Χόρχε Λουϊς Μπόρχες, ο μεγάλος παραμυθάς της γραφής

 

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΧΟΡΧΕ ΛΟΥΙΣ ΜΠΟΡΧΕΣ

Μπουένος Άιρες, Αργεντινή 24 Αυγούστου 1899- Γενεύη, Ελβετία 14 Ιουνίου 1986.

                   ΠΟΙΗΣΗ

     Σ’ έναν γάτο

Είσαι πολύ πιο σιωπηλός απ’ τους καθρέφτες

και πιο κρυφός από την πολυκύμαντη αυγή ΄

είσαι εκείνος ο πάνθηρας που μόνο από μακριά,

κάτω απ’ το φεγγαρόφωτο, μας επιτρέπει να κοιτάζουμε η μοίρα.

Μάταια σε ψάχνουμε μες στους ανεξιχνίαστους

μηχανισμούς κάποιου θεϊκού νόμου ‘

πιο απόμακρος κι από το δειλινό ή απ’ τον Γάγγη

εσύ κρατάς το μυστικό κλειδί της μοναξιάς.

Η ράχη σου αφήνεται στο ανάλαφρο

του χεριού μου το χάδι. Αιώνες τώρα

που πια έχουν γίνει λησμονιά, αφήνεις μόνο

στο χέρι το δισταχτικό να σ’ αγαπά.

Ζεις σε αλλιώτικους καιρούς. Εξουσιάζεις

έναν κόσμο κατάκλειστο, όπως του ονείρου.

Από την συλλογή «ΤΟ ΧΡΥΣΑΦΙ ΤΩΝ ΤΙΓΡΕΩΝ» (EL ORO DE LOS TIGRES, 1972). Σελ. 177.

      Στον Τζον Κιτς (1795-1821)

Απ’ την αρχή μέχρι τον πρόωρο θάνατό σου

η τρομερή ομορφιά επαγρυπνούσε

για σένα, όπως τους άλλους προσπερνούσε

η τύχη ή η ατυχία τους. Κι εμπρός σου

στεκόταν πάντα στου Λονδίνου τα χαράματα,

σε μια σελίδα μυθολογικού βιβλίου τυχαία,

ίσως στης μέρας τα απλόχερα οράματα,

σε μια φωνή, ένα βλέμμα ή τα μοιραία

χείλη της Φάνης Μπράουν. Τα μύρια ρίγη

της ορμής σου, Κιτς, ο χρόνος πια θαμπώνει ΄

η ελληνική υδρία σου και το έξοχο αηδόνι

θα ‘ναι η αθανασία σου, κι ας έχεις φύγει.

Στου πανικού της μνήμης, τώρα, τη δικαίωση

δεν είσαι η στάχτη, είσ’ η φωτιά. Η αποθέωση.

Από την συλλογή «ΤΟ ΧΡΥΣΑΦΙ ΤΩΝ ΤΙΓΡΕΩΝ» (EL ORO DE LOS TIGRES, 1972). Σελ. 150.

       Το  όνειρο

Τα μεσάνυχτα, καθώς θα σκορπάνε τα ρολόγια

άφθονο χρόνο

θα προχωρήσω παραπέρα απ’ τους συντρόφους του Οδυσσέα

στον τόπο του ονείρου, εκεί που δε φτάνει

η ανθρώπινη μνήμη.

Από τον βυθισμένο αυτό τόπο, διασώζω κατάλοιπα

που δεν καταλαβαίνω εντελώς:

τα πιο κοινά χορτάρια της βοτανικής,

ζώα κάθε λογής, συνομιλίες με νεκρούς,

πρόσωπα που εντέλει είναι προσωπίδες,

λέξεις από γλώσσες πανάρχαιες

και πότε πότε ένας τρόμος που δεν μπορεί να συγκριθεί

με τα καθημερινά βάσανα.

Θα είμαι όλοι ή κανείς. Θα είμαι ο άλλος,

που ήδη είμαι δίχως να το ξέρω, αυτός πού κοίταξε

τούτο το άλλο όνειρο, την αγρύπνια μου.

Τη λογαριάζει υπομονετικά και χαμογελάει.

Από την συλλογή «ΤΟ ΣΚΟΤΕΙΝΟ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟ» (LA ROSA PROFUNDA, 1975). Σελ. 183.

      Μπλέικ

Πού να ‘ναι τάχα το ρόδο που στο χέρι σου

σκορπάει, δίχως να το ξέρει, μυστικά δώρα;

Όχι στο χρώμα, γιατί το άνθος όραση δεν έχει,

ούτε και στ’ απαλό ανεξάντλητο άρωμά του,

ούτε στο βάρος ενός πετάλου. Όλα τούτα

δεν είναι παρά ασήμαντοι, χαμένοι απόηχοι.

Το πραγματικό ρόδο είναι πολύ μακριά.

Μπορεί να είναι ένας κίονας ή μια σύρραξη,

ένα στερέωμα μ’ αγγέλους ή ένας κόσμος

αχανής, μυστικός κι απαραίτητος,

ή ύμνος σε μια αόρατη θεότητα

ή ένας ασήμαντος πλανήτης σ’ άλλους κόσμους

ή ένα φοβερό αρχέτυπο που δεν έχει

ούτε καν του ρόδου τη μορφή.

Από την συλλογή «Ο ΑΡΙΘΜΟΣ» (LA CIFRA, 1981). Σελ. 237.

        Ένας  τυφλός

Δεν ξέρω πώς είναι το πρόσωπο που με κοιτάει

όταν αντικρίζω τον καθρέφτη΄

δεν ξέρω πώς είναι ο γέρος που ψάχνει μες στην αντανάκλασή του

με κουρασμένη και σιωπηλή πια μανία.

Αργά μες στο σκοτάδι μου, εξερευνώ με το χέρι

τα αδιόρατα χαρακτηριστικά μου. Μια αναλαμπή

με διασχίζει. Διακρίνω τα μαλλιά σου

σταχτιά ή κάπως χρυσαφένια.

Λέω πάλι πως το μόνο που έχω χάσει

είναι η ασήμαντη επιφάνεια των πραγμάτων.

Τη φράση αυτή την έχει πει ο Μίλτον και είναι σπουδαία,

όμως και πάλι ο νους μου πάει σε τριαντάφυλλα και γράμματα.

Θαρρώ πως αν μπορούσα να 'βλεπα το πρόσωπό μου

τούτο το παράξενο απόγεμα θα ήξερα ποιος είμαι.

 Από την συλλογή «ΤΟ ΣΚΟΤΕΙΝΟ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟ» (LA ROSA PROFUNDA, 1975). Σελ. 196.

Η Ανθολογία των ποιημάτων του αργεντινού ποιητή-παραμυθά Χόρχε Λουϊς Μπόρχες γίνεται από την έκδοση Χόρχε Λουϊς Μπόρχες ΠΟΙΗΜΑΤΑ. Μετάφραση, Εισαγωγή, Σχόλια: Δημήτρης Καλοκύρης. Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, Μάρτιος 2006. Στην σειρά Ξένη Λογοτεχνία/ Κλασική Βιβλιοθήκη. Διεύθυνση: Άρης Μαραγκόπουλος. Επιλογή-Μετάφραση-Εισαγωγή-Σημειώσεις: Δημήτρης Καλοκύρης. Διόρθωση: Ελένη Κεχαγιόγλου. Σελιδοποίηση: Δημήτρης Καλοκύρης- Ευαγγελία Σταματέλλου. Εξώφυλλο: Κώστας Χουχουλής, σελ. 304, τιμή 25 ευρώ.

  Ελάχιστα

     " Το να ονειρευόμαστε είναι θεμελιώδες, ίσως είναι η μόνη πραγματικότητα που υπάρχει. Το όνειρο που αλλάζει, που ονειρεύεται, που μένει κατάπληκτο καθώς ονειρεύεται..... όλα αυτά αποκαλούνται φιλοσοφία, μεταφυσική ή ακόμα και ποίηση. όπως το έχουν πει πολλοί, το όνειρο είναι ένας τρόπος να ζεις. Ή, μάλλον, η ζωή είναι μια μορφή ονείρου". "Είμαστε ένα όνειρο που δεν το ονειρεύεται κανένας, ένα ελεύθερο όνειρο. Και αυτό το απρόσωπο όνειρο ονομάζεται παγκόσμια ιστορία: εμείς είμαστε σύμβολα ή σημεία αυτού του ονείρου, είμαστε τα πρόσωπα αυτού του μοναδικού ονείρου". Χ. Λ. Μπόρχες, σ.20 

     Πάνε δεκαετίες τώρα, που διάβασα και έγραψα μία μικρή κριτική για το βιβλίο του αργεντινού πεζογράφου και ποιητή Χόρχε Λουίς Μπόρχες, «Τι είναι ο Βουδισμός», η κριτική δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Εξόρμηση». Η κριτική μεταφέρθηκε και στα Λογοτεχνικά Πάρεργα μεταγενέστερα. Έκτοτε, ο αναγνωστικός χρόνος κύλησε δίχως να πάψω να διαβάζω τα μεταφρασμένα ποιήματα, τα μικρά του διηγήματα, τις φανταστικές ιστορίες του, τα υπέροχα πεζά του, τα σοφά του δοκίμια. Την γνωριμία μας με το έργο του και το πνεύμα της γραφής του, οφείλουμε να αναφέρουμε ότι το οφείλουμε στον ποιητή και μεταφραστή Δημήτρη Καλοκύρη και στον ποιητή και πανεπιστημιακό Νάσο Βαγενά. Τουλάχιστον για την δική μου αναγνωστική επιμονή να έρθω σε επαφή και να κρατήσω ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας με την πολυσύνθετη παρουσία και δημιουργία του. Όσον αφορά την ποίησή του και τα πεζά, τα δοκίμιά του, επανακυκλοφορούν από τις εκδόσεις «Πατάκη» και είναι προσβάσιμα σε όσους ενδιαφέρονται. Γράφει ο ποιητής και μεταφραστής, εκδότης, Δημήτρης Καλοκύρης στην Εισαγωγή του:

"Ο Μπόρχες έγραψε εκατοντάδες ποιήματα, χτισμένα σε εντελώς διαφορετικά θέματα. Ποιήματα για μάχες, μυθικές ή ιστορικές προσωπικότητες,καθρέφτες, ξίφη και κλεψύδρες, περικλείοντας όμως συχνά έναν κόσμο που άλλοτε βρίσκεται στην προέκταση και άλλοτε στον αντίποδα σχεδόν της φαντασιακής δομής της πρόζας του. Στα ποιήματα αφήνει που και πού να ξεγλιστράει κάποιο συναισθήματα, κάτι που στα πεζά του αποφεύγει. 

Έγραψε επίσης δεκάδες ποιήματα για φίλους και ομότεχνούς του, για τις εμμονές και τα (φιλολογικά κυρίως) πάθη του." Ενώ παρακάτω μας λέει:

"Η Ανθολογία που κρατάτε στα χέρια σας σχηματίστηκε σιγά, σιγά, στη διάρκεια μιας εικοσαετίας. Περιλαμβάνει, με χρονολογική σειρά, ποιήματα από διάφορα βιβλία του Μπόρχες. Οι μεταφράσεις έγιναν από τη συγκεντρωτική, ως το 1976, έκδοση των Ποιητικών Απάντων του: Obra Poetica 1923-1976, εκδ."Alianza /Emece" 1977, και από τις συλλογές: Historia de la noche (Ιστορία της νύχτας), Emece 1977, La cifra (Ο αριθμός), Alianza 1981, και Los conjurados (Οι συνωμότες), Alianza 1985.

      Τα κριτήρια της επιλογής ποικίλλουν΄ κάποια ποιήματα περιλαμβάνονται λ.χ. για λόγους ιστορικούς ή, άλλα, για λόγους ειδολογικούς. Διάφορες αιτίες υπαγόρευσαν επίσης την παρουσία ορισμένων ποιημάτων, που μια αυστηρότερη προσωπική ανθολόγηση ενδέχεται να απέφευγε. Βασικό κριτήριο ήταν επίσης η θεματολογία. Ο Μπόρχες επανέρχεται συχνά σε παρόμοια μοτίβα τόσο από το τοπικό ποιητικό πάνθεον όσο και από τίς αμετακίνητες σταθερές του. Προσπάθησα να ισορροπήσω διακριτικά.", σελ. 29, 30-31

    Η συγγραφική-εν συνόλω- παρουσία του αργεντινού συγγραφέα, είναι μεγάλο σχολείο για όσους γράφουν, έχουν το ταλέντο του συγγραφέα, αλλά και για όλους εμάς, τους αναγνώστες του έργου του. Κάθε κείμενο του Χόρχε Λουίς Μπόρχες είναι και μία έκπληξη για τον αναγνώστη. Κάθε δημοσίευμα (πεζό ή ποιητικό) φέρει μέσα του τους δικούς του κώδικες γραφής και έμπνευσης, τα δικά του μυστικά καταγωγής και τρόπους διαχείρισης του πυρήνα της ιστορίας που διαβάζει και επαναδιαπραγματεύεται ο αργεντινός συγγραφέας, και στον απλό και καθημερινό τρόπο που μας την αποδίδει. Ο Μπόρχες, κατόρθωσε-στον όχι και τόσο σύντομο βίο του- (αν αναλογιστούμε σε τι ηλικία έφυγαν άλλοι συγγραφείς, βλέπε Σαίξπηρ) να διαβάσει τους μεγάλους παγκόσμιους μύθους της ανθρωπότητας, τα κλασικά έργα και ιερά βιβλία της παγκόσμιας γραμματείας, και να μας τα μεταπλάσει με ευφυή τρόπο και σπουδαία γραφή σε μικρές σύγχρονες ιστορίες. Σε μικρούς παραμυθίας ιστορικούς πυρήνες αφήγησης, για όλες τις ηλικίες και ίσως όλα τα γούστα δίχως να ενοχλεί ή να ξενίζει.       Έχω την αίσθηση αν δεν λαθεύω, ότι ο Jorge Luis Borges, αυτός ο κορυφαίος και σημαντικός δημιουργός του 20^ου αιώνα, ένας από τους επιμελέστερους, "συνεχιστές" Φροϋδιστές, της θεωρίας της ψυχανάλυσης συγγραφέας, που δυστυχώς δεν τιμήθηκε με το βραβείο Νομπέλ όπως του άξιζε, επέχει τηρουμένων των αφηγηματικών και χρονικών αναλογιών- τον ρόλο της παραμυθούς Χαλιμάς στο πολυσύνθετο έργο «Χίλιες και μία Νύχτες», και φέρνει στο νου ορισμένες στιγμές από τις αφηγήσεις του Νασρεντίν Χότζα. Ο Μπόρχες επαναγράφει την Ιστορία του Κόσμου όπως μας παραδίδεται μέσα από την αρχαία και σύγχρονη πολιτισμική παράδοση της ανθρωπότητας, την επαναδιατυπώνει στο δικό του της γραφής σύμπαν, μέσα από τη δική του ματιά και μας την αφηγείται με έναν τρόπο που είναι κατανοητή από όλους μας και αρεστή. Είναι οικουμενικός παραμυθάς και όχι σοφιστής αφηγητής. Πέρα από τοπικές ιστορίες των λαών, ιστορικά συμβάντα, συγγραφικά έργα, θρησκευτικά φαινόμενα, μεταφυσικές δοξασίες, γλωσσικούς περιορισμούς ή εθνικούς και γεωγραφικούς αποκλεισμούς. Μπορεί στον προσωπικό του βίο ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες να είχε προβλήματα όρασης, αλλά, ως συγγραφέας και δημιουργός, υπήρξε ένας καταπληκτικός και αξιοζήλευτος ανοιχτομάτης. Ένας βιβλιοφάγος που μόνο ο δάσκαλος «Χόρχε» στο βιβλίο του ιταλού συγγραφέα Ουμπέρτο Έκο, «Το Όνομα του Ρόδου» κατόρθωσε να μας τον απεικονίσει σε όλο του το φωτεινό και σκοτεινό μεγαλείο. Ένας πολυόματος άργος, φύλακας κέρβερος της παγκόσμιας σοφίας, της κρυφής γνώσης του Κόσμου, των Μυστικών των Οικουμενικών Μυστηρίων που, παραμένουν κρυμμένα και άρρητα. Το πολιτιστικό πρόσωπο της Ανθρωπότητας έγινε συγγραφική ύλη της έμπνευσής του, χώρεσε μέσα στις περιορισμένες σελίδες των βιβλίων του, έγινε πνοή παραμυθιού στον προφορικό του λόγο. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Μπόρχες δεν «μπορούσε» ή αρνιόταν να διαβάσει μεγάλα πολυσέλιδα μυθιστορήματα και κατέφευγε στις μικρές διηγήσεις, στην γνώση μέσω των εγκυκλοπαιδειών. Άνοιγε συνομιλίες με πρόσωπα της παγκόσμιας λογοτεχνίας δίχως ορισμένες φορές να τερματίζει την συζήτηση μαζί τους. Σπάνια περίπτωση γραφιά, φυσιογνωμία ανάλογη είχαμε να συναντήσουμε, μάλλον, από την εποχή του Ελισαβετιανού δραματουργού Ουίλιαμ Σαίξπηρ. Ο Ουίλλιαμ Σαίξπηρ κατασκευάζει από την αρχή στην εποχή του το νέο σύμπαν της ανθρωπότητας, όπως όχι μόνο το εμπνεύστηκε, αλλά όπως το είδε να αρχίζει να λειτουργεί σαν ένα καλοκουρδισμένο ρολόι των Νέων Καιρών που ανέτειλαν. Όταν η πολιτική και η ιστορία άρχιζε να παίρνει την θέση της θρησκείας και της μεταφυσικής. Από την άλλη, ο Χόρχε Λουϊς Μπόρχες, ανακατεύοντας τα παραδομένα υλικά και τα στοιχεία του Κόσμου μας, μας δίνει το Είδωλό του σε μικρές τεμαχισμένες καταπληκτικές ιστορίες. Το πολιτιστικό πρόσωπο του Κόσμου μας γίνεται ένα παιχνίδι πάζλ στα χέρια του αργεντινού συγγραφέα, που, μόνο αυτός γνωρίζει να συνθέσει την Εικόνα, με την ιδιότητα του Γραφιά. Η ολότητά του, δίχως να χάνεται, διαμερισματοποιείται σε επιμέρους αφηγήσεις οι οποίες εξακτινώνονται μέσα στους παλαιούς μύθους, τον ορίζουν εκ νέου και τον προσδιορίζουν ως αφήγηση και όχι ως ιστορικό γεγονός. «Όλη» η αρχαία και σύγχρονη σοφία της γραφής και της παράδοσης του ανθρώπου περνά μπροστά στα μάτια μας, σαν μικρές εικόνες «σεκάνς» μιάς κινηματογραφική εξιστόρησης όπως η βουβή ταινία του Γκρίφιθ. Μόνο που τώρα ο εξιστορούμενος κινηματογραφικός φακός είναι ομιλών, οι λέξεις έχουν αντικαταστήσει την φωτογραφία, είναι οι ίδιες ο φωτογραφικός φακός της εξιστόρησης. Ο φανατικός αντιπερονιστής Μπόρχες έσπασε όλους τους αρμούς της παγκόσμιας πολιτιστικής ιστορίας της ανθρωπότητας, την τάξη και τους κανόνες ισορροπίας της όπως είχε οικοδομηθεί μέσα στον ιστορικό χρόνο, δίχως να διαλύσει το πρόσωπό στον καθρέφτη της, απλά και χαριτωμένα, σοφά και ποιητικά, υπόγεια και κάποτε μυστικά, αυτός ο πολυκαλλιεργημένος διηγηματογράφος παίζοντας και ίσως κοροϊδεύοντάς μας, χαμογελώντας ιεροκρυφίως πίσω από τα μισόκλειστα μάτια του, τους επανασχεδίασε δίνοντάς τους μια άλλη προοπτική όχι στους χώρους της πολιτισμικής παράδοσης αλλά στο πεδίο της γραφής και της γλώσσας. Γιατί ο Χόρχε δεν είναι απλά ένας ποιητής-μεταφραστής σημαντικών έργων της παγκόσμιας λογοτεχνίας, ένας παραμυθάς ολκής, αλλά ένας στυλίστας τόσο της ποίησης όσο και της πρόζας όχι μόνο της γενέθλιας γλώσσας του. Τα πάντα στον μεγάλο αργεντινό βιβλιοθηκάριο καταλήγουν σε έναν κεντρικό μύθο, το μύθο και την παραμυθία της γραφής του ανθρώπου. Δίχως τις μαύρες κουκκίδες των αλφαβήτων δεν υφίστανται ο Κόσμος.  Μόνο σε ότι περιέχεται σε ένα Βιβλίο υπάρχει, ότι απουσιάζει από τις σελίδες του δεν υπάρχει. Ευφάνταστο εγχείρημα, υπέρμετρη ανθρώπινη φιλοδοξία, ύβρις απέναντι στην ζωή; Ακαταμάχητη γοητεία ενός ταλαντούχου νοτιοαμερικανού παγκόσμιας εμβέλειας συγγραφέα; έπαρση του πεπτωκότα ανθρώπινου εωσφόρου νου; Προσωπικό παιχνίδι ερμηνείας του σύμπαντος ενός παραμυθά που γνωρίζει την τέχνη να μας ξεγελάει ευχάριστα;  ότι και αν συμβαίνει με την συγγραφική παρουσία του Χόρχε Λουϊς Μπόρχες και των έργων του, για εμάς τους φανατικούς ή μη αναγνώστες του, ο Χόρχε παραμένει ένα καθολικό μυστήριο είτε περιδιαβαίνουμε τα παραδείσια λιβάδια είτε τα πύρινα εδάφη της κολάσεως της ιστορικής περιπέτειας, είτε στεκόμαστε μετέωροι αναγνώστες στο καθαρτήριο της ανάγνωσης του βιβλίου του κόσμου που μας περιγράφει. Ο Μπόρχες στέκεται μπροστά μας, ακέραιος και χαμογελαστός με αυτό το χαμόγελό του που θυμίζει Τζοκόντα. Μας χαμογελά με το γνωστό του αινιγματικό μειδίαμα, και μας ζητά να τον συντροφεύσουμε στα νέα του της ανάγνωσης ταξίδια εξιστορώντας μας την Ιστορία του Κόσμου μας αλλιώς. Μας κάνει να αναρωτηθούμε άραγε ποιος βλέπει καλύτερα, εκείνος ή εμείς; Μόνο που τώρα, που η φυσική του παρουσία δεν βρίσκεται κοντά μας, το Βιβλίο του Κόσμου μένει πλέον ημιτελές, έως την εμφάνιση του νέου τυφλού παραμυθά που θα πάρει την θέση του, στις ψυχές και τις συνειδήσεις μας. Και τα παιδιά θα ανακαλύψουν μέσα από το δικό τους παιχνίδι εξερεύνησης το νόημα της ζωής και του θανάτου, δηλαδή της Γραφής. Έως ότου ο Λόγος παύσει ή ολοκληρώσει τον κύκλο του και δεν γίνει ξανά Σάρκα, στο Αλφάβητο της Αιωνιότητας του Κενού.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς, Τρίτη 22 Αυγούστου 2023.

ΥΓ.  Η Ελλάδα φλέγεται: Από εχθές το μεσημέρι μέχρι ακόμα και τώρα το πρωί στην Πόλη μας, νομίζεις ότι πέφτουν χιονοστιβάδες. Δεν είναι, είναι οι στάχτες και η καπνιά από τις φωτιές από έναν πύρινο ουρανό, τον καπνό που σκεπάζει την Πόλη. Δεν ξέρεις πάνω σε πια συντρίμμια καταστροφής να θρηνήσεις. Για την χώρα που καίγεται από τον Έβρο έως την Ρόδο, τους ανθρώπους που κάηκαν, τα ζωντανά, τον τρόμο στα μάτια των ζώων που τρέχουν αλαφιασμένα, τα δέντρα που καίγονται σαν λαμπάδες, την πανίδα και την χλωρίδα που μετατρέπεται σε κρανίου τόπος αβοήθητη, την υπεράνθρωπη προσπάθεια διάσωσης των πυροσβεστών και των εθελοντών που υπερβαίνουν τις ατομικές τους αντοχές, τις τεράστιες καταστροφές σπιτιών και αγροτικών εκτάσεων, εμπορικών επιχειρήσεων, τις εκκλησίες, τις μονές, των εθελοντών του λιμενικού σώματος που διασώζουν από θαλάσσης, τα σώματα ασφαλείας και το ιατρικό προσωπικό που μεταφέρουν αρρώστους και ηλικιωμένους σε καταστολή από τα νοσοκομεία, και......, ή την δική σου εξαθλίωση που δεν μπορείς να αναπνεύσεις, αντέχεις τις διακοπές ρεύματος και προσπαθείς να αντέξεις την λαύρα του δωματίου, και κατοικείς σε μιά πανάρχαιη πατρίδα πολιτιστικών ερειπίων που αρνείται πλέον να ζήσει, παρασέρνοντας και τους κατοίκους της στο θάνατο. Πόλεμος εσωτερικός και εξωτερικός πατήρ πάντων. 

Πειραιάς, Τετάρτη 23 Αυγούστου 2023