα Ομηρικά Έπη. Η εκπληκτική Μάρθα Βούρτση η αιώνια χαροκαμένη ελληνίδα γυναίκα. Η Ελένη Ζαφειρίου η ελληνίδα μάνα και πάει λέγοντας. Ο μυθιστορηματικός ήρωας υποχώρησε μπροστά στον ρόλο του κινηματογραφικού υποκριτή. Ποιος είναι αλήθεια ο αυθεντικός Άμλετ, ο Σαιξπηρικός ήρωας ή ο Ρώσος ηθοποιός που τον ερμήνευσε; Με ποιόν ταυτίζεται ο θεατής; Όλοι εμείς; Ο λόγος υποχώρησε μπροστά στην εικόνα. Στον απομυθοποιημένο κόσμο μας, τον αποιερωποιημένο, μία νέα παγκόσμια οικουμενική μυθολογία δημιουργήθηκε, αυτή του κινηματογράφου. Της εικόνας ως ενοποιητικός δεσμός κοινών-συλλογικών προβολών, εδαφών εκπαίδευσης, διαπαιδαγώγησης, ομαδικής ψυχαγωγίας και μορφών ψυχανάλυσης. Δεξαμενή άντλησης προτύπων, συμπεριφορών ζωής, αντιδράσεων, μιμητισμού, πολιτισμικών υποδείξεων, μεταφυσικών αποδοχών, σύγχρονων ιστορικών διδαγμάτων των νεοτερικών ή μετανεοτερικών ανιχνεύσεων, συλλογικών πιστεύων και ελπιδοφορίας. Η Τέχνη του Κινηματογράφου, μια συλλογική, προσπάθεια εκδήλωσης ενός λαϊκού έργου τέχνης για τις "μάζες". Είναι ο σύγχρονος δίαυλος ατομικής και ομαδικής «κάθαρσης», μετά το Τέλος της Τραγωδίας. Των αιώνων των μεγάλων μεταφυσικών μύθων των κύκλων των εποχών και των λειτουργιών της Φύσης. Ακόμα και η οντολογία του Κακού όπως είχε εικονογραφηθεί και γίνει αποδεκτή από τους ανθρώπους,-σαν ο αντίποδας του Καλού- μέσω της διδασκαλίας των πανάρχαιων ιερών και μυστικών γραφών και δημόσιων τελετουργιών, καθαρτικών κοινωνικών πράξεων, ενεργειών και παραδειγμάτων, άλλαξε, μεταποιήθηκε. Προφορικές αφηγήσεις, που μεταφέρονταν από στόμα σε στόμα, από παραγώνι σε παραγώνι ως κοινή διδαχή, από δράσεις και κατορθώματα Ηρώων ιστορικών και θρησκευτικών δοξασιών, μυθολογικές ιστορίες και λαϊκές παραβολές, θρησκευτικούς θρύλους που χάνονται στα βάθη του χρόνου, αλλοιώθηκαν, αποψιλώθηκε η μεταφυσική ισχύς και δυναμική τους. Το Κακό έγινε αήττητο και πήρε ισότιμη θέση δίπλα στο Καλό. Απόκτησε την αυλή και τελετουργία του, την σύγχρονη δικαίωσή του, ως ισότιμη, αυτεξούσια οντολογική μονάδα με το Καλό στις κινηματογραφικές οθόνες. Η ταινία «Η Σιωπή των Αμνών» είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, της σύγχρονης οντολογίας και φιλοσοφίας της «μετά Ιστορίας», όπου το Κακό βγαίνει στο τέλος νικητής. Ο άνθρωπος δεν μπορεί να βασίζεται πλέον μόνο στις λευκές δυνάμεις του Καλού "οφείλει" να υπηρετεί εξίσου και τις δυνάμεις που εκπορεύονται από το Κακό. Η τοιχογραφία της ανθρώπινης οντολογίας από το πολιτιστικό ταμπλό μεταφέρθηκε στην ψυχή του ανθρώπινου όντος με τα δύο πρόσωπα. Ο Ιανός συνενώνει και τις δύο καθολικές ενέργειες και εκδηλώσεις. Η ιστορική περιπέτεια του κινηματογράφου δεν είναι παρά μία συλλογική διαδρομή αυτοβιογράφησης, κοινής ομαδικής ψυχανάλυσης σε τόπο και χρόνο. Μία άτυπη συνεργασία ταλαντούχων ατόμων της έβδομης τέχνης με τους άγνωστους τους εμάς τους θεατές. Ο χαρακτήρας και το όραμα της Τέχνης του «ενός» αντανακλάται στους οραματισμούς του συλλογικού, ανώνυμου, ετερόκλητου και πολύχρωμου πλήθους. Το ανθρώπινο είδος εισήλθε στην εποχή της ιστορικής του αθανασίας με το σινεμά. Για πρώτη φορά στην Ιστορία της Ανθρωπότητας το ανθρώπινο ον από όπου και αν προέρχεται, όποια και αν είναι η καταγωγή του, τα θέλω και πιστεύω του, η εκπαίδευση και κοινωνική του αγωγή απόκτησε την επίγεια αθανασία του μέσα στο χρόνο πάνω στην λευκή οθόνη. Η σιωπηρή διαδρομή της γραφής έγινε ομιλούσα και κινούμενη εικόνα σε επανάληψη. Ο Άνθρωπος και ο «Κανένας» βγήκαν μαζί από το Σπήλαιο, έγιναν κινηματογραφικοί Ήρωες στην νέα οντολογική μυθολογία που είναι ο κινηματογράφος. Ο κινηματογράφος είναι παγκόσμιος και ταυτόχρονα, εθνικός, τοπικός. Λαϊκός και Λόγιος, εκλεκτικός μαζί. Μοντέρνος και Κλασικός. Ανανεώνεται διαρκώς, είναι αντισυμβατικός, ανεξάρτητος, αντιεξουσιαστικός, προοδευτικός αλλά και συντηρητικός. Μεταφυσικός και κοινωνικός, αφαιρετικός και δυσνόητος. Έχει, τόσο γρήγορους όσο και αργούς ρυθμούς. Επιβραβεύει ή καταδικάζει. Επαινεί ή αδιαφορεί. Σχηματίζει τα δικά του μοντέλα ζωής.Έχει τους δικούς του εσωτερικούς κανόνες αποδοχής και αξιολόγησης. Φέρει την δική του πρόταση αλήθειας και αισθητικής. Συγκεφαλαιώνει κοινωνικές αδυναμίες, αναδεικνύει οράματα και ανθρώπινα όνειρα, στόχους και φιλοδοξίες, εικόνες μαγευτικές και εικόνες φρίκης. Μεταφέρει ροές της φαντασίας από βλέμμα σε βλέμμα, από συνείδηση σε συνείδηση. Διεγείρει αισθήσεις προκαλεί ερεθισμούς, συναισθηματικούς και σωματικούς. Εστιάζει την προσοχή του στο ατομικό και στο συλλογικό, το υποκειμενικό και το αντικειμενικό. Το καθολικό και το ελάσσων. Στο χθες και το σήμερα. Η μονάδα και τα Σύνολα όλα αντιπροσωπεύονται πάνω στην λευκή οθόνη. Ο ρυθμός της ζωής «αντικαταστάθηκε» από τους κινηματογραφικούς ρυθμούς. Το Θέατρο ως λόγος μύησης παρέδωσε τα ηνία του στην Κινηματογραφική Τέχνη. Η προϊστορική εποχή της φαντασίας των μύθων. Η ιστορική εποχή της Τραγωδίας της θρησκευτικής μεταφυσικής κάθαρσης. Η σύγχρονη εποχή της σκληρής εικόνας της φύσης και της ζωής του κινηματογράφου. Το ανθρώπινο υπέδαφος της ψυχής του ανθρώπου καθρεφτίζεται άνετα, φωτογραφίζεται ελεύθερα από τον κινηματογραφικό φακό. Από το καλειδοσκόπιο των Εικόνων. Ο πολίτης είναι πλέον θεατής, ο πιστός είναι ο θεατής.  Η σκοτεινή αίθουσα προβολής το υποσυνείδητο με τα αινιγματικά ανθρώπινα φαντάσματα.Ο μάγος ιερέας είναι ο σκηνοθέτης. Ο σαμάνος διδαχός επί πληρωμή. Δεν αναζητούμε πλέον το αντιπροσωπευτικό αλλά, το ταυτόσημο του κινηματογραφικού ήρωα. Η ελκυστική διασημότητα του ήρωα της γραφής είναι στην εποχή μας, η πλούσια διασημότητα της εικόνας. Ο Κινηματογράφος τείνει να αντικαταστήσει-αν δεν το έχει κάνει ήδη- πανάρχαιους θεσμούς της πολιτείας. Ο πολιτικός πρέπει να έχει τα εφόδια που διαθέτει ένας κινηματογραφικός αστέρας. Λάμψη, χρήμα, ομορφιά, ταλέντο, απολιτικ σκέψη, καταναλωτική συμπεριφορά. Οι κινηματογραφικοί αστέρες δεν οφείλουν να σκέφτονται αλλά να φαίνονται. Η Εικόνα της προβολής του χάους πάνω στην συντεταγμένη και οργανωμένη γραφή της κινηματογραφικής οθόνης είναι η σύγχρονη διαδρομή της ζωής μας.

     Η κινηματογραφική παραγωγή του Πιέρ Πάολο Παζολίνι ακολουθεί, συνεχίζει την φιλοσοφία και την αντισυμβατική ρητορική της πεζογραφικής του γραφής, του ποιητικού του λόγου και της συνεχούς αρθρογραφίας του και πολιτικής καταγγελίας του, της δικής του συμμετοχής στα κοινά της ιταλικής κοινωνίας. Είναι η άλλη ρητορική της ποιητικότητάς του. Οι ταινίες του, ανεξάρτητα από την ποιότητά τους (ορισμένοι τίτλοι έργων του του κάνουν κοιλιά) τα θέματα που διαπραγματεύονται, τα ιστορικά πλαίσια που εντάσσονται, τον πολιτικό τους σχολιασμό, τα ιδεολογικά ζητήματα που αναδεικνύουν, τους βαθμούς της καλλιτεχνικής τους αξίας, την επίδρασή τους σε άλλους σκηνοθέτες, την πρωτοτυπία τους, τον κεντρικό τους μύθο, τα μηνύματά τους, τους καταξιωμένους και φημισμένους ηθοποιούς, φωτογράφους, οπερατέρ, σεναριογράφους με τους οποίους συνεργάστηκε ο Ιταλός σκηνοθέτης, αντιμετωπίστηκαν με δυσπιστία, έως και αρνητικό σχολιασμό στην εποχή τους. Παρ' όλη την μαγεία τους, την κοινωνική τους κριτική, την αντισυμβατικότητα της γραφής τους, τον εξωτικό ερωτισμό τους, δεν βρήκαν μεγάλη ανταπόκριση από τους ειδικούς της έβδομης τέχνης. Σε γενικές ιστορίες της παγκόσμιας κινηματογραφικής τέχνης οι σελίδες που του αφιερώνονται είναι από ελάχιστες έως μηδαμινές, αν δεν κάνω λάθος. Το όνομά του αναφέρεται μέσα στην ομάδα των Ιταλών σκηνοθετών του Ιταλικού νεορεαλισμού. Η σκηνοθετική εξάντληση του ποιητή σκηνοθέτη εκδηλώθηκε προς τα τέλη της δεκαετίας του 1960. Σημαντικές του παραγωγές υπήρξαν το «Ακατόνε», «Μάμα Ρόμα», «Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο», «Μικρά και μεγάλα πουλιά», «Θεώρημα», «Μήδεια», «Οιδίπους», το πολυσυζητημένο και αμφισβητούμενης προβληματικής και στόχων «Σαλό». Τα πλάνα της αυτοαναιρούσαν την κινηματογραφική της μαγεία. Μία διχοτομημένη ιδεολογικά κατάθεση. Αινιγματική ακόμα και σήμερα που βλέπετε κάπως αδιάφορα. Τα κινηματογραφικά του ίχνη ο Παζολίνι, την κινηματογραφική του θεωρία, την σκηνοθετική τεχνική του και τις κινηματογραφικές τους θέσεις, ο Παζολίνι μας τις έδωσε και με τα θεωρητικά του δοκίμια και άρθρα για την έβδομη τέχνη, τις κατά καιρούς συνεντεύξεις του. Στα κείμενα αυτά μας μιλά για το τι είναι για τον ίδιο κινηματογράφος και ποια η σημασία του, οι στόχοι του. Η κινηματογραφική του φιλοσοφία. Η ερμηνευτική του κινηματογραφική ματιά προέρχονταν πάντα από την πλευρά της κομμουνιστικής αριστεράς μέσα στην ιστορία. Υπήρξε «μαθητής»  θιασώτης των πολιτικών θέσεων του Αντόνιο Γκράμσι. Υποστήριξε και εντάχθηκε στο ΚΚΙ από την νεαρή του ηλικία και σε αυτόν τον πολιτικό χώρο παρέμεινε μέχρι τέλους. Ακόμα και όταν τον διέγραψαν οι υπεύθυνοι «καθοδηγητές» για ηθικές παρεκκλίσεις από το κόμμα, εκείνος δεν εγκατέλειψε τον πολιτικό χώρο που εντάχθηκε από τα νιάτα του. Συνέχισε να παλεύει μαχητικά εντός και εκτός των κομμουνιστικών κομματικών τειχών. Λαϊκός δάσκαλος αλλά και λόγιος, γλωσσολόγος και εξεγερμένη προσωπικότητα. Δυναμικός μαχητής και διανοούμενος, ποδοσφαιρόφιλος και συγγραφέας, φιλόλογος και μεταφραστής, κομμουνιστής και αναρχίζουσα προσωπικότητα, αγάπησε την αρχαία ελληνική γραμματεία και το θέατρο. Διαπραγματεύτηκε σκηνοθετικά στις ταινίες του, μυθικούς κύκλους της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας. Δανείστηκε κεντρικούς μύθους και ήρωες, ως ζωγράφος «Τζιότο» έδωσε το κλίμα της αναγέννησης πάνω στο κινηματογραφικό του τέμπλο. Αποτύπωσε τις διαφορετικές εκδοχές του έρωτα όντας πάντα φαλοκεντρικός. Ο φαλλός ως διονυσιακό σύμβολο κυριαρχούσε στις σωματικές επαφές του. Ως κέντρο αναφοράς της σεξουαλικής τελετουργίας και πράξης. (ανοιχτά αντρικά σκέλη, στενά παντελόνια που τονίζουν τα αντρικά μόρια, τόξα-φαλλοί που σημαδεύουν τον γυναικείο κόλπο. και μία σειρά άλλα φροϊδικά σεξουαλικά σημαινόμενα) Οι ταινίες του είναι ένα πολύστικτο πανόραμα σύζευξης αρχαίων μύθων και συμβόλων ζωής με στάσεις και αντιμετωπίσεις της σύγχρονης ιταλικής ιστορίας και ιταλικής κοινωνίας σε μία περίοδο, που άλλαζε δραματικά και ακατανόητα για τον Ιταλό σκηνοθέτη και συγγραφέα. Μία κοινωνία της εποχής του βουτηγμένη στα κάθε είδους σκάνδαλα. Ο αγροτικός χώρος της ιταλικής επαρχίας αλλά και η πόλη της Ρώμης με τις εργατικές της συνοικίες και τα φτωχά σε ανοικοδόμηση προάστιά της, ήσαν το σταθερό σκηνικό στα έργα του.  Ο χώρος προσδιόριζε τις συμπεριφορές των ηρώων του και οι αντιδράσεις τους φωτογράφιζαν τον χώρο ως εστία αναφοράς και μεταφυσικών προβολών τους.Το γενικό του ταμπλό μέσα στο οποίο έστηνε και μας διηγούνταν τις ιστορίες του των παιδιών και των οικογενειών της εργατικής τάξης, ενός προλεταριάτου που, είχε αρχίσει να αλλοιώνει τους ιδεολογικούς του δείχτες στο όνομα της εύκολης ζωής και πλουτισμού. Εν συνόλω, οι ταινίες του είναι κοινωνικές καταγγελίας του πολιτικού αστικού και καπιταλιστικού συστήματος της εποχής του θα σημειώναμε. Της καταναλωτικής κοινωνίας και της αλλαγής του χαρακτήρα των νέων σε ηλικία Ιταλών συμπατριωτών του. Πίστευε σε μια αθώα αγροτική κοινωνία με ότι αυτό συνεπάγεται μέσα στην ιστορία. Εντελώς ανεδαφική και αντι-ιστορική θέση. Οι κλειστές αγροτικές κοινωνίες είναι από την φύση τους πάντα συντηρητικές και αρνητικές σε κάθε ανανέωση. Ήταν ένας «επαρχιώτης» διανοούμενος που στέκονταν άβολα μέσα στα μεγάλα ανώνυμα αστικά κέντρα. Τα μεγάλα πολυπληθή ανώνυμα φτωχά προάστια της ιταλικής πρωτεύουσας, του έδωσαν την ευκαιρία να γνωρίσει τους ερωτικούς του συντρόφους, να ανακαλύψει τα ανθρώπινα εκείνα λαϊκά αντράκια και χαρακτήρες των Ιταλών εραστών, που χρησιμοποίησε στις ταινίες του. Οι άντρες και γυναίκες ηθοποιοί του προέρχονται τόσο από το επίσημο περιβάλλον της ιταλικής και παγκόσμιας κινηματογραφικής βιομηχανίας όσο και από λαϊκά περιβάλλοντα, φτωχά μη καλλιτεχνικής φύσης άτομα των ιταλικών συνοικιών. Ο Παζολίνι ίσως είναι ο μόνος από τους σημαντικούς σκηνοθέτες του προηγούμενου αιώνα που οι ηθοποιοί του προέρχονται από τα δύο αυτά κοινωνικά επίπεδα. Επώνυμοι και βραβευμένοι ηθοποιοί συνεργάζονται αρμονικά με ανώνυμους «κομπάρσους». Το κλασικό παράδειγμα του έργου «Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον» είναι η εύστοχη και πετυχημένη κινηματογραφική μεταφορά των Θείων Παθών στηριζόμενη στους κατοίκους ενός χωριού. Χρησιμοποίησε για το ρόλο της Παναγίας την παρουσία της μητέρας του. Τα έργα του κινούνται σε μία λεπτή ισορροπία μεταξύ λαϊκού και έντεχνου. Λαϊκότητας και Λογιοσύνης. Σύμβασης και αντισυμβατικότητας. Χιούμορ και αυτοσαρκασμού της ιδεολογικής καθαρότητας. Αυτοβιογραφίας και κοινωνικής ετερογραφίας. Ψυχολογικών ανασκαφών και ενός προκλητικού ερωτισμού που,συνορεύει, με τον προκλητικό αισθησιασμό, για να μην αναφέρω "πορνό". Αν έχουμε ως παράδειγμα την 'Εμμανουέλα" ή το "Τελευταίο Ταγκό στο Παρίσι", το "Σαλό" φλερτάρει ανοιχτά. Οι ταινίες του διαθέτουν ευαισθησία, χρώμα, κοινωνική κριτική και στρώματα κοινωνιολογικής ερμηνείας της Ιταλικής Κοινωνίας. Έχουν ορισμένες φορές την τάση να μας αναδείξουν μία άκαιρη σεξουαλικότητα που αποεστιάζει από το κεντρικό μήνυμα του μύθου. Κλασικά έργα όπως οι θρύλοι του Βοκάκιου προκάλεσαν το ενδιαφέρον του. Πολλές ταινίες του γυρίστηκαν στο εξωτερικό, σε χώρες της βόρειας Αφρικής. Τα έργα του μάλλον, έχουν μία «ευθύγραμμη» θεώρηση ζωής. Η ανθρωπιστική του πρόθεση συμπλέκεται με κάπως ακραίες ιδεολογικά θέσεις του. Απόλυτος, πειραματιστής, ευφυής, δραστήριος, ερωτικός, αντιφατικός, πηγαίος, μορφωμένος, κάπως «φωνακλάς», πείσμων δάσκαλος, γλωσσολόγος, ανθολόγος, καλλιτέχνης, δοκιμιογράφος, δημοσιογράφος, ομοφυλόφιλος, κομμουνιστής, διανοούμενος, αμφισβητίας, ανομοιογενής στα θέματά του και τις κρίσεις του, δεν τον διέκρινε πάντα η μετριοπάθεια αλλά το απόλυτο και το ακραίο, στο όνομα της ιδεολογικής και μαρξιστικής πολιτικής ορθότητας. Ο Πιέρ Πάολο Παζολίνι προσπάθησε να συμβιβάσει τα ασυμβίβαστα με έναν προσωπικό λόγο και γραφή. Να δώσει την ατομική του εκδοχή της σύγχρονης ιταλικής ιστορίας και πολιτικής πραγματικότητας στην εποχή του. Ιδιότυπος διανοούμενος, ερωτοτρόπησε με τον θάνατο και την αλήθεια του. Την δημοσιότητα, αποζήτησε την αναγνώριση, φλέρταρε άμεσα ή έμμεσα με το κινηματογραφικό κατεστημένο των Καννών. Επέλεξε ως ερμηνευτές των ταινιών του άντρες και γυναίκες ηθοποιούς αναγνωρίσιμους, διάσημους, βραβευμένους όπως η πληθωρική Άννα Μανιάνι, η μπιμπελένια Σιλβάνα Μάγκανο, ο αεικίνητος κλόουν Τοτό, ο αρσενικός ερωτικός άγγελος Τέρενς Σταμπ, οι ερωτικοί και παιχνιδιάρηδες αδερφοί Τσίτοι, η δική μας αηδόνα Μαρία Κάλλας. Ανθρώπινες αυθεντικές και αμόλυντες φιγούρες και χαρακτήρες, απλούς Ιταλούς χωρικούς και ιταλικά χαμίνια. Εκπαίδευσε και καθοδήγησε σκηνοθετικά λαϊκά παιδιά-φίλους του, και τους έκανε διάσημους ηθοποιούς. Τα μαστόρευσε καλλιτεχνικά. Ανέδειξε την αυθεντικότητα του χαρακτήρα τους, την αθωότητα και πονηρία τους, την κοινωνική καπατσοσύνη τους, τον μπρούτο ερωτισμό τους, την παραδοσιακή αντρική ιταλικότητά τους, του λατίνου εραστή. Έφτιαξε μία τυπολογία λαϊκών ηθοποιών διαφορετική από τους άλλους Ιταλούς σκηνοθέτες. Ο Παζολίνι δημιούργησε με τις ταινίες του μία σύγχρονη ταξική και εργατική πινακοθήκη της Ιταλίας τον προηγούμενο αιώνα. Πραγματοποίησε ένα είδος,μία μορφή κινηματογραφικού ντοκιμαντέρ φωτογραφίζοντας και περιδιαβαίνοντας με τον φακό του, δρόμους, πλατείες, σοκάκια, συνοικίες, αλάνες της Ρώμης και των περιχώρων της. Πολλά του πλάνα είναι γυρισμένα σε εξωτερικούς χώρους. Σε φυσικά τοπία που, διαμορφώνουν τον χαρακτήρα των ηρώων του. Είναι μανάδες που πωλούν ερωτικά το κορμί τους σε σκοτεινούς δρόμους και πλατείες. Αλάνια που τρέχουν με τα μηχανάκια ή τα ποδήλατά τους σε μέρη που βρίσκονται στο στάδιο του οικοδομικού οργασμού. Πάτησε σε δύο βάρκες. Της λαϊκής εκφραστικότητας και τυπολογίας χαρακτήρων και της λογιοσύνης. Αυθεντικός αλλά και προκλητικός όπως οι ήρωές του. Αθώος και απόλυτος. Ακραίος και βίαιος, ρομαντικός ριψοκίνδυνος. Τα ερωτικά χαμίνια, που η μόνη τους περιουσία είναι η σεξουαλικότητά τους, είναι οι συμπατριώτες παρτενέρ του. Μια μεσόγεια ερωτική ταυτότητα πανάρχαιας παράδοσης που δεν αμφισβητήθηκε ούτε από την ισχυρή ηθική και κανόνες της καθολικής χριστιανικής παπικής εκκλησίας. Ασυμβίβαστος αλλά και ανεξέλεγκτος ερωτικά, καταγγελτικός αλλά και λάτρης της δημοσιότητας, αναζήτησε την σταθερότητα των πιστεύων του σε προγενέστερες κοινωνικές αξίες της ζωής και έργα, για να θεμελιώσει τα προσωπικά του πολιτικά και κοινωνικά πιστεύω. Ένιωθε άβολα αλλά δεν υπήρξε αναχωρητής. Ήταν κοσμοπολίτης. Ο Κόσμος, η Κοινωνία για αυτόν τον μαρξιστή διανοούμενο ήταν πάντα ένα πεδίο αντιπαραθέσεων και συγκρούσεων. Διαμάχης των τάξεων. Φώτισε σε ορισμένα του έργα την σωματική και ψυχική πληγή των συμπατριωτών του. Η ιδεατή εικόνα του νέου μπρούτου εραστή τον σημάδεψε στην προσωπική και καλλιτεχνική του πορεία και όπως η πραγματικότητα έδειξε τον οδήγησε στον θάνατο σε νεαρή ηλικία με φρικτό τρόπο. Υπήρξε προφητικός ως προς την επερχόμενη βία που θα κυριαρχούσε και θα μάστιζε τις σύγχρονες κοινωνίες μας. (ένα άλλο έργο, το "Κουρδιστό πορτοκάλι", μας δείχνει προφητικά τους ίδιους δρόμους βίας των νέων και του συστήματος). Το λάθος του Παζολίνι μάλλον ήταν ότι πίστεψε απόλυτα ότι μία όσο ισχυρή και αν είναι κοινωνική καταγγελία από έναν ποιητή και διανοούμενο καλλιτέχνη, και μάλιστα ομοφυλόφιλο, θα μπορούσε να αλλάξει την ροή της πολιτικής ιστορίας της πατρίδας του της Ιταλίας. Να αλλάξει τους όρους του κοινωνικού παιχνιδιού που στηρίζονταν η Ιταλική Δημοκρατία. Εσωτερίκευσε ίσως τη νεανική βία και την αντανάκλασε στα έργα του, δίχως να την αποφύγει στις ατομικές του σχέσεις. Ήταν περισσότερο από όσο του επέτρεψε η πείρα του ευκολόπιστος ως προς την αλλαγή των κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών σε μία περίοδο ανοικοδόμησης του Ιταλικού-Αμερικάνικου κοινωνικού ονείρου. Ήταν ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια πριν την δολοφονία του στο κέντρο της επικαιρότητας της χώρας του, φορτισμένος με λανθασμένες επιλογές. Μιάς ευρωπαϊκής χώρας με ισχυρή οικονομία που δεν μπόρεσε να αποτρέψει την δολοφονία ενός μετριοπαθή συντηρητικού πολιτικό όπως ήταν ο Άλντο Μόρο, που υποστήριζε τον ιστορικό συμβιβασμό με την αριστερά. Τι έμεινε από τις πολιτικές διδαχές του Παλμίρο Τολιάτι στους συμπατριώτες του, οι Στάχτες του Γκράμσι στις οποίες πίστευε και ο Ενρίκο Μπερλίνγκουερ όπως και ο κομμουνιστής σκηνοθέτης Πιέρ Πάολο Παζολίνι. Οι φωτογραφίες στον τάφο του και οι ποιητικές του συλλογές δείχνουν προς τα που έριχνε την ματιά του.  Λάθος του ή Οραματισμός του; Ή μήπως πίσω από τον Γκραμσιακό ιδεολογικό μανδύα κάλυπτε τις ερωτικές του επιλογές και  επιλογές; Αυτός ο ποιητής και διανοούμενος με την ξερακιανή και μυώδη σωματική παρουσία που ζητούσε τα πάντα από την λαϊκή αρσενική τάξη της εποχής του, δεν κατόρθωσε να γίνει αποδεκτός από αυτήν. Πιστεύοντας ότι η συγγραφική και κινηματογραφική του δημιουργία, η φήμη και παρουσία του στον χώρο της ιταλικής καλλιτεχνικής σκηνής θα τους πρόσφεραν το αναγκαίο άλλοθι να τον δουν αλλιώς, να κοιμηθούν μαζί του εν ονόματι της Τέχνης του, ποιοι, όμως, οι φτωχοί λαϊκοί παραβατικοί εραστές του; Τι κοινό αναζήτησης και ενδιαφέροντος μπορεί να έχει ένας καλλιτέχνης με ένα παιδί της εργατικής τάξης που, δεν ασχολείται και ούτε ενδιαφέρεται για την ελληνική τραγωδία ή τα πολιτικά μηνύματα των έργων του Γκράμσι; Όταν μάλιστα τα χρόνια εκείνα η πολιτική δύναμη της συντηρητικής Ιταλίας ήταν υπέρτερη της άλλης λεγόμενης προοδευτικής πλευράς. Η οικονομία και οι μηχανισμοί της καθορίζουν τις ζωές των ανθρώπων, και μάλιστα, των ποιό φτωχών κοινωνικών στρωμάτων και όχι η ανάλυση του έργου του Μαρκήσιου ντε Σαντ. Ο Παζολίνι όσο και αν φορούσε προλεταριακή φόρμα για να πλησιάσει το ιταλικό νεανικό προλεταριάτο, ανεξάρτητα της ειλικρίνειας των προθέσεών του, ήταν κατά βάθος ένας διανοούμενος. Που τσαλαβουτούσε σε ταραγμένα κοινωνικά και ερωτικά νερά. Ποτέ όμως η Τέχνη μέσα στην παγκόσμια ιστορία και κοινωνική μυθολογία δεν κατόρθωσε να αλλάξει νοοτροπίες ανθρώπων, να καταργήσει τον σωματικό και ψυχικό ρατσισμό των ανθρώπων. Να εξαλείψει την αναζήτηση με όποιον τρόπο το ατομικό συμφέρον, την κοινωνική ανέλιξη και άνοδο. Ούτε η θρησκεία-εκκλησία το κατόρθωσε, ούτε καν η ιδεολογία και οι κατά καιρούς πολιτικές επαναστάσεις. Το ανθρώπινο ζώο ή είναι κυρίαρχο, ισχυρό και δολοφονικό ή είναι θύμα και κυνηγημένο. Αμνός θυσίας. Ο Παζολίνι κέντριζε με βία συνειδήσεις και άτομα δίχως να τον ενδιαφέρουν οι συνέπειες και τα αποτελέσματα. Βγήκε μπροστά στην πολιτική σκηνή ως μόνος ηθοποιός. Ερμήνευσε την εποχή του αλλά δεν την κατανόησε όσο έπρεπε ώστε να μην στραφεί εναντίον του. Δεν άκουσε τα δολοφονικά σφυρίγματα των καιρών. Τα αγνόησε ή τα προσπέρασε όπως τα προσπερνά ένας αθώος καλλιτέχνης με όπλο την τιμή της συνείδησής του. Απέτυχε εκεί που μπορούσε να σταθεί και να αναδιπλωθεί. Ήταν μάλλον ανεγκρατής. Πληθωρικός σε όλα του. 

Από ταινία σε ταινία σχημάτισε μικρά ή μεγάλα ανθρώπινα πορτραίτα με τις φωτεινές και τις σκοτεινές σκιές των πλευρών τους. Σίγουρα υπήρξε ταλαντούχος, ευαίσθητος και ειλικρινής, πολύπλευρος, αναζητητής πολιτικοποιημένος, έξυπνος μα και ανασφαλής. Ακόρεστος. Συνομίλησε δημόσια με πεζογράφους και ποιητές όπως ο.Αλμπέρτο Μοράβια, ο Τζουζέπε Ουνγκαρέτι. Η λαϊκή του καταγωγή και ο τόπος προέλευσής του τον σημάδεψαν ανεξίτηλα. Δεν θα μπορούσε όμως παρά τις αγνές προθέσεις του να ζήσει στην ύπαιθρο. Η ύπαιθρος χώρα δεν ανέχεται ηθικά παραπτώματα να βγαίνουν στην δημοσιότητα. Τα καλύπτει όπως η Φύση σκεπάζει τις δικές της ρωγμές. Δεν θα μπορούσε να ακολουθήσει τα κινηματογραφικά ίχνη του κόκκινου κόμη, του Λουκίνο Βισκόντι, του εστέτ. Υπήρξε πάντα ένα μεγάλο παιδί που προέρχονταν από την λαϊκή τάξη, μια τάξη που είχε ξεφτίσει και η λαϊκότητάς της και η αυθεντικότητά της, στους σύγχρονους αμερικάνικους καιρούς ζωής και προτύπων καταναλωτικού βίου που αναζητούσαν και οραματίζονταν οι συμπατριώτες του. Ο Παζολίνι σκιαμάχησε με πραγματικούς και φανταστικούς «ανεμόμυλος», όχι ως Δον Κιχώτης αλλά ως πολιτικός επαναστάτης. Όρθωσε τη φωνή του μπροστά σε ένα αφρισμένο και επικίνδυνο κοινωνικό κύμα μιας νέας πολιτικής ιστορικής πραγματικότητας που τον ρούφηξε στα βαλτώδη νερά της. Εγκλωβίστηκε μέσα στα προσωπικά του αδιέξοδα προσπαθώντας να δώσει μορφή και φόρμα στο ερωτικό του πρόσωπο, όχι όμως στον καθρέφτη της καλλιτεχνικής του δημιουργίας όσο στο είδωλο των προσώπων των νεαρών εραστών του που αναζητούσε στα προάστια της Ρώμης Πλήρωσε το τίμημα με τραγικό τρόπο. Δεν κατανόησε ότι οι μηχανισμοί της κοινωνικής και πολιτικής βίας είναι ισχυρότεροι από οποιαδήποτε διδαχή θρησκευτικής και ηθικής διδασκαλίας περί ιερότητα του προσώπου και αυτεξούσιας ερωτικής επιλογής, αστικών δικαιωμάτων. Ο ασυμβίβαστος καλλιτέχνης και αντιφασίστας ποιητής, ο αντισυμβατικός διανοούμενος σκιάστηκε από την τάση του να γευτεί ότι πιο επικίνδυνο ζητούσε το Σώμα του. Υπέκυψε στις σειρήνες δίχως δικαιολογία. Ανυπεράσπιστος μέσα στον ονειρόκοσμο των σωματικών του αναγκών. Όταν έχει «φασιστικοποιηθεί» μία ολόκληρη κοινωνία και οι μηχανισμοί της δεν μπορείς να περιμένεις να έχουν δημοκρατικό και ελεύθερο φρόνημα μεμονωμένα τα μέλη της. Και μάλιστα, τα νεότερα και περισσότερο άπειρα. Που η ερωτική τους λίμπιντο καθοδηγεί τις όποιες επιλογές τους. Για τα μέλη αυτά, ο έρωτας δεν είναι ένας αλτρουιστικός τρόπος εκδήλωσης της κοινωνικοποίησης τους, αλλά, μία τραγική αυτουποτίμηση του αρσενικού μοντέλου που έχουν διδαχθεί από τις οικογένειές τους και την δεσπόζουσα εικόνα που καλλιεργεί το εκπαιδευτικό σύστημα των ρόλων της κοινωνίας και της οικογένειας. Είναι μία ενδεής πρόταση «ανάγκης» οικονομικής συναλλαγής. Ένας τυφλός μηχανισμός αντίδρασης μίας τυχαίας εκτόνωσης. Μια ασυναισθηματική δραστηριότητα ανάγκης. Την περίπτωση του Ιταλού σκηνοθέτη, ποιητή και διανοούμενου Πιέρ Πάολο Παζολίνι, οφείλουμε να την εξετάσουμε στην εποχή της, στις συνθήκες τις πολιτικές και κοινωνικές που επικρατούσαν εκείνες τις δεκαετίες στην Ιταλία, στους στόχους αλλαγής της Ιταλικής κοινωνίας και αποδοχής του διαφορετικού. Στον ρίσκο που έπαιρνε στον ιδιωτικό του βίο ο ποιητής-σκηνοθέτης για να καλύψει σωματικές και συναισθηματικές του ανάγκες. Περίπλοκα προειδοποιητικά μηνύματα και συναισθήματα που δεν τα έλαβε υπόψη του, κατέγραψε όμως προφητικά στα μυθιστορήματά του, στις κινηματογραφικές του ταινίες, στα εκατοντάδες άρθρα και δημοσιεύματά του στις εφημερίδες της εποχής. Η πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα της μεταπολεμικής Ιταλίας, μιάς ευρωπαϊκής χώρας που, λάτρεψε τον Μπενίτο Μουσολίνι και τα αυτοκρατορικά του οράματά, ίσως και να μην τον ξεπέρασε, δεν θα συμβιβάζονταν με τις ελευθεριότητες ενός λαϊκού έστω, λόγιου διανοούμενου. Η Ιστορία μας διδάσκει ότι πάντα το πρόβατο θυσιάζεται για να σωθεί το κοπάδι. Τα άλλα, είναι υλικό για την αληθοφάνεια της μυθοπλασίας της Τέχνης ή τον ιδεαλιστικό πλατωνικό κινηματογραφικό φακό ταινιών όπως το “Call me by your name”. Πρωταγωνιστής της Ιστορίας δεν είναι ο προφητικός ή ερωτικός λόγος, η τέχνη, αλλά η Βία με τα πολλαπλά πρόσωπά της στην λερναία ύδρα του Πολιτισμού.

     Οι σκέψεις αυτές ήρθαν στο νου καθώς έχω μπροστά μου τρία βιβλία που έχουν άμεση σχέση με την περίπτωση του Pier Paolo Pasolini. Οι τρείς αυτές εκδόσεις έρχονται να μας υπενθυμίσουν ότι ο λόγος, οι ταινίες, η ζωή και η δράση του Ιταλού ποιητή και σκηνοθέτη δεν λησμονήθηκαν. Το πρώτο βιβλίο είναι μία μικρού μεγέθους ποιητική συλλογή του μουσικού και συγγραφέα GIOVANNI PELI, «Εις μνήμην του Πιερ Πάολο Παζολίνι».-In ricordo di Pier Paolo Pasolini. Δίγλωσση έκδοση. Μετάφραση Μαρία Φραγκούλη, Εισαγωγή Φλάβιο Σάντι. Σημείωμα Φεντερίκα Κρεμάσκι. Εκδόσεις Ενύπνιο, Αθήνα 2021 Φωτογραφία εξωφύλλου Στάθης Ιντζές, σελίδες 58, τιμή 5.60 ευρώ. Το μικρό αυτό βιβλιαράκι περιλαμβάνει μια σειρά σύντομων ποιημάτων (16) είναι ένας διάλογος κοινωνίας μεταξύ ενός Άντρα και μίας Γυναίκας. Είναι ένας ειλικρινής και αυθεντικός διάλογος μεταξύ δύο ανώνυμων προσώπων έχοντας κατά νου το έργο του Παζολίνι..Μία συνομιλία μεταξύ των δύο φύλων. Τα ποιήματα δεν φέρουν τίτλους. Κάθε ένα φέρει τον τίτλο ΆΝΔΡΑ ή ΓΥΝΑΙΚΆ, το τελευταίο και των δύο. Τα μικρά αυτά-σαν ρήσεις ποιήματα έχουν θεατρική φόρμα. Διαλέγονται. Μοιάζουν με ρήσεις, αποφθέγματα έρωτα και σχέσης. Μονολογούν φωνές, διαλέγονται, ξεδιπλώνουν τους εσώτερους προβληματισμούς τους, τους στοχασμούς, αποκαλύπτουν ή αγγίζουν τα σπλάχνα της ευαισθησίας τους/ μας. Τα ποιήματα μοιάζουν με λιλιπούτεια μουσικά λιμπρέτα μιάς μουσικής σύνθεσης αφιερωμένης στον Πιέρ Πάολο Παζολίνι, σημειώνει και η Φεντερίκα Κρεμάσκι στο δισέλιδο σημείωμά της στο τέλος της έκδοσης. Είναι μία ποιητική εσωτερική συνομιλία μιάς αντρικής και μίας γυναικείας φωνής που υπερβαίνει την συμβατική αφιέρωση μνήμης στον Ιταλό ποιητή και ανοίγει ένα παράθυρο επικοινωνίας μαζί του διαισθανόμενοι ίσως την αποδοχή του. Ο Ιταλός σκηνοθέτης και ποιητής έρχεται στην επιφάνεια του χρόνου μέσω της ποιητικής μνήμης ενός νέου και σύγχρονου Ιταλού δημιουργού και μεταφραστή. Ωραία ποιήματα με την δική τους ξεχωριστή ατμόσφαιρα, έστω και αν υπομνηματίζουν στίχους του Δάντη Αλιγκέρι.. 

DONNA: “Il mondo ospita tremando le sue creature”. «Ο κόσμος φιλοξενεί τρεμάμενος τα πλάσματά του», σ,32/33. 

ΑΝΔΡΑΣ

«Αυτή η γλώσσα είναι σαν κτήνος./

Μόνος σου, υπάρχει ένας δρόμος που δεν/

μπορείς να πάρεις,/

όταν σου φράζουν τον δρόμο τρία θηρία,/

και πλησιάζουν, κι είναι όμοια με σένα.»

    Το δεύτερο βιβλία κινείται σε ένα διαφορετικό Παζολινικό κλίμα. Προέρχεται από το ελληνικό λογοτεχνικό περιοδικό MANIFESTO. Συγγραφέας του είναι ο ΘΕΟΔΩΡΟΣ Ε. ΠΑΝΤΟΥΛΑΣ, και το βιβλίο λέγεται «Ο φασισμός των αντιφασιστών του Pier Paolo Pasolini» εκδόσεις Manifesto. Πολιτική και Πολιτισμός, Νοέμβριος 2021, σ. 46, τιμή 5.50 ευρώ. Το βιβλίο αποτελείται από την Εισαγωγή, σ.7-9. Και τα κεφάλαια: Υπάρχουν Φασίστες, σ. 11-16. Υπάρχουν Αντιφασίστες; σ..17-22.. Υπάρχει Φασισμός, σ.23-33 και τα ΕΠΙΛΕΓΌΜΕΝΑ σ. 35-40. Το βιβλίο κλείνει με το ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ ΣΤΗΝ ΟΜΙΛΙΑ, σ.41.

      Το βιβλίο όπως λέει και ο τίτλος του, είναι ένα είδος πολιτικού «μανιφέστου» του Ιταλού χαρισματικού και αντιφασίστα διανοουμένου καλλιτέχνη. Τα σύντομα σχετικά αλλά πυκνά Παζολινικά κείμενα γράφτηκαν την χρονική περίοδο μεταξύ του 1962 και την χρονιά του θανάτου του 1975. Και αυτά τα αντισυμβατικά και επαναστατικά, αντιφασιστικά όχι μόνο για την εποχή τους κείμενα, τα μετέφερε στο ελληνικό κοινό ο Θεόδωρος Ε. Παντούλας, ο οποίος συνομιλεί μαζί τους και με την σκέψη και ιδέες του ίδιου του ποιητή σκηνοθέτη. Είναι μία ομιλία για τις ιδέες και τα πιστεύω του Ιταλού σκηνοθέτη που δεν κράτησε όσο ζούσε το στόμα του κλειστό. Άνοιξε τα φτερά της ανθρώπινης ελευθερίας και δεν τα έκλεισε ποτέ του. Ένας διανοούμενος ο οποίος ήταν στρατευμένος στην διαρκή πάλη ενάντια στο καπιταλιστικό σύστημα και την καταναλωτική κοινωνία και εκμετάλλευση. Εστίασε την πάλη του στο σύστημα του καπιταλισμού την οικονομική εκμετάλλευση του ανθρώπου από άνθρωπο και όχι σε επιμέρους υποστηρικτές του. Πολλές καταστάσεις της εποχής που περιγράφει ο Παζολίνι, πρόσωπα και πολιτικές συνθήκες, είναι γνωστές στους αναγνώστες της Παζολινικής πολιτικής παρουσίας από την μετάφραση του βιβλίου του στα ελληνικά «Κουρσάρικα γραπτά» που εκδόθηκε από τις εκδόσεις Εξάντας το 1986 σε μετάφραση Βάλη Κεφαλοπούλου. Ορισμένα από τα κείμενα αυτά διατηρούν ακόμα την επικαιρότητά τους και το ιδιαίτερο ενδιαφέρον τους, άλλα τα ξεπέρασε η επικαιρότητα και ο χρόνος, τα μετέπειτα γεγονότα, οι αλλαγές των κοινωνικών και ιστορικών συνθηκών, οι πολιτικές συνθήκες. Το βιβλίο διαβάζεται διττά, τόσο για τα ίδια τα κείμενα του σκηνοθέτη όσο και για την συνομιλία που ανοίγει μαζί τους ο διευθυντής του περιοδικού, ο οποίος «συμπληρώνει» τις κρίσεις μας για τις θέσεις και απόψεις του ποιητή. Τα κείμενα και η επανερμηνεία τους κρατούν την προσοχή του αναγνώστη και συμβάλλουν εκ νέου στην κατανόηση της πολιτικής θεώρησης του Παζολίνι.

     Τέλος, το τρίτο βιβλίο, είναι ο ογκώδης, χορταστικός τόμος του καθηγητή, μεταφραστή και συγγραφέα Γιάννη Η. Παππά, «ΠΙΕΡ ΠΑΟΛΟ ΠΑΖΟΛΙΝΙ» ΚΕΙΜΕΝΑ-ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ-ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ.-Η ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ. Επιλογή-Μετάφραση-Σχόλια Γιάννης Η. Παππάς, εκδόσεις 24 γράμματα 2022, σελίδες 540. Τιμή 23 ευρώ.

Τα κεντρικά κύρια κεφάλαια της ογκώδης αυτής πολύμορφης μελέτης είναι τα εξής: Εργογραφικό.-Κείμενα.-Συνεντεύξεις-Η Δολοφονία του Παζολίνι: Η ανάκριση του Πίνο Πελόζι.- Επανέναρξη των ερευνών 34 χρόνια μετά.-Οι Άλλοι για τον Παζολίνι.- Ποιήματα για τον Πιέρ Πάολο Παζολίνι-Επιστολές-Ποιήματα του Παζολίνι.-Εργογραφία και ενδεικτική Βιβλιογραφία από τον πειραιώτη συγγραφέα Γ.Χ.Μ.- Φωτογραφίες του σκηνοθέτη και συγγενικών του προσώπων.

       Με τον πολύστικτο και πολυδιάστατο αυτόν τόμο, ο κύριος Γιάννης Η. Παππάς, επιτυγχάνει έναν προσωπικό άθλο. Κερδίζει ένα συγγραφικό και ερευνητικό στοίχημα. Έρχεται όχι μόνο να συμβάλει ολιστικά και καθοριστικά στο ενδιαφέρον του ελληνικού αναγνωστικού κοινού για την Παζολινική γραφή και σκέψη, ιδέες και θέσεις του, αλλά και να προσφέρει στους απανταχού κινηματογραφόφιλους που θυμούνται ακόμα τον σκηνοθέτη ποιητή Πιέρ Πάολο Παζολίνι ένα βιβλίο γεμάτο πληροφορίες και στοιχεία για την δράση του. Στους έλληνες και ελληνίδες Παζολινιστές που εξακολουθούν να παρακολουθούν με θέρμη και ειλικρινές ενδιαφέρον τα αφιερώματα στη μνήμη του. Να επαναλάβουμε ότι ο χορταστικός αυτός τόμος στηρίζεται σε μία σειρά από ελληνικές και κυρίως ιταλικές πηγές των χρόνων που βρίσκονταν στην ζωή ο Π. Π. Παζολίνι αλλά και στα κατοπινά χρόνια μετά την δολοφονία του και της αναψηλάφησης της δίκης του. Είναι κείμενα και άρθρα, συνεντεύξεις από τον έντυπο τύπο της εποχής και από ηλεκτρονικές ιστοσελίδες του διαδικτύου που συνεχίζουν να μας τροφοδοτούν με στοιχεία και πληροφορίες τόσο για την ίδια την συγγραφική και αρθρογραφική δημοσιογραφική παρουσία του Παζολίνι όσο και για τα ανοιχτά ζητήματα της δίκης, των πραγματικών υπαίτιων και των συνθηκών της φρικτής δολοφονίας του. Στο ποιοί ήσαν οι πραγματικοί δράστες και πώς συγκαλύφτηκε το έγκλημα. Ορισμένα από τα πρόσωπα που συμμετείχαν στο δραματικό αυτό σκηνικό δεν βρίσκονται στην ζωή. Τα τεκμήρια έχουν αλλοιωθεί ή χάθηκαν. Μια πολιτική για πολλούς δολοφονία (και όχι σεξουαλική) που σχεδιάστηκε από οικονομικούς παράγοντες της εποχής εξαιτίας των αποκαλύψεων του Π. Π. Παζολίνι, και τις «ενδείξεις» οικονομικού σκανδάλου που μας παρουσιάζει στο ημιτελές μυθιστόρημά του «Πετρέλαιο». Το βιβλίο έχει μεταφραστεί στα ελληνικά. Η δολοφονία του καταστρώθηκε από οικονομικούς και πολιτικούς παράγοντες και χρησιμοποιήθηκε για την υλοποίησή της, ένας Ιταλός νεαρός ερωτικός σύντροφος του Παζολίνι στα νυχτοπερπατήματά του στις διάφορες πιάτσες του πληρωμένου έρωτα την εποχή του Παζολίνι. Θυμάμαι ακόμα το σοκ που αισθάνθηκε ο γράφων όταν άκουσε στις ειδήσεις για την φρικτή δολοφονία του ποιητή, και είδε εικόνες του συμβάντος στην ασπρόμαυρη τηλεόραση. Η σοβαρότητα με την οποία αντιμετωπίστηκε το συμβάν από τον ελληνικό τύπο, μάλλον, ήταν σε μικρότερη έκταση από την σκανδαλολογική δημοσιογραφική κάλυψη του τραγικού γεγονότος. Δεν θέλησα, συνειδητά, να δημοσιεύσω τις ανταποκρίσεις των ελληνικών εφημερίδων, από θέση αρχής, αντίθετα, συγκέντρωνα πληροφορίες για τα έργο του, μυθιστορήματα, ποιήματα, μελέτες του, και φυσικά τις ταινίες του. Ο κ. Γιάννης Η. Παππάς, δεν έρχεται απλά να καλύψει ένα κενό στην Παζολινική παρουσία στην ελλάδα μόνο, αλλά θεωρώ ότι με την ενδελεχή έρευνά του, την εγκυρότητα των πηγών και αναφορών του, την ακρίβεια και τον πλούτο των κρίσεων και στοιχείων που μας παραθέτει, την παρουσίαση των ίδιων των λεγόμενων του ποιητή και σκηνοθέτη με τις δεκάδες συνεντεύξεις του, ολοκληρώνει μάλλον το κεφάλαιο Παζολίνι στην Ελλάδα, τουλάχιστον μέχρι σήμερα. Ανοίγει και πάλι το ενδιαφέρον την γνωριμία του ελληνικού αναγνωστικού κοινού με τον μυθιστορηματικό και ποιητικό λόγο του, την αναζήτηση και έρευνα της κινηματογραφικής του διαδρομής από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 και την εκ νέου θετική υποδοχή του. Τα λογοτεχνικά και κινηματογραφικά περιοδικά και τετράδια που αφιέρωσαν τις σελίδες τους στον ποιητή, γλωσσολόγο, σκηνοθέτη Πιέρ Πάολο Παζολίνι είναι αρκετά. Το βιβλίο του κ. Γ. Η. Παππά είναι πολλαπλά χρήσιμο και πολύπλευρα διαφωτιστικό. Ιδιαίτερης προσοχής χρήζουν μεταξύ άλλων οι γνώμες και οι κρίσεις ξένων σκηνοθετών, συγγραφέων, φιλοσόφων, ηθοποιών, συνεργατών του για τον ίδιο, την προσωπικότητά του, τον χαρακτήρα του, τις ιδέες και σκέψεις του. Το σύνολο των κειμένων και των παρουσιάσεων, των στοιχείων και πληροφοριών που  μας παράσχει το βιβλίο του Παππά ολοκληρώνουν το φρέσκο όχι μόνο του προσώπου του, της καλλιτεχνικής του δημιουργίας αλλά και της ατομικής του ιδιοσυγκρασίας και ψυχοσύνθεσης. Φωτίζουν την εξέλιξη της πορείας της δίκης του και το τι λέγεται και έχει δημοσιευθεί. Το ασπρόμαυρο φωτογραφικό υλικό συμβάλλει στην γνωριμία μας επίσης με την εικόνα του αποτυπωμένη στην αιωνιότητα του χρόνου. Με προσοχή διαβάζονται τα Ποιήματα αφιερωμένα στον Ποιητή από έλληνες και ξένους διανοούμενους. Όπως ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος, ο αντιστασιακός Αλέκος Παναγούλη; ο πειραιώτης ποιητής Γιώργος Χρονάς, ο Ιταλός ποιητής Εουτζένιο Μοντάλε, η Έλσα Μοράντε και άλλων. Διαβάζουμε ακόμα τις κρίσεις της Μαρίας Κάλλας για τον ποιητή, του μυθιστοριογράφου Αλμπέρτο Μοράβια, του γάλλου φιλοσόφου Ζαν Πωλ Σάρτρ, του σκηνοθέτη Φεντερίκου Φελίνι, της μυθιστοριογράφου Λάουρας Μπέτι, του καθηγητή και μεταφραστή Φοίβου Γκικόπουλου και πολλών άλλων. Αλλά και την επιστολή του Παζολίνι στον Αμερικανό ποιητή Άλεν Γκίνσμπεργκ.

Κλείνοντας, την χρήσιμη αυτή περιδιάβαση στο δάσος με τα θαύματα και τους εφιάλτες της Παζολινικής παρουσίας και δημιουργίας, αφού ευχαριστήσουμε τον εκδότη των «24 γραμμάτων» κύριο Γιώργο Δαμιανό για την αποστολή του τόμου, ας σταθούμε σε τέσσερα ποιήματα του ίδιου του Πιέρ Πάολο Παζολίνι τα οποία δημοσιεύονται στις σελίδες 467-474. «ΤΟ ΚΚΙ ΣΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ». Σελίδα 475, «ΣΤΟ ΕΘΝΟΣ ΜΟΥ». Σελίδα 476-477, «Η ΜΠΑΛΛΑΝΤΑ ΤΩΝ ΜΗΤΕΡΩΝ» και Σελίδα 478, το ποίημα «ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΣΤΗ ΜΗΤΕΡΑ ΜΟΥ». όπου και αντιγράφω.

Είναι δύσκολο να πεις με λόγια ενός γιου

αυτό που στην καρδιά μου φέρνει τόσο λίγη ομοιότητα

 

Είσαι η μόνη στον κόσμο που γνωρίζει την καρδιά μου,

πώς ήταν πάντοτε πριν από κάθε άλλο έρωτα.

 

Γι’ αυτό πρέπει να σου πω αυτό που είναι φρικτό να ξέρεις:

Μέσα από τη χάρη σου γεννήθηκε η αγωνία μου.

 

Είσαι αναντικατάστατη. Γι’ αυτό είναι καταδικασμένη

στη μοναξιά η ζωή που μου έδωσες.

 

Και δεν θέλω να είμαι μόνος. Έχω μια άπειρη πείνα

για αγάπη, για την αγάπη των άψυχων σωμάτων.

 

Επειδή η ψυχή είναι μέσα σου, είσαι εσύ, αλλά εσύ

είσαι η μητέρα μου και η αγάπη σου είναι η δουλειά μου:

 

Πέρασα την παιδική μου ηλικία υποδουλωμένος σε αυτή την υψηλή ανίατη αίσθηση

μιας τεράστιας δέσμευσης.

 

Ήταν ο μόνος τρόπος για να νιώσω τη ζωή,

η μόνη απόχρωση, η μόνη μορφή: τώρα όλα τέλειωσαν.

 

Επιβιώνουμε μέσα σύγχυση

μιας ζωής που ξαναγεννιέται πέρα από τη λογική.

 

Σε ικετεύω, αχ, σε ικετεύω: δεν θέλω να πεθάνω.

Είμαι εδώ. Μόνος, μαζί σου, σε έναν μελλοντικό Απρίλιο…

    Π.Π.Π.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς, Παρασκευή 8 Ιουλίου 2022.

Καθώς οι δείκτες του χρόνου δείχνουν 1-2 Νοεμβρίου 1975 στην Όστια.